Օլիմպիական խաղերի հայ մեդալակիրների ցանկ
Պատմական և քաղաքական պատճառներից ելնելով՝ հայ և հայկական ծագում ունեցող մարզիկների միայն փոքր մասն է մրցել Հայաստանի դրոշի ներքո։ Անտիկ օլիմպիական խաղերում չեմպիոն են դարձել հայ թագավորներ Տրդատ Գ-ը և Վարազդատը։ Ժամանակակից օլիմպիական խաղերին հայերից առաջինը 1912 թվականին Ստոկհոլմի խաղերին մասնակցել են մարզիկներ Մկրտիչ Մկրյանը և Վահրամ Փափազյանը, որոնք ներկայացրել են Օսմանյան կայսրությունը[1]։ Օլիմպիական մեդալ նվաճած առաջին հայը ԱՄՆ ներգաղթածների որդի Հայկ Փրիստն է, որը բրոնզե մեդալ է նվաճել 1920 թվականի խաղերի (Անտվերպեն) ջրացատկի մրցումներում[2]։ Խորհրդահայ մարմնամարզիկ Հրանտ Շահինյանը 1952 թվականին դարձել է ժամանակակից Օլիմպիական խաղերի առաջին հայ ոսկե մեդալակիրը։
1952-1988 թվականներին հայ մարզիկների մեծ մասը ներկայացնում էր Խորհրդային Միությունը։ Թեև 1991 թվականին Հայաստանը դարձավ անկախ պետություն, 1992 թվականի Բարսելոնայի խաղերի ընթացքում Հայաստանը և խորհրդային այլ նախկին պետությունները (բացառությամբ Բալթյան երկրների) կազմում էին միավորված թիմի մաս։ Հայաստանի ազգային օլիմպիական կոմիտեն հիմնադրվել է 1990 թվականին և 1993 թվականից դարձել է Միջազգային օլիմպիական կոմիտեի անդամ[3]։ 1994 թվականին Լիլեհամերում կայացած ձմեռային օլիմպիական խաղերից սկսած Հայաստանի Հանրապետությունը օլիմպիական խաղերին մասնակցում է առանձին, բայց որոշ հայ մարզիկներ մրցում են օտար դրոշների ներքո, ներառյալ՝ արտերկրում ծնված էթնիկ հայերը և նրանք, ովքեր արտագաղթել են Հայաստանից։
Անտիկ օլիմպիական խաղեր խմբագրել
Հայ մեծ թագավորներից մեկը՝ Տրդատ Գ-ը, որի օրոք 301 թվականին քրիստոնեությունը դարձել է Հայաստանի պետական կրոն, 281 թվականին տեղի ունեցած 265-րդ օլիմպիական խաղերում 22-23 տարեկանում դարձել է ըմբշամարտի չեմպիոն[4]։ Արշակունի Վարազդատ թագավորը, որն իշխել է 374-378 թվականներին[5], Անտիկ օլիմպիական խաղերի վերջին հայտնի չեմպիոնն է։ 385 թվականին կայացած 291-րդ օլիմպիական խաղերում, հայոց գահը լքելուց յոթ տարի անց, նա դարձել է կռփամարտի չեմպիոն[4] [Ն 1]։
Ժամանակակից օլիմպիական խաղեր խմբագրել
Ամառային խաղեր խմբագրել
Մեդալ | Անուն | Երկիր | Խաղեր | Մարզաձև | Նշում | Ծանոթ. |
---|---|---|---|---|---|---|
