21-րդ դար
դար
(Վերահղված է XXI դարից)
XXI դար (քսանմեկերորդ դար) 2001 թվականի հունվարի 1-ից մինչև 2100 թվականի դեկտեմբերի 31-ը ընդգրկող ժամանակաշրջան՝ ըստ Գրիգորյան օրացույցի: Երրորդ հազարամյակի առաջին դարը:
Համաշխարհային օդերևութաբանական կազմակերպության տվյալներով՝ 2014 թվականին օդերևութաբանական դիտարկումների պատմության մեջ եղած 14 ամենաթեժ տարիներից 13-ը եղել են 21-րդ դարում[1][2]:
ԻրադարձություններԽմբագրել
ԱստղագիտականԽմբագրել
- 21-րդ դարում ակնկալվում է 228 լուսնի խավարում[3] և 224 արևի խավարում[4]:
2000-ականներԽմբագրել
- 2001 թվական
- Հունվարի 1՝ սկսվեց երրորդ հազարամյակը:
- Հունվարի 15՝ Վիքիպեդիայի պաշտոնական մեկնարկը, ավելի ճիշտ՝ անգլերեն Վիքիպեդիան:
- Մայիսի 11՝ հայտարարեց ռուսերեն լեզվով Վիքիպեդիայի բաժնի ստեղծման մասին:
- Սեպտեմբերի 9՝ Հարձակման արդյունքում Ահմադ Շահ Մասուդը մահացու վիրավորվել է:
- Սեպտեմբերի 11՝ Միացյալ Նահանգների խոշորագույն ահաբեկչությունն է և աշխարհի պատմության մեջ ամենամեծը: Քանդվեց Համաշխարհային առևտրի կենտրոնը, վնասվեց Պենտագոնը, սպանվեց մոտ երեք հազար մարդ:
- Հոկտեմբեր 7՝ Աֆղանստանում պատերազմի սկիզբ:
- Հոկտեմբեր 25՝ Մայքրոսոֆթը թողարկեց Windows XP օպերացիոն համակարգը:
- 2002 թվական
- Հունվարի 1՝ Եվրոմիության եվրո թղթադրամների և մետաղադրամների ներդրում:
- Փետրվար 8-24- XIX ձմեռային օլիմպիական խաղեր (Սոլթ Լեյք Սիթի, ԱՄՆ):
- Արևելյան Թիմորը անկախություն ձեռք բերեց Ինդոնեզիայից:
- Գրիգորի Պերելմանը ապացուցեց Պուանկարի վարկածը[5][6]:
- 2003 թվական
- Փետրվարի 1՝ Կոլումբիայի օդանավակայանի վթարը:
- Մարտի 20՝ պատերազմի սկիզբը Իրաքում:
- Միջազգային քրեական դատարանը սկսեց աշխատանքը:
- 2003-2005 թվականներ՝ մի շարք «գունավոր հեղափոխություններ» հանգեցրին իշխանափոխության Վրաստանում, Ուկրաինայում, Ղրղզստանում և Լիբանանում:
- 2004 թվական
- Հունվարի 4՝ MER-A-ն հաջողությամբ իջավ Մարս:
- Փետրվարի 4՝ աշխարհի ամենամեծ սոցիալական ցանցի՝ Ֆեյսբուքի ստեղծումը:
- ԵՄ ընդլայնում, տաս նոր երկրների ընդգրկում:
- Հուլիսի 21՝ Իռլանդիայի Դուբլին քաղաքում հարաբերականության և ծանրության ընդհանուր տեսության վերաբերյալ 17-րդ գիտաժողովում աստղաֆիզիկոս Ստեֆան Հոքինգն իր զեկույցում ցույց է տվել սև խոռոչում տեղեկատվության անհետացման խնդրի լուծումը, որը մնաց չլուծված գրեթե 30 տարի:
- Օգոստոսի 13-29՝ XXVIII ամառային օլիմպիական խաղեր (Աթենք, Հունաստան):
- Նոյեմբերի 22-դեկտեմբերի 8՝ «Նարնջագույն հեղափոխությունը» Ուկրաինայում:
- Դեկտեմբերի 26՝ Հնդկական օվկիանոսի երկրաշարժը ցունամի է առաջացրել, որի հետևանքով զոհվել է 230 հազար մարդ:
- 2005 թվական
- Փետրվարի 7՝ Էլեն Մակարթուրը (Մեծ Բրիտանիա) սահմանեց նոր համաշխարհային ռեկորդ՝ նավարկության գծի վրա մենակ շրջագիծ վարելու համար՝ 71 օր 14 ժամ 18 րոպե 33 վայրկյան: Նա ճանապարհի վրա է գտնվում 2004 թվականի նոյեմբերի 28-ից:
