Վիքիպեդիա

Մահապատիժ

Մահապատիժ, դատապարտվածին պատժի մատնելու ձև՝ մահվան ենթարկելու միջոցով։

Մահապատժի կիրառումն ամբողջ աշխարհում (2012 թվականի տվյալներով[1]).
     Չեղարկված է բոլոր հանցագործությունների համար** (97)      Չեղարկված է բոլոր հանցագործությունների համար՝ բացառությամբ հատուկ դեպքերի (8)      Գործում է, թեև վերջին 10 տարիների ընթացքում չի կիրառվել (35)      Մահապատիժը գործում է (58)* * Մինչդեռ օրենքները տարբերվում են ԱՄՆ տարբեր նահանգներում, սակայն ընդհանուր առմամբ համարվում է, որ դաշնային մահապատիժը դեռևս կիրառվում է։

Մահապատիժը՝ մարդուն կյանքից զրկումը որպես պատիժ, հնարավոր է պետության կողմից նախանշված լինի։ Ժամանակակից հասարակությունում մահապատիժը անօրինական է համարվում, իսկ մյուսներում որպես պատիժ կարող է կիրառվել միայն առանձնապես ծանր հանցագործությունների դեպքում։ Սակայն, Չինաստանում այն լայնորեն օգտագործվում է նաև ոչ ծանր հանցանքների դեպքում ևս, ինչպիսիք են կաշառակերությունը, կավատությունը, դրամական միավորների կեղծումը և այլն։ Ռուսական և խորհրդային օրենսդրական պրակտիկայում մահապատիժը բնութագրելու համար օգտագործվում էին էվֆեմիզմներ, այն անվանելով օրինակ սոցիալական պաշտպանվածության գերագույն միջոց։

Առավել տարածված մահապատժի տեսակ է հանդիսանում գնդակահարությունը։ Ինչպես նաև լայն տարածում ունի էլեկտրական աթոռը, կախաղանը, քարկոծումը և այլն։

Պատմություն խմբագրել

Մահապատիժը ամենահին պատժամիջոցի տեսակներից մեկն է։ Ի սկզբանե այն առաջացել է «ակն ընդ ական» սկզբունքի հիման վրա։ Ըստ այս սկզբունքի՝ մարդուն սպանելու համար արդար պատիժը հանդիսանում էր մահապատիժը։ Բացի այդ, իր դերը խաղաց նաև արյան վրիժառություն սովորույթը, որին փոխարինելու էր մահապատիժը, որն իրագործվում էր պետության կողմից[2]։

Չնայած նրան, որ հետագայում հանցագործությունների մեծամասնության համար այս սկզբունքը փոխարինվում է նյութական տուգանքով հօգուտ տուժողի, մահապատիժը պահպանվել է պետությունների մեծամասնությունում։

Կաղապար:Աշխարհում մահապատիժը վերացված երկրներ

Մահապատիժը ժամանակակից աշխարհում խմբագրել

 
Բռնաբարության համար դատապարտված անձի մահապատիժ՝ կախաղանի միջոցով (Իրան)
 
Cesare Beccaria, Dei delitti e delle pene

Զարգացած երկրներում մահապատժին միշտ նախորդում է երկարատև դատական քննություն տարբեր մակարդակներով, մեղադրյալին բողոքարկման հնարավորություն է տրվում։ Հաճախ դա հանգեցնում է նրան, որ մահապատժի վճիռ կայացնելուց մինչև մահապատիժն իրականացնելը (կամ ներում ստանալը, ինչպես նաև դատապարտյալի՝ այլ պատճառներով մահանալը) տևում են տարիներ կամ նույնիսկ տասնյակ տարիներ։ Օրինակ՝ ԱՄՆ-ում (Ջորջիա նահանգ) Ջեք Օլդերմենը (անգլ.՝ Jack Alderman) կնոջը սպանելու համար դատապարտվել էր մահապատժի 1975 թ․ հունիսի 14-ին՝ 24 տարեկան հասակում, իսկ մահապատժի է ենթարկվել միայն 2008 թ․ սեպտեմբերի 16-ին՝ 57 տարեկանում, ավելի քան 33 տարի հետո։