Բրոնզ | Հայկ Փրիստ | ԱՄՆ | 1920, Անտվերպեն | Ջրացատկ | 10-մետրանոց աշտարակ, տղամարդիկ | |
Ոսկի | Հրանտ Շահինյան | ԽՍՀՄ | 1952, Հելսինկի | Մարմնամարզություն | Տղամարդկանց թիմային բազմամարտ | |
Արծաթ | Հրանտ Շահինյան | ԽՍՀՄ | 1952, Հելսինկի | Մարմնամարզություն | Տղամարդկանց անհատական բազմամարտ | |
Ոսկի | Հրանտ Շահինյան | ԽՍՀՄ | 1952, Հելսինկի | Մարմնամարզություն | Տղամարդկանց օղակներ | |
Արծաթ | Հրանտ Շահինյան | ԽՍՀՄ | 1952, Հելսինկի | Մարմնամարզություն | Տղամարդկանց նժույգ | |
Ոսկի | Ռաֆայել Չմշկյան | ԽՍՀՄ | 1952, Հելսինկի | Ծանրամարտ | Մինչև 60 կգ | |
Բրոնզ | Արտյոմ Տերյան | ԽՍՀՄ | 1952, Հելսինկի | Ըմբշամարտ | Հունահռոմեական ոճ | |
Ոսկի | Վլադիմիր Ենգիբարյան | ԽՍՀՄ | 1956, Մելբուռն | Բռնցքամարտ | Թեթև քաշ | |
Ոսկի | Ալբերտ Ազարյան | ԽՍՀՄ | 1956, Մելբուռն | Մարմնամարզություն | Տղամարդկանց թիմային բազմամարտ | |
Ոսկի | Ալբերտ Ազարյան | ԽՍՀՄ | 1956, Մելբուռն | Մարմնամարզություն | Տղամարդկանց օղակներ | |
Ոսկի | Նիկիտա Սիմոնյան | ԽՍՀՄ | 1956, Մելբուռն | Ֆուտբոլ | Տղամարդկանց մրցաշար | |
Բրոնզ | Բորիս Մարգարով | ԽՍՀՄ | 1956, Մելբուռն | Ջրագնդակ | Տղամարդկանց մրցաշար | |
Բրոնզ | Իգոր Տեր-Հովհաննիսյան[27] | ԽՍՀՄ | 1960, Հռոմ | Աթլետիկա | Տղամարդկանց հեռացատկ | |
Ոսկի | Ալբերտ Ազարյան | ԽՍՀՄ | 1960, Հռոմ | Մարմնամարզություն | Տղամարդկանց օղակներ | |
Արծաթ | Ալբերտ Ազարյան | ԽՍՀՄ | 1960, Հռոմ | Մարմնամարզություն | Տղամարդկանց թիմային բազմամարտ | |
Բրոնզ | Իգոր Տեր-Հովհաննիսյան[27] | ԽՍՀՄ | 1964, Տոկիո | Աթլետիկա | Տղամարդկանց հեռացատկ | |
Արծաթ | Արմենակ Ալաջաջյան | ԽՍՀՄ | 1964, Տոկիո | Բասկետբոլ | Տղամարդկանց բասկետբոլ | |
Ոսկի | Նորայր Նուրիկյան | Բուլղարիա | 1972, Մյունխեն | Ծանրամարտ | Մինչև 60 կգ | |
Արծաթ | Էդվարդ Միքայելյան | ԽՍՀՄ | 1972, Մյունխեն | Մարմնամարզություն | Տղամարդկանց թիմային բազմամարտ | |
Բրոնզ | Արկադի Անդրեասյան | ԽՍՀՄ | 1972, Մյունխեն | Ֆուտբոլ | Տղամարդկանց մրցաշար | |
Բրոնզ | Հովհաննես Զանազանյան | ԽՍՀՄ | 1972, Մյունխեն | Ֆուտբոլ | Տղամարդկանց մրցաշար | |
Ոսկի | Նորայր Նուրիկյան | Բուլղարիա | 1976, Մոնրեալ | Ծանրամարտ | Մինչև 56 կգ | |
Արծաթ | Վարդան Միլիտոսյան | ԽՍՀՄ | 1976, Մոնրեալ | Ծանրամարտ | Մինչև 75 կգ | |
