Նարնջագույն հեղափոխություն

Նարնջագույն հեղափոխություն (ուկր.՝ Помаранчева революція), բողոքի շարունակական ցույցերի և քաղաքական այլ իրադարձությունների շարք, որոնք տեղի են ունեցել Ուկրաինայում 2004 թվականի նոյեմբերից մինչև 2005 թվականի հունվար ամիսը՝ որպես երկրում անցկացված նախագահական ոչ արդար ընտրությունների անմիջական հետևանք:

Նարնջագույն հեղափոխություն
Morning first day of Orange Revolution.jpg

ՊատմությունԽմբագրել

Հայտարարվել է, որ այդ ընտրությունները եղել են զանգվածաբար կոռումպացված, անցել են ընտրողներին վախեցնելու մթնոլորտում, բացի այդ՝ տեղ են գտել ընտրական խարդախություններ[1][2]: Վերոնշյալ ժամանակամիջոցում Ուկրաինայի մայրաքաղաք Կիևը վերածվել է քաղաքացիական անհնազանդության, դիմադրության շարժման կենտրոնի, որտեղ բողոքի գործողություններին յուրաքանչյուր օր մասնակցել են հազարավոր ցուցարարներ[3]: Ընդդիմադիր շարժումը քաղաքացիական անհնազանդության բազմաթիվ գործողություններ՝ նստացույցեր, գործադուլներ, ցույցեր է կազմակերպել նաև երկրի այլ բնակավայրերում:

Բողոքի գործողությունների ազդակ են հանդիսացել տեղական և օտարերկրյա մի ամբողջ շարք դիտորդների զեկույցները, ԱՄՆ-ի և Եվրամիության տված բացասական գնահատականներն ու հասարակության զգալի զանգվածների համոզմունքը, որ 2004 թվականի նոյեմբերի 21-ին անցկացված նախագահական ընտրությունների երկրորդ փուլի արդյունքները իշխանությունների կողմից կեղծվել են հօգուտ Վիկտոր Յանուկովիչի[4]: Բողոքի գործողությունները հաջողությամբ են պսակվել. կայացած ընտրությունների արդյունքները Ուկրաինայի գերագույն դատարանի վճռով չեղարկվել են, նշանակվել նոր ընտրություններ, որոնք անց են կացվել 2004 թվականի դեկտեմբերի 26-ին: Տեղական և միջազգային դիտորդները հայտարարել են, որ այս անգամ կայացել են ազատ ու արդար ընտրություններ: Դրանց վերջնական արդյունքով հաղթող է ճանաչվել ընդդիմության թեկնածուն՝ Վիկտոր Յուշչենկոն, ով ստացել էր ընտրողների քվեների 52 տոկոսը (իշխանության թեկնածու Յանուկովիչի օգտին քվեարկել էր ընտրողների 44 տոկոսը): Պաշտոնապես հայտարարվել է, որ ընտրությունների հաղթողը Յուշչենկոն է: 2005 թվականի հունվարի 23-ին Կիևում տեղի է ունեցել երկրի նախագահի պաշտոնը Յուշչենկոյի ստանձնելու հանդիսավոր արարողությունը[5], և նարնջագույն հեղափոխությունն ավարտվել է:

Հաջորդած տարիներին նարնջագույն հեղափոխությանը բացասական արձագանքներ են հնչել Բելառուսի ու Ռուսաստանի իշխանամետ շրջանակներից[6]:

Ուկրաինայի 2010 թվականի նախագահական ընտրություններում Յանուկովիչը հաղթել է Յուշչենկոյին[7], և Ուկրաինայի կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովն ու միջազգային դիտորդները հայտարարել են, որ ընտրություններն արդար էին[8]: Յանուկովիչը հեռացվել է իշխանությունից չորս տարի անց՝ 2014 թվականի փետրվարին Կիևի Անկախության հրապարակում տեղի ունեցած եվրոմայդանյան բախումների արդյունքում, որոնց, ի հակադրություն նարնջագույն հեղափոխության խաղաղ ցույցերի ու բողոքի այլ գործողությունների, զոհ են գնացել հարյուրից ավելի մարդկային կյանքեր (մեծամասամբ 2014 թվականի փետրվարի 18-ից 20-ը ընկած ժամանակահատվածում):

