Միլան

Միլան
Քաղաք
	Միլան
	Milan
Դրոշ	Զինանշան
	Վերևից, ժամացույցի սլաքի ուղղությամբ։ Պորտա Նուովա Բիզնես կենտրոն, Միլանի տաճար, Սան Սիրո մարզադաշտ, Parco Sempione Խաղաղության արկա, Պատկերասրահ Վիտորիո Էմանուել II
Երկիր	Իտալիա
Ներքին բաժանում	Գոտի 1, Գոտի 2, Գոտի 3, Գոտի 4, Գոտի 5, Գոտի 6, Գոտի 7, Գոտի 9 և Գոտի 9
Հիմնադրված է	մոտ մ. թ. ա. 600 թ.
Մակերես	181,67±0,01 կմ²
ԲԾՄ	120±1 մետր
Պաշտոնական լեզու	իտալերեն
Բնակչություն	▲1 366 180 մարդ (հունվարի 1, 2018)
Ժամային գոտի	UTC+1, Կենտրոնական եվրոպական ժամանակ և UTC+2
Հեռախոսային կոդ	02
Փոստային դասիչ	20121, 20122, 20123, 20124, 20125, 20126, 20127, 20128, 20129, 20131, 20132, 20133, 20134, 20135, 20136, 20137, 20138, 20139, 20141, 20142, 20143, 20144, 20145, 20146, 20147, 20148, 20149, 20151, 20152, 20153, 20154, 20155, 20156, 20157, 20158, 20159, 20161 և 20162
Ավտոմոբիլային կոդ	MI
Պաշտոնական կայք	comune.milano.it(իտալ.)
	Միլան (Իտալիա)
	Միլան (Իտալիա)
	Միլան Վիքիպահեստում

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Միլան (այլ կիրառումներ)

Միլան (իտալերեն՝ Milano, լոմբ.՝ Milan, լատիներեն՝ Mediolanum - «հարթավայրի կենտրոնում»), Իտալիայի երկրորդ խոշորագույն քաղաքն է, Հյուսիսային Իտալիայի գլխավոր քաղաքը, Լոմբարդիա մարզի Միլան գավառի^[3] վարչական կենտրոնը, Իտալիայի տնտեսական և ֆինանսական կենտրոնը։ Զբաղեցնում է 182 քառ. կմ տարածք, բնակչության թիվը՝ շուրջ 1, 3 միլիոն մարդ, մինչդեռ արվարձաններով հանդերձ շուրջ 5, 2 միլիոն, Եվրոպայի հինգերորդ խոշոր քաղաքը^[4]։ Միլանը ճանաչվել է նորաձևության և դիզայնի համաշխարհային կենտրոն շնորհիվ մի շարք միջազգային միջոցառումների, այդ թվում «Միլանի Նորաձևության Շաբաթը» (Milan Fashion Week) և «Միլանի կահույքի ցուցահանդեսը» (Milan Furniture Fair), որոնք այժմ աշխարհում ամենաշատ այցելվող, ամենաեկամտաբեր և աճ գրանցող միջոցառումների թվին են դասվում։ Միլանը հյուրընկալել է նաև համաշխարհային ցուցահանդեսը (Էքսպոն) 1906 և 2015 թվականներին։

Միլանում են գտնվում բազմաթիվ մշակութային հաստատություններ, ակադեմիաներ և համալսարաններ։ Միլանն ընդունում է տարեկան 8 միլիոն այցելու՝ ներգրավվելով իր թանգարաններով և պատկերասրահներով, որոնք պարծենում են աշխարհի ամենակարևոր հավաքածուներով, ներառյալ Լեոնարդո դա Վինչիի հիմնական աշխատանքները։ Միլանում է գտնվում «Լա Սկալա» օպերային թատրոնը։ Քաղաքում են գտնվում նաև մի շարք շքեղ հյուրանոցներ՝ հանդիսանալով աշխարհում հինգերորդ ամենաշատ աստղ ունեցողն աշխարհում, ըստ Michelin-ի ուղեցույցի։ Քաղաքը հանդիսանում է նաև աշխարհի ամենահաջողակ ֆուտբոլային ակումբներից երկուսի, Միլանի ու Ինտերի, Իտալիայի հիմնական բասկետբոլային թիմերից մեկի՝ Օլիմպիա Միլանոյի տունը։

