Վիքիպեդիա

Անմահ գունդ

«Անմահ գունդ», Հայրենական մեծ պատերազմի սերնդի հիշատակի պահպանման համար միջազգային քաղաքացիական-հայրենասիրական շարժում։ Շարժման մասնակիցները Հաղթանակի օրը ամեն տարի անցնում են քաղաքների փողոցներով՝ իրենց ազգականների՝ բանակի և նավատորմի վետերանների, պարտիզանների, ընդհատակյա զինվորների, դիմադրության մարտիկների, թիկունքի աշխատավորների, համակենտրոնացման ճամբարի գերիների, շրջափակողների, պատերազմի երեխաների նկարներով, ինչպես նաև նրանց մասին ընտանեկան պատմություններ են գրում «Անմահ գունդ» շարժման կայքում[1]։

Անմահ գունդ
Տեսակմիջոցառում
Երկիր Ռուսաստան
Գլխադասային գրասենյակՏոմսկ, Ռուսաստան և Մոսկվա, Ռուսաստան
Կայքmoypolk.ru

Անմահ գունդ շարժումը ժամանակակից տեսքով նախաձեռնվել է 2012 թվականին Տոմսկու լրագրողների Սերգեյ Լապենկովի, Սերգեյ Կոլոտովկինի և Իգոր Դմիտրիևի կողմից[2]։ Այնտեղ՝ Տոմսկում, ժողովրդական շարժումը ստացել է Անմահ գունդ անվանումը, ստեղծվել է գնդի կանոնադրությունը, որում ձևակերպված են շարժման սկզբունքները՝ որպես ոչ առևտրային, ոչ քաղաքական, ոչ պետական քաղաքացիական նախաձեռնություն։ Ավելի վաղ նմանատիպ ակցիաներ անցկացվել են երկրի այլ քաղաքներում։ Նման միջոցառումներ տեղի են ունեցել 2004-2006 թվականներին Կուզբասում (Նովոկուզնեցկի և Պրոկոպևսկ քաղաքներում) և 2007 թվականին՝ Տյումենում։ Այժմ ժողովրդական շարժումն ընդգրկում է ավելի քան 80 պետություն և տարածք ։

Բելառուսի Հանրապետությունում «Բելառուսը հիշում է» խորագրով նմանատիպ ակցիա է անցկացվում[3]։

Նախապատմություն խմբագրել

Մինչ Անմահ գունդ անվանումը հայտնվելը նմանատիպ ակցիաներ տեղի են ունեցել նաև երկրի այլ քաղաքներում։ Հայտնի է, որ 1965 թվականին Նովոսիբիրսկի թիվ 121 դպրոցի աշակերտներն անցել են քաղաքի փողոցներով՝ վետերանների լուսանկարներով[4]։ 1981 թվականին ըստ ռեժիսոր Յուլիա Սինելնիկովայի գաղափարի Հեղափոխության մարտիկների հրապարակում տեղի է ունեցել մայրերի երթը սև հագուստով՝ զոհված որդիների դիմանկարներով[5]։ Լիպեցկի շրջանի Կոն-Կոլոդեզ գյուղում 1985 թվականից մասնակիցները վետերանների լուսանկարներով անցնում են Լենինի կենտրոնական փողոցով, ամեն տարի մայիսի 9-ին։ Երուսաղեմում 1999 թվականին Հաղթանակի օրը քաղաքացիները փողոց էին դուրս բերել զինվորների դիմանկարները։ Ձեզ փոխարինելու ենք շարքում ժառանգների երթը տեղի է ունեցել 2009 թվականին Սևաստոպոլում[6]։ 2006 թվականին Ուխտայում Հաղթանակի օրը դեռահասները հավերժական կրակի մոտ բերեցին զինվորների դիմանկարները։ Պերմի մարզում դեռևս 1985 թվականին կանայք, զինվորների դուստրերը և կանայք Սոլիկամսկի փողոցներով տարել են իրենց հարազատների դիմանկարները։

Տյումենի մարզի վետերանների խորհրդի նախագահ Գենադի Իվանովի սեփական խոստովանությամբ[7][8], 2007 թվականին երազ տեսնելուց հետո նա կազմակերպել էր Հաղթողների շքերթ ակցիան, որտեղ իրենց հարազատների դիմանկարներով մարդիկ անցան Տյումենի գլխավոր փողոցով[9][10]։ Գենադի Իվանովի կոչով Տյումենի ձեռնարկումը վերցրել են Ռուսաստանի այլ տարածաշրջաններ, և երկու տարի անց հաղթողների շքերթները տեղի են ունեցել Կազանում, Կեմերովոյում, Նովոսիբիրսկում՝ Ռուսաստանի գրեթե 20 շրջաններում։

2010 թվականին Մոսկվայի փոխքաղաքապետ Լյուդմիլա Շվեցովայի նախաձեռնությամբ վետերանների լուսանկարներով երթն առաջին անգամ անցկացվել է Մոսկվայում։ Հաղթանակի հերոսները, մեր նախապապերն ու պապերը ակցիան տեղի է ունեցել Պոկլոննայա լեռան վրա։ Իմ ընտանիքը Մեծ Հայրենականի տարեգրության մեջ մրցույթի ավելի քան հինգ հազար պատանի մասնակիցներ և հաղթողներ անցել են խաղաղության ծառուղով։  Այդ ժամանակից ի վեր Մոսկվայում ակցիան անցկացվել է ամեն տարի։ Անմահ գունդ անվանումը այն սկսել է օգտագործել 2013 թվականից, երբ մարդկանց շարասյունը դիմանկարներով անցել է Պոկլոննայա բլրի վրայով՝ Հաղթանակի հերոսների ընդհանուր երթի կազմում։

Գաղափարից մինչև համաշխարհային մասշտաբի միջոցառում խմբագրել

«Անմահ գունդ» խորագրով առաջին ակցիա խմբագրել

2011 թվականին Տոմսկում լրագրողներ Սերգեյ Լապենկովը, Սերգեյ Կոլոտովկինը և Իգոր Դմիտրիևը նկատեցին, որ ավելի ու ավելի քիչ վետերաններ են մասնակցում Հաղթանակի օրվա փողոցային երթերին, և որոշեցին վերականգնել արդարությունը. երկրի ազատությունը պաշտպանած հերոսները պետք է տոն տեսնեն՝ թեկուզ լուսանկարներով։ 2012 թվականի մայիսի 9-ը դարձել է շարժման ծննդյան օրը. այն ժամանակ նախագծի նախաձեռնողների (տեղական «ТВ2» հեռուստաընկերության աջակցությունը ստանալով) կոչով[11]) կոչով Տոմսկի փողոցներով անցել է քաղաքի բնակիչների շարասյունը, որոնք Հայրենական մեծ պատերազմում մարտնչած իրենց հարազատների լուսանկարներով պաստառներ էին կրում։ Անմահ գունդ անվանումը ստացած ակցիային մասնակցել է ավելի քան վեց հազար մարդ, որոնք տանում էին պատերազմի մասնակիցների ավելի քան երկու հազար դիմանկարները[2][12]։