Մահապատիժը պետք է իրականացնի միայն պետության լիազորված ներկայացուցիչը նշանակված ժամկետում, հակառակ դեպքում գործողությունը համարվում է սպանություն և պատժվում՝ օրենքով։

Ժամանակակից պետությունների մեծ մասում մահապատիժն իրականացվում է ոչ հրապարակային ձևով, այսինքն՝ մահապատժին ներկա են լինում միայն օրենքով սահմանված անձինք։

Մի շարք դեպքերում մահապատիժը դատարանի որոշմամբ կարող է փոխարինվել ցմահ ազատազրկմամբ կամ երկարատև ազատազրկմամբ։ Մահապատժի դատապարտվածը կարող է նաև ներում ստանալ պետության կամ նահանգի բարձրագույն պաշտոնատարի կողմից (նախագահ, միապետ, վարչապետ, նահանգապետ և այլն)։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո աշխարհում նկատվում է մահապատիժների թվի կրճատման կամ մահապատժի արգելման միտում։ Դրանում բավական մեծ դեր են խաղացել 1948 թ․ ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի կողմից ընդունված Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի 3-րդ և 5-րդ հոդվածներով ամրագրված նորմերը, ըստ որոնց յուրաքանչյուր մարդ ունի ապրելու իրավունք և ոչ ոք չպետք է ենթարկվի տանջանքների կամ դաժան, անմարդկային, արժանապատվությունը ստորացնող վերաբերմունքի և պատժի[3]։ Մոսկվայի պետական համալսարանի քրեական իրավունքի և կրիմինալոգիայի ամբիոնի հեղինակային կոլեկտիվի կարծիքով «այդ կոնտեքստում մահապատիժը միանշանակորեն պատկանում է դաժան ու անմարդկային մահապատիժների թվին»։ Բացի դրանից մահապատժի արգելքն առաջարկվում է ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի 1977 թ․ դեկտեմբերի 8-ի և 1980 թ․ դեկտեմբերի 15-ի բանաձևերով, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի 1989 թ․ դեկտեմբերի 15-ի Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին դաշնագրի երկրորդ ֆակուլտատիվ արձանագրությամբ։

1978 թ. մահապատիժն արգելվում է Իսպանիայում, 1981 թ.՝ Ֆրանսիայում։ 1990 թ.-ից մահապատիժը չեղյալ է հարտարարվում մոտ 40 երկրում ու տարածքում, այդ թվում՝ Ադրբեջանում, Ալբանիայում, Անգոլայում, Բուլղարիայում, Էստոնիայում, Թուրքմենստանում, Իռլանդիայում, Իտալիայում, Լատվիայում[4],Լեհաստանում, Լիտվայում, Խորվաթիայում, Կանադայում, Կիպրոսում, Ղրղզստանում[5], Կոտ դ'Իվուարում, Հայաստանում, Հոնկոնգում, Հունաստանում, ՀԱՀ-ում[6], Մալթայում, Մավրիկիայում, Մեծ Բրիտանիայում, Մեքսիկայում, Մոզամբիկում, Մոլդովայում, Նեպալում, Շվեյցարիայում, Չերնոգորիայում, Պարագվայում, Սերբիայում, Սլովակիայում, Սլովենիայում, Հունգարիայում, Վրաստանում, Ուկրաինայում։

2007 թ. կեսերից 89 երկրում մահապատիժն արգելվեց ցանկացած հանցագործության դեպքում։ Եվս 10 երկրում այն պահպանվում է միայն պատերազմական իրավիճակներում կատարված հատկապես ծանր հանցագործությունների համար՝ մահապատիժը չեղյալ հայտարարելով այսպես կոչված ընդհանուր-քրեական հացագործությունների համար։ 30 երկրում մահապատիժը կասեցված է գործնականում, այսինքն՝ վերջին 10 տարվա ընթացքում մահապատիժ չի իրականացվել, և պատրաստվում են հետագայում էլ մորատորիում պահպանել կամ պաշտոնապես հայտարարել են մորատորիում մահապատիժների իրականացման հարցում։

Այսպիսով՝ ներկայումս կա 130 երկիր, որտեղ մահապատիժը կասեցվել է օրենքով կամ գործնականում և 68 երկիր, որտեղ դեռևս շարունակվում է կիրառվել պատժի այս տեսակը։

