Միջուկային զենքից ազատ գոտի
Միջուկային զենքից ազատ գոտի (NWFZ), ՄԱԿ-ի կողմից սահմանված համաձայնագիր, որով որոշակի տարածքում արգելվում է միջուկային զենքի շահագործում, արտադրություն, վերահսկում, տիրապետում, փորձարկում, տեղակայում կամ փոխադրում։ Այն իրականացվում է ստուգման և վերահսկման մեխանիզմներ ունեցող և ՄԱԿ-ի Գլխավոր Ասամբլեայի կողմից իր պարտավորությունները կատարելու համար ճանաչված պետությունների մի խումբ, որն իր պարտավորությունների կատարումն ինքնակամ հաստատել է պայմանագրով կամ կոնվենցիայով[11]։
| Անվանում | Տարածք | Մակերես ( կմ2) |
Մանակից երկրներ |
Վավերացված |
|---|---|---|---|---|
| Անտարկտիկայի | Անտարկտիդա | 14,000,000 | 45 | 1961-06-23[2] |
| Տիեզերքի | Տիեզերք | 1967-10-10[3] | ||
| Տլատելոլկոյի | Լատ․ Ամերիկա Վեստ Ինդիա |
21,069,501 | 33 | 1969-04-25[4] |
| Օվկիանոսի | Օվկիանոսի հատակ | 1972-05-18[5] | ||
| Ռարոտոնգայի | Խաղաղ օվկիանոս | 9,008,458 | 13 | 1986-12-11[6] |
| Բանգկոկի | ASEAN | 4,465,501 | 10 | 1997-03-28[7] |
| Մոնղոլիայի (MNWFS) |
Մոնղոլիա | 1,564,116 | 1 | 2000-02-28[8] |
| Սեմիի (CANWFZ) |
Կենտր․ Ասիա | 4,003,451 | 5 | 2009-03-21[9] |
| Պելինդաբայի | Աֆրիկա | 30,221,532 | 53 / 40 | 2009-07-15[10] |
| Ընդամենը: |
NWFZ- գոտիներն ունեն նույն նպատակը, բայց տարբերվում են Միջուկային զենքի չտարածման մասին պայմանագրից, որի կողմ են հանդիսանում շատ երկրներ, ներառյալ հինգ միջուկային զենք ունեցող տերությունները։ Մեկ այլ տերմին՝ ապամիջուկային գոտի (nuclear-free zone) հաճախ նշանակում է տարածք, որն արգելում է ինչպես միջուկային էներգիան և միջուկային զենքը, այնպես էլ երբեմն՝ միջուկային թափոններն ու միջուկային շարժակայաները, և ըստ էության չի համարվում ՄԱԿ-ի կողմից ընդունված միջազգային պայմանագիր։
NWFZ գոտու մեջ չեն կարող համարվել այն երկրները կամ փոքր շրջանները, որոնք միջուկային զենքը արգելել են պարզապես իրենց օրենքով, ինչպես Ավստրիան 1999 թվականին սահմանադրորեն ընդունել է ապամիջուկայնացման մասին օրենք («Atomsperrgesetz»)[12]: Նմանապես, Գերմանիայի վերջնական կարգավորման վերաբերյալ «2 + 4 պայմանագիրը», որը հանգեցրել է Գերմանիայի վերամիավորմանը, արգելել է միջուկային զենքը Գերմանիայի նոր երկրներում (Վերամիավորված Բեռլին և նախկին Արևմտյան Գերմանիա և Արևելյան Գերմանիա), չի համարվում Միջուկային զենքից ազատ գոտու պայմանագիր․ սա համաձայնագիր է միայն ստորագրող վեց պետությունների միջև, առանց NWFZ- ի պաշտոնական մեխանիզմների։
Աշխարհագրական շրջանակ
խմբագրել