Ակցիայի աշխարհագրական տարածումը (2012—2014) խմբագրել

 
Անմահ գնդի երթը Դոնի Ռոստովում, 2013 թվականի մայիսի 9

Տարածաշրջանային և դաշնային ԶԼՄ-ներում լուսաբանումը հանգեցրել է այն բանին, որ ակցիայի հեղինակների առաջարկած գաղափարի ժողովրդականությունը կտրուկ աճել է։ 2012 թվականի մայիսից հետո Տոմսկի շուրջ սկսել է ձևավորվել տարբեր քաղաքներից և երկրներից համակարգողների համայնք։ 2012 թվականի դեկտեմբերին իրենց մոտ ակցիա կազմակերպելու ցանկություն են հայտնել Ռուսաստանի ավելի քան 15 քաղաքների ներկայացուցիչներ[13]։ 2013 թվականի փետրվարին քաղաքների թիվը հասել է 30-ի[14][15], չորս երկրներում (Ռուսաստան, Ուկրաինա, Ղազախստան, Իսրայել[14][16])։ 2013 թվականին Հայրենական մեծ պատերազմում հաղթանակի 68-ամյակի կապակցությամբ ակցիան անցկացվել է Ռուսաստանի 120 քաղաքներում և գյուղերում[17] (միայն Տոմսկում մասնակիցների թիվը զգալիորեն գերազանցել է գնդի սովորական հաստիքային թվաքանակը, որպես ստորաբաժանում[2])։ 2014 թվականին քաղաքների թիվը հասել է 500-ի[17]՝ «Անմահ գունդ»-ը այդ տարի անցավ աշխարհի յոթ երկրների 500 քաղաքներում[17]։

2012 թվականին սկսվել է Անմահ գնդի ժողովրդական տարեգրությունը։ Անմահ գնդի պաշտոնական կայքում՝ moypolk.ru վետերանների ժառանգներն իրենց ընտանեկան պատմությունները մտցնում են տարեգրության մեջ ։

2013 թվականին Նիկոլայ Զեմցովը ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ Վասիլի Լանովի հետ առաջին անգամ անց է կացրել «Անմահ գնդի» երթը Մոսկվայում Պոկլոննայա լեռան վրա, որին մասնակցել է մոտ հազար մարդ[18]։

Հասարակական շարժման ձևավորում, լոգո խմբագրել

2014 թվականի հունվարին Անմահ գնդի Տոմսկի կազմակերպիչները գրանցեցին Անմահ գունդ ՄԻՊՈԴ հասարակական շարժումը՝ ստանալով շահույթ չհետապնդող կազմակերպության վկայական[19]։ Ակցիան տարբեր քաղաքներում և տարածաշրջաններում իրականացրել են Անմահ գունդ ՄԱԿ-ի համակարգող մարմինները, ինչպես նաև ոչ առևտրային կազմակերպության հետ ֆորմալ հարաբերությունների մեջ չմտած մարդիկ։ Ժողովրդական շարժումը ղեկավարում է Անմահ գնդի շտաբը, որում, քաղաքացիական նախաձեռնության կազմակերպիչների հետ միասին, 2012 թվականի մայիսի 9-ին, մտնում են այն կազմակերպություններն ու քաղաքացիները, որոնք կիսում են կանոնադրության դրույթները և իրենց տարածաշրջանում գնդի համակարգողներ դառնալու պատրաստակամություն են հայտնել[20]։

2014 թվականի մայիսին տեղի ունեցավ Անմահ գնդի համակարգողների հանդիպումը (Գրիգորի Կունիս (Սանկտ Պետերբուրգ), Սերգեյ Լապենկով (Տոմսկ), Ելենա Սկորնյակովա (Չելյաբինսկ) Պոբեդա կազմկոմիտեի աշխատանքային խմբի հետ։ Կազմկոմիտեն որոշում է ընդունել «... հավանություն տալ Ռուսաստանի Դաշնության քաղաքների վարչակազմերի գործունեությանը... ակցիայի անցկացման ապահովման համար [Անմահ գունդ], որտեղ այն տեղի է ունեցել 2014 թվականին առավել զանգվածաբար, ինչպես նաև Ռուսաստանի Դաշնության սուբյեկտների գործադիր իշխանության մարմիններին և տեղական ինքնակառավարման մարմիններին խորհուրդ տալ հնարավորինս աջակցել Անմահ գունդ միջտարածաշրջանային պատմահայրենասիրական շարժմանը moypolk.ru զանգվածային հայրենասիրական միջոցառումների անցկացման և դրանց տեղեկատվական ուղեկցությամբ»[21]։ Հանդիպման արդյունքներով Անմահ գունդը ներառվել է 2015 թվականին Հայրենական մեծ պատերազմում հաղթանակի 70-ամյակը 1941-1945 թվականներին նշելու համառուսաստանյան ծրագրում։

Նույն 2014 թվականին ժողովրդական Անմահ գնդի պաշտոնական խորհրդանիշը դարձավ հինգ աստղանի ֆոնի վրա երկինք թռչող կռունկը։  Պատկերը հայտնվել է Բառնաուլում, որտեղ ակցիայի համակարգողը՝ «Ալտապրես» հրատարակչական տունը, Անմահ գունդ է անցկացնում 2013 թվականից։ Ալեքսեյ Շելեպովը՝ նկարիչ, Կռունկ ուրվագծի հեղինակ․ «Անմահ գունդ լոգոյի գրաֆիկական լեգենդն այդպիսին է։ Մենք ուզում ենք ստեղծել մի նշան, հեռու քաղաքական և քարոզչական խորհրդանիշներից և դրոշմներից, բայց, այնուամենայնիվ, պատմական իրավահաջորդությամբ։ Կարևոր էր բոլոր տարիքի և սոցիալական խմբերի ներկայացուցիչներին հասկանալի խորհրդանշան պատրաստել։ Նշան առանց առևտրային ինտոնացիայի, բայց ժամանակակից։ Առաջադրանքը բարդ է և հետաքրքիր։ Որպես սյուժե վերցրել է «Журавли» երգի կերպարը (կոմպոզիտոր Յան Ֆրենկելի, երգը Ռասուլ Համզաթովի բանաստեղծությունների վրա՝ Նաում Գրեբնևի թարգմանությամբ)։ Երգը նվիրված է պատերազմի ժամանակ զոհված զինվորներին։ Այդպես է դասավորվել թռչող թռչունների կոմպոզիցիան զինվորական գերեզմանի աստղի ֆոնին»։