1965 թ․-ից ավելի քան 52 երկրում ընդլայնվել է այն հանցագործությունների ցուցակը, որոնց դեպքում կարող է կիրառվել մահապատիժ։ 2000 թվականի տվյալներով 21 երկրներում նախատեսված է մահապատիժ այն հանցագործությունների համար, որոնք կապված են երկրի անվտանգության հետ (լրտեսություն, պետական դավաճանություն և այլն)։ 13 երկրում մահապատիժ է նախատեսվում ահաբեկչության համար, եթե այն հանգեցրել է մարդկանց մահվան, ինչպես նաև պատանդների սպանության համար։ Որոշ երկրներում մահապատիժ է կիրառվում մարդկանց առևանգման համար, եթե դա հանգեցրել է վերջիններիս մահվանը։ 21 երկրում մահապատիժ է սահմանված թմրանյութերի ապօրինի առևտրի համար։ 13 երկրում մահապատիժ է սահմանված տնտեսական հանցագործությունների համար (կոռուպցիա, պետական միջոցների հափշտակում, հարձակում մաքսային պաշտոնյաների վրա, զինված կողոպուտ)։ Մի շարք մուսուլմանական երկրներում մահապատիժը կիրառվում է ամուսնական դավաճանության, բռնաբարության, նույնասեռականության, մուսուլման կնոջ՝ ոչ մուսուլմանի հետ սեռական կապի համար[7]։

«Միջազգային համաներում» կազմակերպության տվյալներով՝ 2006 թ․ նվազագույնը 1591 մարդ մահապատժի է ենթարկվել 25 երկրում, և 3861 մարդ մահապատժի են դատապարտվել 55 երկրում[8]։

2008 թ․ ամենամեծ թվով մահապատիժներ տեղնի են ունեցել Չինաստանում (1718), Իրանում մահապատժի ենթարկվածների թիվը նվազագույնը 346 է, Սաուդյան Արաբիայում՝ 102, ԱՄՆ-ում՝ 37, Պակիստանում՝ 36, Իրաքում՝ 34։ 2008 թ․ ընդհանուրը մահապատժի է ենթարկվել 2390 մարդ 25 երկրում[9]։

Մեծ Բրիտանիայում խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Մահապատիժը Մեծ Բրիտանիայում

Միջնադարյան Անգլիայում կախահան էին բարձրացնում մանր գողությունների համար, ընդ որում մեծ քանակությամբ։ Միայն լոնդոնյան Տայբերն շրջանում (մահապատժի վայր հասարակ մարդկանց համար) Էդուարդ VI-ի թագավորության ժամանակ տարեկան մահապատժի էր ենթարկվում միջինը 560 մարդ։ Բանակում և նավատորմում կարգապահական խախտումների համար կախահան էին հանում առագաստափայտի վրա․ կեղծ մետաղադրամների հատման համար եփում էին եռացող ջրի կամ ձեթի մեջ (մինչև 17-րդ դարը)։ Բացի այդ, կիրառվում էին նաև խեղման այնպիսի մեթոդներ, ինչպիսիք են քթի, ականջների, լեզվի կտրումը։ Ընդհանուր առմամբ, դատավճռով մահվան էր դատապարտվում հանցակազմ պարունակող 123 երևույթ։

Գողության համար կախաղան հանելը չեղյալ է հայտարարվել Վիկտորյա թագուհու թագավորության սկզբին, սակայն այդ մահապատիժը դեռևս կիրառվում էր սպանություն կատարած անձանց նկատմամբ, եթե միայն մարդասպանին չէր հաջողվում ապացուցել իր անմեղսունակությունը։ Այս կարգը պահպանվում էր 130 տարի շարունակ։

Անգլիայում վերջին հասարակական մահապատիժը տեղի է ունեցել 1868 թվականի մայիսի 26-ին. Նյուգեյթի դիմաց կախահան է հանվել իռլանդացի ահաբեկիչ Մայքլ Բարետը։ Դրանից երկու շաբաթ առաջ, վերջին մահապատիժն է իրականացվել Շոտլանդիայում։ Սակայն ոչ հասարակական մահապատիժները գոյություն են ունեցել երկար տարիներ․ այսպես, կախահան էին հանում նույնիսկ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո։