Աշխարհագրական դիրքը Խմբագրել

Միլանի կամ Մեծ Միլանի մայրաքաղաքային տարածքը զբաղեցնում է 1982 կմ քառ. տարածք և ունի ավելի քան 5 միլիոն մարդ^[4]։

Քաղաքը զբաղեցնում է 181,76 կմ քառ. տարածք և ունի 1342385 մարդ բնակչություն (2015)։ Բաժանված է 9 քաղաքային տարածքների կամ գոտիների։

Զինանշան Խմբագրել

Ժամանակակից զինանշանը Սուրբ Գեորգի կարմիր կարմիր խաչն է ՝ արծաթե դաշտի վրա։ Խաչը պատկերված է քաղաքի դրոշի վրա։ Զինանշանի վահանի վերևում կա հինգ աշտարակներով պատնեշի տեսքով թագ՝ ձև, որն ընդունված է եվրոպական շատ երկրների քաղաքային խորհրդանշաններում, որոնք թվագրվում են հռոմեական պսակի մուրալիսով (corona muralis)։ Վահը շրջապատված է երկու ճյուղերի ` դափնու և կաղնու պսակով։

Կլիմա Խմբագրել

Միլանի կլիման խոնավ մերձարևադարձային է, որը բնորոշ է հյուսիսային Իտալիայի ներքին հարթավայրերին ՝ տաք, խոնավ ամառներով և ցուրտ, խոնավ ձմեռներով ՝ ի տարբերություն երկրի հարավում գտնվող միջերկրածովյան կլիմայի։

Հունվարին քաղաքի կենտրոնում միջին ջերմաստիճանը տատանվում է -3-ից +4 ° C, իսկ հուլիսին 19-ից 30 ° C: Ձմռանը ձյան տեղումները շատ են, չնայած վերջին 15-20 տարվա ընթացքում դրանք ավելի հաճախակի են դարձել։ Խոնավությունը բավականին բարձր է ամբողջ տարվա ընթացքում, տարեկան մոտ 1000 մմ անձրև։ Քաղաքը հաճախ պարուրված է լինում մշուշով։

Տնտեսություն Խմբագրել

Միլանում է գտնվում Իտալիայի ֆոնդային բորսան, արվարձաններում տեղակայված են բազմաթիվ ֆինանսական և առևտրային ընկերություններ (Pirelli, Telecom Italia, Alfa Romeo), արդյունաբերական ձեռնարկություններ։ Նորաձևության տները և թեթև արդյունաբերության ձեռնարկությունները (ապրանքանիշեր Giorgio Armani, Gianni Versace, Dolce & Gabbana, Prada և այլն) աշխարհահռչակ են։ Միլանի նորաձևության շաբաթը տեղի է ունենում փետրվար և սեպտեմբեր ամիսներին։ Քաղաքում լույս է տեսնում Corriere della Sera ՝ Իտալիայի ամենահայտնի թերթը։ Հենց այստեղ կառուցվեց առաջինը Իտալիայում Pirelli Tower երկնաքերը։ XXI դարի սկզբին Պորտա Նուովա թաղամասում կանգնեցվեցին բարձրահարկ գրասենյակային շենքեր։ Fiera di Milano- ն ամենամեծ ցուցահանդեսն է երկրում։ Հյուսիսարևմտյան արվարձաններում ցուցահանդեսային Պերո և Ռո տարածքները բացվել են 2005 թվականի մայիսին։