- 2006 թվական
- Փետրվարի 10-26՝ XX ձմեռային օլիմպիական խաղեր (Թուրին, Իտալիա):
- Մարտի 29՝ առաջին ընդհանուր արեգակնային խավարումը դիտվել է 21-րդ դարում և երրորդ հազարամյակում Ռուսաստանի տարածքում:
- Հունիսի 3՝ Չեռնոգորիան անկախություն ձեռք բերեց հանրաքվեի արդյունքում և դարձավ ՄԱԿ-ի 192-րդ անդամ:
- Օգոստոսի 24՝ Պլուտոնը զրկվեց մոլորակի կարգավիճակը:
- 2007 թվական
- Հունվարի 1՝ Անգոլան միացավ ՆԱԵԿ-ին (Նավթ արտահանող երկրների կազմակերպություն):
- Հունվարի 9՝ Apple-ը ներկայացրեց առաջին սերնդի iPhone-ը:
- 2008 թվական
- Փետրվարի 17՝ Կոսովոն անկախացավ Սերբիայից:
- Օգոստոսի 1՝ Ռուսաստանում նկատվել է ընդհանուր արևային խավարում:
- Օգոստոսի 8-24՝ XXIX ամառային օլիմպիական խաղեր (Պեկին, Չինաստան):
- Օգոստոսի 7-22՝ պատերազմ Հարավային Օսիայում:
- Օգոստոսի 26՝ Հարավային Օսիան և Աբխազիան Ռուսաստանի կողմից ճանաչվում են որպես անկախ հանրապետություններ:
- Սեպտեմբերի 10՝ Մեծ հադրոնային բախիչի գործարկումը[7][8]:
- Նոյեմբերի 4՝ ԱՄՆ նախագահական ընտրություններ: Միացյալ Նահանգների նախագահ ընտրվեց Բարաք Օբաման՝ առաջին աֆրոամերիկացին երկրի պատմության մեջ, որն առաջադրվել է այս պաշտոնում:
- 2009 թվական
- Ապրիլի 7՝ մասսայական անկարգություններ Մոլդովայի մայրաքաղաքում:
- Ապրիլի 16՝ երկրորդ չեչենական պատերազմի ավարտը:
- Դեկտեմբերի 5՝ Ռուսաստանում հրդեհի ամենամեծ զոհերը «Կաղ ձի» գիշերային ակումբում:
2010-ական թվականներԽմբագրել
- 2010 թվական
- Հունվարի 1-16՝ հանրահավաք «Դակար 2010» (Հարավային Ամերիկա):
- Փետրվարի 12-28՝ XXI ձմեռային օլիմպիական խաղեր (Վանկուվեր, Կանադա):
- Մարտի 29՝ Մոսկվայի մետրոյի պայթյուններ:
- Ապրիլի 10՝ ինքնաթիռի վթար Սմոլենսկում:
- Հունիսի 11՝ ֆուտբոլի աշխարհի գավաթ (Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն):
- Դեկտեմբերի 18՝ «արաբական գարնան» սկիզբը:
- 2011 թվական
- Հունվարի 25-փետրվարի 11՝ հեղափոխություն Եգիպտոսում:
- Մարտի 1՝ Ռուսաստանում ուժի մեջ է մտել «Ոստիկանի մասին» օրենքը:
- Մարտի 11՝ Ճապոնիայի հյուսիսարևելյան ափին 8,9 բալ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել: Երկրաշարժը Ճապոնիայում ավերիչ ցունամի առաջացրեց: Ալիքի բարձրությունը հասել է 10 մետրի[9]: Ֆուկուսիմա -1 ատոմակայանում տեղի է ունեցել խոշոր ճառագայթային պատահար` միջուկային իրադարձությունների միջազգային մասշտաբով 7 մակարդակ:
- Մարտի 15՝ Սիրիայում քաղաքացիական պատերազմի սկիզբը[10]:
- Մայիսի 2՝ Ուսամա բեն Լադենի վերացումը:
- Հուլիսի 9՝ Հարավային Սուդանը անկախություն ձեռք բերեց Սուդանից[11]:
- Սեպտեմբերի 7՝ Յարոսլավլի մոտակայքում գտնվող միջազգային չարտերային թռիչքի ժամանակ օդանավը, որը տեղափոխում է «Լոկոմոտիվ» հոկեյի ակումբի թիմը Յարոսլավլից Մինսկ, ոչնչացավ:
- Հոկտեմբերի 20՝ Մուամմար Քադաֆիի սպանությունը:
