Վոլգոգրադ
Վոլգոգրադ (նախկին Ցարիցին՝ 1589-1925 թվականներին, և Ստալինգրադ՝ 1925-1961 թվականներին), կարևոր արդյունաբերական քաղաք և Ռուսաստանի Վոլգոգրադի շրջանի վարչական կենտրոն[7]։ Այն տեղակայված է Վոլգա գետի արևմտյան ափին հյուսիսից հարավ։ Քաղաքը հայտնի դարձավ երկրորդ համաշխարհային պատերազմում Ստալինգրադի ճակատամարտում իր դիմակայությամբ, մեծ կորստով և զոհերի մեծ քանակով։
| Բնակավայր | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Վոլգոգրադ | |||||
| Волгоград | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Ռուսաստան | ||||
| Ներքին բաժանում | Traktorozavodsky District, Volgograd?, Krasnooktyabrsky District, Volgograd?, Կենտրոնական շրջան, Dzerzhinskiy District, Volgograd?, Voroshilovskiy District, Volgograd?, Sovetsky District?, Kirovsky District, Volgograd? և Krasnoarmeysky District? | ||||
| Հիմնադրված է | 1589 թ. | ||||
| Առաջին հիշատակում | 1579 | ||||
| Մակերես | 859 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 80 մետր | ||||
| Բնակչություն | ▼1 013 533 մարդ (հունվարի 1, 2018)[1] | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+4 և UTC+3 | ||||
| Հեռախոսային կոդ | 8442 | ||||
| Փոստային ինդեքսներ | 400001–400138 | ||||
| Պաշտոնական կայք | volgadmin.ru(ռուս.) | ||||
| |||||
Մինչռուսական ժամանակաշրջանԽմբագրել
Քաղաքի հիմնադրման պատմությունը կապված է Վոլգա գետը` առևտրային ճանապարհի, վոլգադոնյան ջրանցքի և Վոլգայի վրայով ապրանքների առաքման հետ, որն ավելի զարգացավ 900-ական թվականներին, իսկ դրա համար առաջնային մասնակցություն ունեցան ռուսները` Վոլգայի վերին ակունքներում, Բուլղարիան` Վոլգայի միջին տարածքներում և Խազարիան`Միջին և հարավային Վոլգայում։ Առևտրային խոշոր գործընթաց էին իրականացնում վիկինգներն ու արաբ առևտրականները. Առաջին հազարամյակի ավարտին մեծ առևտուրը խաթարվեց արաբների զավթողական արշավանքների պատճառով, որին հաջորդեցին վիկինգների տեղահանումներն ու վերաբնակեցումները ( 950-ական թ.), պոլովցիներինը` ( 1100-ական թ.): Հյուսիսից հարավ ձգվում էին երեք միջգետային առևտրային ուղիներ` Դոն, Վոլգա և Ախտուբա, ուղիներ` արևելքից արևմուտք- ամենահյուսիսային ճանապարհը` Մետաքսի մեծ ճանապարհ[8]։ Ժամանակակից հնագետները հնարավորություն չունեցան ուսումնասիրելու նրա աղյուսե հնագույն տները, քանի-որ դրանք քանդվել էին Ցարիցինի հիմնադրման տարիներին[9], հնագիտական պրոֆեսիոնալ արշավախմբի`ղեկավար Բալլադ, աշխատանքներն էլ ընդհատվեցին քաղաքացիական կռիվների պատճառով, ու հնագիտական գրեթե բոլոր նմուշները վերջնականապես վերացան 1930-ական թվականներին [10]։ Ցարիցինի գետաբերանը ևս բնակեցված է եղել, որի մասին վկայում են պատմագիրները [9][11]։
1942-1943 թվականներ։ Ստալինգրադի ճակատամարտըԽմբագրել
Քանի որ ճակատամարտը մոտենում էր Վոլգայի ափերին, ահագնանում էր երկաթուղային ճանապարհի փակման վտանգը, որի պատճառով Գերագույն գլխավոր հրամանատարությունը որոշեց շտաբ ստեղծել Վոլգա գետի ափին։ Այդ պատճառով հանվեցին երկաթգծերը, որ կառուցվել էին մինչև պատերազմը և կազմում էին ԲԱՄ-ի առաջին հատվածը. մոբիլիզացվեցին տեղի բնակչության ուժերը, ներգրավեցին բանտարկյալներին և ռազմագերիներին [12] և ռեկորդային արագությամբ կառուցվեց ճանապարհը։
