Աֆղանական պատերազմ (2001-2014)
Աֆղանստանի պատերազմ (2001-2014) (ռուս.՝ Война в Афганистане (2001-2014)), ասիմետրիկ ռազմական հակամարտություն Անվտանգության աջակցության միջազգային ուժերի (անգլ.՝ ISAF) և Թալիբան իսլամիստական կազմակերպության միջև, որը մինչ այդ վերահսկում էր Աֆղանստանի մեծ մասը։ Այդ պատերազմը համարվում է 1978 թվականից շարունակվող Աֆղանստանի քաղաքացիական պատերազմի փուլերից մեկը։
Աֆղանական պատերազմ | |||||
---|---|---|---|---|---|
Քաղաքացիական պատերազմ Աֆղանստանում Պատերազմ ահաբեկչության դեմ | |||||
| |||||
| |||||
Հակառակորդներ | |||||
Հրամանատարներ | |||||
ԱՄՆ-ն ռազմագործողություն է անցկացրել Աֆղանստանում «Հարատև ազատություն» ռազմագործողությունն, որը սկսվել է 2001 թվականի սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչական գործողությանն ի պատասխան։ Աֆղանստանում Անվտանգության աջակցության միջազգային ուժերը գործում են ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհրդի 2001 թվականի դեկտեմբերի 20-ի № 1386 բանաձևով[2]։ Դա ԱՄՆ-ի պատմության մեջ ամենաերկարատև պատերազմն է[3]։
2011 թվականի հուլիսից սկսվել է կոալիցիայի զորքերի դուրս բերումը Աֆղանստանից[4]։ 2013 թվականի հուլիսին անվտանգության ապահովումն երկրում փոխանցվել է տեղական ուժային կառույցներին, այդ պահից սկսած կոալիցիայի կոնտինգենտը օժանդակ դեր էր խաղում[5][6]։ Փաստացիորեն պատերազմն ավարտվել է միայն ձևականորեն, իսկ իրականում այն շարունակվում էր։
Նախապատմություն խմբագրել
1996 թվականից մայրաքաղաքը և Աֆղանստանի տարածքի մեծ մասը վերահսկվում էր Թալիբան շարժման կողմից։ Արդեն այդ ժամանակ ԱՄՆ-ի իշխանությունների կողմից փնտրվող ահաբեկիչ Ուսամա բեն Լադենը ապաստան է ստացել Աֆղանստանում[7]։ Թալիբները հրաժարվում էին հանձնել բեն Լադենին նույնիսկ 1998 թվականին Քենիայի և Տանզանիայի ամերիկյան դեսպանատներում տեղի ունեցած պայթյուններից հետո։ 2001 թվականի սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչություններից հետո ԱՄՆ նախագահ Ջորջ Բուշը ահաբեկիչներին վերջնագիր է ներկայացրել՝ կարճ ժամանակահատվածում ամերիկյան արդարադատությանը հանձնել բեն Լադենին, ինչպես նաև ալ Քաիդայի ամբողջ ղեկավարությանը։ Սեպտեմբերի 21-ին թալիբները պատասխանեցին մերժմամբ՝ հայտնելով, որ ԱՄՆ-ն ծանրակշիռ փաստարկներ չի ներկայացրել տվյալ կազմակերպության Նյու Յորքի և Վաշինգտոնի ահաբեկչություններին մասնակցության վերաբերյալ։
2001 թվականի սեպտեմբերի 22-ին երեք պետություններից երկուսն, որոնք ճանաչում էին Աֆղանստան Իսլամական Էմիրաթը (ԱՄԷ և Սաուդյան Արաբիա) Աֆղանստանի հետ խզեցին դիվանագիտական հարաբերությունները։ Աֆղանստանից Իրան և Պակիստան փախստականների հսկայական հոսք է սկսվել։
Պատերազմի նպատակներ խմբագրել
ԱՄՆ-ի կողմից պաշտոնապես հռչակված նպատակներն են[8]՝
- Թալիբների ռեժիմի տապալում,
- Աֆղանստանի տարածքի ազատագրումը թալիբների ազդեցությունից,