- Հոկտեմբերի 31՝ ծնվել է Երկրի յոթ միլիարդերորդ բնակիչը:[12]:
- 2012 թվական
- Հունիսի 4՝ հայտնաբերվեց Հիգսի բոզոնը[13][14][15][16]:
- Հունիսի 8 - հուլիսի 1՝ Ֆուտբոլի Եվրոպայի 2012 թվականի առաջնություն (Լեհաստան / Ուկրաինա):
- 27 հուլիսի -օգոստոսի 12՝ XXX ամառային օլիմպիական խաղեր (Լոնդոն, Մեծ Բրիտանիա):
- 2013 թվական
- Փետրվար 15՝ Չելյաբինսկ երկնաքարի անկում:
- Փետրվար 16՝ Մերձավոր Երկրի աստերոիդ 2012 DA14-ը թռավ Երկրից նվազագույնը 27,000 կմ հեռավորության վրա: Սա աստղագիտության պատմության մեջ ամենամոտ հեռավորությունն է:
- Օգոստոսի 10-18-ը՝ Աթլետիկայի աշխարհի առաջնությունը (Մոսկվա, Ռուսաստան):
- 2013 թվականի նոյեմբերի 21-ից 2014 թվականի փետրվարի 27ը՝ Եվրոմայդան Ուկրաինայում:
- 2014 թվական
- Փետրվարի7-23-ը՝ XXII օլիմպիական ձմեռային խաղեր (Սոչի, Ռուսաստան):
- Փետրվարի 23 - մարտի 26 - Ղրիմի բռնակցումը Ռուսաստանի Դաշնությանը:
- Ապրիլի 8-ը՝ Ուկրաինայի արևելքում զինված հակամարտության սկիզբ:
- Մայիսի 9-25-ը՝ Հոկեյի աշխարհի սառցե առաջնություն (Մինսկ, Բելառուս):
- Հունիսի 12 - հուլիսի 13-ը՝ աշխարհի գավաթ 2014 (Բրազիլիա):
- Հոկտեմբեր 12-ը Սոչիում Ռուսաստանի պատմության մեջ առաջին Ֆորմուլա 1-ի Գրան-պրին է[17]:
- 2015 թվական
- Հունիսի 12–28-ը՝Եվրոպական խաղեր 2015 (Բաքու, Ադրբեջան)[18]:
- Հուլիսի 29-ը՝ Microsoft-ը թողարկեց Windows 10 օպերացիոն համակարգը:
- Օգոստոսի 22-30 -ը՝ Աթլետիկայի աշխարհի առաջնությունը (Պեկին, Չինաստան)[19]:
- Սեպտեմբերի 30՝ Սիրիայում Ռուսաստանի ռազմական գործողության սկիզբ:
- 2016 թվական
- Մայիսի 6-22-ը՝ Հոկեյի աշխարհի սառցե առաջնություն (Ռուսաստան)[20]:
- Հունիսի 10 - 10 հուլիսի - Եվրո 2016 (Ֆրանսիա)[21]:
- Հունիսի 20-29 - Համա-Ուղղափառ խորհուրդ Հունական Կրետե կղզում (Տեղական Ուղղափառ Եկեղեցիների մասի տաճար)[22]:
- 5-21 օգոստոսի - XXXI ամառային օլիմպիական խաղեր (Ռիո դե Ժանեյրո, Բրազիլիա)[23]:
- 2018 թվական
- Փետրվարի 2՝ Սառը պատերազմից ի վեր ԱՄՆ-ը ներդրեց նոր միջուկային դոկտրին, որն առանձնացնում է միջուկային սպառնալիք հանդիսացող հիմնական երկրները: Ցուցակում ընդգրկվել են Ռուսաստանը, Չինաստանը, Իրանը և Հյուսիսային Կորեան:
- ունվարի 9-13՝ Հոկեյի կանանց աշխարհի առաջնություն (Չինաստան):
- 9-25 փետրվար - XX դարի Ձմեռային օլիմպիական խաղերն անցկացվեցին Փհենչհանում (Կորեայի Հանրապետություն):
- Ապրիլի 4-15-ը՝ Գոլդ Քոստում (Ավստրալիա) անցկացվեցին Համագործակցության խաղեր:
- Ապրիլ 13 - Մայիսի 8՝ Թավշյա հեղափոխություն Հայաստանում:
- Մայիսի 16-ին Ղրիմի կամուրջի (Ռուսաստան) երթևեկությունը բացվեց մարդատար ավտոմեքենաների և վերգետնյա հասարակական տրանսպորտի, իսկ հոկտեմբերի 1-ին`բեռնատարների համար:
- Հունիսի 14-հուլիսի 15՝ ֆուտբոլի աշխարհի գավաթ (Ռուսաստան):
- 2019 թվական
- Ապրիլի 10՝ աստղաֆիզիկոսները ստացան պատմության մեջ առաջին սև խոռոչի լուսանկարները:
- Ապրիլի 15՝ Փարիզի Աստվածամոր տաճարում հրդեհ է բռնկվել:
Սպասվող իրադարձություններԽմբագրել
2020-ական թվականներԽմբագրել
- 2020 թվականի հուլիսի 24-օգոստոսի 9՝ XXXII ամառային օլիմպիական խաղեր (Տոկիո, Ճապոնիա):
- 2022 թվականի փետրվարի 4-20՝ Պեկինում (Չինաստան) տեղի կունենան XXIV ձմեռային օլիմպիական խաղերը:
- 2024 թվականի հուլիսի 26-օգոստոսի 11՝ XXXIII ամառային օլիմպիական խաղերը կկայանան Փարիզում (Ֆրանսիա):
- 2026 թվականի փետրվարի 6-22՝ XXV ձմեռային օլիմպիական խաղերը կանցկացվեն Միլանում և Կորտինա դ'Ամպեցո (Իտալիա):
- 2028 թվականի հուլիս 21-օգոստոսի 6՝ XXXIV ամառային օլիմպիական խաղերը կանցկացվեն Լոս Անջելեսում (ԱՄՆ):
- 2029 թվականի ապրիլի 13՝ ուրբաթ, աստղանիշ 99942 ապոֆիսը կանցնի Երկրից մոտ 37 հազար կմ հեռավորության վրա:
2030-ական թթ.Խմբագրել
- Մարդկային թռիչք դեպի Մարս[25]:
2040-ական թթ.Խմբագրել
- 2045 թ. Մայիսի 9-ին` Վոլգոգրադում (Ռուսաստան) Մամաեվ Կուրգանի վրա Հայրենական մեծ պատերազմում տարած հաղթանակի 100-ամյակի կապակցությամբ, պետք է բացվի պարկուճ, որը կուղղվի պատերազմի մասնակիցներին՝ ժառանգներին:[26]:
2050-ական թթ.Խմբագրել
- Աշխարհի բնակչությունը կարող է հասնել 9 միլիարդ մարդու[27]:
2060-ական թթ.Խմբագրել
- Իսահակ Նյուտոնը կանխատեսեց, որ աշխարհի վերջը, ըստ Աստվածաշնչի իր մեկնաբանության, կգա 2060 թվականից ոչ շուտ[28][29]:
- 28 հուլիսի 2061 - գիսաստղը վերադառնում է Հալլին:
2070-ական թթ.Խմբագրել
- 20 հունիսի 2079 թվականին, Մայքլ Ջեքսոնի բոլոր երգերը կընկնեն հանրային տիրույթ:
2080-ական թթ.Խմբագրել
- 2080 թվական - Ակնկալվում է, որ Չինաստանը կլինի աշխարհի ամենազարգացած երկրներից մեկը, ինչը համարժեք է XXI դարի սկզբին ԱՄՆ-ի զարգացման մակարդակին[30]:
- 2084 թվականի նոկեմբերի 10՝ Երկրագունդը անցնում է Արեգակի սկավառակի միջով, երբ դիտվում է Մարսից[31]:
- 2088 թվական՝ Հռոմի Ֆրանցիսկոս պապի փաստաթղթերը հասանելի կլինեն հանրությանը՝ հետևելով այն կանոնին, որով Վատիկանի գաղտնի արխիվում պահվող փաստաթղթերը կթողարկվեն գիտնականներին և հանրությանը դրանց կազմումից 75 տարի անց:
2090-ական թթ.Խմբագրել
- 2094 թվականի ապրիլի 7-ին, ժամը 10: 45-ին, Մերկուրիի անցումը Յուպիտերի սկավառակի միջոցով:
- 2099 թվական՝ Այս պահին Ամազոնի անտառների 83%-ը կարող է ոչնչացվել[32]:
2100 թվականԽմբագրել
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ «Минувший 2013 год вошел в десятку самых теплых с середины XIX века»։ РИА Новости
- ↑ «ВМО: 2013 год напомнил о возможных катаклизмах из-за изменения климата»։ РИА Новости
- ↑ Catalog of Lunar Eclipses: 2001 to 2100
- ↑ Catalog of Solar Eclipses: 2001 to 2100
- ↑ Гипотеза Пуанкаре Արխիվացված է Հոկտեմբեր 18, 2013 Wayback Machine-ի միջոցով:, Clay Mathematics Institute(անգլ.)