Արծաթ | Նելսոն Դավիդյան | ԽՍՀՄ | 1976, Մոնրեալ | Ըմբշամարտ | Հունահռոմեական ոճ | |
Ոսկի | Սուրեն Նալբանդյան | ԽՍՀՄ | 1976, Մոնրեալ | Ըմբշամարտ | Հունահռոմեական ոճ | |
Բրոնզ | Անուշավան Հասան-Ջալալով | ԽՍՀՄ | 1976, Մոնրեալ | Ակադեմիական թիավարություն | Տղամարդկանց քառյակ առանց ղեկորդի | |
Արծաթ | Նինա Մուրադյան | ԽՍՀՄ | 1976, Մոնրեալ | Վոլեյբոլ | Կանանց մրցաշար | |
Բրոնզ | Դավիթ Թորոսյան | ԽՍՀՄ | 1976, Մոնրեալ | Բռնցքամարտ | Թեթև քաշ | |
Արծաթ | Յուրիկ Սարգսյան | ԽՍՀՄ | 1980, Մոսկվա | Ծանրամարտ | Մինչև 56 կգ | |
Ոսկի | Էդուարդ Ազարյան | ԽՍՀՄ | 1980, Մոսկվա | Մարմնամարզություն | Տղամարդկանց թիմային բազմամարտ | |
Արծաթ | Սիրվարդ Էմիրզյան | ԽՍՀՄ | 1980, Մոսկվա | Ջրացատկ | Կանանց 10 մ աշտարակ | |
Բրոնզ | Աշոտ Կարագյան | ԽՍՀՄ | 1980, Մոսկվա | Սուսերամարտ | Թիմային ճկասուսեր | |
Ոսկի | Յուրի Վարդանյան | ԽՍՀՄ | 1980, Մոսկվա | Ծանրամարտ | Մինչև 82,5 կգ | |
Բրոնզ | Դավիթ Համբարձումյան | ԽՍՀՄ | 1980, Մոսկվա | Ջրացատկ | Տղամարդկանց 10 մ աշտարակ | |
Արծաթ | Աշոտ Կարագյան | ԽՍՀՄ | 1980, Մոսկվա | Սուսերամարտ | Թիմային խոցասուսեր | |
Բրոնզ | Բեռնար Չուլույան | Ֆրանսիա | 1980, Մոսկվա | Ձյուդո | Տղամարդկանց մինչև 78 կգ | |
Բրոնզ | Սոս Հայրապետյան | ԽՍՀՄ | 1980, Մոսկվա | Մականախաղ | Տղամարդկանց մրցաշար | |
Ոսկի | Սանասար Հովհաննիսյան | ԽՍՀՄ | 1980, Մոսկվա | Ըմբշամարտ | Ազատ ոճ | |
Բրոնզ | Խորեն Հովհաննիսյան | ԽՍՀՄ | 1980, Մոսկվա | Ֆուտբոլ | Տղամարդկանց մրցաշար | |
Ոսկի | Հոկսեն Միրզոյան | ԽՍՀՄ | 1988, Սեուլ | Ծանրամարտ | Մինչև 56 կգ | |
Արծաթ | Իսրայել Միլիտոսյան | ԽՍՀՄ | 1988, Սեուլ | Ծանրամարտ | Մինչև 67,5 կգ | |
Ոսկի | Լևոն Ջուլֆալակյան | ԽՍՀՄ | 1988, Սեուլ | Ըմբշամարտ | Հունահռոմեական ոճ | |
Արծաթ | Գեորգի Պողոսով | ԽՍՀՄ | 1988, Սեուլ | Սուսերամարտ | Թիմային սուսեր | |
Արծաթ | Ստեփան Սարգսյան | ԽՍՀՄ | 1988, Սեուլ | Ըմբշամարտ | Ազատ ոճ | |
Բրոնզ | Մանուելա Մալեևա[55] | Բուլղարիա | 1988, Սեուլ | Թենիս | Կանանց մենախաղ | |
Արծաթ | Ալֆրեդ Տեր-Մկրտչյան | Միացյալ թիմ | 1992, Բարսելոնա | Ըմբշամարտ | Հունահռոմեական ոճ | |
Ոսկի | Մնացական Իսկանդարյան | Միացյալ թիմ | 1992, Բարսելոնա | Ըմբշամարտ | Հունահռոմեական ոճ | |