Տրանսպորտ Խմբագրել

Օդանավակայաններ Խմբագրել

Միլանից դեպի հյուսիս գտնվում է Վարեզե քաղաքը, որտեղ տեղակայված է Մալպենսա միջազգային օդանավակայանը (MXP):
Օդանավակայանից դեպի քաղաքի կենտրոն ձգվում է երկաթուղի, որը շարունակվում է դեպի «Մալպենսա Էքսպրեսս» և Միլանո Սենթրալե (Milano Centrale) կայարաններ։
Լինատե օդանավակայանը (LIN) գտնվում է քաղաքի ներսում և գործում է ներեվրոպական և հանրապետական երթևեկության համար։

Բերգամոյի Կարավաջիո օդանավակայանը (Orio al Serio, BGY) գործում է Եվրոպայում էժան փոխադրումների, չարտերային և բեռնափոխադրումների համար^[5]։

Երեք օդանավակայանները միասին Միլանը դարձնում են եվրոպական խոշոր ավիափոխադրումների հանգույց՝ տարեկան ավելի քան 30 միլիոն ուղևորով։

Մետրո և տրամվայ Խմբագրել

Միլանն ունի մետրոյի 4 գիծ (M1 կարմիր, M2 կանաչ, M3 դեղին, M5 մանուշակագույն, M4 կապույտ) ՝ մոտ 95 կմ ընդհանուր երկարությամբ։ Գոյություն ունի նաև «Metro St. Raphael» մետրոյի թեթև գիծ, որը միացնում է Սենթ Ռաֆայելի հիվանդանոցը «Kashchina Gobba» կայարանին։ Քաղաքն ունի առավել զարգացած տրամվայի համակարգը Արևմտյան Եվրոպայում ՝ ավելի քան 160 կմ երկարությամբ գծերով։ Տրոլեյբուսների ցանցը շատ ավելի փոքր է, քան տրամվայի ցանցը, բայց, այնուամենայնիվ, ամենամեծերից մեկն է Արևմտյան Եվրոպայում։ Դա օղակ է քաղաքի կենտրոնի շուրջ, մի քանի մասնաճյուղերով դեպի ծայրամասեր։

Երկաթուղային միացում Խմբագրել

Մերձքաղաքային երկաթուղային ծառայությունը (որը կոչվում է S Lines (Քաղաքային երկաթուղային ծառայություն), որը նման է ֆրանսիական RER- ին և գերմանական S-Bahn- ին) կապում է Մեծ Միլանը և այլ քաղաքներ, ինչպիսիք են Կոմոն և Վարեսը, միմյանց հետ կապող 10 երթուղային գծեր։

Տարածաշրջանային երկաթուղային ծառայությունը (կոչվում է R (տարածաշրջանային)) Միլանը կապում է Լոմբարդիա քաղաքների հետ։ Միլանի կենտրոնական կայանը խոշորագույններից մեկն է Եվրոպայում ուղևորափոխադրումների տեսանկյունից։

Տաքսի Խմբագրել

Տաքսին շահագործում են մասնավոր ընկերություններ, լիցենզավորված են Միլանի քաղաքապետարանի (Comune di Milano) կողմից։ Մեքենաները միայն սպիտակ են։ Ուղևորության գինը կախված է դրա տևողությունից և հեռավորությունից։

Տեսարժան վայրեր Խմբագրել

Միլանի քաղաքային հյուսվածքի մեջ հատվել են բազմաթիվ ճարտարապետական ոճեր, որոնցից ամենակարևորն են կարմիր աղյուսով լոմբարդական ռոմանական ոճը, Ֆիլարետեի և Բրամանտեի վաղ Վերածննդի դարաշրջանի գլուխգործոցները և Իտալիայի համար բնորոշ կլասիցիստական պալատները։