Անգլիայում մահապատժի ենթարկված վերջին կինը Ռուտ Էլլիսն էր։ 1955 թվականի ապրիլի 10-ին նա գնդակահարել է Դևիդ Բլեյկլի անունով տղամարդու, իսկ նույն թվականի հուլիսի 13-ին նրան մահապատժի են ենթարկել Լոնդոնի Հոլլոուեյ բանտում։ Ավելի ուշ, 5 տարի անց, 1960 թվականի նոյեմբերի 10-ին, կախահան է հանվել Ֆլոսի Ֆորսայտը, ով դեռ 18 տարեկան էր։ Բրիտանիայի վերջին մահապատիժը տեղի է ունեցել Մանչեսթերում և Լիվերպուլում։ 1964 թվականի ապրիլի 7-ին Պիտեր Ալլենը (21 տարեկան) և Ջոն Ուոլբին սպանել են ոմն Ուեսթին, իսկ օգոստոսի 13-ին տեղի է ունեցել նրանց մահապատիժը (անհասկանալի պատճառներով այն տեղի է ունեցել տարբեր քաղաքներում)։ Դրանից հետո, ևս 5 տարի անց, 1969 թվականի դեկտեմբերի 18-ին, մահապատիժը չեղյալ է հայտարարվել սպանության համար։ Իսկ 1998 թվականին, մահապատիժը չեղյալ է հայտարարվել վերջին երեք հանցագործության տեսակների համար։

Քննարկումներ մահապատժի շուրջ խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Մահապատժի հարցը

Մահապատժի կիրառման արդյուավետության ու անհրաժեշտության խնդիրը երկար պատմություն ունի։ Այսպես՝ Հին Հունաստանում մահապատժի ահաբեկող ազդեցությունը կասկածի տակ էր դնում Դիոդոտոսը, իսկ ավելի ուշ մահապատժից հրաժարվելու անհրաժեշտությունը հիմնավորում էր, օրինակ՝ Լուսավորականության դարաշրջանի ականավոր ներկայացուցիչ Չեզարե Բեկարիան[2]։

Մահապատժի դեմ դուրս եկողները մատնացույց են անում այն, որ դատական սխալները կարող են հանգեցնել անմեղ մարդկանց մահապատժին։ Բացի դրանից բերվում է վիճակագրություն, ըստ որի՝ մահապատժի կասեցումը կամ ընդունում այս կամ այն երկրում չի ազդում ծանր հանցագործությունների թվի վրա։ Մահապատիժը չի պատժում հանցագործին, այլ ընդամենը բավարարում է հասարակությանը, որ «զոհաբերություն է պահանջում»։

Տարբեր հետազոտողներ սպանությունների թվի վրա մահապատտի ազդեցության վերաբերյալ բերում են հակասական տվյալներ.

  1. ամերիկացի գիտնականներն ընդունում են, որ մահապատիժը այնուամենայնիվ զսպող գործոն է[10],
  2. հատուկ պետական հանձնաժողովը, որը ստեղծվել է Նյու-Ջերսիում (ԱՄՆ), հայտարարել է, որ մահապատժի կիրառումը չի նվազեցնում սպանությունների թիվը[11][12]։

Մահապատժի տեսակներ խմբագրել

Գոյություն ունեն մահապատժի երկու բաժանումներ՝ որակավորված և չորակավորված։ Որակավորված մահապատժի ժամանակ տարբեր հանցագործությունների համար կարող են նշանակվել դրա մի քանի տեսակներ, չորակավորվածի ժամանակ՝ օրենսդրությունը նախատեսում է մի տեսակ մահապատիժ բոլոր հանցագործությունների համար, որոնց համար կիրառելի է դատավճիռը։

 
Սրբեր Կոսմայի և Դամիանի մահապատիժը

Ծանոթություն։ Ռուսերեն և անգլերեն հղումները պայմանավորված են հայերեն հոդվածների բացակայության հետ։

