21-րդ դար: 2010—2019 տարիներ

2010-ական թվականներ (10-ականներ, տասականներ), տասնամյակ, որն ընդգրկում է 2010 թվականից 2019 թվականը ներառյալ[1]։ Տասնամյակը բնութագրվում է նոր սառը պատերազմով՝ Միացյալ Նահանգների, նրա դաշնակիցների և Ռուսաստանի, Չինաստանի միջև քաղաքական հակամարտությամբ, ինչպես նաև սրում է պահպանողականության և ազատականության միջև հակասությունները, Մերձավոր Արևելքի և Ուկրաինայի միջև հեղափոխություններն ու քաղաքացիական պատերազմները, Երրորդ աշխարհի երկրներից զանգվածային արտագաղթը և դրա դեմ պայքարի փորձերը։ Մշակույթի մեջ կարևորագույն տեղ է գրավում համացանցը՝ համացանցի հանրահայտ մարդիկ, բլոգերները և սթրիմերները, վիդեո-հոսթինգը։ Ամենատարածված երաժշտական ժանրը հիփ հոփն է[2][3][4]։

Կարևորագույն իրադարձություններ աշխարհում

խմբագրել
 
Բարաք Օբաման եղել է ԱՄՆ նախագահը 2010-ական թվականների սկզբին: Դոնալդ Թրամփն այդ պաշտոնը զբաղեցրել է 2010-ական թվականների վերջին:
 
Սի Ցզինպինը ղեկավարել է Չինաստանը 2013 թվականին, իսկ Վլադիմիր Պուտինը 2012 թվականին վերադարձել է Ռուսաստանի նախագահի պաշտոնին:
 
Մերձավոր Արևելքի գաղթականները Հունգարիայում (2015)։ 2010-ական թվականներին Եվրոպան վերապրում էր միգրացիոն ճգնաժամ

