Աշխարհագրական լայնություն

Աշխարհագրական լայնություն, աշխարհագրական կոորդինատներից մեկը, որը ցույց է տալիս կետի դիրքը Երկրի մակերևույթի և այլ երկնային մարմինների վրա, ինչպես նաև երկնոլորտում^[1]։

Հասարակածը (կապույտ) երկրագունդը կիսում է երկու մասի և հատում է միջօրեականը (դեղին) 90° անկյան տակ: Այս պատկերի բոլոր հոծ գծերը օրթոդրոմներն են: Կետագծերը՝ զուգահեռականները (նույն լայնություն ունեցող գծերը)

Տարբերությունը գեոդեզիական լայնության (φ) և գեոցենտրիկ լայնության միջև(ψ)

Լայնությունն ընդունված է հաշվարկել հասարակածից դեպի հյուսիս։ Այդպիսով, կետերի լայնությունը, որոնք տեղակայված են հյուսիսային կիսագնդում, դրական է, իսկ հարավայինում՝ բացասական։ Հասարակածի ցանկացած կետի լայնությունը հավասար է 0°-ի, հյուսիսային բևեռինը՝ +90 °C-ի, հարավային բևեռինը՝ -90 °C-ի։ Միևնույն զուգահեռականի բոլոր կետերի լայնությունը միևնույնն է։ Այն լայնությունները, որոնք մոտ են հասարակածին, անվանում են «ցածր», իսկ բևեռներին մոտ գտնվողները՝ «բարձր»։

Լայնությունն Երկրի մակերևույթի վրա կարելի է որոշել տարբեր եղանակներով մի փոքր տարբեր արդյունքներով^[1]։

Աստղագիտական լայնություն $\phi$ ՝ անկյունն ուղղահայաց գծի (գեոիդին ուղղահայաց) և Երկրի հասարակածի հարթության միջև։ Հավասար է երկրի բևեռի անկյունային բարձրությանը։ Որոշվում է աստղագիտական դիտարկումների օգնությամբ։
Գեոդեզիական լայնություն $\phi _{s}$ ՝ ուղղահայաց գծի անկյունն էլիպսոիդի միջև։ Հաշվարկվում է երկրի մակերևույթին արված չափանիշներին համաձայն։
Գեոցենտրիկ լայնություն $\phi _{g}$ ՝ երկրի էլիպսոիդի կենտրոնից անցնող անկյունը շառավղի և նրա հասարակածի հարթության միջև։ Գեոդեզիական լայնությունից տարբերվում է երկրի էլիպսոիդի գնդոլորտից տարբերվելու պատճառով։

Այդ մեծությունների տարբերությունը մեծ չէ։ Գեոդեզիական և գեոցենտրիկ լայնությունների տարբերությունը $\phi _{s}-\phi _{g}$ հասնում է առավելագույնի (մոտ 12') $\phi _{g}=45^{\circ }$ պայմաններում։ Հասարակածում և բևեռներում այն հավասար է զրոյի^[2]։

Տեղանքի լայնությունը կարելի է որոշել այնպիսի աստղագիտական սարքերի օգնությամբ, ինչպիսիք են սեքստանտը և գնոմոնը, ինչպես նաև կարելի է օգտագործել GPS կամ ԳԼՈՆԱՍ համակարգերը։ Լայնությունից, ինչպես և տարվա եղանակից, կախված է օրվա տևողությունը։

Տես նաևԽմբագրել

ԾանոթագրություններԽմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 БСЭ|http://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/151720%7Cзаглавие=Широта%7Cиздание=3-е%7Cавтор=Михайлов А. А.
↑ Жаров В. Е. Геоцентрическая и геодезическая системы координат // Сферическая астрономия. — М., 2002.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 482)։

[BSE-1] 1,0 ^1,1 БСЭ|http://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/151720%7Cзаглавие=Широта%7Cиздание=3-е%7Cавтор=Михайлов А. А.

[Zharov_2002-2] Жаров В. Е. Геоцентрическая и геодезическая системы координат // Сферическая астрономия. — М., 2002.

[1]

[2]