Ալտայի «Անմահ գունդ»-ի լուսանկարները դրոշներով, հայտնվել են համացանցում, և շուտով սկսել են օգտագործվել այլ քաղաքներում։ Ավելի ուշ՝ 2014 թվականի հոկտեմբերին «Անմահ գունդ» ՄԱԿ-ի համակարգող համաժողովի ժամանակ որոշում է կայացվել այն համարել շարժման պաշտոնական խորհրդանիշ։ 2016 թվականի դեկտեմբերին լոգոն պաշտոնապես գրանցվել է որպես ԴՊԲՀ-ի «Արդյունաբերական սեփականության դաշնային ինստիտուտ»։

Ակցիայի ելքը գլոբալ մակարդակի վրա (2015 թվականից) խմբագրել

2015 թվականից սկսած Անմահ գունդ ակցիան դարձել է Ռուսաստանում Հաղթանակի օրվա տոնակատարության կարևորագույն տարրերից մեկը։ Միաժամանակ զգալիորեն ընդլայնվում է միջոցառման միջազգայնացումը։ 2015 թվականին Անմահ գունդը տեղի է ունեցել աշխարհի տասնյոթ երկրների 1150 բնակավայրերում[22], իսկ 2016 թվականին՝ 42 երկրներում։

2015 թվականին Մոսկվայի կազմակերպիչներն առաջարկել են Կարմիր հրապարակում անցկացնել Անմահ գնդի երթը։ Անհրաժեշտ թույլտվություն ստանալու համար Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի անունով համապատասխան հարցումն ուղարկվել է երեք հասարակական կազմակերպությունների անունից՝ Անմահ գունդ՝ Մոսկվա, Համառուսաստանյան ժողովրդական ճակատ և Ռուսաստանի Դաշնության Հանրային պալատ։ 2015 թվականի մայիսի 9-ին «Անմահ գունդ» ակցիան[23] առաջին անգամ անցել է Կարմիր հրապարակում Հաղթանակի 70-ամյակին նվիրված զորահանդեսից հետո։ Երթին մասնակցելու մտադրություն է հայտնել ավելի քան 150 հազար մարդ[24][25]։

Ոստիկանության տվյալներով՝ մասնակցել է ավելի քան 50 հազար մարդ, այդ թվում՝ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը, որը ներկայացրել է իր հոր ֆրոնտովիկի դիմանկարը[26][27]։ Շարասյունը անցել է բելառուսական հրապարակից մինչև Կրեմլ և ավարտել երթը Նաբերեժնայա նավամատույցով[27][28]։ Երթի անցկացումը պետական բյուջեին արժեցել է մոտ 7 000 000 ռուբլի[29]։

 
Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը Մոսկվայում Անմահ գնդի երթին, 2015 թվականի մայիսի 9: Պուտինից ձախ՝ ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ Վասիլի Լանովոյ և Անմահ գունդ՝ Մոսկվա Ռուսաստանի ղեկավար Նիկոլայ Զեմցով, աջից՝ ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստուհի Իրինա Կուպչենկո։
 
Անմահ գունդ Ռյազանում, 2016 թվականի մայիսի 9-ին
 
Անմահ գունդ Մայկոպում, 2016 թվականի մայիսի 9-ին
 
Անմահ գունդ Սակախում, 2016 թվականի մայիսի 9-ին
 
Անմահ գունդ Կալինինգրադում, 2017 թվականի մայիսի 9
 
«Անմահ գունդ»-ը Սանկտ Պետերբուրգում, 2018 թվականի մայիսի 9-ին (երթի ավարտը)

Հաշվի առնելով նախատեսված միջոցառման մասշտաբը՝ մայիսի 9-ի նախօրյակին կազմակերպիչները Մոսկվայում հավաքում էին Անմահ գնդի տարածաշրջանային համակարգողներին՝ ակցիայի նախապատրաստման ընթացքը քննարկելու, Մոսկվայի իշխանությունների և իրավապահ մարմինների հետ փոխգործակցությունն ու համակարգումն ապահովելու համար։ Դա առաջացրել է ակցիայի ստեղծողների մտավախությունը՝ կապված նախաձեռնության հնարավոր բռնկման[30] և տարբերակված մասնակիցների հավաքման հետ[27]։

2015 թվականի մայիսի վերջին Անմահ գունդ շարժման հիմնադիրները բաց նամակ էին հրապարակել Վլադիմիր Պուտինին, որում հայտնել էին Հասարակական պալատի ներկայացուցիչներից շարժման անդամների նկատմամբ առաջարկների ի հայտ գալու մասին, սակայն արդեն «պահեստում, աշխատանքային գրքույկում գրառմամբ, այդ կառույցների խնամակալության ներքո», ինչը ենթադրում է շարժման ֆորմալացում։ Սերգեյ Լապենկովի խոսքով՝ ցածր ժողովրդական նախաձեռնությունից ցանկանում են հաշվետու կազմակերպություն դարձնել, իսկ առաջիկա համագումարը հենց կոչված է հարթակ պատրաստել իր համար․ «Մեր համակարգողները չեն ցանկանում մասնակցել քաղաքականությանը, բայց նրանց առջև ընտրություն է. նրանք մտավախություն ունեն, որ եթե նրանք չգնան այդ համագումարներին, հետո կարող են խնդիրներ առաջանալ Մայիսի 9-ի ակցիաների անցկացման հետ կապված»։ Նամակի հեղինակները ՌԴ նախագահին խնդրել են հրաժարվել գործող համակարգողների «զորավարներ» նշանակած ֆունկցիոներների փոխարինումից և պահպանել կազմակերպության ոչ առաջին տարին գոյություն ունեցող մոդելը, որը կառուցվել է տեղական իշխանությունների հետ անմիջականորեն, առանց միջնորդների՝ կուսակցական և ցանկացած այլ կառույցների տեսքով[31]։ Նախագահի աշխատակազմից պատասխան չի եկել։

2015 թվականի սեպտեմբերի 30-ին գրանցվել է Ռուսաստանի Անմահ գունդ համառուսաստանյան հասարակական քաղաքացիական-հայրենասիրական շարժումը։ Ստեղծման օգտին արտահայտվել են Ռուսաստանի 60 տարածաշրջանների ներկայացուցիչները, որոնք 2015 թվականի հունիսի 2-ին հավաքվել էին Սմոլենսկի մարզի Զինվորական փառքի քաղաքում կայացած համագումարում[18]։ Շարժման խորհրդանշանի վրա Սուրբ Գևորգն է (ի  տարբերություն Անմահ գնդի կռունկի լոգոտիպով )։