Ժամանակակից աշխարհում կիրառվող մահապատժի տեսակներն են՝ խմբագրել

Մահապատժի պատմական տեսակներ՝ խմբագրել

  • Հիլյոտինավորում
  • Քառատում
    • Սա ամենասարսափելի մահապատիժներից էր, որ կիրառվում էր հատկապես վտանգավոր հանցագործների դեպքում։ Նախ պատռում էին որովայնը, կտրում սեռական օրգանները, հետո մարմինը բաժանում 4 մասի կամ՝ ավելի շատ, կտրում գլուխը։ Անգլիացի իմաստասեր, գրող, մարդասեր Թոմաս Մորին նույնպես դատապարտել էին քառատման, սակայն մահապատժի նախօրեին «ներում» շնորհեցին և գլխատեցին։
  • Մասնատում ծառերի միջոցով – քառատում ռուսական ձևով
    • Երկու ծառ էին ճկում, պատժվողին կապում էին ճյուղերին և բաց էին թողնում։ Ծառերը հետ էին ճկվում՝ զոհին մասնատելով։
  • Կառքի հետևից կապում
  • Ջրասուզում
  • Եփում եռացող ջրի մեջ
  • Խաչում
  • Շիկացած երկաթով պատիժ
  • Կիզում
  • Կենդանի թաղում
  • Զմռսում
  • Գիշատիչների մոտ բացթողում
  • Մանր կտորների բաժանում
  • Խեղդամահ (իսպանական գարրոտա)
  • Կողից կախում
  • Ցցանստում
  • «Երկաթե կույս» (ռուս., անգլ.)
    • Մահապատժի կամ կտտանքների միջոց՝ երկաթյա պահարան կնոջ տեսքով, որը բացվում էր առջևից։ Ենթադրվում է, որ դատապարտյալին մտցնում էին դրա մեջ, փակում։ Ներսի մասի սուր փշերը ծակում էին զոհի մարմինը։ Միաժամանակ, ըստ ամենայնի, փշերն այնպես էին դասավորված, որ զոհը մեռնում էր դանդաղ, ոչ միանգամից։
      Պատիժը ընթանում էր կանգնած դիրքով, այսինքն սարքը տեղադրված էր պտտվող պատվանդանի վրա։ Սովորաբար գլխի հատվածը փոքր-ինչ փոս էր ընկած, և հարցաքննվողի գլուխը բաց էին պահում ցուցմունքը լսելու համար։ Կաղապարը ներսից պատված էր փշերով, և մեղադրյալը պարտավոր էր կանգնել ուղիղ՝ առանց շարժվելու։
       