Ոսկի | Իսրայել Միլիտոսյան | Միացյալ թիմ | 1992, Բարսելոնա | Ծանրամարտ | Մինչև 67,5 կգ | |
Ոսկի | Հրաչյա Պետիկյան | Միացյալ թիմ | 1992, Բարսելոնա | Հրաձգային սպորտ | 3 դիրքերից հրացան | |
Ոսկի | Էլեն Շակիրովա[60] | Միացյալ թիմ | 1992, Բարսելոնա | Բասկետբոլ | Կանանց մրցաշար | |
Ոսկի | Գեորգի Պողոսով | Միացյալ թիմ | 1992, Բարսելոնա | Սուսերամարտ | Տղամարդկանց թիմային սուսեր | |
Ոսկի | Արմեն Նազարյան | Հայաստան | 1996, Ատլանտա | Ըմբշամարտ | Հունահռոմեական ոճ | |
Արծաթ | Արմեն Բաղդասարով | Ուզբեկստան | 1996, Ատլանտա | Ձյուդո | Մինչև 86 կգ | |
Բրոնզ | Կարինա Ազնավուրյան[64] | Ռուսաստան | 1996, Ատլանտա | Սուսերամարտ | Կանանց խոցասուսեր | |
Արծաթ | Արմեն Մկրտչյան | Հայաստան | 1996, Ատլանտա | Ըմբշամարտ | Ազատ ոճ | |
Ոսկի | Անդրե Աղասի[67] | ԱՄՆ | 1996, Ատլանտա | Թենիս | Տղամարդկանց մենախաղ | |
Ոսկի | Կարինա Ազնավուրյան[64] | Ռուսաստան | 2000, Սիդնեյ | Սուսերամարտ | Կանանց թիմային խոցասուսեր | |
Արծաթ | Բենժամեն Վարոնյան | Ֆրանսիա | 2000, Սիդնեյ | Մարմնամարզություն | Պտտաձող | |
Բրոնզ | Արսեն Մելիքյան | Հայաստան | 2000, Սիդնեյ | Ծանրամարտ | Մինչև 77 կգ | |
Ոսկի | Վարդերես Սամուրղաշև | Ռուսաստան | 2000, Սիդնեյ | Ըմբշամարտ | Հունահռոմեական ոճ | |
Ոսկի | Արմեն Նազարյան | Բուլղարիա | 2000, Սիդնեյ | Ըմբշամարտ | Հունահռոմեական ոճ | |
Ոսկի | Պավել Սուկոսյան[72] | Ռուսաստան | 2000, Սիդնեյ | Հանդբոլ | Տղամարդկանց մրցաշար | |
Ոսկի | Կարինա Ազնավուրյան[64] | Ռուսաստան | 2004, Աթենք | Սուսերամարտ | Կանանց թիմային խոցասուսեր | |
Բրոնզ | Արտյոմ Կյուրեղյան | Հունաստան | 2004, Աթենք | Ըմբշամարտ | Հունահռոմեական ոճ | |
Արծաթ | Արա Աբրահամյան | Շվեդիա | 2004, Աթենք | Ըմբշամարտ | Հունահռոմեական ոճ | |
Արծաթ | Դիմիտրա Ասիլյան | Հունաստան | 2004, Աթենք | Ջրագնդակ | Կանանց մրցաշար | |
Բրոնզ | Մխիթար Մանուկյան | Ղազախստան | 2004, Աթենք | Ըմբշամարտ | Հունահռոմեական ոճ | |
Բրոնզ | Արմեն Նազարյան | Բուլղարիա | 2004, Աթենք | Ըմբշամարտ | Հունահռոմեական ոճ | |
Բրոնզ | Վարդերես Սամուրղաշև | Ռուսաստան | 2004, Աթենք | Ըմբշամարտ | Հունահռոմեական ոճ | |
Բրոնզ | Տիգրան Գևորգի Մարտիրոսյան | Հայաստան | 2008, Պեկին | Ծանրամարտ | Մինչև 69 կգ | |