Այդ փուլում մտավախություն կար, որ «Անմահ գունդ» անվամբ նոր շարժման ի հայտ գալը ակցիան ժողովրդական հիշողության արտահայտման ձևաչափից կտեղափոխի պետական-հայրենասիրական քարոզչության բյուրոկրատական միջոցառման ձևաչափի[32]։ Բայց հետագայում որոշակի կոնսենսուս ձեռք բերվեց, օրինակ՝ մայիսի 9-ի երթի կազմակերպման և անցկացման միասնական սկզբունքների մասին (2019 թվական)[33]։ Այս պահին (2020) շարժումների միջև ոչ մի հակամարտություն չկա, դա, փաստորեն, նույն բաժնետոմսերի կազմակերպիչների երկու խմբերն են, և շատ ռուսաստանցիներ ընդհանրապես տեղյակ չեն նման մանրամասներին։ ՌԴ-ից դուրս «...Ռուսաստան» բառը սովորաբար չի օգտագործվում։

Ի սկզբանե, իր հեռանկարային խնդիրներից մեկը քաղաքացիական նախաձեռնության կազմակերպիչները տեսել են Անմահ գնդի վերածումը Հաղթանակի օրվա տոնակատարության ժողովրդական ավանդույթի։ Եվ 2017 թվականի դրությամբ քաղաքների ու գյուղերի մեծ մասում հաջողվել է խուսափել գնդի կանոնադրության զանգվածային կոպիտ խախտումներից։

Անմահ գունդ հայրենասիրական ակցիայի հոգաբարձուների խորհրդի նախագահն է ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ Վասիլի Լանովան։ Շարժման հիմնը գրել են կոմպոզիտոր Մաքսիմ Դունաևսկին և բանաստեղծուհի Մարիա Լևաշկոն։

2016 թվականին ստեղծվել է Անմահ գնդի որոնողական աշխատանքների միջտարածաշրջանային կենտրոն, որի խնդիրն է օգնել մարդկանց ինքնուրույն հաստատել իրենց հարազատների, անհայտ կորածների, Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ զոհվածների ճակատագրերը, նրանց մարտական ուղին։ Կենտրոնի աշխատանքի ընթացքում վերականգնվել են անհայտ կորածների ճակատագրերը՝ հայտնաբերվել են ռազմագերիների քարտեր, տեղադրվել են հուղարկավորության վայրեր, հայտնաբերվել են զինվորների մասին տեղեկություններ Մեմորիալ-ում փոփոխված տվյալներով, ներկայացվել են քաղվածքներ մարտական գործողությունների մատյաններից։

Շարունակվում է ժողովրդական տարեգրության համալրումը։ 2015 թվականին ավելի քան 250 000 պատմություն է գրվել, 2016 թվականին՝ 350 000: Ինչ վերաբերում է մայիսի 2019 թվականի moypolk.ru կայքում պահպանվել է գրեթե 440 հազար ընտանեկան պատմություն։ Հիշատակարանում հիշատակվում են Հայրենական մեծ պատերազմի ճակատներում և թշնամու թիկունքում կռված, ինչպես նաև թիկունքի աշխատավորների, համակենտրոնացման ճամբարների գերիների, պատերազմի երեխաների պատմությունները։ Այն տվյալների բազա է, որը ստեղծվում է անմիջապես պատերազմի մասնակիցների և թիկունքի աշխատավորների ժառանգների կողմից։

2019 թվականի մայիսի 9-ին Սանկտ Պետերբուրգում Անմահ գունդ ակցիային մասնակցել է ավելի քան 1 մլն մարդ[34]։

«Անմահ գունդ» ակցիայի կանոններ խմբագրել

Անմահ գունդ միջտարածաշրջանային պատմահայրենասիրական հասարակական շարժման կանոնադրության համաձայն՝ շարժման գլխավոր խնդիրը յուրաքանչյուր ընտանիքում Հայրենական մեծ պատերազմի սերնդի մասին անձնական հիշողության պահպանումն է։ Շարժմանը մասնակցությունը զուտ կամավոր է և ենթադրում է, որ ակցիայի մասնակիցները դրան են դուրս գալիս իրենց ազգականի՝ բանակի և նավատորմի վետերանի, պարտիզանի, փոխգնդապետի, դիմադրության մարտիկի, թիկունքի աշխատավորի, համակենտրոնացման ճամբարի բանտարկյալի, շրջափակման կամ պատերազմի երեխայի հիշատակը հարգելու նպատակով։ Ակցիայի մասնակիցներին թույլատրվում է միանալ երթին կամ դիմանկարով պաստառ կամ լուսանկար բերել հավերժական կրակի մոտ, այլ հիշարժան վայր՝ առանց որևէ տեղ պարտադիր գրանցմանը։ Դրա հետ մեկտեղ ցանկացողներին հնարավորություն է տրվում կարճ կենսագրությամբ իրենց ազգականի անունը ներառել Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակիցների անունների ցուցակում, որը գտնվում է «Անմահ գունդ» շարժման կայքում։

Միաժամանակ կանոնադրությունը որոշակի սահմանափակումներ է դնում երթի մասնակիցների գործունեության վրա։ Ակցիայի մասնակիցներին արգելվում է օգտագործել Անմահ գունդ-ը որպես գովազդային հարթակ և պաստառներով ցուցադրել ցանկացած կորպորատիվ, քաղաքական կամ շարժման նպատակին չվերաբերող խորհրդանիշ։ Այդ նույն կանոնը վերաբերում է մնացած ամեն ինչին, ինչը կապ ունի Անմահ գնդի հետ[12]։ Ըստ կանոնադրության՝ ակցիան պետք է լինի ոչ առևտրային, ոչ քաղաքական և ոչ պետական[27]։

Քննադատությունն առաջացրել է Անմահ գունդ ակցիայի կազմակերպիչների հայտարարությունն այն մասին, որ Իոսիֆ Ստալինի կարմիր դրոշներով և դիմանկարներով մասնակիցները չեն կարող միանալ երթին[35]։ Կոմկուսի ղեկավար Գենադի Զյուգանովը հայտարարել է, որ նա, ով դեմ է Անմահ գնդում կոմունիստական սիմվոլիկային՝ «Հակախորհրդատուն և ռուսատյացը»[36] և հայտարարել է #Ցվետպոբեդիկրասնի (#ЦветПобедыКрасный) ակցիայի մասին[37][38]։

Կազմակերպիչներ և ֆինանսավորում խմբագրել

2015 թվականից Անմահ գնդի երթի կազմակերպիչներից մեկը Հաղթանակի կամավորներ համառուսաստանյան հասարակական շարժումն է (2018 թվականի համար այն ներկայացվել է Ռուսաստանի 76 շրջաններում), որի համահիմնադիրներն են հետևյալ անձինք[39]։