      Խոշտանգման գործիքներ։ «Երկաթե կույսը» գտնվում է աջ կողմում։
  • Կողաշրջում
  • Սատանայական քամի (ռուս., անգլ.)
  • Կարմիր կակաչ
  • Ֆալարիդի ցուլ
  • Հրաման ինքնասպանություն գործելու
  • Գարոտա
    • Սարք, որը նախատեսված է խեղդելու միջոցով մահապատժի համար, այն հաճախ Հնդկաստանում են օգտագործել։ Մարդուն նստեցնում էին աթոռին, պարանոցին մետաղական օղակ հագցնում, որը սեղմում էր դահիճը։
  • Սկաֆիզմ (ռուս., անգլ.)
    • Մահապատժի այս տեսակը տարածված էր Հին Պարսկաստանում։ Զոհին դնում էին ոչ մեծ փայտե տաշտի մեջ, կպում էին պարանով, հետո մեղր և կաթ էին խմեցնում փորլուծություն առաջացնելու համար, որից հետո մարմնին մեղր էին քսում։ Մարդու արտաթորանքը գրավում էր ճանճերին և միջատներին, որոնք սկսում էին ուտել արտաթորանքը և ձվադրում մարդու մարմնում։ Կտտանքը երկարաձգելու համար մարդուն ամեն օր այդ «կոկտեյլից» էին խմեցնում, մահն անհավանական դանդաղ և ցավոտ էր լինում։ Ի վերջո, մարդը մահանում էր ծանր ցնցումներից, սովից և արյան թունավորումից, որոնք առաջանում էին բազմաթիվ խայթոցներից։ Հայտնի է, որ այսպես մահապատժի ենթարկվեց մ.թ.ա. 401-ին՝ Դարիուս 2-ի որդուն սպանած հույն զինվորը։
  • Կոկորդի մեջ հալած մետաղ լցնել
  • Մահ սովից ու ծարավից
    • Կար երկու տարբերակ՝ ճապոնական և չինական։ Ճապոնական տարբերակ՝ պատժվողի ձեռքերը կապում էին, կապում աթոռին և ամեն օր նրա առաջ թարմ սնունդ և ջուր էին դնում, որը հետո դուրս էին տանում։ Մարդիկ ավելի շուտ խելագարվում էին, քան սովից մահանում։ Չինական տարբերակ՝ դատապարտվածին շատ լավ կերակրում էին։ Նրան բացառապես խաշած միս էին տալիս։ Ուրիշ ոչինչ։ Դատապարտյալները 28-ից 30-րդ օրը մահանում էին ինքնաթունավորման սարսափելի տանջանքներից։
  • «Կախել, փորոտիքը հանել և քառահատել»
    • Այս տեսակի մահապատիժը սկիզբ է առել Անգլիայում։ Կիրառվում էր պետական դավաճանության համար մեղավոր տղամարդկանց պատժելու համար։ Զոհերի մնացորդները ցուցադրվում էին թագավորության և մայրաքաղաքի առավել տեսանելի մասերում։
  • Կենդանիների միջոցով
    • Հնդիկները փղերին հատուկ վարժեցնում էին մահվան աստիճան ճզմելու մահապատժի ենթարկվածներին, իսկ հնդկացիները դատապարտյալների մեջքից ներքևի հատվածի վրա մրջյուններ էին բաց թողնում (կամ պարզապես մարդուն նստեցնում էին մրջնաբնի մեջ)։ Ամենադաժան պատիժներից է՝ առնետը դնել ամանի մեջ, կապել զոհի որովայնին, վրայից այրվող ածուխներ լցնել։ Շոգից փախչելով՝ առնետը սկսում է դեպի դուրս ճանապարհ փորել։
  • «Մահապատիժ փղերով»
    • Փղերի կողմից մահապատժը կատարվում էր հիմնականում ասիական երկրներում։ Նախապես զայրացած կենդանուն ազատ էին արձակում փակ սենյակ, որտեղ գտնվում էր դատապարտյալը։
  • Մահապատիժ կտորներով
    • Այս մահապատիժն առաջին անգամ կիրառվում էր Հին Հռոմում։ Զոհին ստիպում էին սեփական մարմնից մսի կտորներ կտրել, տապակել և ուտել դրանք։ Սակայն այս հարցում իսկական վարպետներ էին չինացիները։ Դատապարտում էին պետական դավաճանության և ծնողների սպանության համար։ Դատապարտվածին կապում էին սյանը, որպես կանոն, մարդաշատ վայրում, հրապարակներում։ Հետո դանդաղ կտրտում էին մարմնի մասերը։ Որպեսզի դատապարտյալը գիտակցությունը չկորցներ, նրան ափիոն էին տալիս։
  • Սիցիլիական ցուլ (ռուս., անգլ.)
    • Հին Հունաստանում մահապատժի և կտտանքների համար մշակված սարքը ցլի տեսք ուներ, երկաթից էր ձուլված։ Դատապարտյաներին փակում էին ցլի ներսում և տակը կրակ էին վառում՝ այդպիսով տաքացնելով մետաղը։ Մարդը դրա մեջ տապակվում էր մինչև մահանար։
  • «Հանրապետական հարսանիք»
    • Մահապատժի տարօրինակ ձև, որը կիրառվել է Ֆրանսիայում։ Եթե տղամարդն ու կինը մահապատժի էին ենթարկվել միասին, ապա նրանց միմյանց կապում էին պարանով և նետում գետը խորտակվելու։
  • «Մազաթելլո»
  • «Սղոցել»
    • Մահապատժի այս տեսակը միջնադարում տարածված էր ինչպես Եվրոպայում այնպես էլ Ասիայում։ Դատապարտյալի գլուխը սկսում էին սղոցել բութ սղոցով։ Այդ մեթոդով պատժում ու սպանում այն մարդկանց, ովքեր զբաղվում էին կախարդությամբ, դավաճանություն էին գործում։ Մեղադրյալին սղոցում էին գլխից ներքև, որպեսզի մահը լիներ արյունոտ և չարչարանքներով լի։
  • «Թարմացում»
    • Սրա շրջանակներում կենդանի մարդու մարմինը սկսում էին կաշվեզատել։ Այս մեթոդը օգտագործվում էր ամբոխին վախեցնելու համար։ Դժբախտների սարսափելի ճիչերը լսվում էին ամբողջ շրջանում։ Դահիճներին նաև դուր էր գալիս մաշկից ազատված մարմնի վրա աղ լցնել, որից դատապարտյալի տառապանքը դառնում էր անտանելի, և, որպես կանոն, նա մահանում էր անտանելի ցնցումներից։ Մահապատժից հետո սովորաբար մաշկը կախված էր լեփ-լեցուն վայրում, որտեղ այն, քամուց ճոճվելով, անցորդներին հիշեցնում էր, թե ինչ է սպասում օրինախախտին։
  • «Արյունոտ արծիվ»
    • Ըստ լեգենդի՝ պատժի այս սարսափելի մեթոդը օգտագործվել է վիկինգների կողմից։ Պատմաբանների միջև դեռևս հակասություններ կան այն մասին, թե արդյոք այդ մահապատժի գործադրումն իրականացվել է սկանդինավյան երկրներում, թե արդյոք դա ուղղակի հորինվել է թշնամիներին ահաբեկելու համար։ Տուժածի երեսը կապում էին պատին, իսկ մեջքը կիսում էին, կտրելով նրա կողոսկրները այնպես, որ նրանք դուրս գային թիկունքից, և առաջին հայացքից ստացվում էր արծվի տպավորություն։ Ամենայն հավանականությամբ մարդը չի դիմանում և մահանում է։
  • Մեծ մատների մամլիչ (ռուս., անգլ.)
    • Այս սարքն է, որի միջոցով ստիպում էին խոսովանել հանցագործությունը։ Հանցագործի մատերը դնում էին հատուկ անցքերի մեջ և սեղմում այնքան, մինչև խոստովաներ հանցանքի բոլոր մանրամասները։ Թևերի եվ ոտքի մատների համար օգտագործում էին ավելի մեծ անցքեր ունեցող «չարչարիչ»[13]։
       