Միջուկային զենքից ազատ գոտիները հինգն են, որոնք ընդգրկում են երկրների մայրցամաքային կամ ենթամայրցամաքային խմբերը (ներառյալ դրանց տարածքային ջրերը և օդային տարածքը), և ևս երեքը, որոնք վերահսկում են Անտարկտիդան, ծովի հատակը և տիեզերական տարածությունը, որոնք ոչ մի պետության մաս չեն կազմում։ Անտարկտիկայի, ծովի հատակի և տիեզերքի միջուկային զենքից ազատ գոտիները նախորդում են բոլոր ցամաքային տարածքների համաձայնագրերին, բացառությամբ մեկի՝ Տլատելոլկոյի բնակեցված տարածքներին վերաբերվող պայմանագրի։ Երկրագնդի օվկիանոսների մեծ մասը ծովի հատակից վերև չի ծածկում NWFZ գոտիով, քանի որ ծովերի ազատությունը խոչնդոտում է միջազգային ջրերի սահմանափակումներին (բաց ծովը բաց է բոլոր ինքնիշխան պետությունների համար, ինչպես առափնյա, այնպես էլ դեպի ծով ելք չունեցող պետությունների համար)[13]։ ՄԱԿ-ը նաև ճանաչել է մեկ պետության՝ Մոնղոլիայի, առանց միջուկային զենքի կարգավիճակը։
NWFZ գոտիները չեն ծածկում միջազգային ջրերը (որտեղ կա ծովերի ազատություն) կամ միջուկային հրթիռների տարանցումը տիեզերքով (ի տարբերություն տիեզերքում միջուկային զենքի տեղակայման)։
2009 թվականի հուլիսի 15-ի դրությամբ՝ Աֆրիկան միջուկային զենքից ազատ գոտի պայմանագրի ուժի մեջ մտնելուց ի վեր, միջուկային զենքից ազատ ցամաքային վեց Գոտիները զբաղեցնում են Երկրի ցամաքային տարածքի 56% -ը՝ 149 միլիոն քառակուսի կիլոմետր և Երկրի 195 պետությունների 60% -ը՝ նախորդող 34% և 30% -ի փոխարեն։ Այնուամենայնիվ, աշխարհի բնակչության միայն 39% -ն է ապրում NWFZ գոտիներում, մինչդեռ միջուկային զենքի ինը պետություններն ունեն աշխարհի ցամաքի 28% -ը և աշխարհի բնակչության 46% -ը։
Անտարկտիկայի, Լատինական Ամերիկայի և Հարավ-Խաղաղօվկիանոսյան գոտիները սահմանվում են լայնության և երկայնության գծերով, բացառությամբ Հարավ-Խաղաղ օվկիանոսի գոտու հյուսիսարևմտյան սահմանի, որը հետևում է Ավստրալիայի տարածքային ջրերի սահմանին, և այս երեք գոտիները կազմում են հարակից տարածք, չնայած պայմանագրային դրույթներին, չեն տարածվում այդ տարածքում գտնվող միջազգային ջրերի վրա։ Ի հակադրություն, Հարավարևելյան Ասիայի գոտին սահմանվում է որպես իր անդամների տարածքներ, ներառյալ նրանց բացառիկ տնտեսական գոտիները, իսկ Աֆրիկյան գոտին նաև սահմանվում է որպես Աֆրիկայի միասնության կազմակերպության (այժմ՝ Աֆրիկյան միություն) կողմից Աֆրիկայի մաս համարվող երկրներ և տարածքներ, որոնք ներառում են Աֆրիկայի և Մադագասկարի մոտակա կղզիները։ Աֆրիկյան միության անդամ Մավրիկիոսի տարածքում է Հնդկական օվկիանոսի բրիտանական տարածքը, որտեղ Դիեգո Գարսիայում ներկայումս գտնվում է ԱՄՆ-ի ռազմաբազան։
Միջուկային էներգիան NWFZ գոտու երկրներում
խմբագրել| Երկիր | Ատոմակայաններ |
|---|---|
 Արգենտինա |
3 |
 Բրազիլիա |
2 |
 Մեքսիկա |
2 |
 Հարավային Աֆրիկա |
2 |
NWFZ գոտու չորս երկրներ ունեն ատոմակայաններ՝ էլեկտրաէներգիա արտադրելու համար։ Նախկինում Հարավային Աֆրիկան ուներ միջուկային զենքի ծրագիր, որը դադարեցրեց 1989 թվականին։