  • Ելենա Ցունաևա, «Վոլգոգրադպատրիոթկենտրոն» ՊԲՀ-ի նախկին ղեկավար
  • Սերգեյ Պերշին, «Ռոսկուլտցենտրոն»-ի գլխավոր տնօրեն
  • Ալիսա Կրյուկովա, «Ռոսդետկենտրոն»-ի գլխավոր տնօրեն
  • Վլադիմիր Մեննիկով, Սոչիի Օլիմպիադայի կազմկոմիտեի կողմից ստեղծված կամավորական կենտրոնների ասոցիացիայի գործադիր տնօրեն;
  • Օլգա Ամելչենկովա, «Հաղթանակի կամավորներ»-ի գործող ղեկավար (2018 թվականի դրությամբ)։

Անմահ գունդ ակցիայի համակազմակերպիչը Ռուսաստանի Անմահ գունդ հասարակական շարժումն է, որի հիմնադիրներից մեկը Ելենա Ցունաևան է[39]։

Անմահ գունդ (2018 թվականի դրությամբ) անցկացվել է դաշնային կառույցների՝ հայրենակցական կենտրոնի և երիտասարդության հարցերով դաշնային գործակալության (Ռոսմոլոդյոժ) աջակցությամբ[39]։

Հաղթանակի կամավորներ շարժումը ստանում է պետական աջակցության հետևյալ տեսակները․

  • Սուբսիդիաները դաշնային բյուջեից դրամաշնորհների տեսքով, ընդհանուր առմամբ առանձնացված կազմակերպություններ։ 2016-2017 թվականներին կազմակերպությունն այդ գծով ստացել է 63,3 մլն ռուբլի։
  • Տարբեր պետական մարմինների բյուջեներից դրամաշնորհներ, որոնք հատկացվում են Հաղթանակի կամավորների տարածաշրջանային ստորաբաժանումներին։ Օրինակ՝ Պսկովի մարզում Հաղթանակի կամավորների բաժանմունքը 2017 թվականին ստացել Է Ռուսաստանի նախագահի 2,9 մլն ռուբլու չափով դրամաշնորհ։
  • Անուղղակի պետական ֆինանսավորում։ Ռուսաստանի շրջաններում Հաղթանակի կամավորներ կազմակերպությունը հաճախ գոյություն ունի պետական բուհերի և այլ բյուջետային հաստատությունների հիման վրա։ Բուհերը տրամադրում են տարածաշրջանային բաժանմունքների Հաղթանակի կամավորների անվճար տարածք։ Ընդ որում, որոշ բուհերում Հաղթանակի կամավորների շտաբները ստեղծվել են ռեկտորների հրամանով։ Մարզերում Հաղթանակի կամավորների բուհական ստորաբաժանումների ղեկավարները երբեմն էլ բուհերի աշխատակազմի աշխատակիցներն են։ Հաղթանակի կամավորների համակարգողները շրջանների մեծ մասում կամ պետական (մունիցիպալ) ծառայողներ են, կամ պետական միջոցներից ֆինանսավորվող կազմակերպությունների աշխատակիցներ։ 2018 թվականի դրությամբ Ռուսաստանի Դաշնության 40 սուբյեկտներում տարածաշրջանային բաժանմունքը ղեկավարել է պետական իշխանության մարմնի կամ քաղաքային մարմնի աշխատակիցը կամ բյուջետային կազմակերպության աշխատակիցը։

Երկրներ, որտեղ տեղի է ունենում ակցիա խմբագրել

  •  
    «Անմահ գունդ»-ը Շիմքենտում, 2015 թվականի մայիսի 9-ը
  •  
    «Անմահ գունդ»-ը Դոնեցկում, 2016 թվականի մայիսի 9
  •  
    «Անմահ գունդ»-ը Սոֆիայում, 2019 թվականի մայիսի 9
  •  
    «Անմահ գունդ»-ը Դոնեցկում, 2015 թվականի մայիսի 9

«Անմահ գունդ» ակցիան ընդգրկում է ավելի քան 80 պետություն և տարածք․

Տաջիկստանի և Ուզբեկստանի իշխանությունները տարբեր պատճառներով հրաժարվել են 2017 թվականին ակցիա անցկացնելուց[41]։ Տաջիկստանում Անմահ գունդ ակցիայից հրաժարվելը բացատրել են իսլամի ավանդույթներով. նրանց համաձայն՝ մուսուլմաններին չի կարելի փողոցներում հայտնվել զոհվածների նկարներով[42][43]։ Չնայած դրան, մի քանի հարյուր կամավորներ դուրս են եկել երկու երկրներում չհամաձայնեցված ակցիաների[44][45]։

ԴԺՀ-ում նշել են Հայրենական մեծ պատերազմում հաղթանակի 72-րդ տարեդարձը։ Արտեմի փողոցով անց է կացվել անցյալի և ներկայի ռազմական տեխնիկայի շքերթ, որից հետո շուրջ 50 հազար բնակիչներ[46] դուրս են եկել Անմահ գունդ ակցիայի։ Լուսանկարների թվում կարելի էր տեսնել ոչ միայն այդ պատերազմի հերոսների և հասարակ զինվորների դեմքերը, այլ նաև հիմա Դոնբասում ընթացող պատերազմը։

2019 թվականի մայիսի 6-ին Անմահ գունդ ակցիան առաջին անգամ անցկացվել է Ալյասկայում՝ Անկորիջ քաղաքում։ Երթին մասնակցել է մոտ 100 մարդ[47]։

2020 թվականի ակցիաների ձևաչափը խմբագրել

2020 թվականի վաղ գարնանից աշխարհը բախվել է կորոնավիրուսային վարակի համաճարակի հետ, մայիսի սկզբին, սպառնալիքը պահպանվել է գրեթե բոլոր երկրներում, բացառությամբ (մասամբ) Հարավարևելյան Ասիայում։ Նման իրավիճակում ՌԴ կառավարությունը որոշել է արմատական փոփոխություններ կատարել Հայրենական մեծ պատերազմում հաղթանակի 75-ամյակի տոնակատարության կարգում (2020)։

Ռուսաստանում Անմահ գնդի երթերը չեղարկվել են 2020 թվականի մայիսի 9-ին։ Դրա փոխարեն անցկացվել է օնլայն ակցիա։ Յուրաքանչյուր մասնակից կարող էր ներբեռնել վետերան ազգականի լուսանկարը և նրա մասին տեղեկությունները հատուկ կայքերում[48], ստացվել է մոտ 2,7 մլն հայտ[49]։ Գտնվել են սադրիչներ, որոնք տեղադրել են նացիստական հանցագործների լուսանկարները, քրեական գործեր են հարուցվել ՌԴ ՔՕ 354.1 հոդվածով՝ «նացիզմի վերականգնում»[50], Պերմի բնակչին դատապարտել են 200 ժամ պարտադիր աշխատանքների Վլասովի դիմանկարի համար[51]։ Այնուհետև մոնտաժվեց և թողարկվեց որպես պատերազմի հերոսների դիմանկարների և պատմությունների շարքի անսահման դիաֆիլմ[52]։ Հեռարձակումը սկսվել Է մայիսի 9-ին և տևել 20 օր, այն դիտել են շուրջ 25 միլիոն մարդ ամբողջ աշխարհից[53]։

