Վիքիպեդիա

Սլովակիա

Սլովակիա (սլովակ.՝ Slovensko [ˈslɔʋɛnskɔ], լսել (օգնություն • ինֆո)), պաշտոնական անունն է Slovak Republic (սլովակ.՝ Slovenská republika [ˈslɔʋenskaː ˈrepublika]) — պետություն Կենտրոնական Եվրոպա։ Բնակչությունը կազմում է 5,443,120 մարդ (դեկտեմբեր 2017)[1], տարածքը՝ 48845 կմ²։ Աշխարհում բնակչության թվով 112-րդն է, իսկ տարածքով՝ 127-րդը։

Սլովակիայի Հանրապետություն
Slovenská republika
Սլովակիայի դրոշ
Դրոշ		 Սլովակիայի զինանշանը
Զինանշան
Ազգային օրհներգ՝
Nad Tatrou sa blýska
Սլովակիայի դիրքը
Սլովակիայի դիրքը
Մայրաքաղաք
Ամենամեծ քաղաք 		Բրատիսլավա
Պետական լեզուներ սլովակերեն
Անկախություն
Տարածք
 -  Ընդհանուր 49,037 կմ² 
 -  Ջրային (%) 0,06
Բնակչություն
 -  2007 նախահաշիվը 5,447,502 
 -  2001 մարդահամարը 5,379,455 
 -  Խտություն 112 /կմ² 
 /մղոն²
Ժամային գոտի (ՀԿԺ+1)
 -  Ամռանը (DST)  (ՀԿԺ+2)
Ազգային դոմեն .sk
Հեռախոսային կոդ +421

Մայրաքաղաքը Բրատիսլավան է։ Պաշտոնական լեզուն սլովակերենն է ։

Ունիտար պետություն, խորհրդարանական հանրապետություն։ Նախագահը — Էդուարդ Հեգեր: Վարչապետը — Էդուարդ Հեգեր։ Բաժանվում է 8 շրջանների։

Գտնվում է Եվրոպայի կենտրոնում, ցամաքային պետություն է, դեպի ծով ելք չունեցող պետություն է։ Ցամաքային սահման ունի Չեխիայի, Ավստրիայի, Լեհաստանի, Հունգարիայի, Ուկրաինայի հետ։։

Հավատացյալների մեծ մասը (բնակչության մոտ 77%-ը) դավանում է կաթոլիկություն։

Սլովակիան ՆԱՏՕ և ԵՄ անդամ է, արդյունաբերական երկիր՝ դինամիկ զարգացող տնտեսությամբ։ ՀՆԱ 2011 թվականին կազմել է 127,111 միլիարդ դոլար մոտ $23,384 մեկ շնչի հաշվով)։ Դրամական միավորը — եվրոն Է։

Երկրի անկախությունը հռչակվել է 1993 թվականի հունվարի 1-ին։ Պատմության ընթացքում երկրի տարածքը եղել է բազմաթիվ տերությունների և պետական ​​կազմավորումների մաս՝ սկսած 7-րդ դարի Սամո նահանգից մինչև 20-րդ դարում՝ Չեխոսլովակիայի մաս։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ գոյություն ուներ նացիստական ​​Գերմանիայից կախված Սլովակիայի պետությու ն, որը 1945 թվականին կրկին մտավ Չեխոսլովակիայի կազմ։

Ստուգաբանություն Խմբագրել

Սլովակիայի մասին առաջին գրավոր հիշատակումը թվագրվում է 1586 թվականին[2]։ Անունը ծագել է չեխ․՝ Slováky-ից։ Անվան նախկին ձևերն էին գերմ.՝ Windischen landen և Windenland (15-րդ դար)[2]։ Ինքնանվանումը Slovensko (1791) գալիս է ավելի հին էթնո-ժամանակագրական և սլովակներից՝ Sloven, որը համապատասխանում է Սլավներ ինքնանունին ընդհանրապես և կարող է ծագումը ցույց տալ մինչև 15-րդ դարը[2]։ Սկզբնական իմաստը աշխարհագրական էր (ոչ քաղաքական), քանի որ Սլովակիան բազմազգ Հունգարիայի Թագավորություն մասն էր։ Սկզբնական նշանակությունը աշխարհագրական էր (այլ ոչ թե քաղաքական), քանի որ Սլովակիան բազմազգ Հունգարիայի Թագավորության մաս էր[3] և այս ժամանակահատվածում չստեղծեց առանձին վարչական միավոր։

Պատմություն Խմբագրել

 
     Սլովակների նախնիների՝ Նիտրայի իշխանություն, որոնք գոյություն են ունեցել 9-րդ դարում
Հիմնական հոդված՝ Սլովակիայի պատմություն