- Ալ Քաիդայի մասնակիցների գերությունը և դատավարությունը։
Մասնակիցներ խմբագրել
Միջազգային ուժեր խմբագրել
Անվտանգության աջակցության միջազգային ուժերի (ISAF) ստեղծվել են ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհրդի 2001 թվականի դեկտեմբերի 20-ի № 1386 բանաձևին համապատասխան։ Նրանց ներկայությունը երկրում թալիբների ռեժիմի տապալումից հետո անհրաժեշտ էր
Աֆղանական Ժամանակավոր մարմնին Քաբուլում և մոտակա տարածքներում անվտանգության ապահովման համար։ Դա արվում էր նրա համար, որպեսզի Ժամանակավոր մարմինն, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի աշխատակազմը գործեն անվտանգ պայմաններում[2]։
2003 թվականի օգոստոսից ISAF հրամանատարությունն իրականացվում է ՆԱՏՕ-ի բլոկի կողմից։ ISAF-ի կազմի մեջ մտել է 48 երկիր (մեծամասնությունը ՆԱՏՕ-ի անդամ), ամենամեծ թվակազմը ներկայացրել է ԱՄՆ-ն։
2014 թվականի հունիսի 1-ի դրությամբ ISAF-ի ընդհանուր թիվը կազմում էր 49 902 զինծառայող[9]։
- Ավստրալիա — 356
- Ավստրիա — 3
- Ադրբեջան — 94
- Ալբանիա — 72
- Հայաստան — 121
- Բահրեյն — 0
- Բելգիա — 147
- Բուլղարիա — 378
- Բոսնիա և Հերցեգովինա — 53
- Մեծ Բրիտանիա — 5 200
- Հունգարիա — 100
- Դանիա — 165
- Գերմանիա — 2 695
- Հունաստան — 10
- Վրաստան — 805
- Հորդանան — 1069
- Իռլանդիա — 7
- Իսլանդիա — 3
- Իսպանիա — 247
- Իտալիա — 2 000
- Լատվիա — 31
- Լիտվա — 83
- Լյուքսեմբուրգ — 1
- Մակեդոնիա — 152
- Մալայզիա — 2
- Մոնղոլիա — 40
- Նիդեռլանդներ — 200
- Նորվեգիա — 67
- Նոր Զելանդիա — 2
- ԱՄԷ — 35
- Լեհաստան — 968
- Պորտուգալիա — 66
- Ռումինիա — 1 002
- Սալվադոր — 0
- Սլովակիա — 275
- Սլովենիա — 4
- ԱՄՆ — 32 800
- Տոնգա — 55
- Թուրքիա — 457
- Ուկրաինա — 27
- Ֆինլանդիա — 95
- Ֆրանսիա — 177
- Խորվաթիա — 146
- Չեռնոգորիա — 25
- Չեխիա — 250
- Շվեդիա — 219
- Էստոնիա — 20
- Հարավային Կորեա — 50
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «U.S. formally ends the war in Afghanistan» (online)։ CBA News։ Associated Press։ 28 December 2014։ Վերցված է 28 December 2014
- ↑ 2,0 2,1 «Резолюция 1386 СБ ООН»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-04-07-ին։ Վերցված է 2016-08-19
- ↑ Risks of Reversing the Afghanistan Surge // «The New York Times» от 20 июня 2011
- ↑ Obama Announces Afghanistan Troop Withdrawal In Speech To Nation
- ↑ НАТО передало контроль над обеспечением безопасности в Афганистане национальным силовым структурам
- ↑ США и НАТО передали полномочия афганским военным
- ↑ США отвергают решение о бин Ладене
- ↑ «War in Afganistan»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2008-09-29-ին։ Վերցված է 2016-08-19
- ↑ «Արխիվացված պատճենը»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-07-14-ին։ Վերցված է 2016-08-19