Բրոնզ | Արմեն Վարդանյան | Ուկրաինա | 2008, Պեկին | Ըմբշամարտ | Հունահռոմեական ոճ | |
Բրոնզ | Գևորգ Դավթյան | Հայաստան | 2008, Պեկին | Ծանրամարտ | Մինչև 77 կգ | |
Բրոնզ | Տիգրան Վարդանի Մարտիրոսյան | Հայաստան | 2008, Պեկին | Ծանրամարտ | Մինչև 85 kg | |
Ոսկի | Արթուր Այվազյան | Ուկրաինա | 2008, Պեկին | Հրաձգային սպորտ | 50 մ պառկած դիրքից | |
Ոսկի | Բյուրակն Հախվերդյան | Նիդերլանդներ | 2008, Պեկին | Ջրագնդակ | Կանանց մրցաշար | |
Բրոնզ | Հրաչիկ Ջավախյան | Հայաստան | 2008, Պեկին | Բռնցքամարտ | Թեթև քաշ | |
Ոսկի | Արսեն Գալստյան | Ռուսաստան | 2012, Լոնդոն | Ձյուդո | Մինչև 60 կգ | |
Արծաթ | Արսեն Ջուլֆալակյան | Հայաստան | 2012, Լոնդոն | Ըմբշամարտ | Հունահռոմեական ոճ | |
Բրոնզ | Արթուր Ալեքսանյան | Հայաստան | 2012, Լոնդոն | Ըմբշամարտ | Հունահռոմեական ոճ | |
Բրոնզ | Դավիթ Հայրապետյան | Ռուսաստան | 2012, Լոնդոն | Բռնցքամարտ | Թեթև քաշ | |
Ոսկի | Յանա Եգորյան | Ռուսաստան | 2016, Ռիո դե Ժանեյրո | Սուսերամարտ | Կանանց սուսեր, անհատական | |
Արծաթ | Սեդա Թութխալյան | Ռուսաստան | 2016, Ռիո դե Ժանեյրո | Մարմնամարզություն | Կանանց թիմային բազմամարտ | |
Բրոնզ | Կիրիլ Գրիգորյան | Ռուսաստան | 2016, Ռիո դե Ժանեյրո | Հրաձգային սպորտ | 50 մ պառկած դիրքից | |
Ոսկի | Յանա Եգորյան | Ռուսաստան | 2016, Ռիո դե Ժանեյրո | Սուսերամարտ | Կանանց սուսեր, թիմային | |
Արծաթ | Սիմոն Մարտիրոսյան | Հայաստան | 2016, Ռիո դե Ժանեյրո | Ծանրամարտ | Մինչև 105 կգ | |
Արծաթ | Միհրան Հարությունյան | Հայաստան | 2016, Ռիո դե Ժանեյրո | Ըմբշամարտ | Հունահռոմեական ոճ | |
Ոսկի | Արթուր Ալեքսանյան | Հայաստան | 2016, Ռիո դե Ժանեյրո | Ըմբշամարտ | Հունահռոմեական ոճ | |
Արծաթ | Գոռ Մինասյան | Հայաստան | 2016, Ռիո դե Ժանեյրո | Ծանրամարտ | +105 կգ | |
Բրոնզ | Արտեմ Հարությունյան | Գերմանիա | 2016, Ռիո դե Ժանեյրո | Բռնցքամարտ | Մինչև 64 կգ | |
Ոսկի | Արթուր Դալալոյան | Ռուսաստան | 2020, Տոկիո | Մարմնամարզություն | Տղամարդկանց թիմային բազմամարտ | |
Արծաթ | Կարեն Խաչանով | Ռուսաստան | 2020, Տոկիո | Թենիս | Տղամարդկանց մենախաղ | |
Բրոնզ | Արթուր Դավթյան | Հայաստան | 2020, Տոկիո | Մարմնամարզություն | Տղամարդկանց հենացատկ | |
Արծաթ | Արթուր Ալեքսանյան | Հայաստան | 2020, Տոկիո | Ըմբշամարտ | Հունահռոմեական ոճ | |