Սլավոնները Սլովակիայի տարածքը բնակեցրեցրել են VI դարում, ազգերի մեծ գաղթի ժամանակ։ Սլովակիան 7-րդ դարում եղել է Սամո նահանգի կենտրոնի մասը, իսկ ավելի ուշ նրա տարածքում է գտնվել Նիտրայի իշխանությունը։ Սլավոնական պետությունը, որը հայտնի է որպես Մեծ Մորավիա, ամենաբարձր զարգացմանը հասել է 9-րդ դարում Կյուրեղ և Մեթոդիոսի գալուստով և ընդլայնվել իշխան Սվատոպլուկ I-ի օրոք։ Ի վերջո, Սլովակիան Հունգարիայի Թագավորության մաս դարձավ 11-14-րդ դարերում, իսկ ավելի ուշ մինչև Ավստրո-Հունգարիայի փլուզումը՝ 1918 թվականը, նրա կազմում էր։ Նույն թվականին Սլովակիան միավորվում է Չեխիայի և Անդրկարպատյան Ռուսաստանի հետ և ձևավորվել է Չեխոսլովակիա պետությունը։

1919 թվականին Հունգարիայի Կարմիր բանակի հյուսիսում արշավի ժամանակ որոշ ժամանակով Սլովակիայի տարածքի մի մասում ձևավորվեց Սլովակիայի Խորհրդային Հանրապետությունը։

1938 թվականի Մյունխենի համաձայնագրից հետո Չեխոսլովակիայի փլուզման պատճառով Սլովակիան դարձավ առանձին հանրապետություն, որը վերահսկվում էր նացիստական ​​Գերմանիայի կողմից։ 1944 թվականի օգոստոսի 29-ին սկսվեց Սլովակիայի ազգային ապստամբությունը, որը երկու ամիս անց ջախջախվեց։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Չեխոսլովակիան վերականգնվեց, միացավ Վարշավայի պայմանագրի կազմակերպությանը (ՎՊԿ) և 1945 թվականից դարձավ Արևելյան բլոկի մաս։

Միևնույն ժամանակ, պատերազմի ժամանակ առաջացած սլովակների ազգային ինքնակառավարման մարմինները՝ Սլովակիայի ազգային խորհուրդը և տեղական ազգային կոմիտեները, պահպանվեցին Սլովակիայում, մինչդեռ չեխերը չունեին այդպիսի մարմիններ (այսպես կոչված, ասիմետրիկ ազգային. - պետական ​​կառուցվածքը)։ Այնուհետև, 1968 թվականի հոկտեմբերին, ընդունվեց «Դաշնության մասին» սահմանադրական օրենքը, որն ուժի մեջ մտավ 1969 թվականի հունվարի 1-ին, որի համաձայն Չեխոսլովակիան (Չեխոսլովակիայի Սոցիալիստական ​​Հանրապետություն - ինչպես պաշտոնապես կոչվում էր Չեխոսլովակիան 1960 թվականից) բաժանվեց, ինչպես. ԽՍՀՄ և ՀՍՖՀ (Հարավսլավիայի Սոցիալիստական ​​Դաշնային Հանրապետություն), երկու բաղկացուցիչ հանրապետությունների՝ Չեխիա և Սլովակիայի Սոցիալիստական ​​Հանրապետություն։ Սոցիալիստական Չեխոսլովակիայի վերջը 1989 թվականին խաղաղ Թավշյա հեղափոխության ժամանակ նշանակում էր նաև Չեխոսլովակիայի՝ որպես ամբողջ պետության վերջը և հանգեցրեց 1990 թվականի մարտին Չեխիայի և Սլովակիայի ստեղծմանը։ Չեխիա և Սլովակիայի Դաշնային Հանրապետության, իսկ այնուհետև, 1993 թվականի հունվարի 1-ից, Սլովակիայի Սահմանադրության և երկու առանձին պետությունների՝ Սլովակիա և Չեխիա («թավշյա բաժանություն») բոլոր դրույթներն ուժի մեջ մտնելուց հետո։ Սլովակիան ՆԱՏՕ-ի անդամ դարձել է 2004 թվականի մարտի 29-ին, Եվրամիության անդամ 2004 թվականի մայիսի 1-ին, 2007 թվականի դեկտեմբերի 21-ին միացել է Շենգեն գոտուն, իսկ 2009 թվականի հունվարի 1-ին միացել է Եվրագոտուն։ Սլովակիայի Հանրապետության Ազգային խորհուրդ 29 փետրվարի 2020 ընտրությունները ցույց են տվել հետևյալ արդյունքները