- ↑ Найти Перельмана // Gazeta.Ru, 17 августа 2006
- ↑ «LHC milestone day gets off to fast start»։ IOP Physics World։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-24-ին։ Վերցված է 12 сентября 2008(անգլ.)
- ↑ «First beam in the LHC — accelerating science»։ ЦЕРН։ Վերցված է 2016-01-13(անգլ.)
- ↑ «Сейсмологи повысили оценку магнитуды землетрясения в Японии до 8,9»։ РИА Новости
- ↑ «Demonstrations erupt across Syria as unrest sweeps on»։ The Scotsman։ 18 March 2011։ Վերցված է 12 November 2011(անգլ.)
- ↑ «Южный Судан обрел независимость»
- ↑ «Новости Дагестана 7-миллиардный житель Земли родился в Калининграде.»։ dagestantimes
- ↑ CERN experiments observe particle consistent with long-sought Higgs boson — пресс-релиз CERN, 4.07.2012(անգլ.)
- ↑ Физики обнаружили претендента на роль бозона Хиггса // Lenta.ru 4.07.2012
- ↑ В ЦЕРНе объявлено об открытии хиггсовского бозона Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine. — Elementy.ru, 4.07.2012
- ↑ «Физическое сообщество считает, что хиггсовский бозон открыт» — Elementy.ru, 16.07.12
- ↑ «Церемония открытия Гран-при РФ "Формулы-1" прошла на "Сочи Автодроме"»։ РИА Новости։ 2014-10-12։ Վերցված է 2014-10-12
- ↑ «Европейские игры официально открыты в Баку»։ Советский Спорт։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-04-13-ին։ Վերցված է 2015-06-12
- ↑ «Чемпионат мира по лёгкой атлетике 2015, 22 августа, первый день – медальный зачёт, итоги, победители, результаты России, Усейн Болт, видео выступлений Первый день ЧМ-2015 в Пекине не принёс России медалей.»
- ↑ «Премьер-министр Медведев открыл ЧМ-2016 по хоккею»։ Чемпионат.com։ 2016-05-06։ Վերցված է 2016-05-06
- ↑ «В Париже началась церемония открытия Евро-2016»։ Коммерсант.ру։ 2016-06-10։ Վերցված է 2016-06-10
- ↑ На Крите начал работу Собор православных церквей Читать далее: http://ukraina.ru/news/20160620/1016701951.html.
- ↑ «XXXI летние Олимпийские игры открыты в Рио-де-Жанейро»։ BFM.RU։ 2016-08-06։ Վերցված է 2016-08-07
- ↑ «Салют на EXPO-2017 в Астане восхитил гостей столицы»։ Zakon.kz։ 2017-06-09։ Վերցված է 2017-06-10
- ↑ «НАСА испытало двигатель ракеты для полётов к Марсу»։ LENTA.RU։ 2015-08-14։ Վերցված է 2017-06-10
- ↑ В. Шанин, В. Агронский 7 чудес России и ещё 42 достопримечательности, которые нужно знать. — М.: Эксмо, 2011. — 224 с.
- ↑ «По среднему варианту прогноза в 2050 году население мира превысит 9 миллиардов человек Электронная версия бюллетеня «Население и общество».»
- ↑ Stephen D. Snobelen, «A time and times and the dividing of time»: Isaac Newton, the Apocalypse and 2060 A.D., History of Science and Technology Programme, University of King’s College, Halifax.
- ↑ «Грани.Ру: Сэр Исаак Ньютон предсказал, что Апокалипсис наступит через 57 лет - Общество / Наука»։ Грани.ру
- ↑ «China Modernization Report 2007: A study on the Ecological modernization, Overview» (անգլերեն)։ Китайская академия наук։ 2006-10-21։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-07-07-ին։ Վերցված է 2017-02-12
- ↑ «The Transit of Earth from Mars, November 10, 2084» (անգլերեն)։ Astroblog։ 2012-06-05։ Վերցված է 2017-02-13
- ↑ «No rainforest, no monsoon: get ready for a warmer world» (անգլերեն)։ NewScientist։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-04-ին։ Վերցված է 2011-03-21
- ↑ Климишин И. А. Календарь и хронология. — изд.3. — М.: Наука, 1990. — С. 308—309. — 478 с. — 105 000 экз. — ISBN 5-02-014354-5
- ↑ Куликов С. Нить времён. Малая энциклопедия календаря с заметками на полях газет. — М.: Наука, 1991. — С. 140—146. — 288 с. — 200 000 экз. — ISBN 5-02-014563-7