Քաղաքի երկու խորհրդանիշ. Սպիտակ մարմար Duomo- ն, որը գտնվում է քաղաքի գլխավոր հրապարակում `թագավորական պալատի հարևանությամբ, և Sforza Castle- ը, որը հավանաբար օրինակ է ծառայել լոմբարդացի ճարտարապետների համար, ովքեր 15-րդ դարի վերջին կանգնեցրել էին Մոսկվայի Կրեմլի պատերը։ Քարթուսյան վանքը, որը գտնվում էր քաղաքից դուրս, ծառայում էր որպես Միլանի միջնադարյան և Վերածննդի տիրակալների գերեզմանատուն։

Հինավուրց ժամանակներից պահպանվել են ամֆիթատրոնի բեկորները և միջնադարում վերակառուցված մեծ բազիլիկաները ՝ Ամբրոզյան (Ստիլիչիոյի սարկոֆագով) և Լաուրենտյան։ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կողմից Սանտա Մարիա դելե Գրացիի վանքը հռչակվել է Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտ։ Դրանում տեղակայված Լեոնարդո դա Վինչիի «Վերջին ընթրիքը» որմնանկարը գրավում է զբոսաշրջիկների բազմությունը ամբողջ աշխարհից։

Թագավորական վիլլան, որտեղ նա ապրում էր կնոջ ՝ Ջոզեֆինայի հետ, և Խաղաղության կամարը (Սեմպիոնե այգու հարևանությամբ, ավստրիացիները լրացրեցին 1838 թվականին) հիշեցնում են քաղաքի նկատմամբ Նապոլեոն Բոնապարտի լավության մասին։

Միլանի La Scala օպերային թատրոնը, աշխարհի առաջատարներից մեկն է։ Վերակառուցման ընթացքում օպերային և բալետային ներկայացումները տեղափոխվեցին Արչիմբոլդիի նոր թատրոն։ Ստրեհլերի հիմնադրած Պիկոլոն դրամատիկական թատրոններից ամենահայտնին է։

Ամբրոզյան գրադարանը Եվրոպայում ամենահներից մեկն է։ Այս հավաքածուի մարգարիտները Լեոնարդո դա Վինչիի Նկարներն ու ձեռագրերն են։ Լոմբարդյան դպրոցի նկարիչների աշխատանքները հավաքված են Բրերա ակադեմիայում։ Հին արվեստներն ու արհեստները կենտրոնացված են Պոլդի Պեցցոլիի թանգարանում։ Ժամանակակից նկարիչների աշխատանքները հավաքված են Ժամանակակից արվեստներիի տաղավարներում և 20-րդ դարի թանգարանում, որը բացվել է 2010 թվականին։

Նորաձևության ամենամեծ տների բուտիկները տեղակայված են Վիա Մոնտենապոլեոնեում և Պիացցա Դուոմոյի Վիկտոր Էմանուել Երկրորդի հին պատկերասրահում։

Կրթություն Խմբագրել

Միլանի մի քանի տասնյակ հաստատություններ ապահովում են բարձրագույն կրթություն։ Դրանց թվում են Միլանի պետական համալսարանը և Միլանի տեխնիկական համալսարանը, Բոկկոնի համալսարանը, Սուրբ սրտի կաթոլիկ համալսարանը, Ջուզեպպե Վերդիի անվան Միլանի կոնսերվատորիան։

Սպորտ Խմբագրել

Քաղաքում կան երկու ֆուտբոլային ակումբներ ՝ եվրոպական ֆուտբոլի գրանդներ. «Միլանը» և «Ինտերնասիոնալեն», որոնք երկու անգամ նվաճել են Չեմպիոնների լիգայի 10 գավաթ։

Միլանի «Օլիմպիան» եվրոպական բասկետբոլի հաջողված թիմերից է։ Հաղթել է երեք եվրագավաթներ, աշխարհի գավաթներ, գավաթակիրների, 3 գավաթներ, 2 Կորաց գավաթներ և 25 ազգային առաջնություններ։ Միլանի ռեգբիի ակումբ Ամատորին նվաճեց 18 ազգային առաջնություն։ Հոկեյի Միլանի ակումբը հաղթել է 29 ազգային առաջնություն։