Կուսակցություն Ձայներ % Փոփոխություններ Տեղերը +/–
OĽaNO Սովորական մարդիկ և անկախ անհատներ 721.166 25,02 +13,99 53 +34
Smer-SD Դասընթաց - Սոցիալ դեմոկրատիա 527.172 18,29 –9,99 38 –11
SR Մենք ընտանիք ենք 237.531 8,24 +1,61 17 +6
ĽSNS Կոտլեբովցի - Ժողովրդական կուսակցություն Մեր Սլովակիան 229.660 7,97 –0,07 17 +3
PS-SPOLU Պրոգրեսիվ Սլովակիա - Միասին 200.780 6,96 Նոր 0 Նոր
SAS Ազատություն և համերաշխություն 179.246 6,22 –5,88 13 –8
ZĽ Ժողովրդի համար 166.325 5,77 Նոր 12 Նոր
KDH Քրիստոնեա-դեմոկրատական ​​շարժում 134.099 4,65 –0,29 0 0
MKÖ–MKS Հունգարական կոալիցիոն կուսակցություն 112.662 3,90 –0,15 0 0
SNS Սլովակիայի ազգային 91.171 3,16 –5,48 0 –15
DV Լավ ընտրություն 88.220 3,06 Նոր 0 Նոր
VLASŤ Իշխանություն 84.507 2,93 Նոր 0 Նոր
MOST-HÍD Կամուրջ 59.174 2,05 –4,45 0 –11
Socialisti.sk Սոցիալիստներ 15.925 0,55 Նոր 0 Նոր
MTD Մենք բավական ենք։ 9.260 0,32 Նոր 0 Նոր
Անդրեյ Հլինկայի Սլովակիայի ժողովրդական կուսակցություն 8.191 0,28 Նոր 0 Նոր
Դեմոկրատական ​​կուսակցություն 4.194 0,14 –0,13 0 0
Համերաշխություն - Աշխատանքային աղքատության շարժում 3.296 0,11 Նոր 0 Նոր
Քաղաքապետերն ու անկախները 2.018 0,07 Նոր 0 Նոր
Սլովակիայի վերածննդի շարժում 1.966 0,06 Նոր 0 Նոր
Ձայն իրավունքի 1.887 0,06 Նոր 0 Նոր
Սլովակիայի աշխատավոր 1.261 0,04 Նոր 0 Նոր
99% 99% - քաղաքացիական ձայն  991 0,03 Նոր 0 Նոր
Սլովակիայի լիգա 809 0,02 Նոր 0 Նոր
Անվավեր քվեաթերթիկներ 35.329 – – – –
Ընդամենը 2.916.840 100 0 150 0
Ընտրողներ/մասնակցություն 4.432.419 65,80 – – –
Աղբյուրը։ VolbyArchived 2020-02-29 at the Wayback Machine.

Ֆիզիկական և աշխարհագրական բնութագրերը Խմբագրել

Աշխարհագրություն Խմբագրել

 
Գեռլախովսկի շտիտ
Հիմնական հոդված՝ Սլովակիայի աշխարհագրություն

Սլովակիան հյուսիսից և հյուսիս-արևելքից շրջապատված է Արևմտյան Կարպատներ լեռնաշղթայով։ Նրանք իրենց ամենաբարձր բարձրությանը հասնում են Բարձր Տատրա, որտեղ գտնվում է երկրի ամենաբարձր կետը՝ Գեռլախովսկի շտիտ (2655 մ) պիկը, Կրիվան, Դումբիեր պիկերը, որոնց բարձրությունը գերազանցում է 1850 մետրը։ Կարպատներից հարավ գերակշռում են բարձությունները, որոնք բաժանված են բերրի հովիտներով, որոնցով բազմաթիվ գետեր հոսելով են թափվում Դանուբ գետ։ Դրանցից ամենամեծերն են Վագը, Նիտրան և Գրոնը։ Չնայած Սլովակիայի տարածքի գրեթե 80%-ը գտնվում է ծովի մակարդակից 750 մ բարձրության վրա, սակայն այստեղ է գտնվում նաև բերրի Միջին Դանուբյան դաշտավայրը, որը գտնվում է Դանուբին ավելի մոտ գտնվող Բրատիսլավայի և Կոմարնոյի շրջաններում և որն էլ համարվում է երկրի հացի շտեմարանը։

Ջրային ռեսուրսներ Խմբագրել

Դանուբ գետը ձևավորում է երկրի հարավ-արևմտյան սահմանը։ Դրա մեջ են թափվում բազմաթիվ Կարպատյան գետեր, որոնք հոսում են հարավային ուղղությամբ։ Դանուբի վտակներից ամենախոշորներն են Վագը, Նիտրան և Հրոնը։ Արևելքում Կարպատյան գետերը՝ Լաբորեցը, Տորիսան և Օնդավան, պատկանում են Դանուբի ամենամեծ վտակ Տիսսա գետի ավազանին։

Կլիմա Խմբագրել

Սլովակիայի կլիման ունի ընդգծված ցամաքային բնույթ։ Ձմեռը ցուրտ է և չոր, ամառները՝ տաք և խոնավ։ Ամենաշատ տեղումները թափվում են լեռներում։ Տարեկան տեղումների քանակը լեռներում գերազանցում է 1000 մմ-ը, իսկ հարթավայրերում՝ տարեկան 500 մմ-ից պակաս է։ Բրատիսլավայում հունվարի միջին ջերմաստիճանը −1 °C է, հուլիսինը՝ +21 °C։ Ձմռանը և ամռանը լեռներն ավելի զով են։