Հայտնի է, որ Արգենտինայում և Բրազիլիայում ուրանի հարստացման օբյեկտներ են գործում։ Այն երկրները, որոնք նախկինում ունեցել են հարստացման ծրագրեր, եղել են են Լիբիան և Հարավային Աֆրիկան, չնայած Լիբիայի կառույցը երբեք չի գործել։ Ավստրալիան հայտարարել է առևտրային հարստացում իրականացնելու իր մտադրության մասին և ակտիվորեն ուսումնասիրում է լազերային հարստացումը։
Արգենտինան և Բրազիլիան, նույնպես, միջուկային սուզանավեր կառուցելու ծրագրեր ունեն։
Արձանագրություններ ոչ անդամ պետությունների համար
խմբագրելNWFZ գոտու մի շարք պայմանագրեր ունեն Արձանագրություններ, որոնց համաձայն գոտուց դուրս գտնվող պետությունները, որոնք գոտում ունեն տարածքներ, կարող են ուժի մեջ մտցնել NWFZ- ի դրույթներն այդ տարածքների համար։ Այդ բոլոր տարածքները փոքր կղզիներ են, բացառությամբ Ֆրանսիական Գվիանայի։
Միացյալ Նահանգները ստորագրել, բայց չեն վավերացրել Ռարոտոնգայի պայմանագրի Արձանագրություն I-ը, որը տարածվում է Ամերիկյան Սամոա և Ջարվիս կղզու վրա։ Միացյալ Թագավորությունը չի ընդունում, որ Աֆրիկյան NWFZ- ը կիրառելի է Հնդկական օվկիանոսի Դիեգո Գարսիա կղզու
վրա, որտեղ ԱՄՆ ռազմական բազան է գտնվում։
| Միջազգային համաձայնագիր | Բրիտանական | Ֆրանսիական | Ամերիկյան | Գերմանական |
|---|---|---|---|---|
| Տլատելոլկոյի | Անգլիա Բրիտանական Վիրջինյան կղզիներ Կայմանյան կղզիներ Թերքս և Քայքոս կղզիներ Ֆոլկլենդյան կղզիներ Հարավային Ջորգիա կղզի (ՀՋ և ՀՍ կղզիներից) |
Գայանա Գվադելուպա Մարտինիկա Սուրբ Բարդուղիմեոսի կղզի Սուրբ Մարտին կղզի |
Պուերտո Ռիկո Ամերիկյան Վիրջինյան կղզիներ ԱՄՆ արտաքին փոքր կղզիներ |
Արուբա Կյուրասաո Սինտ Մաարտեն Կարիբյան Նիդերլանդներ |
| Ռարոտոնգայի |
Փիթքերն կղզի | Պոլինեզիա Ուոլիս և Ֆուտունա Նոր Կալեդոնիա |
Սամոա Ջարվիս |
|
| Պելինդաբայի |
Հնդկական օվկիանոսի բրիտանական տարածքներ |
Ռեյունյոն Մայոտ Էպարս կղզիներ |
Հարավային կիսագունդ
խմբագրել
Հասարակածը հատում են ոչ շատ գերիշխող քամիներ, և Հյուսիսային կիսագնդում միջուկային պայթյունների հետևանքները կարող են ավելի քիչ աղտոտել Հարավային կիսագունդը։ (Այս փաստն օգտագործվել է Նևել Շյուտի «Լողափին» գրքում[14] և համանուն ֆիլմում, չնայած այնտեղ Հարավային կիսագունդը, ի վերջո, նույնպես կործանվում է)[15]։
Միջուկային զենքից ազա հարավային հինգ գոտիները միասին ծածկում են Հարավային կիսագնդի ողջ տարածքը, բացի Արևելյան Թիմորից, որը դեռ գտնվում է Հարավարևելյան Ասիայի պետությունների ասոցիացիային (ASEAN) միանալու գործընթացի մեջ[16] և Ատլանտյան և Հնդկական օվկիանոսի կղզիները, որոնք պատկանում են ոչ NWFZ գոտու երկրներին՝ 60 ° հարավային, 20 ° արևմտյան և 115 ° արևելյան սահմանով սահմանափակված շրջանակում (քարտեզ) , որոնք միասին ունեն ավելի քան 8000 կմ 2 ցամաքային տարածք.