      Շոտլանդական մեծ մատների մամլիչ՝ ատամնավոր բռնող մակերեսով
  • Հերետիկոսի եղան
    • Այն երկթևանի եղան էր, որը մանյակի պես գրկում էր պարանոցը։ Եղանի մի ժանիքը տեղադրվում էր կզակի տակ՝ մտնելով մաշկի մեջ,իսկ մյուսը ժանիքը մտնում էր կրծքավանդակի մեջ։ Այն չէր թափանցում ներքին օրգանների մեջ, հետևաբար միշտ չէ, որ մահը վրա էր հասնում չարչարանքի ժամանակ։ Յուրաքանչուր սեղմման ժամանակ այն խրվում էր կրծքանավանդակի մեջ և սարսափաելի ցավեցնում մեղադրյալին այնքան, որ նրա արտաբերած բառերը դժվարությամբ էին հասկանում։ Եղանի վրա փորագրված կար հաղորդագրություն՝ «Ես հանձնվում եմ»։ Բայց զոհի ձեռքերը կապում էին հետևում, և նա չէր կարող հանել դրանք։ Սովորաբար այս չարաչարնքը ավարտվում էր մահով։
  • Ծնկաջարդ
    • Այդ սարքը ներսի կողմից պատված էր հաստ և սուր փշերով, որոնց թիվը հասնում էր 3-20-ի։ Վերջիններիս թիվը կախված էր հանցագործության տեսակից։ Սարքն ուներ բռնակ, որը դահիճը օգտագործում էր՝ ատամները կամ փշերը փակելու համար։
      Պատահում էր, որ սարքը տաքացնում էին՝ տանջվողի ցավեը սաստկացնելու համար։ Այս սարքը չէր սպանում, բայց եթե մեղադրյալը հրաժարվում էր խոստովանությունից, օգտագործում էին այլ մեթոդներ։
  • Խոշտանգումների դագաղն
    • Այս սարքն օգտագործում էին միջնադարում։ Դատապարտյալը դրվում է երկաթե դագաղի մեջ, և պահվում համապատասխան ժամանակ։ Կախված պատժի խստությունից՝ դատապարտյալը կարող էր այնտեղ մնալ մինչև մահ, իսկ այդ ընթացքում կենդանիները ուտում էին նրա մարմինը։ Երկաթե կաղապարը կախում էին մարդաշատ վայրերում։ Մարդիկ դատապարտյալի վրա շպրտում էին քարեր, վնասում էին նրան մինչև մահանալը։
  • «Տանձ» (ռուս., անգլ.)
    • Սա պատժի սարսափելի զենք է։ Ոչ ոք դեռ ողջ չի մնացել այս պատժից հետո։ Այն մցնում էին մեղադրյալի բերանի մեջ և, սեղմելով մինչև որովայն, հանում էին կոկորդը, ստամոքսը և այլ օրգաններ։ Այնքան սարսափելի էր զենքը, որ դատապարտյալները միանգամից հանձնվում էին՝ տեսնելով այն։ Տղամարդկանց դեպքում այն օգտագործվում էր, երբ վերջիններս մեղադրվում էին հոմոսեքսուալության մեջ, իսկ կանանց դեպքում՝ երբ զբաղվում էին կախարդությամբ։
       