Բուսական և կենդանական աշխարհ Խմբագրել

Անտառները զբաղեցնում է երկրի տարածքի գրեթե 40%-ը։ Լեռների հարավային լանջերը ծածկված են լայնատերև անտառ (հաճարենի և կաղնու) կամ խառը անտառներով, իսկ հյուսիսային լանջերը ծածկված են փշատերև անտառներով՝ կազմված հիմնականում եղևնու և եղևինի անտառներով։ Երկրում գերակշռում են լայնատերև տեսակները (53%), հիմնականում հաճարենին (31%) և կաղնին (10%), իսկ փշատերևներից՝ ամենատարածվածներն ենեղևնին (29%) և եղևինը (9%)։ Լեռներից բարձր տարածվում են ալպյան մարգագետինները։

Կենդանիներից տարածված են արջը, գայլը, լուսանը, աղվեսը, կզաքիսը, կնգումը, եղջերուն, գետակինճը, այծյամը, սկյուռը։ Վահ, Նիտրա, Հրոն, Օնդավա գետերը հարուստ են ձկներով։

Ազգային պարկեր Խմբագրել

 
Սլովակիայի Դրախտ ազգային պարկ

Ազգային պարկերը պահպանվող տարածքների և օբյեկտների համակարգի միայն մի մասն են, որը կառավարվում է Շրջակա միջավայրի պահպանության նախարարությունը։ 1949 թվականից մինչև 2002 թվականը ստեղծվել են ինը ազգային պարկեր.

Օգտակար հանածոներ Խմբագրել

 
Սլովակիայի մակերևույթը

Սլովակիայում արդյունահանվում է նավթ, բնական գազ և գորշ ածուխ, որոնք օգտագործվում են տնտեսության մեջ։ Նավթը բավարարում է երկրի էներգիայի ստացման 1%-ը, գազը՝ 3%-ը, իսկ գորշ ածուխը՝ մոտ 80%-ը։ Մնացածը լրացվում է Չեխիայից ներմուծմամբ։ Երկիրն ունի ուրանի, ածխի և թերթաքարային գազի պաշարներ, սակայն ներկայումս դրանք չեն վերամշակվում բարձր ինքնարժեքի պատճառով։ Երկրի կան նաև երկաթի, մանգանի, ծարիրի, բազմամետաղների հանքավայրեր։ Երկիրն ունի ոչ մետաղական հանածոների մեծ պաշարներ։ Մասնավորապես, ակտիվորեն արդյունահանվում է մագնեզիումը, որն արտահանվում է և կազմում համաշխարհային արդյունահանման մոտ 6%-ը։ Նախկինում Սլովակիայում արդյունահանվում էր զգալի քանակությամբ ոսկի, արծաթ և այլն, ներկայումս թանկարժեք մետաղները փոքր քանակությամբ արդյունահանվում են Խոդրուշա-Խոմրե տարածքում։

Պետական ​​կառուցվածքը Խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Սլովակիայի քաղաքական համակարգ

Սլովակիայում պետության ղեկավարը նախագահն է, որն ընտրվում է ուղղակի համընդհանուր քվեարկությամբ 5 տարի ժամկետով։ Գործադիր իշխանության մեծ մասը վերապահված է կառավարության ղեկավարին՝ վարչապետին, որը սովորաբար այն կուսակցության կամ կոալիցիայի առաջնորդն է, որը մեծամասնություն է ստանում խորհրդարանական ընտրություններում և նշանակվում է նախագահի կողմից։ Գործադիր մարմինը Սլովակիայի Հանրապետության կառավարությունն է։ Սլովակիայի բարձրագույն օրենսդիր մարմինը Սլովակիայի Հանրապետության 150 տեղանոց միապալատ ազգային խորհուրդն է։ Պատվիրակներն ընտրվում են 4 տարի ժամկետով՝ համամասնական ընտրակարգով մեկ ընտրատարածքում։ Սահմանադրական վերահսկողության մարմինը սահմանադրական դատարանն է, որն իրավասու է սահմանադրական հարցերի նկատմամբ։ Այս դատարանի 10 անդամներին նախագահը հաստատում է խորհրդարանի կողմից ներկայացված մի քանի թեկնածուներից։ Բարձրագույն դատական ​​մարմինը Գերագույն դատարանն է, առաջին ատյանի դատարանները մարզային դատարաններն են, դատական ​​համակարգի ամենացածր մակարդակը շրջանային դատարաններն են։

Քաղաքական կուսակցություններ Խմբագրել

Աջեր Խմբագրել

Կենտրոնաաջ Խմբագրել

Ցենտրիստներ Խմբագրել

Ձախ Խմբագրել

Սպեկտրից դուրս Խմբագրել

Արհմիություններ Խմբագրել

Արհմիությունների ամենամեծ կենտրոնը Սլովակիայի Հանրապետության արհմիությունների կոնֆեդերացիան է։