- Սուրբ Հեղինեի կղզին և նրան պատկանող Համբարձման և Տրիստան դա Կունյա - Բրիտանական անդրծովյան տարածք
- Բուվե - Նորվեգիայի տարածք
- Կերգելեն կղզիներ, Կրոզե, Սեն Պոլ, Ամստերդամ - Ֆրանսիայի հարավային տարածքների մի մասը
- Չագոս կղզիներ (Հնդկական օվկիանոսի բրիտանական տարածքներ) ներառյալ՝ Դիեգո-Գարսիա (Մավրիկիոսը վիճարկում է)
- Ադդու և Ֆուվամալա - Մալդիվների ամենահարավային օղակղզիները։
1994 թվականին Հարավ-Ատլանտյան Խաղաղության և Համագործակցության Գոտու (South Atlantic Peace and Cooperation Zone) պետությունները թողարկեցին «Հռչակագիր Հարավային Ատլանտյան օվկիանոսի միջուկազերծման մասին», որին ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեան հավանություն տվեց, բայց ԱՄՆ-ը, Միացյալ Թագավորությունը և Ֆրանսիան շարունակել են դեմ լինել[17]։
Արևադարձային գոտիներ
խմբագրելԼատինական Ամերիկայի, Աֆրիկայի, Հարավային Խաղաղ օվկիանոսի և Հարավարևելյան Ասիայի NWFZ գոտիները ծածկում են արևադարձային տարածքների մեծ մասը, բայց ոչ Հյուսիսային կիսագնդի Խեցգետնի արևադարձից հարավ որոշ շրջանները։ NWFZ գոտիներից դուրս գտնվող արևադարձային հողերի մեծ մասը գտնվում է Հնդկաստանում և Արաբական թերակղզում։
Հարավային Միջուկային զենքից ազատ գոտիներից հինգը մի փոքր տարածվում է Խեցգետնի արևադարձի ցամաքային տարածքի հյուսիսի վրա՝ Մեքսիկայի, Բահամների, Մյանմայի և Աֆրիկայի հյուսիսային մասերի վրա։ Այնուամենայնիվ, Կենտրոնական Ասիայի և Մոնղոլիայի գոտիներն ամբողջությամբ գտնվում են հյուսիսային բարեխառն գոտում։
| Տարածք | Ամբողջությամբ | Մասամբ |
|---|---|---|
| Խաղաղ օվկիանոս | Մարիանյան Միկրոնեզիայի Դաշնային Նահանգներ Մարշալյան կղզիներ Պալաու |
Հավայի (բոլորը բացի՝ Հավայան հյուսիս-արևմտյան կղզիները) ԱՄՆ արտաքին փոքր կղզիներ |
| Արաբական թերակղզի | Եմեն | Սաուդյան Արաբիա Արաբական Միացյալ Էմիրություններ Օման |
| Հարավային Ասիա | Մալդիվներ Շրի Լանկա |
Հարավային Հնդկաստան Բանգլադեշ |
| Չինաստան | Հայնան | Յուննան Գուանդուն/Գուանսի-Չժոունի ինքնավար շրջան Թայվան |
Հյուսիսային կիսագունդ
խմբագրել
.svg)
Միջուկային զենք չունեցող և Միջուկային զենքից ազատ գոտիների մաս չկազմած պետությունների մեծ մասը գտնվում են Եվրոպայում և Խաղաղ օվկիանոսի հյուսիսում և անդամակցում են (կամ շրջապատված են) սառը պատերազմի ժամանակ և NWFZ գոտիների շարժումից առաջ եղած միջուկային զենք ունեցող պետությունների հավաքական անվտանգության դաշինքներին։
22 պետություն NWFZ- ի կամ հավաքական անվտանգության բլոկի կամ միջուկային զենքի երկրների մաս չեն կազմում, 12-ը՝ Մերձավոր Արևելքում, 6-ը՝ Հարավային Ասիայում և 4-ը՝ նախկին Խորհրդային Միությունում։ Եղել են NWFZ առաջարկներ Մերձավոր Արևելքի (օրինակ՝ Միջուկային զենքից ազատ գոտի Մերձավոր Արևելքում, ՄԱԿ-ի 2009 թվականին Առաջարկ[18], ՄԱԳԱՏԷ-ի 2011 թվականի Ֆորում[19]), Կորեական թերակղզու, Կենտրոնական Եվրոպայի, Հարավային Ասիայի, Հարավարևելյան Ասիայի և Արկտիկայի վերաբերյալ[20]։
Միջուկային զենք չունեցող բոլոր երկրները, բացառությամբ Հարավային Սուդանի, Միջուկային զենքի չտարածման պայմանագրի կողմեր են, ինչպես նաև այդ պայմանագրի արտոնյալ 5 միջուկային զենք ունեցող պետությունները։
Եվրոպա
խմբագրելՄեծ Բրիտանիան, Ֆրանսիան և ԱՄՆ-ը միջուկային հովանու (Nuclear umbrella) ներքո են ՆԱՏՕ-ի 25 այլ անդամների հետ, իսկ Եվրամիության 6 երկրները, որոնք ՆԱՏՕ-ի անդամ չեն (Ավստրիա, Կիպրոս, Իռլանդիա, Մալթա, Շվեդիա, Ֆինլանդիա) ԵՄ ընդհանուր անվտանգության և պաշտպանական քաղաքականություն մաս են կազմում։
