Տաջիկստան
Տաջիկստան (Тоҷикистон), պետություն Կենտրոնական Ասիայում։ Սահմանակցում է Ուզբեկստանին, Ղրղզստանին, Չինաստանին և Աֆղանստանին։ Նախկին խորհրդային հանրապետություն, անկախացել է 1991 թվականին։ ԱՊՀ անդամ պետություն է։
| Տաջիկստանի Հանրապետություն Ҷумҳурии Тоҷикистон Ջոմհուրի-յի Տոջիկստոն جمهوری تاجیکستان |
||||
|---|---|---|---|---|
|
||||
| Ազգային օրհներգ՝ Սուրուդի Միլլի | ||||
 |
||||
| Մայրաքաղաք և ամենամեծ քաղաք | Դուշանբե | |||
| Պետական լեզուներ | Տաջիկերեն Պարսկերեն Ռուսերեն | |||
| Կառավարում | ||||
| - | Նախագահ | Էմոմալի Ռահմոն | ||
| - | Վարչապետ | Ակիլ Ակիլով | ||
| Անկախություն | ԽՍՀՄ-ից | |||
| - | Սամանիդ հարստության հաստատում | 875 AD |
||
| - | Հայտարարված | սեպտեմբերի 9 1991 | ||
| - | Ամբողջված | դեկտեմբերի 25 1991 | ||
| Տարածք | ||||
| - | Ընդհանուր | 143,100 կմ² (95-րդ) | ||
| - | Ջրային (%) | 0.3 | ||
| Բնակչություն | ||||
| - | հուլիս 2006 նախահաշիվը | 7,320,000 (100-րդ) | ||
| - | 2000 մարդահամարը | 6,127,000 | ||
| ՀՆԱ (ԳՀ) | 2005 գնահատում | |||
| - | Ընդհանուր | $8.802 բիլիոն (139-րդ) | ||
| - | Մեկ շնչի հաշվով | $1,388 (159-րդ) | ||
| Ջինի (2003) | 32.6 (միջին) | |||
| ՄՆԶԻ (2004) |  0.652 (միջին) (122-րդ) |
|||
| Արժույթ | Սոմոնի (TJS) | |||
| Ժամային գոտի | TJT (ՀԿԺ+5) | |||
| Ազգային դոմեն | .tj | |||
| Հեռախոսային կոդ | +992 | |||
Աշխարհագրական նկարագիր
խմբագրելՈւնի խիստ լեռնային մակերևույթ, որի մոտ կեսի բարձրությունը գերազանցում է ծովի մակարդակի 3000 մ-ը։ Երկրի արևելյան մասը խիստ նոսր է բնակեցված. այս շրջանում գտնվում է Պամիր լեռնաշղթան, որի Իսմիաիլ Սամանի գագաթը նախկինում Խորհրդային Միության ամենաբարձր կետն էր (կոչվում էր Կոմունիզմի պիկ)։ Երկրի արևելյան հատվածում է գտնվում Բադախշան ինքնավար շրջանը, որտեղ բնակվում են բազմաթիվ փոքր ազգություններ։
Մայրաքաղաք Դուշանբեն գտնվում է երկրի արևմտյան շրջանում, Հիդոր լեռնաշղթայի ստորոտում, որտեղով հոսում են Ամուրդարյա և Սիրդարյա գետերը։ Տաջիկստանի արևմտյան շրջանը նեղ միջանցքով կապված է Սոգդիա շրջանի հետ։ Վերջինում գտնվում է երկրի բնակչության թվով երկրորդ քաղաքը՝ Խոջանդը։
Տաջիկստանի մաս են կազմում նաև մի քանի էքսկլավներ, որոնցից խոշորագույնը՝ Վորուխը աշխարհրագրորեն ընկած է Ղրղզստանի տարածքում։
Տարածքային բաժանում
խմբագրելՎարչականորեն բաժանված է 4 մարզերի, որոնք են՝
- Սուղդ
- Կարոտեգին
- Խաթլոն
- Լեռնային Բադաշխան (ինքնավար մարզ)
Ազգագրություն
խմբագրելԱզգաբնակչությունը կազմում է 7.349.145 (2009 թ. տվյալներով), որոնց գերակշիռ մասը տաջիկներ են։ Տաջիկերենը իրանական լեզու է և մեծ ընդհանրություններ ունի պարսկերենի հետ, որի պատճառով համարվում է պարսկերեն լեզվի տարբերակ։ Տաջիկստանից բացի պետական լեզու է Իրանում և Աֆղանստանում։
Ազգային փոքրամասնությունների շարքում կարևոր տեղ են զբաղեցնում ուզբեկները և ապա ռուսները, վերջիններիս մեծ մասը սակայն լքել է երկիրը քաղաքացիական պատերազմի տարիներին։
Տնտեսություն
խմբագրելԱրտաքին առևտրի կարևոր բաղադրիչներն են մետաքսի և ալյումինի արտահանումը (վերջինս հիմնականում Տուրսունզոդա քաղաքից) և ավելի նվազ չափով՝ արծաթը, ոսկին, ուրանը և վոլֆրամը։ Տաջիկստանի տնտեսությունը ծանր կացության մեջ է հայտնվել վեց տարի տևած քաղաքացիական պատերազմի հետևանքով։
Աղքատություն
խմբագրելՏաջիկստանը նախկին խորհրդային հանրապետություններից ամենաաղքատն է և աշխարհի ամենաաղքատ պետություններից մեկը։ ՄԱԿ-ի տվյալների համաձայն՝ բնակչության 44,4%-ն ապրում է աղքատության շեմից ցածր մակարդակում[1]։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Տաջիկստան» հոդվածին։ |