Բնական աղետներ, ահաբեկչություններ

խմբագրել

Գիտություն և տեխնոլոգիաներ

խմբագրել

Աստղատեխնոլոգիաներ և տիեզերք

խմբագրել
 
2010-ականները խթան են հանդիսացել մասնավոր տիեզերական հետախուզության զարգացման համար: Լուսանկարում «SpaceX» ընկերության «Dragon V2» տիեզերական նավն է և ընկերության հիմնադիր Իլոն Մասկը։
  •   «Սպիրիտ» մարսագնացը դուրս է եկել շարքից և ավարտին հասցրել իր առաքելությունը (2010)։
  •   «Չանյե 2» ապարատն սկսել է Լուսնի ուսումնասիրությունը (2010 թվականի հոկտեմբեր)։
  •   «Ակացուկի» տիեզերական ապարատն առաջին փորձից չի կարողացել դուրս գալ Վեներայի ուղեծիր (2010 թվականի դեկտեմբեր)։
  •   «Մեսսենջեր» տիեզերական ապարատը դուրս է եկել Մերկուրիի ուղեծիր և սկսել նրա ուսումնասիրությունը (2011 թվականի մարտի 18)։
  •   Շահագործման է հանձնվել չինական առաջին ուղեծրային կայանը` «Տյանգուն-1» (2011 թվականի սեպտեմբերի 29)։
  •   «Չանյե-2» ապարատն սկսել է (4179) Տուտատիս աստերոիդի ուսումնասիրությունը (2012 թվականի ապրիլի 15)։
  •   «GRAIL» ապարատն սկսել է Լուսնի ուսումնասիրությունը (2012)։
  •   «Curiosity» մարսագնացի վայրէջքը Մարսի վրա (2012)։
  •   «LADEE» ապարատն սկսել է Լուսնի ուսումնասիրությունը. առաջին անգամ տիեզերքում փորձարկվել են օպտիկական հաղորդակցության տեխնոլոգիաներ (2013)։
  •   «Չանյե-3» կայանը Լուսին է հասցրել «Յույտու» լուսնագնացը. առաջին անգամ Լուսնի վրա աստղադիտակ է հասցվել (2013)։
  •   «MAVEN» արբանյակն սկսել է Մարսի ուսումնասիրությունը (2014)։
  •   «Mars Orbiter Mission» կայանն սկսել է Մարսի ուսումնասիրությունը (2014)։
  •    «Չանյե-5T1» կայանը ձեռնամուխ է եղել դեպի Լուսին թռիչքների տեխնոլոգիաների մշակմանը` ապագա «Չանյե-5» կայանի համար. չինական ծրագրի խնդիրն էր «4m Manfred Memorial Moon Mission» մասնավոր եվրոպական նախագծի` տիեզերական ապարատի միջոցով ուղարկումը Լուսին (2014 թվականի հոկտեմբեր)։
  •   Տիեզերական ապարատի առաջին մեղմ վայրէջքը («Ֆիլեր») գիսաստղի մակերևույթին (2014)։
  •   «Մեսսենջեր» տիեզերական ապարատն ավարտել է աշխատանքը և ջարդվել Մերկուրիի մակերևույթին (2015 թվականի ապրիլի 30)[5]։
  •   «Նոր հորիզոններ» կայանն առաջին անգամ Պլուտոնի և նրա արբանյակների մասին թռիչքային հետագծից իրականացրել է ուսումնասիրություն (2015)։
  •   Շահագործման է հանձնվել «Տյանգուն-2» ուղեծրային լաբորատորիան (2016 թվականի սեպտեմբերի 15)։
  •   «Ակացուկի» տիեզերական ապարատը երկրորդ փորձից դուրս է եկել Վեներայի ուղեծիր և սկսել աշխատել (2015 թվականի դեկտեմբերի 7)։
  •   «Յունոնա» ապարատն սկսել է ուսումնասիրել Յուպիտերը և նրա արբանյակները (2016 թվականի հուլիսի 5)։
  •   «Trace Gas Orbiter» ապարատն սկսել է ուսումնասիրել Մարսը. կորել է «Սկիապարելլի» զոնդը (2016)։
  •   «Սոյուզ-2.1 Ա» հրթիռ-կրիչի առաջին բացթողումը Ամուրի մարզի «Արևելյան» տիեզերակայանից (2016)։
  •   Ուղեծրային արբանյակների համար ստեղծվել է «EmDrive», որն առանց վառելիք շարժիչի աշխատանքային տարբերակ է։ Ապարատը հաջող փորձարկումներ է կատարել «Տյանգուն-2» տիեզերական լաբորատորիայում (2016 թվականի դեկտեմբերի 21)[6]։
  •   «SpaceX» ընկերությունն առաջին անգամ կրկնակի հրթիռ-կրիչ է արձակել (2017)։
  •   Չանյե-4 տիեզերական ապարատի առաջին մեղմ վայրէջքը Լուսնի հակառակ ուղղությամբ (2019)։
  •   Հնդկաստանի լուսնային ուղեծրային զոնդ «Chandrayan-2»-ը դուրս է եկել մերձլուսնային ուղեծիր։ Կորել են վայրէջք կատարող Վիկրամ զոնդը և լուսնագնաց Պրագյանը (2019 թվականի օգոստոսի 20)։

Կենսատեխնոլոգիաներ և բժշկություն

խմբագրել

Ֆիզիկա և մաթեմատիկա

խմբագրել

Էլեկտրոնիկա և թվային տեխնոլոգիաներ

խմբագրել
  • IPad-ի թողարկումից հետո ինտերնետ-պլանշետներն ստացել են լայն տարածում (2010)։
  • «IPv4» հասցեների սպառում։ «IPv6»-ի միջազգային օր (2011)։
  • Մայքրոսոֆթ ընկերության Վինդոուզ 8-ի (2012) և Վինդոուզ 10-ի (2015) թողարկում։ Նոր ինտերֆեյսի` «Metro»-ի հայտնվելը (2012)։
  • Ինքնակառավարվող մեքենաների փորձարկումներ ընդհանուր օգտագործման ճանապարհների վրա։
  • Թեև «Google Glass» խելացի ակնոցը հիմնականում փորձարկվել է մշակողների մեծ համայնքի կողմից, բայց արդյունքում այն անուշադրության չի մատնվել լայն արտադրությունում։
  • Վիրտուալ իրականության սաղավարտների հայտնվելը։