Նախկին ԽՍՀՄ-ից արևմուտք գտնվող եվրոպական մյուս երկրները փոքր արևմտաեվրոպական պետություններ են, որոնք շրջապատված ԵՄ-ի և ՆԱՏՕ-ի և դրանց հետ կապված երկրներով, բայց անդամ չեն (Շվեյցարիա և եվրոպական միկրոպետություններ Լիխտենշտեյնը, Մոնակոն, Սան Մարինոն, Վատիկանը, Անդորրան), կամ Բալկանյան պետություններ են, որոնք դեռ չեն անդամակցում ԵՄ-ին (Ալբանիա, Բոսնիա, Չեռնոգորիա, Մակեդոնիա, Սերբիա և Կոսովո)։
ՆԱՏՕ-ն տարածվում է նաև Թուրքիայի և Կանադայի վրա։
Նախկին ԽՍՀՄ
խմբագրելԲելառուսը և Հայաստանը, Կենտրոնական Ասիայի NWFZ գոտու Սեմիպալատինսկի պայմանագրի որոշ անդամների հետ միասին, Ռուսաստանի դաշնակիցներն են ՀԱՊԿ-ում, Բալթյան երեք երկրներն անդամակցում են ՆԱՏՕ-ին, իսկ Ժողովրդավարության և տնտեսական զարգացման կազմակերպության երկրները (Վրաստան, Ադրբեջան, Ուկրաինա, Մոլդովա) չեն հանդիսանում որևէ անվտանգության պայմանագրերի անդամ։
Հյուսիային Խաղաղ Օվկիանոս
խմբագրելՀարավային Կորեան և Ճապոնիան Ամերիկայի դաշնակիցներ են նրա միջուկային հովանու ներքո, մինչդեռ երեք միկրոնեզիական պետությունները (Մարշալյան կղզիներ, Միկրոնեզիայի Դաշնային Նահանգներ և Պալաու) ԱՄՆ-ի հետ կնքել են Ազատ ասոցացման պայմանագիր։
Հարավային Ասիա
խմբագրելՀնդկաստանն ու Պակիստանը միջուկային զենք ունեցող երկրներ են։ Նաև Հարավային Աֆրիկայի վեց պետություններ (Աֆղանստան, Շրի Լանկա, Մալդիվներ, Բանգլադեշ, Նեպալ, Բութան) որևէ անվտանգության բլոկի անդամ չեն և չեն մտնում որևէ Միջուկային զենքից ազատ գոտու մեջ։
Մերձավոր Արևելք
խմբագրելՊարսից ծոցի համագործակցության խորհրդի վեց անդամ-երկրները և Աֆրիկայից դուրս գտնվող Արաբական լիգայի 5 այլ պետություններ (Եմեն, Հորդանան, Լիբանան, Սիրիա, Իրաք) և Իրանը (տես ՝ Իրանի միջուկային ծրագիր) միջուկային զենքի երկրներ չեն և NWFZ- ի մաս չեն կազմում։ ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեան կոչ է արել ստեղծել Միջին Արևելքի NWFZ գոտի[21], իսկ 1995 թվականին և 2010 թվականին Միջուկային զենքի չտարածման մասին պայմանագրի (NPT) վերանայման համաժողովները կոչ են արել Մերձավոր Արևելքում ստեղծել զանգվածային ոչնչացման բոլոր տեսակի զենքերից ազատ գոտի[22][23][24]։ 2013 թվականի դեկտեմբերին Հայֆայում տեղի է ունեցել միջազգային համաժողով՝ Հանուն զանգվածային ոչնչացման զենքից ազատ Մերձավոր Արևելքի, որին մասնակցում էին ամբողջ աշխարհի քաղաքացիներ, որոնք մտահոգված էին պաշտոնական բանակցություններում առաջընթացի բացակայությամբ։
Տես նաև
խմբագրելԾանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ «Captain Mark E. Rosen, Nuclear Weapons Free Zones: Time For A Fresh Look, 8 Duke J. of Comp. & Int'l L. 29 (1997)». web.archive.org. 2005 թ․ մարտի 6. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 29-ին.
- ↑ «01. Antarctic Treaty, done at Washington December 1, 1959». United States Department of State (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 29-ին.
- ↑ «The Outer Space Treaty». www.unoosa.org. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 29-ին.
- ↑ «The Nobel Peace Prize 1982». NobelPrize.org (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 29-ին.