Արծաթ | Սիմոն Մարտիրոսյան | Հայաստան | 2020, Տոկիո | Ծանրամարտ | Մինչև 109 կգ | |
Բրոնզ | Հովհաննես Բաչկով | Հայաստան | 2020, Տոկիո | Բռնցքամարտ | Մինչև 63 կգ | |
Ոսկի | Մարիա Լասիցկենե[103] | Ռուսաստան | 2020, Տոկիո | Աթլետիկա | Բարձրացատկ |
Որակազրկված մարզիկներ խմբագրել
- 2000 թվականի Սիդնեյի խաղերում ծանրամարտի տղամարդկանց +105 կգ քաշային կարգում Հայաստանի ներկայացուցիչ Աշոտ Դանիելյանը դոպինգ ստուգման դրական պատասխանից հետո զրկվել է նվաճած բրոնզե մեդալից։
- Շվեդիան ներկայացնող Արա Աբրահամյանը 2008 թվականի Պեկինի խաղերում տղամարդկանց հունահռոմեական ոճի ըմբշամարտում (84 կգ քաշային կարգ) նվաճել է բրոնզե մեդալ, սակայն հետո որակազրկվել է «արդար խաղի ոգին խախտելու պատճառով»[105]։
- 2012 թվականի Լոնդոնի խաղերում ծանրամարտի կանանց +75 կգ քաշային կարգում Հայաստանի ներկայացուցիչ Հռիփսիմե Խուրշուդյանը խթանիչների օգտագործման պատճառով զրկվել է նվաճած բրոնզե մեդալից[106]։
Ոչ հայ օլիմպիական մեդալակիրների հայ մարզիչներ խմբագրել
- Ադամ Գրիգորյան՝ ԱՄՆ-ի ջրագնդակի կանանց հավաքականի գլխավոր մարզիչ։ 2012 թվականի (Լոնդոն), 2016 թվականի (Ռիո դե Ժանեյրո) և 2020 թվականի (Տոկիո) խաղերում այդ հավաքականը նվաճել է ոսկե մեդալներ։
- Վլադիմիր Աղաբաբյան՝ Ռուսաստանի օլիմպիական կոմիտեի բասկետբոլ 3×3-ի տղամարդկանց հավաքականի մարզիչ։ 2020 թվականի խաղերում (Տոկիո, կայացել են 2021 թվականին) այդ հավաքականը նվաճել է արծաթե մեդալներ[107]։
- Բրայան Գուրջյան[108]՝ Ավստրալիայի բասկետբոլի տղամարդկանց հավաքականի գլխավոր մարզիչ։ 2020 թվականի խաղերում (Տոկիո, կայացել են 2021 թվականին) այդ հավաքականը նվաճել է բրոնզե մեդալներ[109]։
Ձմեռային խաղեր խմբագրել
Մեդալ | Անուն | Երկիր | Խաղեր | Մարզաձև | Նշում | Ծանոթ. |
---|---|---|---|---|---|---|
Ոսկի | Գրիգոր Մկրտչյան | ԽՍՀՄ | 1956 Կորտինա դ'Ամպեցո | Տափօղակով հոկեյ | Տղամարդկանց մրցաշար | |
Ոսկի | Վիկտորյա Մովսիսյան | ԱՄՆ | 1998 Նագանո | Տափօղակով հոկեյ | Կանանց մրցաշար | |
Արծաթ | Եվգենիա Մեդվեդևա[112] | Ռուսաստան | 2018 Փհենչհան | Գեղասահք | Թիմային մրցումներ | |
Արծաթ | Եվգենիա Մեդվեդևա | Ռուսաստան | 2018 Փհենչհան | Գեղասահք | Կանանց մենասահք |
Տես նաև խմբագրելԾանոթագրություններ խմբագրել
Մատենագրություն խմբագրել
|