Վարչական բաժանումներ Խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Սլովակիայի վարչական ստորաբաժանումներ
 
Սլովակիայի վարչական բաժանումներ

Սլովակիան բաժանված է 8 շրջանների։ 2002 թվականին յուրաքանչյուր շրջան ստացավ որոշակի ինքնավարություն։

  1. Բրատիսլավայի շրջան,
  2. Տռնավայի շրջան,
  3. Տրենչինի շրջան,
  4. Նիտրա շրջան,
  5. Ժիլինսկի շրջան,
  6. Բանսկոբիստրիցկի շրջան,
  7. Պրեսովի մարզ,
  8. Կոշիցեի շրջան։

Շրջանը բաժանված է մի քանի շրջանների։ Ընդհանուր առմամբ, Սլովակիայում կա 79 շրջան (2022 թվականի հունվարի դրությամբ)

Տնտեսություն Խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Սլովակիայի տնտեսություն
 
Սլովակիայի Ազգային բանկը Բրատիսլավայում

յում

Սլովակիան զարգացած արդյունաբերական և գյուղատնտեսական երկիր է։ Համեմատաբար զարգացած դիվերսիֆիկացված գյուղատնտեսությունը հիմնված է ժամանակակից նյութատեխնիկական բազայի և ենթակառուցվածքների վրա։ Միջին աշխատավարձը 2017 թվականին կազմել է ամսական 925 եվրո[4]։ Բրատիսլավայի մարզում 2017 թվականի միջին աշխատավարձը կազմել է ամսական 1527 եվրո։ 2018 թվականի փետրվարի դրությամբ գործազրկության մակարդակը կազմել է 5,88%[5]։ 2019 թվականի հունվարի 1-ից նվազագույն աշխատավարձը կազմում է 520 եվրո (համախառն) և 430,35 եվրո (մաքուր)[6]։ Կեյցի ինդեքսը (երկրում նվազագույն և միջին աշխատավարձերի հարաբերակցությունը) Սլովակիայում 2019 թվականի դրությամբ (միջինը՝ 1106 եվրո և նվազագույնը՝ 520 եվրո2021 թվականի հունվարի 1-ից նվազագույն աշխատավարձը կազմում է 623 եվրո (համախառն) և 508,44 եվրո (մաքուր)։ Կանխատեսվում է, որ Keitz ինդեքսը կկազմի 57%[7])) կազմում է մոտ 47%։ 2020 թվականի հունվարի 1-ից նվազագույն աշխատավարձը կազմում է 580 եվրո (համախառն) և 476,74 եվրո (մաքուր)[8][9][10][11]. 2021 թվականի հունվարի 1-ից նվազագույն աշխատավարձը կազմում է 623 եվրո (համախառն) և 508,44 եվրո (մաքուր)։ Կանխատեսվում է, որ Keitz ինդեքսը կկազմի 57%[12][13][14][15] Պայմանավորված է նրանով, որ 2021 թվականին Սլովակիայի Հանրապետության Տնտեսական և սոցիալական խորհրդի ներկայացուցիչների հանդիպումը արդյունք չի տվել 2022 թվականի համար նվազագույն աշխատավարձի չափի վերաբերյալ համաձայնության տեսքով։ Գործող նվազագույն աշխատավարձի մասին օրենքի բանաձևը կկիրառվի։ Դրա չափը կհամապատասխանի երկու տարի առաջ երկրում միջին ամսական աշխատավարձի 57%-ին (Keitz ինդեքս)։ 2022 թվականի հունվարի 1-ից նվազագույն աշխատավարձը կազմում է 646 եվրո (համախառն) և 525,66 եվրո (մաքուր)[16][17].2023 թվականի հունվարի 1-ից նվազագույն աշխատավարձը կազմում է 700 եվրո (համախառն) և 568,97 եվրո (մաքուր)[18][19][20][21].

Օգուտներ՝ արտադրության ավելացում, հատկապես Բրատիսլավայի տարածքում[22]։

Զբոսաշրջություն Խմբագրել

Սլովակիան ունի զբոսաշրջության զգալի ներուժ։ Նրա բնությունը, լեռները, քարանձավները, լեռնադահուկային հանգստավայրերը, ամրոցներն ու քաղաքները գրավում են բազմաթիվ զբոսաշրջիկների։ 2006 թվականին երկիր է այցելել մոտ 1,6 միլիոն զբոսաշրջիկ, որոնցից ամենահայտնի ուղղությունները Բրատիսլավան և Բարձր Տատրաներն են[23]:.Ամենաշատ զբոսաշրջիկները ժամանել են Չեխիայից (26%), որին հաջորդում են Լեհաստանը (15%) և Գերմանիան(11 %)[24]։ Երկրի շատ քաղաքացիներ մեկնում են արտերկիր։ Օրինակ, 2012 թվականին արտագնա տուրիստական ​​հոսքը կազմել է 3017 հազար մարդ[25]։