Ճանապարհի հարավային հատվածը (Ստալինգրադ-Վերին Բասկանչակը Աստրախան-Ուրբախ գծի հետ կապող ուղին) մոտավորապես 250 կիլոմետր երկարությամբ, կառուցվել է 1941 թվականի սեպտեմբեր-դեկտեմբերին , Իռլլյա-Սարատով-Սվիյաջսկի հյուսիսային հատվածը՝ 1942 թվականի մարտ-հոկտեմբերին Իլովլյա-Սարատով-Սվիյաջսկ երկարությունը 992 կմ, 1942 թվականի մարտից հոկտեմբեր[13].:
Հուշարձաններ և քանդակներԽմբագրել
Պահպանվածներից հնագույնը՝ Գոգոլի արձանը 1910 թվական Կոմսոմոլի այգում ՆԷՏ թատրոն-ի կողքին։ Պահպանվում է, որովհետև Գոգոլը ոչ մի մասնակցություն չի ունեցել քաղաքական գործերին, մյուս բոլոր հուշարձանները, որ պատկանել են ցարական շրջանի գործիչներին, ոչնչացվել են 1920-ական թվականներին։ Մեր օրերում մնացել են ևս երեք նախապատերազմյան հուշարձաններ՝ Երմանի 1925, Ձեռժինսկու 1935 և Խոլզունովի 1940։ Պատերազմից վնասված պահպանվեց և հետագայում վերանորոգվեց Բերլամի շատրվանը, սակայն 1951 թվականին կորցրեց իր գեղարվեստական արժեքը և քանդվեց։ Հետագայում, շնորհիվ Եվզերիխինի հայտնի նկարների, որոնք արտացոլում էին պատերազմի արհավիրքները, այրվող քաղաքի ֆոնի վրա մանկական երկչախմբի ելույթը և հետագայում , դառնալով Ստալինգրադի ճակատամարտի խորհրդանիշը, շատրվանի տեղում կառուցվեց նույնատիպ շատրվան՝ Կայարանի հուշարձան։
Աշխարհագրական դիրքԽմբագրել
Ինչպես Վոլգոգրադը, այնպես էլ ամբողջ Վոլգոգրադի մարզը գտնվում է Մոսկվայի ժամային գոտում։ Միջին արևային կեսօրը Վոլգոգրադում սկսվում է ժամը 12:02-ից: Վոլգոգրադ քաղաքի հարավային մասը հարում է Վոլգա լեռան հյուսիսային հատվածը, քաղաքի արեւելյան հատվածը զբաղեցնում է Սարպինսկայի հովիտը։ Քաղաքի սկզբնամասը սահմանափակված է Սարպինսկա-Դավան գետի եւ Սարպինսկի հովիտի միջև` Կրասնոպոլսկի «Զակալալյան» շրջանի արևելյան մասով։ Կրասնարմեյսկի շրջանով անցնում են Էրգենեի հատվածներ, որոնք մուտք են գործում արևմուտքից դեպի Վոլգայի ստորին հատվածներ` Արևելյան Եվրոպայի հարթավայրի Վոլգոգրադ քաղաքային շրջանի ծայրամասում։ Քաղաքի հյուսիսային եզրին, Վոլգոգրադի ջրամբարի ափին տեղակայված է ՀԷԿ, որ մի կողմը կազմավորվել է Վոլգայի հիդրոէլեկտրակայանի պատնեշով և եզրավորված է ծովի մակարդակից 15 մետր բարձրություն ունեցող ջրային եզրով։ Դեպի ներքև ձգվող քաղաքի մնացած հատվածը ծովի մակարդակից ցածր է 13 մետրով, իսկ Վոլգայից 1-3 կմ հեռավորության վրա, ծովի մակերևույթից 0-40 մ բարձր, 50-140 մ բարձրությամբ ձգվում է նուրբ լեռնաշղթան, Մամաև Կուրգանը (102 մետր), Լիսայա լեռը և այլն։ Քաղաքի ներսում Վոլգայի հոսքի մեջ են թափվում «Սուխայա Մեչետկա», «Մորսկայա Մեչեթկա», «Ցարիցա», «Էլշանկա» փոքր գետակները։
| Հեռավորությունը Վոլգոգրադից մինչեւ մոտակա խոշոր քաղաքներ (մայրուղիներով)[14] | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Սանկտ-Պետերբուրգ ~ 1668 կմ Մոսկվա ~ 964 կմ Վորոնեժ ~ 568 կմ |
Սամարա ~ 864 կմ Սարատով ~ 393 կմ Կամիշին ~ 198 կմ |
Կազան ~ 1087 կմ Ուրալսկ ~ 838 կմ |
|||||||
| Դոնի Դակաչ ~ 81 կմ. Սուրովինկինո ~ 139 կմ |
 |