Ըստ բրիտանական The Guardian թերթի հրատարակած տվյալների, «նարնջագույն հեղափոխությունը» մի գործողություն էր, որի կազմակերպիչները ֆինանսական խոշոր միջոցներ են ստացել դրսից, մասնավորապես՝ ԱՄՆ-ի վարչակազմից, վաշինգտոնյան վերլուծական հզոր կենտրոններից, ամերիկացի մեծահարուստ ֆինանսիստ Ջորջ Սորոսից[9]:

ԳրականությունԽմբագրել

  • Віктор Ющенко. Недержавні таємниці: нотатки на берегах пам'яті / розмова Віктора Ющенка з Олександром Зінченком iarchive:ViktorY|(аудіозапис) / Харків, Фоліо. — 2014. — 511 с. НБУ
  • Віктор Ющенко. Недержавні таємниці: нотатки на берегах пам'яті / розмова Віктора Ющенка з Олександром Зінченком (літ. запис) / Харків, Фоліо. — 2014. — 511 с.[10][11]
  • Кульчицький Станіслав Владиславович Помаранчева революція 2004
  • Paul D'Anieri, ed. Orange Revolution and Aftermath: Mobilization, Apathy, and the State in Ukraine (Johns Hopkins University Press; 2011) 328 pages
  • Tetyana Tiryshkina. The Orange Revolution in Ukraine — a Step to Freedom (2nd ed. 2007)
  • Andrew Wilson (March 2006). Ukraine's Orange Revolution. Yale University Press. ISBN 0-300-11290-4.
  • Anders Åslund and Michael McFaul (January 2006). Revolution in Orange: The Origins of Ukraine's Democratic Breakthrough. Carnegie Endowment for International Peace. ISBN 0-87003-221-6.
  • Askold Krushelnycky (2006). An Orange Revolution: A Personal Journey Through Ukrainian History. ISBN 0-436-20623-4.
  • Pavol Demes and Joerg Forbrig (eds.). Reclaiming Democracy: Civil Society and Electoral Change in Central and Eastern Europe. German Marshall Fund, 2007.
  • Колесников Андрій Володимирович|Андрей Колесников||Andrey Kolesnikov (journalist born 1966)}} (2005). Первый Украинский: записки с передовой (First Ukrainian [Front]: Notes from the Front Line). Moscow: Vagrius. ISBN 5-9697-0062-2. (ռուս.)
  • Служба інформаційно-аналітичного забезпечення органів державної влади. Україна: події, факти, коментарі 2008 No4. — Київ, 2008.[2]
  • NATO. НАТО вводить в дію Інтенсифікований діалог з Україною. — 2008. [3]
  • Помаранчева революція // Енциклопедичний словник символів культури України / За заг. ред. В. П. Коцура, О. І. Потапенка, В. В. Куйбіди. — 5-е вид. — Корсунь-Шевченківський: ФОП Гавришенко В.М., 2015.[4]
  • Кубишин І.І. LiveJournal. Вплив Помаранчевої революції 2004 року на імідж України— 2019. [5]
  • Paul D'Anieri, ed. Orange Revolution and Aftermath: Mobilisation, Apathy, and the State in Ukraine (Johns Hopkins University Press; 2011) 328 pages
  • Tetyana Tiryshkina. The Orange Revolution in Ukraine – a Step to Freedom (2nd ed. 2007)
  • Andrew Wilson (March 2006). Ukraine's Orange Revolution. Yale University Press. 0-300-11290-4.
  • Anders Åslund and Michael McFaul (January 2006). Revolution in Orange: The Origins of Ukraine's Democratic Breakthrough. Carnegie Endowment for International Peace. 0-87003-221-6.
  • Askold Krushelnycky (2006). An Orange Revolution: A Personal Journey Through Ukrainian History. 0-436-20623-4.
  • Pavol Demes and Joerg Forbrig (eds.). Reclaiming Democracy: Civil Society and Electoral Change in Central and Eastern Europe. German Marshall Fund, 2007.
  • Lehrke, Jesse Paul. "The Transition to National Armies in the Former Soviet Republics, 1988–2005." Oxfordshire, UK: Routledge (2013). Especially p. 185-199 but also p. 152-159 for background. (See: http://www.routledge.com/books/details/9780415688369/).
  • Andrey Kolesnikov (2005). Первый Украинский: записки с передовой (First Ukrainian [Front]: Notes from the Front Line). Moscow: Vagrius. 5-9697-0062-2.
  • Giuseppe D'Amato, EuroSogno e i nuovi Muri ad Est (The Euro-Dream and the new Walls to the East). L'Unione europea e la dimensione orientale. Greco-Greco editore, Milano, 2008. PP.133–151. (Italian).
  • The orange ribbon by the Centre for Eastern Studies (OSW), Warsaw, 2005.
  • US campaign behind the turmoil in Kiev, The Guardian, 2, 6 November 2004.
  • Six questions to the critics of Ukraine's orange revolution, The Guardian, 2 December 2004.
  • The Orange Revolution, TIME.com, Monday, 6 December 2004 (excerpt, requires subscription)
  • The price of People Power, The Guardian, 7 December 2004.
  • U.S. Money has Helped Opposition in Ukraine, Associated Press, 11 December 2004.