- ↑ «3. Treaty on the Prohibition of the Emplacement of Nuclear Weapons and Other Weapons of Mass Destruction on the Seabed and the Ocean Floor and in the Subsoil Thereof, done at London, Moscow, and Washington February 11, 1971». United States Department of State (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 29-ին.
- ↑ «SOUTH PACIFIC NUCLEAR FREE ZONE TREATY [TREATY OF RAROTONGA]» (PDF). web.archive.org. 2011 թ․ հուլիսի 16. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 29-ին.
- ↑ «SEANWFZ Enters Into Force; U.S. Considers Signing Protocol - Arms Control Association». Armscontrol.org. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 19-ին.
- ↑ «Nuclear-Weapon-Free Status of Mongolia». www.nti.org. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 29-ին.
{{cite web}}: Text "NTI" ignored (օգնություն); Text "Treaties & Regimes" ignored (օգնություն) - ↑ Evans, Michael. «Nuclear - The Earth Times - Encyclopaedia». Earthtimes.org. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 19-ին.
- ↑ «African Nuclear-Weapon-Free-Zone (ANWFZ) Treaty (Pelindaba Treaty)». www.nti.org. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 29-ին.
{{cite web}}: Text "NTI" ignored (օգնություն); Text "Treaties & Regimes" ignored (օգնություն) - ↑ Report of the Disarmament Commission, Supplement No. 42 (A/54/42), United Nations, 1999.]
- ↑ «RIS - Atomfreies Österreich - Bundesrecht konsolidiert, Fassung vom 07.05.2021». www.ris.bka.gv.at. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 7-ին.
- ↑ «Конвенция ООН по морскому праву․ Статьи 85–151․ Article 87(1)։ Сбобода открытого моря». www.un.org (ռուսերեն). Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 8-ին.
- ↑ Невил Шют «На последнем берегу» (ռուսերեն).
- ↑ «On the Beach». www.fadedpage.com. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 9-ին.
- ↑ «East Timor Needs Five Years to Join ASEAN: PM». web.archive.org. 2007 թ․ հունիսի 9. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հունիսի 9-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 9-ին.
- ↑ Jan·Osma鈔czyk, Edmund; Osmańczyk, Edmund Jan (2003 թ․ փետրվարի 19). Encyclopedia of the United Nations and International Agreements: A to F. Taylor & Francis. ISBN 9780415939218 – via Google Books.
- ↑ A/RES/64/26 - Establishment of a nuclear-weapon-free zone in the region of the Middle East Արխիվացված 2012-09-26 Wayback Machine United Nations General Assembly Sixty-fourth session, 14 January 2010
- ↑ «Middle East nuke talks "positive" despite Iran boycott». Reuters. 2011 թ․ նոյեմբերի 22. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 10-ին.
- ↑ «Speech: Robson - Arctic Nuclear Weapons Free Zone». Scoop News. 2009 թ․ օգոստոսի 12.
- ↑ «Establishment of a nuclear-weapon-free zone in the region of the Middle East». A/RES/67/28. United Nations. 2012 թ․ դեկտեմբերի 11. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
- ↑ Davenport, Kelsey (2012 թ․ նոյեմբեր). «WMD-Free Middle East Proposal at a Glance». Arms Control Association. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
- ↑ «Resolution on the Middle East» (PDF). NPT/CONF.1995/32 (Part I), Annex. United Nations. 1995 թ․ մայիսի 11. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
- ↑ «Final Document: 2010 Review Conference of the Parties to the Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons». NPT/CONF.2010/50 (Vol. I). Section IV: United Nations. 2010 թ․ մայիս. էջեր 29–31. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Nuclear-Weapon-Free Zones Around the World կայք `NWFZ- ների մասին, որը ղեկավարում է OPANAL- ը՝ Տլատելոլկոյի պայմանագրր դիտորդական կազմակերպության առաքելություն
- site about NWFZs run by OPANAL, the organization which monitors the
- Oceans in the Nuclear Age:Nuclear-Free Zones․ Boalt School of Law (Կալիֆոռնիայի համալսարան (Բերկլի)). ներառում է համաձայնագրի տեքստը
- Nuclear Weapons Free Zones Briefing Paper from Atomic Mirror
- UN Pages on Nuclear Weapon Free Zones Արխիվացված 2011-08-05 Wayback Machine
- Nuclear Weapon-Free Zones Social Science Research Network, Marco Rossini, 2003
- Arctic Nuclear-Weapon-Free Zone Canadian Pugwash Group's initiative for an Arctic NWFZ
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Միջուկային զենքից ազատ գոտի» հոդվածին։ |