Նման առցանց ակցիաներ կազմակերպվում էին նաև մի շարք այլ երկրներում, օրինակ՝ Իսպանիայում և Անդորայում[54]։

Մասնակցության մեկ այլ տարբերակ էր ճակատային զինվորի կամ թիկունքի աշխատավորի լուսանկարը իր սոցիալական էջում ավատարի փոխարինումը։ Բացի այդ, ռուսաստանցիները կատարել են Հաղթանակի օր երգը բնակելի տների պատշգամբներից[55]։

2020 թվականի երթը նախատեսվում էր անցկացնել հուլիսի 26-ին՝ Ռազմածովային նավատորմի օրը[56], Հաղթանակի շքերթից մեկ ամիս անց, որը 2020 թվականին տեղափոխել էին հունիսի 24-ին։ Ինչպես կարծում էինք, հուլիսի կեսերին համաճարակաբանական իրավիճակը կկարգավորվի, բայց դա տեղի չունեցավ։ Հուլիսի 16-ին կազմակերպիչները երթն անորոշ ժամանակով հետաձգել են[57], իսկ հուլիսի 20-ին հաստատել են այն 2021 թվականին տեղափոխելու մասին, ինչը պաշտպանել Է Ռուսաստանի նախագահ Վ. Վ. Պուտինը[58]։

Ակցիայի և դրա անվանման օգտագործում խմբագրել

Անմահ գունդ ակցիան այնպիսի ժողովրդականություն է վայելում, որ անվանումը դարձել է յուրօրինակ բրենդ։ Աստիճանաբար, առանձին պահեր սկսեցին վկայել այն քաղաքական PR-ի համար օգտագործելու փորձի մասին։ Բացի այդ, 2010-ական թվականների երկրորդ կեսին որոշ նախաձեռնող խմբերով այլ բովանդակությամբ միջոցառումներ էին անցկացնում, որոնց անվանումներն այդ ակցիայով առաջացնում էին ապահարզաններ։ Մասնավորապես, կարծիք է հայտնվել, որ Անմահ գունդ ակցիան Վանգայի բուլղար տեսանողի իրականացած կանխատեսումն է. Ռուսաստանը կդառնա մեծ տերություն, երբ մեռյալները կենդանի մարդկանց հետ նույն շարքում կկանգնեն։ Նման կարծիքը կասկածի տակ է դրվում։

«Անմահ գունդ»-ը որպես քաղաքական PR-ի հարթակ խմբագրել

2019 թվականի մայիսին ուսուցիչների դաշինք արհմիության նախագահ, Պետերբուրգի Ծովային դարպասներ ՊՆ պատգամավոր Դանիիլ Քենը կոչ էր արել դպրոցների ուսուցիչներին չմասնակցել Անմահ գունդ ակցիային։ Նրա խոսքով՝ պաշտոնյաները, քարոզելով երթին մասնակցելու օգտին և անձամբ ներկա գտնվելով միջոցառմանը, փորձում են շահադիտական նպատակներով օգտագործել [հասարակ ռուսների] ընտանեկան հիշողությունը՝ ինքնափորձի կամ իշխանության և ժողովրդի միասնության տեսանելիության ստեղծման համար[59]։ Պատգամավորի կարծիքով՝ մի քանի տարվա ընթացքում ակցիան դարձել է մշակութային նկատելի երևույթ, և այն սկսել է ականապատել պետությունը։ Դրա տակ քաշել են քաղաքական կուսակցությունների դրոշները, առևտրային ու պետական կառույցների գովազդը։ Ակցիայի ժամանակ սկսեցին քաղաքական PR-ով զբաղվել պաշտոնյաները՝ 1945 թվականի հաղթանակը սեփականաշնորհելու միակ նպատակով,- հայտարարել է նա։

Քենը նշել է, որ Պետերբուրգում ազատ, շրջանային և տեղական վարչակազմերը սկսել են նույն անունով երթեր կազմակերպել, բայց արդեն Միասնական Ռուսաստանի դրոշների ներքո։ Այս ամենն արվում է քաղաքային իշխանության հայրենասիրության մասին սյուժեների համար։ Անմահ գունդ-ը պաշտոնյաները վերածում են PR գնդի, - համոզված է պատգամավորը։ - Ուզում եմ ընդգծել, որ դա հակասում է գնդի կանոնադրությանը, այն է՝ 3 կետերին. Անմահ գունդ-ը ոչ առևտրային, ոչ քաղաքական, ոչ պետական քաղաքացիական նախաձեռնություն է։ Գնդի շարքերում կարող է կանգնել յուրաքանչյուր քաղաքացի՝ անկախ դավանանքից, ազգությունից, քաղաքական և այլ հայացքներից․.. 4-րդ կետով Անմահ գունդ չի կարող իմիջային հարթակ լինել։ Բացառված է ցանկացած կորպորատիվ, քաղաքական կամ այլ սիմվոլիկայի օգտագործումը այն ամենի մեջ, ինչը կապ ունի Անմահ գնդի հետ։ Գունդը չի կարող անձնավորված լինել ոչ մի, նույնիսկ ամենահարգելի մարդու՝ քաղաքականության, հասարակական գործչի (այդ թվում՝ պատմական), պաշտոնյայի կողմից։ Գունդը դա միլիոնավոր զոհվածներն ու նրանց ժառանգներն են[60]։

Հատկապես ուսանողներին և դպրոցականներին հարկադրելու դեպքերը, վարչական ռեսուրսի կիրառմամբ, տեղի են ունեցել նաև նախորդ տարիներին[61]։ Նման փաստեր են արձանագրվել Կազանում[62], Օրենբուրգում, Կոմիի Հանրապետությունում, Տվերի մարզում և այլ շրջաններում։ Հաղորդվում էր նույնիսկ երթի փորձերի մասին[61]։ Պետդումայի պատգամավոր Ե. Ռևենկոն այս ամենը բնութագրել է որպես «... Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին հանուն երկրի ազատության մարտնչած նախնիների նկատմամբ ցինիկ վերաբերմունքի»[63]։