Ավտոմոբիլային արդյունաբերություն Խմբագրել

1990-ականների սկզբին Չեխոսլովակիայի փլուզման ժամանակ Սլովակիայում ավտոմեքենաների արտադրություն չկար։ Բրատիսլավայում կար միայն Բրատիսլավայի ավտոմոբիլային գործարանը, որը բաղադրիչներ էր արտադրում չեխական Skoda մեքենաների համար։ 1990-ականների վերջին և 2000-ականների սկզբին ներդրումների ներգրավման քաղաքականության շնորհիվ երկրում սկսվեց ավտոմոբիլային գործարանների կառուցումը օտարերկրյա խոշոր TNC-ների կողմից։ Գործարանները կառուցվել են Volkswagen-ի կողմից Բրատիսլավայում (Բրատիսլավայի ավտոմոբիլային գործարանի տարածքում), Peugeot- նՏրնավայում և Kia Motors-ը՝ Ժիլինայում։ OICA-ի տվյալներով՝ 2000 թվականին Սլովակիայում արտադրվել է 182 հազար մեքենա[26]։2005 թվականին Սլովակիայում արտադրվել է 218 հազար ավտոմեքենա[27]։ Մինչև 2010 թվականը գործարանների ամբողջ հզորությամբ շահագործման հանձնելու դեպքում ավտոմեքենաների արտադրությունն աճել է մինչև 557 հազար միավոր[28]։ Սլովակիան դարձել է մեկ շնչին ընկնող ավտոմեքենաների արտադրության համաշխարհային առաջատարը՝ 5,4 միլիոն բնակչությամբ, 2011 թվականին արտադրվել է գրեթե 640 հազար ավտոմեքենա[29]։, որոնց մեծ մասն արտահանվել է եվրոպական այլ երկրներ (մեքենաների տեսակարար կշիռը երկրի արտահանման մեջ գերազանցել է 25%-ը)[30]։ 2017 թվականին արտահանման հիմնական գործընկերներն են եղել՝ Գերմանիան 20,7%, Չեխիան 11,6%, Լեհաստանը 7,7%, Ֆրանսիան 6,3%, Իտալիան 6,1%, Մեծ Բրիտանիան 6%, Հունգարիան 6%, Ավստրիան 6%; արտահանման ընդհանուր ծավալը կազմել է 80,57 մլրդ դոլար, իսկ հիմնական ապրանքներն են՝ տրանսպորտային միջոցներ և պահեստամասեր՝ 27%, սարքավորումներ և էլեկտրական ապրանքներ՝ 20%, մետալուրգիական մեքենաներ, վառարաններ և համանման սարքավորումներ՝ 12%, երկաթ և պողպատ՝ 4%։ Ներմուծման հիմնական առևտրային գործընկերները 2017 թվականին եղել են՝ Գերմանիա 19.1%, Չեխիա 16.3%, Ավստրիա 10.3%, Լեհաստան 6.5%, Հունգարիա 6.4%, Հարավային Կորեա 4.5%, Ռուսաստան 4.5%-ընդհանուր ներմուծումը կազմել է 77,96 մլրդ դոլար, իսկ հիմնական դիրքերը եղել են մեքենաներն ու սարքավորումները 20%, տրանսպորտային միջոցներն ու բաղադրիչները 14%, էներգետիկ սարքավորումները 12%, վառելիքը 9%։

Արտաքին առևտուր Խմբագրել

Հանրապետության արտաքին առևտուրը կենտրոնացած է ԵՄ երկրների վրա[37]։ 2017 թվականին արտահանման հիմնական գործընկերներն են եղել՝ Գերմանիան 20,7%, Չեխիան 11,6%, Լեհաստանը 7,7%, Ֆրանսիան 6,3%, Իտալիան 6,1%, Մեծ Բրիտանիան 6%, Հունգարիան 6%, Ավստրիան 6%; ընդհանուր արտահանումը կազմել է 80,57 մլրդ դոլար, իսկ հիմնական դիրքերը կազմել են տրանսպորտային միջոցներն ու պահեստամասերը՝ 27%, սարքավորումներ և էլեկտրական ապրանքներ՝ 20%, մետալուրգիական մեքենաներ, վառարաններ և համանման սարքավորումներ՝ 12%, երկաթ և պողպատ՝ 4%։ Ներմուծման հիմնական առևտրային գործընկերները 2017 թվականին եղել են՝ Գերմանիա 19.1%, Չեխիա 16.3%, Ավստրիա 10.3%, Լեհաստան 6.5%, Հունգարիա 6.4%, Հարավային Կորեա 4.5%, Ռուսաստան 4.5%; ներմուծման ընդհանուր ծավալը կազմել է 77,96 մլրդ դոլար, իսկ հիմնական դիրքերը եղել են մեքենաներն ու սարքավորումները 20%, տրանսպորտային միջոցներն ու բաղադրիչները 14%, էլեկտրաէներգետիկ սարքավորումները 12%, վառելիքը 9%։