Տեխնոլոգիաներ և բացահայտումներ, որոնք առօրյա կյանքի և մշակույթի մի մասն են

խմբագրել
  • 2010-ական թվականներին տեղի է ունեցել համաշխարհային հասարակության խորը սոցիալական և մշակութային տրանսֆորմացիա։ Աշխարհը դարձել է թվային[11]։ Կատարվում է թվային հեղափոխություն[12][13][14][15]։
  • 21-րդ դարի 10-ական թվականները 4-րդ սերնդի` 4G ցանցերի գերակայության դարաշրջան է։
  • Լայն տարածում են գտել սենսորային էկրաններով պլանշետները, սմարթֆոնները և խելացի ժամացույցները։ Նկատվել է անհատական համակարգչի վաճառքի նվազում, «հետհամակարգչային դարաշրջանի» գալուստ։
  • Ֆեյսբուք, ՎԿ, Օդնոկլասնիկի, Ռենրեն սոցիալական ցանցերն ամբողջ աշխարհում հավաքում են օգտվողների բազմամիլիոնանոց լսարան[16][17]՝ դառնալով անդրազգային բրենդներ և կորպորացիաներ։
  • Ի հայտ են եկել որոնողական ձայնային համակարգեր, օրինակ` «Google Assistant», «Siri», Կորտանա, «Amazon Alexa», Դուսյա, Ալիսա և այլն։ Հայտնվել են նաև խելացի էլեկտրադինամիկ բարձրախոսներ։
  • JPEG, GIF, TXT, PDF, DOC թվային ձևաչափերը փոխարինել են ժապավենավոր լուսանկարչական ապարատներին, թղթե լուսանկարներին և տպագիր արտադրանքին։ Այս ոլորտում (լուսանկարչական արհեստանոց, պոռնո-ինդուստրիա[18], տպարան, ամսագրեր, լրագրեր) տեղի են ունենում վերակառուցումներ։ Կան բազմաթիվ ծրագրեր և սարքեր, որոնք թույլ են տալիս ստեղծել, խմբագրել, դիտել և կարդալ լուսանկարների, գրքերի և փաստաթղթերի էլեկտրոնային տարբերակները։ Շատ թերթեր և ամսագրեր թվային կերպով տեղափոխվում են վիրտուալ կայքեր և գոյություն ունեն գովազդի և քրաուդֆանդինգի միջոցով (օրինակ՝ «Աշխարհի շուրջ» հին ամսագիրը և «Փաստարկներ և փաստեր», «Մոսկվայի կոմերիտական» լրագրերը և այլն)։ Զգալիորեն նվազել են թղթե գրքերի տպագրության ծավալն ու վաճառքը[19][20]։ Մեծացել է թվային անվճար կայք-թերթերի, կայք-ամսագրերի, պոռնո կայքերի դերը, նվազել` տպագիր վճարովի տարբերակների դերը։
  • MP3 թվային աուդիո ձևաչափը դարձել է երաժշտության և աուդիո գրքերի պահպանման և փոխանցման համընդհանուր ստանդարտ։ Երաժշտասերների շրջանում մեծ ժողովրդականություն են վայելել ինտերնետ-ռեսուրսների մեծ մասում արգելված lossless-ձևաչափերը՝ FLAC, WAV, APE և այլն։ Ձայնապնակների, ձայներիզների և ձայնասկավառակների երաժշտական մեդիա շուկայում ճգնաժամ է, և շուկան հիմնվում է կոլեկցիոներների վրա։ Մեդիա կորպորացիաների և տորենտների, «թվային ծովահենության» և անվճար երաժշտության միջև պայքար է ընթանում[21][22][23][24]։ 2010-ականների վերջին լայն տարածում են գտել սթրիմինգային ծառայությունները՝ ինչպես վճարովի բաժանորդագրություններ պահանջող, այնպես էլ պայմանականորեն անվճար, սահմանափակ գովազդով, որակի մակարդակով կամ անվճար գաղտնալսման սահմանաչափով («Яндекс.Музыка», «VK Music», «Bandcamp»)։
  • Թվային փողեր։ 2010-ական թվականների ընթացքում լայն տարածում են գտել էլեկտրոնային բանկային քարտերը[25]։ Էլեկտրոնային բանկային քարտերից բացի, ստեղծվել է «Near Field Communication» (NFC) տեխնոլոգիան, որը հնարավորություն է տալիս սմարթֆոնի կամ NFC թևնոցների միջոցով կատարել գնումներ և վճարումներ։ Ինչպես նաև այս ժամանակաշրջանում առաջացել է նոր թվային արժույթ՝ կրիպտոարժույթ։
  • Գլոբալ վիդեո-ինտերնետ-նախագիծ «Youtube»-ը դարձել է հեռուստատեսության մրցակից[26][27][28]։ Հեռուստատեսությունում ճգնաժամ է[29]։ Տեղի է ունեցել եռաչափ հեռուստատեսության հանրաճանաչության վերելք ու անկում (2010-2014)։
  • 2010-ական թվականների սկզբին անօդաչու թռչող սարքերի քաղաքացիական ռոբոտներն սկսել են հանրաճանաչություն ձեռք բերել։ 2010 թվականին ԱՄՆ քաղաքացիական ավիացիայի դաշնային կառավարությունը սխալմամբ ենթադրել էր, որ մինչ 2020 թվականը խաղաղ նպատակներով կօգտագործվի շուրջ 15 000 դրոն։ 2016 թվականին դաշնային կառավարության համանման կանխատեսումով այս թվաքանակն աճել է՝ հասնելով 550 000-ի։ Ըստ 2014 թվականին թողարկված «Business Insider» ընկերության կանխատեսման՝ քաղաքացիական անօդաչու թռչող սարքերի շուկան գնահատվել է 1 միլիարդ ԱՄՆ դոլար, բայց երկու տարի անց այս գնահատումը գերազանցել է 12 միլիարդ դոլարը[30]։