«Ամոթալի գունդ», «Անտուն գունդ», «Անմահ բարաք» խմբագրել

2018 թվականի ամռան վերջին և աշնանը տարբեր ձախ ուժերի կողմից կազմակերպվել են Ամոթալի գունդ երթեր, որոնց ընթացքում ռուսական քաղաքների (Ամուրի Կոմսոմոլսկ, Եկատերինբուրգ և այլն) փողոցներով անց են կացվել հայտնի քաղաքական գործիչների լուսանկարներ, որոնք պաշտպանել են կենսաթոշակային տարիքի բարձրացումը[64][65]։ Ակցիայի շրջանակներում նաև թռուցիկներ էին փակցվում (օրինակ՝ Սանկտ Պետերբուրգում)։ Ամոթալի գունդ-ում մասնակիցները գրանցել են Միասնական Ռուսաստանի Պետդումայի բոլոր պատգամավորներին, Դ. Մեդվեդևին, Վ. Պուտինին, Վ. Մատվիենկոյին[66]։

Պարբերաբար Անտուն գունդ անունով խաբված փայատերերի երթեր են ընթանում, որոնց մասնակցում են ինչպես զինծառայողներ, այնպես էլ անբարեխիղճ կառուցապատողներից տուժած քաղաքացիական անձինք[67][68]։ 2019 թվականի մայիսին միջոցառումները տեղի են ունեցել 21 տարածաշրջանում[69]։