Բնակչություն Խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Սլովակիայի բնակչություն
 
Սլովակիայի բնակչության 2020 թվականի սեռատարիքային բուրգ

Բնակչություն, բնակավայր Խմբագրել

Բնակչությունը 5,5 միլիոն է։ Ամբողջ տարածքում բախշված է հավասարաչափ։ Բնակչության խտությունը բարձր է հարավ-արևմուտքում՝ պայմանավորված այն հանգամանքով, որ այդ տարածքում տեղանքն առավել հարմար է գյուղատնտեսության համար։

Սլովակիայի ժողովուրդներ Խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Սլովակիայի ժողովուրդներ
 
     Հունգարական փոքրամասնություն (2011)

Սլովակիայի բնակչության մեծամասնությունը էթնիկ սլովակ է (85,8% ըստ 2001 թվականի մարդահամարի)[31] Հունգարացիները ամենամեծ ազգային փոքրամասնությունն են (9,7%)[31],ովքեր բնակվում են հիմնականում երկրի հարավային և արևելյան շրջաններում։ Այլ էթնիկ խմբերից ընդգրկված են գնչուներ, չեխեր, ռուսներ, ուկրաինացիներ, գերմանացիներ, մորավացիներ, լեհեր և իտալացիներ։

Կրոն Խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Կրոն Սլովակիայում

Ընդհանուր առմամբ, Սլովակիան բավականին կրոնավարական երկիր է, համեմատած հարեւան Չեխիայի հետ։ Սլովակիայի սահմանադրությունը երաշխավորում է կրոնի ազատությունը։ Սլովակիայի քաղաքացիների մեծ մասը (69%) կաթոլիկներ են, Երկրորդ ամենամեծ խումբը բողոքականներն են (11%, լյութերականները (հիմնականում սլովակները) և ռեֆորմատորները (հիմնականում հունգարացիները), հույն կաթոլիկները (4%) և ուղղափառները (1%)։

Լեզուներ Խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Սլովակիայի լեզուներ

Պաշտոնական պետական ​​լեզուն սլովակերենն է, որը պատկանում է սլավոնական խմբին։ Հունգարերենը հավասարապես օգտագործվում է հարավային Սլովակիայում, Սլովակիայի օրենսդրության համաձայն այն կարող է օգտագործվել որպես պաշտոնական լեզու սլովակերենի հետ այն շրջաններում, որտեղ սլովակ հունգարացիները կազմում են բնակչության ավելի քան 21,7%-ը։ Ըստ 2011 թվականի մարդահամարի, Սլովակիայի բնակիչների մեծամասնության մայրենի լեզուն սլովակերենն է՝ բնակչության 78,6%-ը (4,240,453 մարդ)։ Բնակչության 9,4%-ը (508,714 մարդ) հունգարերենն անվանել է մայրենի լեզուն, իսկ ռոմաներենը բնակչության 2,3%-ի (122518 մարդ) մայրենի լեզուն է։ Ռուսերենը չորրորդ տեղում է այն իրենց մայրենի լեզու ընդունողների թվով` բնակչության 1%-ը (55469 մարդ)։ Այլ լեզուները հավաքել են 1%-ից պակաս[32]։.

Մշակույթ Խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Սլովակիայի մշակույթ

Սպորտ Խմբագրել

1938 թվականին հիմնադրվել է Սլովակիայի ֆուտբոլի ասոցիացիան։

Զինված ուժեր Խմբագրել

 

Հիմնական հոդված՝ Սլովակիայի զինված ուժեր

Սլովակիայի զինված ուժերը բաղկացած են ցամաքային և օդային ուժերից, հակաօդային պաշտպանության զորքերից, սահմանապահ զորքերից և քաղաքացիական պաշտպանության զորքերից։ Բանակն ունի 14000 զինվոր և սպա։ 2004 թվականին Սլովակիան դարձավ ՆԱՏՕ անդամ։ 2005 թվականի օգոստոսի 1-ին վերացվեց ընդհանուր մարտական ​​հերթապահությունը, անցում կատարվեց պրոֆեսիոնալ բանակի[33]։ Սլովակիան մասնակցում է ՄԱԿ խաղաղապահ առաքելություններին Միջազգային անվտանգության աջակցության ուժեր Աֆղանստանում, Բոսնիա և Հերցեգովինայում և Կոսովոյում և Մետոխիաում։