Մշակույթ

խմբագրել

Համացանց

խմբագրել

Կինո և հեռուստատեսություն

խմբագրել
 
2010-ական թվականների ամենատարածված հեռուստասերիալներից մեկի` «Գահերի խաղի» գահի մակետը

Վիդեոխաղեր

խմբագրել
  • Այս տասնամյակի հայտնի վիդեոխաղերը ներառում են Grand Theft Auto V, Fortnite, PlayerUnknown’s Battlegrounds, Overwatch։
  • Ստեղծվել են առևտրային վիրտուալ իրականության սարքեր և խաղեր նրանց համար։
  • Խաղերի ոլորտի եկամուտներն արագընթաց կերպով աճել են և արդեն իսկ չափաքանակով համեմատելի դարձել կինոյի և սպորտի ոլորտների հետ[34][35]։
  • Աճել է կիբեռսպորտի հանրաճանաչությունն ու եկամտաբերությունը։
  • Բջջային սարքերի համար լայն տարածում են գտել խաղերը։
  • Խաղային արդյունաբերությունում եղել են գեյմերգրեյթներ և հասարակական-քաղաքական այլ սկանդալներ։
  • Թողարկվեցին մի քանի նոր վիդեոխաղերի համակարգեր, ինչպիսիք են PlayStation 4, Xbox One, Wii U, Nintendo Switch և Nintendo 3DS։
  • 2019 թվականին Minecraft-ը դարձավ բոլոր ժամանակների ամենավաճառվող տեսախաղը։

Երաժշտություն

խմբագրել

Համաշխարհային երաժշտության մեջ գերակշռել են հիփ հոփը և դաբստեպը։ Առաջացել են նոր ժանրեր՝ քլաուդ-ռեփ, վիչ-հաուս, վեյփորվեյվ։ «Gangnam Style» տեսահոլովակի թողարկումից հետո Քեյ փոփը մեծ ուշադրություն է գրավել (2012)։ Սինթվեյվ ժանրի ծաղկումը պայմանավորված է 1980-ական թվականների երաժշտության և էսթետիկայի հանրաճանաչությամբ։

 
Հիփսթերյան ոճով հագնված տղամարդ

Գրականություն և մամուլ

խմբագրել

Տպագիր մամուլը և թղթե գրքերը ճգնաժամի մեջ են, տպագրության նկատմամբ հետաքրքրությունը նվազել է[39]։ Տպաքանակները կրճատվել են, զանգվածային հրատարակումները հրապարակվում են ինտերնետում[40][41][42]։ Ընթերցարաններում տարածվում են էլեկտրոնային գրքերը։