2015 թվականին նախաձեռնվել և մինչ օրս գործում է Ռուսաստանում, հետխորհրդային մի քանի երկրներում, Գերմանիայում և Իսրայելում «Անմահ բարաք» հասարակական նախագիծը՝ նվիրված ԽՍՀՄ-ում քաղաքական ճնշումների մասին հիշողության պահպանմանը։ Նախագծի շրջանակներում կամավորներն ու պատմաբանները լուսավորչական աշխատանք են տանում, կազմակերպում են ընտանեկան պատմությունների, լուսանկարների, արխիվային փաստաթղթերի, պատժվածների ու նրանց հարազատների հուշերի հրապարակումը[70][71]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ «Как создавать Семейные Истории на сайте Бессмертного Полка (видеоинструкция)». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մայիսի 8-ին. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 9-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Набатникова, Марина. С портретом прадеда. Как встать в ряды «Бессмертного полка»? // Аргументы и факты. — 2014. — № 17 (1746) за 23 апреля. — С. 58.
  3. ↑ «Республиканская акция "Беларусь помнит"». storyofvictory.sb.by. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 5-ին.
  4. ↑ Акция «Бессмертный полк» родилась 49 лет назад в Новосибирске, а не в Томске Արխիվացված 2015-05-18 Wayback Machine // «Академия новостей».
  5. ↑ АиФ- Ростов (2016 թ․ օգոստոսի 17). «Бессмертный полк. Впервые портреты фронтовиков пронесли на Дону в 1981-м». www.rostov.aif.ru. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 9-ին.
  6. ↑ Идея акции «Бессмертный полк» зародилась в Севастополе ещё в 2009 году // ForPost, Севастопольский городской портал.
  7. ↑ Семейный альбом // Тюменские известия, 08.05.2007 г.
  8. ↑ «Колокол Победы» — у «Тюменских известий» Արխիվացված 2016-12-22 Wayback Machine // Тюменские известия, 15.10.2015 г.
  9. ↑ Гришина, Виктория. ««Бессмертный полк» придумал тюменский пенсионер». // Կոմսոմոլսկայա պրավդա. 2015 թ․ մայիսի 11. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 11-ին.
  10. ↑ Рыковцева, Елена. «Сон Геннадия Иванова». // Радио «Свобода». 13.05.2015.
  11. ↑ «Томск в мае 2012 года: фотокалендарь городских событий». // Сайт Obzor.westsib.ru. 2012 թ․ հունիսի 5. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 21-ին.
  12. ↑ 12,0 12,1 «Летопись полка». // Сайт акции «Бессмертный полк». Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 21-ին.
  13. ↑ «Томская акция «Бессмертный полк» в 2013 г. пройдёт в 15 городах России». // ՌԻԱ Նովոստի. 2012 թ․ դեկտեմբերի 9. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 21-ին.
  14. ↑ 14,0 14,1 «9 мая 2013 года. В Бессмертном полку — 150 тысяч человек». // Алтапресс. 2013 թ․ մայիսի 9. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 21-ին.
  15. ↑ «Около 30 городов уже присоединились к томской акции «Бессмертный полк»». 2013 թ․ փետրվարի 13. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 21-ին.
  16. ↑ «В Днепропетровске прошёл «Бессмертный полк»». // obozrevatel.com. 2013 թ․ մայիսի 9. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 21-ին.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 «Ирландия присоединится к всероссийской акции «Бессмертный полк»». // ТАСС. 2015 թ․ ապրիլի 4. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 21-ին.
  18. ↑ 18,0 18,1 «Бессмертный полк России». Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 2-ին.
  19. ↑ Свидетельство о государственной регистрации некоммерческой организации МИПОД «Бессмертный полк» Արխիվացված 2016-12-22 Wayback Machine // Официальный сайт движения «Бессмертный полк».
  20. ↑ Устав «Бессмертного полка»// Сайт акции «Бессмертный полк».
  21. ↑ Протокол рабочей группы Российского организационного комитета «Победа»(չաշխատող հղում)
  22. ↑ ««Бессмертный полк» пройдёт в 15 странах и тысяче городов». // ТАСС. 2013 թ․ ապրիլի 9. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 1-ին.
  23. ↑ Акцию «Бессмертный полк» в Москве хотят провести на Красной площади // ИА REGNUM. 30 Марта 2015.
  24. ↑ «Около 150 тыс. человек примут участие в акции «Бессмертный полк — Москва»». // ТАСС. 2015 թ․ ապրիլի 28. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 1-ին.
  25. ↑ Проценко, Любовь. «Более 110 тысяч москвичей записалось на акцию «Бессмертный полк»». // Российская газета. 2015 թ․ ապրիլի 22. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 23-ին.
  26. ↑ «Более 500 тысяч человек вышли в Москве на акцию «Бессмертный полк»». // LifeNews. 2015 թ․ մայիսի 9.
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 «Путин возглавил шествие «Бессмертного полка» по Красной площади». // Slon.ru. 2015 թ․ մայիսի 9.
  28. ↑ Вести-Москва (2015 թ․ մայիսի 7). «9 Мая по столице пройдёт «Бессмертный полк»». // Вести.Ru. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 7-ին.
  29. ↑ Сайт Госзакупок Արխիվացված 2017-04-21 Wayback Machine// http://www.zakupki.gov.ru Արխիվացված 2012-02-17 Wayback Machine
  30. ↑ Козенко А. «Бессмертный полк» попал в окружение // Meduza, 30.04.2015.
  31. ↑ Вячеслав Козлов, Наталья Корченкова. «Бессмертный полк» не хочет в штат // Газета «Коммерсантъ» № 93 от 29.05.2015, стр. 5.
  32. ↑ С. Прокопьева (2017 թ․ մայիսի 9). «"Линия обороны проходит через каждого"». Радио «Свобода». Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 30-ին.
  33. ↑ «Бессмертный полк» и «Бессмертный полк России» подписали соглашение о единых принципах организации и проведения шествия 9 мая (см. текст соглашения)
  34. ↑ «Более 1 млн человек собрала акция "Бессмертный полк" в Санкт-Петербурге» (ռուսերեն). ТАСС. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 11-ին.
  35. ↑ «Саратовский депутат назвал «Бессмертный полк» политической акцией, созданной «для единения нищих рабочих и олигархов»». 2019 թ․ մայիսի 1. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 2-ին.
  36. ↑ «Глава обкома КПРФ: «Без красного флага "Бессмертный полк" превращается в похоронную процессию»». 2019 թ․ ապրիլի 28. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 2-ին. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 2-ին.
  37. ↑ «Г.А. Зюганов дал старт интернет-акции Цвет Победы – красный!». 2019 թ․ ապրիլի 25. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 2-ին.
  38. ↑ «Интернет-акция «Цвет Победы — красный»». 2019 թ․ ապրիլի 26. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 2-ին.
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 Дымовая завеса: Как псевдообщественники симулируют гражданское участие в выборах
  40. ↑ «Бельгия – Immortal Regiment of the World (Бессмертный полк мира)». Immortal Regiment of the World (Бессмертный полк мира) (ռուսերեն). Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 9-ին.
  41. ↑ «В Узбекистане отменили акцию "Бессмертный полк": второй Питер не нужен» (ռուսերեն). Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 8-ին.
  42. ↑ «В Таджикистане назвали «Бессмертный полк» противоречащим ценностям ислама». РБК. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 8-ին.
  43. ↑ «В Таджикистане объяснили отказ от акции «Бессмертный полк» традициями ислама». Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 8-ին.
  44. ↑ ««Бессмертный полк» все же вышел на улицы Душанбе (обновлено) | Новости Таджикистана ASIA-Plus». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մայիսի 9-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 10-ին.
  45. ↑ «Узбекистан отмечает 9 мая акцией "Бессмертного полка" и концертом». РИА Новости (ռուսերեն). Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 10-ին.
  46. ↑ «ДНР – Immortal Regiment of the World (Бессмертный полк мира)». Immortal Regiment of the World (Бессмертный полк мира) (ռուսերեն). Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 9-ին.
  47. ↑ «"Бессмертный полк" впервые состоялся на Аляске». ТАСС. 2019 թ․ մայիսի 6.
  48. ↑ Е. Слободян (2020 թ․ ապրիլի 28). «Как стать участником акции «Бессмертный полк онлайн»?». Аргументы и Факты. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 29-ին.
  49. ↑ Я. Костенко (2020 թ․ մայիսի 9). «Герои в нашем сердце: как проходит онлайн-шествие «Бессмертного полка»». Известия. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 9-ին.
  50. ↑ В. Гордеев (2020 թ․ մայիսի 14). «СК возбудил дело из-за портретов нацистов на сайте «Бессмертного полка»». РБК. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 14-ին.
  51. ↑ А. Трапезников (2020 թ․ սեպտեմբերի 1). «Жителю Перми вынесли приговор за фото нациста в "Бессмертном полку"». Российская Газета. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.
  52. ↑ И. Огилько (2020 թ․ ապրիլի 29). «Аватарка, рассказ и песня. "Бессмертный полк" в этом году пройдет в онлайн-формате». Российская газета. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 29-ին.
  53. ↑ И. Огилько (2020 թ․ մայիսի 29). «Завершился марш "Бессмертного полка онлайн"». Российская Газета. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 30-ին.
  54. ↑ «В Испании и Андорре пройдет «Бессмертный полк онлайн»». Известия. 2020 թ․ մայիսի 2. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 4-ին.
  55. ↑ А. Кулибанов (2020 թ․ մայիսի 9). «Россияне исполнили песню "День Победы" с балконов жилых домов: видео». Московский комсомолец. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 9-ին.
  56. ↑ «Путин предложил провести марш «Бессмертного полка» 26 июля». Известия. 2020 թ․ մայիսի 26. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 26-ին.
  57. ↑ ««Бессмертный полк» не состоится 26 июля». www.kommersant.ru (ռուսերեն). 2020 թ․ հուլիսի 16. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 16-ին.
  58. ↑ «Путин согласился перенести «Бессмертный полк» на 2021 год». ura.news. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 20-ին.
  59. ↑ «Учителей и школьников Петербурга призвали не обслуживать власть и не участвовать в «Бессмертном полку» по разнарядке». Росбалт. 2019 թ․ մայիսի 7. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 8-ին.
  60. ↑ «Бессмертный полк. Устав Полка» (ռուսերեն). www.moypolk.ru. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 10-ին.»
  61. ↑ 61,0 61,1 «Бюджетников, студентов и школьников в ряде российских регионов заставляют выходить на шествие «Бессмертный полк»». Эхо Москвы. 2017 թ․ մայիսի 3. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 8-ին.
  62. ↑ Н. Васильева (2017 թ․ մայիսի 4). «Явка обязательна: казанских школьников выводят на «Бессмертный полк» в приказном порядке». "Вечерняя Казань". Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 8-ին.
  63. ↑ «Ревенко назвал принуждение к участию в "Бессмертном полку" верхом цинизма». Вести.ру. 2017 թ․ մայիսի 3. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 8-ին.
  64. ↑ М. Игнатьева (2018 թ․ օգոստոսի 27). ««Позорный полк» прошёлся по Комсомольску-на-Амуре». Կոմսոմոլսկայա պրավդա. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 5-ին.
  65. ↑ Д. Евстафькв (2018 թ․ սեպտեմբերի 2). «В Екатеринбурге прошел "Позорный полк"». Московский комсомолец. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 5-ին.
  66. ↑ Т. Вольтская (2018 թ․ նոյեմբերի 8). «Герои "Позорного полка". В Петербурге появились новые формы протеста». Радио «Свобода». Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 5-ին.
  67. ↑ Ю. Парамонова (2016 թ․ նոյեմբերի 20). «Бездомный полк: Сотни дольщиков вышли на общий митинг в Калининграде». РБК. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 5-ին.
  68. ↑ «Бездомный полк. Тысячи офицеров <…> на закате службы стали бомжами». Новая газета. 2016 թ․ հոկտեմբերի 31. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 5-ին.
  69. ↑ «В 21 регионе РФ 1 мая прошла акция «Бездомный полк»». Интернет-журнал «Русский монитор». 2019 թ․ մայիսի 1. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 5-ին.
  70. ↑ «О проекте». Сайт проекта «Бессмертный барак».
  71. ↑ А. Шарый, Л. Пальвелева (2015 թ․ մայիսի 16). ««Бессмертный барак»». Радио «Свобода». Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 9-ին.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Լուսանկարներ և տեսանյութեր խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Անմահ_գունդ&oldid=9467172» էջից