      «Տանձ», Զալցբուրգի ամրոցի թանգարան (Museum der Festung Salzburg), Ավստրիա։ Պատրաստված է 1600-ական թթ.
  • «Հուդայի ճոճանակ»
    • Այս պատիժը ունի եգիպտական բուրգի ձև։ Դատապարտյալը գտնվում էր դրա գագաթին։ Նրան սկսում էին պատվազրկել։ Ճոճանակը մինչև վերջին մետրը ձգում էին, և չդիմանալով ձգվածությանը, դատապարտյալը մահանում էր։ Բայց մինչ մահանալը, նա տանջվում ու լաց էր լինում՝ տեսնելով հանդիսատեսների և հավաքված մարդկանց հրճվանքն ու այլասերվածությունը։

Մահապատիժը Հայաստանում խմբագրել

Հայաստանում մահապատիժը չեղյալ է հայտարարված 2003 թ. ապրիլից՝ Ազգային Ժողովի որոշմամբ, թեև արդեն 1997 թ.-ից ուժի մեջ էր մորատորիում մահապատժի նկատմամբ։ Քրեական նոր օրենսգրքի համաձայն, մահապատժին փոխարինել է ցմահ բանտարկությունը։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ «Abolitionist and retentionist countries | Amnesty International». Amnesty.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 15-ին. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 11-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 Кузнецова Н. Ф. Курс уголовного права. Том 2. Общая часть. Учение о наказании. — М., Зерцало, 2002. — ISBN 5-94373-035-4
  3. ↑ Курс уголовного права. Том 2. Общая часть. Учение о наказании / под ред. Н. Ф. Кузнецовой, И. М. Тяжковой. — М., Зерцало, 2002. — ISBN 5-94373-035-4.
  4. ↑ В Латвии окончательно отменили смертную казнь
  5. ↑ В соответствии с Законом КР направленным на гуманизацию уголовного законодательства № 91 от 25 июня 2007 года
  6. ↑ Додонов В. Н. Малиновский А. А. Основные тенденции развития зарубежного уголовного права // Журнал зарубежного законодательства и сравнительного правоведения, 2006, № 1
  7. ↑ «И.Юрченко. Уголовно-исполнительное право». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 21-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 2-ին.
  8. ↑ «Amnesty International | Working to Protect Human Rights». Արխիվացված է օրիգինալից 2003 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 2003 թ․ օգոստոսի 20-ին.
  9. ↑ China ist das Land mit den meisten Hinrichtungen(գերմ.)
  10. ↑ «Ամերիկացի գիտնականները կարծում են, որ այնուամենայնիվ, զսպող գործոն է։». NEWSru. 19 ноября 2007. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 14–ին-ին.(ռուս.)
  11. ↑ Նյու Ջերսին կլինի առաջին նահանգը, որը կասեցրել է մահապատիժը:(ռուս.)
  12. ↑ New Jersey Death Penalty Study Commission Report Արխիվացված 2013-02-01 Wayback Machine(անգլ.)
  13. ↑ «Աշխարհի 12 ամենասարսափելի պատժի միջոցները». Գլխավոր (ռուսերեն). 2013 թ․ փետրվարի 2. Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մահապատիժ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մահապատիժ&oldid=9549659» էջից