Ճարտարապետություն

խմբագրել
 
2010-ական թվականների ամենահաջողակ ֆուտբոլիստը` Լիոնել Մեսսին

Տես նաև

խմբագրել

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. «Ответ № 244413] // Справочное бюро [[Грамота.ру|«Грамоты.ру»]]». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 21-ին. {{cite web}}: URL–wikilink conflict (օգնություն)
  2. Hip-hop passes rock to become most popular music genre for first time in history: Nielsen - Business Insider
  3. Hip hop and R&B surpass rock as biggest U.S. music genre - Reuters
  4. «Рэп — это новый панк». Почему русский рэп стал таким популярным
  5. «Межпланетная станция Messenger разбилась о поверхность Меркурия». interfax. 2015 թ․ ապրիլի 30.
  6. Невозможный двигатель успешно испытали в космосе: Космос: Наука и техника: Lenta.ru.
  7. CERN experiments observe particle consistent with long-sought Higgs boson Արխիվացված 2012-10-29 Wayback Machine — пресс-релиз CERN, 4.07.2012(անգլ.)
  8. Физики обнаружили претендента на роль бозона Хиггса // Lenta.ru 4.07.2012
  9. В ЦЕРНе объявлено об открытии хиггсовского бозона Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine — Elementy.ru, 4.07.2012
  10. «Физическое сообщество считает, что хиггсовский бозон открыт» — Elementy.ru, 16.07.12
  11. Герман Греф об экономических ямах прошлого и цифровом мире будущего : Госэкономика: Финансы: Lenta.ru.
  12. Как меняется рынок искусства | РИА Новости — события в России и мире: темы дня, фото, видео, инфографика, радио.
  13. На заседании президиума подвели итоги программы «Информационный город». По словам Сергея Собянина, за последние пять лет в Москве произошла настоящая цифровая революция. Более 80 процентов столичных семей пользуются скоростным интернетом. Москва — один из мировых лидеров в развитии сотовой связи и распространению Wi-Fi в общественных местах. «Сегодня трудно уже представить работу городского здравоохранения, образования, жилищно-коммунального хозяйства, оказания электронных услуг без информационных технологий. Сегодня каждый второй москвич пользуется предоставлением госуслуг через Интернет. Это астрономическая цифра», — заявил Собянин.http://www.tvc.ru/news/show/id/87643/
  14. Эхо Москвы :: Блоги / Алексей Венедиктов: Медиа проспали две цифровых революции и готовятся проспать третью.
  15. В Сколково встретились стартаперы и крупный бизнес: Деловой климат: Бизнес: Lenta.ru.
  16. Facebook отмечает 10-летие в статусе крупнейшей соцсети мира Արխիվացված 2016-12-22 Wayback Machine.
  17. Аудитория ВКонтакте.
  18. Владелец последнего кинотеатра с французским порно разозлился на интернет: Интернет: Интернет и СМИ: Lenta.ru
  19. Объём книгоиздания в России сократился вдвое с 2008 года — Полиграфия Петербурга.
  20. https://www.sostav.ru/publication/pochti-chetvert-knig-v-rossii-prodaetsya-cherez-internet-39099.html
  21. Исследование о музыкальном пиратстве: Россия на 24 месте — BBC Русская служба.
  22. Как пираты хотят построить свободный мир без политики и диктатуры: Интернет: Интернет и СМИ: Lenta.ru.
  23. Эксперты в области авторского права обсуждают «таинственно-скандальный» документ: Пресса: Интернет и СМИ: Lenta.ru.
  24. «ВКонтакте» оставит музыку бесплатной: Coцсети: Интернет и СМИ: Lenta.ru.
  25. https://www.youtube.com/watch?v=ghttx-vljro
  26. Американцы поставили рекорд по просмотру YouTube: Медиа: Lenta.ru.
  27. Почему интернет-звезды отказываются от миллионов и завязывают с YouTube : Интернет: Интернет и СМИ: Lenta.ru.
  28. «Гаснет голубой экран Почему россияне рискуют остаться без телевидения». lenta.ru. 2016 թ․ հոկտեմբերի 25. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 20-ին.
  29. Эрнст анонсировал ухудшение качества передач Первого канала: ТВ и радио: Интернет и СМИ: Lenta.ru.
  30. McNabb, Miriam (2016 թ․ ապրիլի 8). «Changing Forecasts: The Drone Industry Surprise». Drone Life. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
  31. 31,0 31,1 Итоги десятилетия: 2003—2013. Кино | Мир фантастики и фэнтези
  32. Superheroes and the billion dollar global box office - BBC News
  33. How 2017 Became The Greatest Year For Superhero Movies Of All Time
  34. Доходы индустрии компьютерных игр растут в разы быстрее спортивного рынка - Газета.Ru
  35. «Индустрия развлечений: игры побеждают кино». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 3-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
  36. The Millennial hipster is in terminal decline. The travel industry must respond | Telegraph Travel
  37. Portlandia’s Finale and the End of Hipsters
  38. Люди ни о чем: почему вымирают хипстеры
  39. Интерес к печатным СМИ / ФОМ
  40. Печатная пресса переживает кризис Արխիվացված 2018-11-03 Wayback Machine - АРПП Ассоциация Распространителей Печатной Продукции
  41. Главный редактор «Афиши» советует лучшие обложки года — Look At Me
  42. Издатели - о росте цен на книги, кризисе и будущем бизнеса – Москва 24, 27.03.2015
  43. «Президент РФ Владимир Путин объявил XXII Олимпийские зимние игры в Сочи – открытыми!».
  44. «В Минске стартовал чемпионат мира по хоккею». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 13-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
  45. «В Бразилии стартовал чемпионат мира».
  46. September 18 start date for RWC 2015.(անգլ.)
  47. «В Париже началась церемония открытия Евро-2016». Коммерсант.ру. 2016 թ․ հունիսի 10. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 10-ին.
  48. «XXXI летние Олимпийские игры открыты в Рио-де-Жанейро». BFM.RU. 2016 թ․ օգոստոսի 6. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 7-ին.