Վոլժսկի ~ 27 կմ Ленинск ~ 69 կմ Ատիրաու ~ 791 կմ |
|||||||
| Վոլգադոնսկ ~ 310 կմ Դոնի Ռոստով ~ 479 կմ Ստավրոպոլ ~ 584 կմм Սոչի ~ 1047 կմ |
Էլիստա ~ 302 կմ Պյատիգորսկ ~ 667 կմ |
Աստրախան ~ 434 կմ |
|||||||
Վոլգոգրադի կլիմանԽմբագրել
Կլիման չափավոր մայրցամաքային է։ Տեղումների միջին քանակը կազմում է տարեկան 347 մմ։ Ձմեռը մեղմ է, հաճախակի տաքացումներով, ամառը շոգ է և երկար, սակայն տարվա բոլոր եղանակներին հնարավոր են լինում ջերմաստիճանի կտրուկ նվազումներ։ 1940 թվականին գրանցվել են մինիմում ջերմաստիճան (−33 °C) և մաքսիմում ջերմաստիճան (+42,6 °C)[15]։
 Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Վոլգոգրադի կլիմա
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | տարին |
| բացարձակ առավելագույնը (°C) | −42,2 | −38,2 | −32,4 | −21,0 | −7,5 | −2,3 | 1,3 | −1,2 | −8,5 | −20,3 | −32,8 | −38,8 | −42,2 |
| միջին առավելագույնը (°C) | 4,0 | −3,7 | 2,6 | 11,3 | 18,6 | 22,0 | 24,3 | 21,9 | 15,7 | 8,7 | 0,9 | −,30 | 9,6 |
| միջին ջերմաստիճանը (°C) | −6,5 | −6,7 | −1,0 | 6,7 | 13,2 | 17,0 | 19,2 | 17,0 | 11,3 | 5,6 | −1,2 | 5,2 | 5,8 |
| միջին նվազագույնը (°C) | −9,1 | −9,8 | −4,4 | 2,2 | 7,7 | 12,1 | 14,4 | 12,5 | 7,4 | 2,7 | −3,3 | −7,6 | 11,1 2,1 |
| բացարձակ նվազագույնը (°C) | 8,6 | 8,3 | 19,7 | 28,9 | 33,2 | 34,7 | 38,2 | 37,3 | 32,3 | 24,0 | 16,2 | 9,6 | 38,2 |
| տեղումների քանակը (մմ) | 52 | 41 | 35 | 37 | 49 | 80 | 85 | 82 | 68 | 71 | 55 | 52 | 707 |
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Federal State Statistics Service.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Law #139-OD
- ↑ Official website of Volgograd
- ↑ 4,0 4,1 Law #1031-OD
- ↑ Կաղապար:Ru-pop-ref
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Энциклопедия Города России։ Moscow: Большая Российская Энциклопедия։ 2003։ էջեր 81–83։ ISBN 5-7107-7399-9
- ↑ «В Волгограде строится самый длинный мост Европы»։ geo.1september.ru (Russian)։ 2009 [last update]։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-04-07-ին։ Վերցված է հունվարի 4, 2012
- ↑ Բորիս Ակունին. Ռուսական պետության պատմությունը. Գլուխ 2 — Часть Азии
- ↑ 9,0 9,1 Баллад Ф. В. «Приволжские Помпеи» стр 98
- ↑ Пачкалов А. В. Мечетное городище: историографический обзор // Восток-Запад: Диалог культур Евразии. Проблемы средневековой истории и археологии. Вып. 4. Казань, 2004. С. 148—153.
- ↑ Пачкалов А. В. Предшественники Царицына // Золотоордынская цивилизация. Вып. 1. Казань, 2008. С. 137—141; Пачкалов А. В. Мечетное городище: историографический обзор // Восток-Запад: Диалог культур Евразии. Проблемы средневековой истории и археологии. Вып. 4. Казань, 2004. С. 148—153.
- ↑ Պետրով Վալ - քաղաք գետերի միջև(չաշխատող հղում)
- ↑ Վոլգյան ռոկադա
- ↑ «Քաղաքների միջեւ հեռավորությունների հաշվարկը»։ Տրանսպորտային ընկերություն «ԿՍՎ 911»։ Արխիվացված օրիգինալից 2011-08-12-ին։ Վերցված է 2009-08-13
- ↑ «Վոլգոգրադի կլիման»։ Վերցված է 2014-04-29