Հանրային տոներ Խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Արձակուրդները Սլովակիայում
  • Հունվարի 1 - Սլովակիայի Հանրապետության կազմավորման օր,
  • Մայիսի 8 - Հաղթանակի օրը նացիզմի դեմ,
  • Հուլիսի 5 - Սլավոնական գրականության և մշակույթի օր․ Կիրիլի և Մեթոդիոս ​​եղբայրների օր,
  • Օգոստոսի 29 - Սլովակիայի ազգային ապստամբության օր,
  • Սեպտեմբերի 1 - Սլովակիայի Հանրապետության Սահմանադրության օր,
  • Նոյեմբերի 17-ը՝ ամբողջատիրության դեմ պայքարի օր,
  • Դեկտեմբերի 25 - Սուրբ Ծնունդ,
  • Գարնանը Զատիկը հայտարարվում է պետական ​​տոն, որի ամսաթիվը որոշվում է ամեն տարի կաթոլիկ ավանդույթներին համապատասխան։

Տես նաև Խմբագրել

Ծանոթագրություն Խմբագրել

  1. ↑ «Stav obyvateľstva v SR k 31. decembru 2017»։ Štatistický úrad Slovenskej republiky (սլովակերեն) 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Uličný, Ferdinand Toponymum Slovensko – pôvod a obsah názvu (und) // Historický časopis. — Historický ústav SAV, 2014. — № 3. — С. 548. — ISSN 0018-2575.
  3. ↑ Словаки при этом различают Uhorsko (историческое государство) и Maďarsko (современное государство), в то время как оба эти топонима относятся к Венгрии.
  4. ↑ «Priemerná mzda»։ www.minimalnamzda.sk։ Վերցված է 2018-03-01 
  5. ↑ «Nezamestnanosť ďalej klesá, bez práce je 5,88 percenta ľudí»։ ekonomika.sme.sk։ Վերցված է 2018-03-01 
  6. ↑ Minimálna mzda 2019
  7. ↑ https://www.eurofound.europa.eu/sites/default/files/ef_publication/field_ef_document/ef18005en.pdf
  8. ↑ Vyššia minimálna mzda zdraží potraviny, tvrdia potravinári — Ľudia — Ekonomika — Pravda.sk
  9. ↑ Minimálna mzda sa od januára 2020 zvýši. Ministerstvo práce ale negatívne vplyvy nevylučuje | Noviny.sk
  10. ↑ Hrubá a čistá minimálna mzda od 1.1.2020 (daň a odvody) | Podnikajte.sk
  11. ↑ Nezdaniteľné časti základu dane v roku 2020 | Podnikajte.sk
  12. ↑ Minimálna mzda sa zvýši, stúpnu aj príplatky pre zamestnancov | TA3
  13. ↑ Minimálna mzda od 1.1.2021 | Podnikajte.sk
  14. ↑ Minimálna mzda 2021
  15. ↑ Výpočet čistej mzdy / Mzdová kalkulačka 2021 | Podnikajte.sk
  16. ↑ Minimálna mzda bude v budúcom roku 646 eur | Aktuality.sk
  17. ↑ Minimálna mzda na budúci rok porastie, ale príplatky za prácu sa zmrazia
  18. ↑ Je 700 eur veľa alebo málo? Pre zamestnanca málo, pre malú firmu v chudobnom regióne veľa
  19. ↑ Minimálna mzda 2023
  20. ↑ Minimálna mzda od 1.1.2023 | Podnikajte.sk
  21. ↑ Výpočet čistej mzdy / Mzdová kalkulačka 2023 | Podnikajte.sk
  22. ↑ Votruba Martin։ «Regional Wealth»։ Slovak Studies Program։ University of Pittsburgh։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-22-ին։ Վերցված է 2010-05-12 
  23. ↑ «Turistov na Slovensku je čoraz viac. Prichádzajú turisti aj z Číny — Ammado.sk»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2022-07-13-ին։ Վերցված է 2023-05-16 
  24. ↑ «Архивированная копия»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2007-10-09-ին։ Վերցված է 2012-08-28 
  25. ↑ Trukhachev A.V., Ivolga A.G. Ներգնա և ելքային տուրիստական ​​հոսքերի վրա գործոնների ազդեցության վերլուծություն առանձին երկրների օրինակով // Գիտության և կրթության ժամանակակից հիմնախնդիրները։ - 2014. - No 5. - S. 369
  26. ↑ OICA 2000 statistic
  27. ↑ OICA 2005 statistic
  28. ↑ OICA 2010 statistic
  29. ↑ OICA 2011 statistic
  30. ↑ [1] Archived 2020-04-07 at the Wayback Machine. Словакия по данным справочника ЦРУ
  31. ↑ 31,0 31,1 «Словакия в Справочнике ЦРУ по странам мира» (անգլերեն)։ Արխիվացված է օրիգինալից 2020-04-07-ին։ Վերցված է 2010-10-30 
  32. ↑ «Окончательные итоги переписи в Словакии в 2011 году» (սլովակերեն)։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-10-14-ին։ Վերցված է 2012-08-22 
  33. ↑ http://www.nato.int/nato_static/assets/pdf/pdf_2010_06/20100610_PR_CP_2010_078.pdf
 


Արտաքին հղումներ Խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սլովակիա&oldid=8749159» էջից