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ http://sverigesradio.se/sida/artikel.aspx?programid=83&artikel=510510%7Ctitel=Anklagelser om valfusk undersöks - Nyheter (Ekot)|hämtdatum=2018-01-31|efternamn=Radio|förnamn=Sveriges|språk=sv}}
  2. ↑ http://sverigesradio.se/sida/artikel.aspx?programid=83&artikel=510171%7Ctitel=USA accepterar inte valresultatet i Ukraina - Nyheter (Ekot)|hämtdatum=2018-01-31|efternamn=Radio|förnamn=Sveriges|språk=sv}}
  3. ↑ Andrew Wilson, "Ukraine's 'Orange Revolution' of 2004: The Paradoxes of Negotiation", in Adam Roberts and Timothy Garton Ash (eds.), Civil Resistance and Power Politics: The Experience of Non-violent Action from Gandhi to the Present, Oxford University Press, 2009, pp. 295–316.[1]
  4. ↑ Paul Quinn-Judge, Yuri Zarakhovich, The Orange Revolution, Time, 28 November 2004
  5. ↑ Nyval rycker allt närmare i Ukraina - Expressen Publicerad 30 november 2004
  6. ↑ Ukraine is Not Russia:Comparing Youth Political Activism Archived 16 May 2014 at the Wayback Machine. by Taras Kuzio, Johns Hopkins University Press, 2006
    «В оранжевых и радужных трусах» In orange and red shorts, Vzglyad (25 January 2013)
  7. ↑ http://sverigesradio.se/sida/artikel.aspx?programid=3304&artikel=3348391 "Valet i Ukraina slutet för revolutionen
  8. ↑ Polityuk Pavel, Balmforth Richard (փետրվարի 15, 2010)։ «Yanukovich declared winner in Ukraine poll»։ The Independent (London) 
    «Viktor Yanukovych sworn in as Ukraine president»։ BBC News։ փետրվարի 25, 2010 
  9. ↑ Ian Traynor: US campaign behind the turmoil in Kiev - The Guardian
  10. ↑ Віктор Ющенко. Недержавні таємниці: нотатки на берегах пам'яті // 26.04.2014 | 11:15 | Буквоїд
  11. ↑ Недержавні таємниці: нотатки на берегах пам'яті / Віктор Ющенко; літ. запис і упоряд. О. Зінченка. — Харків: Фоліо, 2014. — 511 с., [32] арк. фот.

Արտաքին հղումներԽմբագրել

  Նարնջագույն հեղափոխություն Վիքիպահեստում

Լուսանկարչական արխիվներԽմբագրել

Ձայնագրությունների արխիվներԽմբագրել

Տեսագրությունների արխիվներԽմբագրել

Վերլուծական հրապարակումներԽմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Նարնջագույն_հեղափոխություն&oldid=7120074» էջից