Ֆինլանդիա
Ֆինլանդիա (ֆիններեն՝ Suomi, շվեդերեն՝ Finland, պաշտոնապես Ֆինլանդիայի Հանրապետություն, ֆիններեն՝ Suomen tasavalta, շվեդերեն՝ Republiken Finland), պետություն Հյուսիսային Եվրոպայում։ Սկսած 1956 թվականից Հյուսիսային Խորհրդի, 1995 թվականից՝ Եվրոպական Միության և 1996 թվականից Շենգենյան համաձայնության անդամ է։

Արևելքում սահմանակից է Ռուսաստանին, հյուսիս-արևմուտքում՝ Շվեդիային, հյուսիսում՝ Նորվեգիային։ Ողողվում է Բալթիկ ծովի, Ֆիննական ու Բոտնիկ ծոցերի ջրերով։ Ֆինլանդիայի կազմի մեջ են մտնում նաև Ալանդյան կղզիները։ Տարածությունը 338 հզ. կմ² է (առանց ներքին ջրերի՝ 305,5 հզ. կմ²), բնակչությունը՝ 5,5 մլն. (2015)[7], մայրաքաղաքը՝ Հելսինկի։ Վարչականորեն բաժանված է 12 լյանի (նահանգի)։
Անկախ պետություն է 1917 թվականից։
2010 թվականին Ֆինլանդիան[8] Newsweek ամսագրի կողմից գրավել է առաջին տեղը «Աշխարհի լավագույն պետություններ» ցանկում (անգլերեն՝ The world's best countries)[9], իսկ 2012 թվականին դարձավ «Ամենակայուն երկիրն աշխարհում» ամերիկյան «Fund for Peace» ֆոնդի գնահատմամբ։
Անվանում խմբագրել
Երկիրը Ֆինլանդիա են անվանել շվեդները, որոնք երկար դարեր տիրում էին նրան։ Ֆիններն իրենց երկիրն անվանում են Սուոմի, որ նշանակում է Ճահիճների ու լճերի երկիր։
Աշխարհագրություն խմբագրել
Վարչական բաժանում խմբագրել
2011 թվականի հունվարի 1-ից Ֆինլանդիայի Հանրապետության վարչական բաժանման համակարգը հետևյալն է՝
Բնություն խմբագրել
Ֆինլանդիան գտնվում է Ֆենեոսկանդիայի սահմանում։ Ափագծի երկարությունը (առանց ոլորանների) 1100 կմ է։ Ափերը ցածրադիր են, արևմուտքում՝ կտրտված շխերներով։ Ռելիեֆում տիրապետում են մորենաթմբային հարթավայրերը (տարածքի 2/3-ից ավելին ցածր է 200 մետրից)։
Ժայռային ապարների ելքերով, լճային գոգավորություններով և բարձրադիր բլուրներով (Մաանսելկյա, Սուոմենսելկյա, Սալպաուսելկյա)։ Ծայր հյուսիս-արևմուտքում Սկանդինավյան լեռների վերջավորություններն են մինչև 1365 մ բարձրությամբ (Հալտիատոնտուրի լեռ)։ Ժամանակակից ռելիեֆի ձևավորման գործում կարևոր նշանակություն է ունեցել չորրորդական ծածկույթային սառցապատումը։
Ֆինլանդիայի տարածքում, որը տեղադրված է Բալթիական վահանի սահմաններում, գերակշռում են մետամորֆային ապարների կոմպլեքսները և մինչքեմբրիի գրանիտոիդները՝ ծածկված անթրոպոգենի սառցադաշտային նստվածքներով։ Ֆինլանդիան հարուստ է քրոմիտի, վանադիումի, կոբալտի (1-ին տեղը Արմ․ Եվրոպայում), տիտանի, նիկելի (2-րդ տեղը), պղնձի և ծծմբահրաքարի (3-րդ տեղը), կադմիումի, ոսկու, բազմամետաղների, ապատիտի երկաթի, մագնեզիումի, գրաֆիտի պաշարներով։
Կլիման բարեխառն է, հարավ-արևմուտքում՝ անցումային ծովայինից ցամաքայինի, հյուսիս արևմուտքում՝ ցամաքային։ Փետրվարի միջին ջերմաստիճանը —3 °C-ից մինչև - 14 °C է, հուլիսինը՝ 14° - 17 °C, տարեկան տեղումները՝ 400 մմ-ից (հյուսիսում) մինչև 700 մմ (հարավ-արևմուտքում)։ Ձմեռը աչքի է ընկնում կայուն ձնածածկույթով։
Լճերը (մոտ 6 հզ․ լիճ) գրավում են երկրի տարածքի 8 %-ը և կազմում են խոշոր ջրային համակարգեր (Սեյմա և այլն)։ Գետերը ջրառատ են, սահանքավոր և հարուստ ջրային ռեսուրսներով։ Լանդշաֆտում տիրապետում են պոդզոլային հողերը։ Անտառները, գլխավորապես, տայգային են և գրավում են երկրի տարածքի 61 %-ը։ Ֆինլանդիանի ծայր հյուսիսում լեռնային տունդրա է։ Ազգային պարկերից նշանավոր են Պալլաս-Օունաստունտուրին, Լեմենյոկին, Օռլանկան։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 17 // Suomen perustuslaki, Finlands grundlag — 1999.
- ↑ Suomen historian pikkujättiläinen (фин.) — 1987 — Helsinki, Porvoo, Juva: Werner Söderström Osakeyhtiö. — P. 388. — ISBN 978-951-0-14253-0
- ↑ Suomen Tasavallan Presidentti
- ↑ https://valtioneuvosto.fi/tietoa/historiaa/hallitukset-ja-ministerit/raportti/-/r/m1/77
- ↑ Nyckeltal för befolkningen efter område, 1990-2022 — Statistics Finland.
- ↑ Human Development Report — UNDP, 2022.
- ↑ [1]
- ↑ «Աշխարհի ամենաերջանիկ երկիրը՝ Ֆինլանդիա, որտեղ ջրային պաշարի 80%-ը պիտանի է խմելու համար»։ Bavnews․am (hy-AM)։ 2018-11-23։ Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 4
- ↑ «Interactive Infographic of the World’s Best Countries — Newsweek»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-07-22-ին։ Վերցված է 2012-10-23
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Ֆինլանդիա կատեգորիայում։ |
Ընթերցե՛ք «Ֆինլանդիա» բառի բացատրությունը Հայերեն Վիքիբառարանում։ |