Մասնակից:Harutyun Papikyan/Ադրբեջանական զորքերի ամառային հարձակումը (1992)

Harutyun Papikyan/Ադրբեջանական զորքերի ամառային հարձակումը
Հակառակորդներ
Հրամանատարներ
Կողմերի ուժեր
Ռազմական կորուստներ
Ընդհանուր կորուստներ

Գորանբոյ գործողություն` ադրբեջանական ուժի լայնամասշտաբ հարձակում հայկական ինքնապաշտպանական ուժերի դիրքերին 1992 թվականին։ Եթե նախկինում ադրբեջանական ուժերի անվճռականությունը արտահայտվում էր ներքին հակասություններով ու ազգայնական ընդդիմության միջև, ապա Աբուլֆազ Էլչիբեյին ընտրելով նախագահ Ադրբեջանին թույլ էր տալիս մոբիլիզացնել ուժերը և ձեռնարկել հակահարված Արցախին: Չնայած նրան, որ կռիվը ընթանում էին Մարտակերտից 5 կմ հեռավորության վրա, հայերին հաջողվեց հետ մղել հարձակումը ռազմավարական նշանակություն ունեցող Սարխավենդ և Կեչան գյուղերից: Հայկական կողմը բացատրեց ադրբեջանական հարձակման սրընթացությունը և փոխանցումը Ադրբեջանին, ՌԴ-ի զինված ուժերի ղեկավարմամբ 100 տանկերով և ռուսական զինծառայողների մասնակցմամբ («Կոմմերսանտի տվյալներով Սրխավենդում 200 սպանված ադրբեջանական զինվորների մեծամասնությունը եղել են սլավոններ, որը հաստատում են գերիները) զինված գործողություններում, որը հերքում է Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունը»։ Ըստ ցուցմունքների գերեվարված սպաների սլավոնների, հարձակումից մեկ ժամ առաջ խոստացվել է 15 հազ․ ռուբլի։ ՌԴ-ի պաշտպանության նախարար Պավել Գրաչովը Շիրհանյանի հետ զրույցում նշեց, որ Ադրբեջանում տեղակայված 4-րդ ռուսական բանակը պահպանում է խիստ չեզոքությունը, իսկ գերիները հայկական սպաներն են — ոչ ռուսական զինծառայողները, այլ վարձկաններ են, որոնց հետ հայերը կարող են վարվել ինչպես ցանկանում են։ ԼՂՀ պաշտպանության խորհուրդը ընդունեց որոշում գնդակահարել վարձկաններին, որոնց իրավունքները միջազգային ակտերով պաշտպանված չէին, բացառությամբ Ադրբեջանի քաղաքացիների, համարվում էին ռազմագերի, և որոնք ենթակա էին ներկալման և փոխանակման: Ադրբեջանական զորքերի հարձակման ժամանակ Ադրբեջանի կողմից մասնակցում էր 328-րդ դեսանտային գվարդիան, օդա-դեսանտային 104-րդ գունդը, գվարդիական օդա-դեսանտային դիվիզիան Վլադիմիր Շամանովի գլխավորմամբ:

Որին չհաջողվեց մտնել Գյուլիստան գյուղ։ Նրան առաջադրվել էր տարբեր բացատրություններ՝ այնտեղ ընթանում է կռիվ, այնտեղ տեղի է ունենում հայկական զինված խմբերի հարձակում, լինում են թնդանոթից գնդակոծումներ, ճանապարհն ականապատված է, իսկ ուժերը ականազերծելու համար չի բավարարում, վերջապես՝ այնտեղ կուտակում են ուժեր հեռավոր հարձակման համար, և այնտեղ չի կարելի գաղտնիությունը նկատառել․․․ Վերջինս բացատրությունը ճիշտ էր։ Հենց այտեղ էր գտնվում 328-րդ գնդի դեսանտները, ապահոված ադրբեջանական ուժերի սրընթաց առաջխաղացումով։ Այդ գնդով, ի դեպ, հրամանատարն էր Վլադիմիր Շամանովը։ Սակայն շուտով Պոլիշինելիայի գաղտնիքը բացահայտվեց, քանի որ դեսանտնիկները ստացան մեծ ադրբեջանական պարգևներ, ինչի մասին լայնորեն հաղորդում էին մամուլում՝ հավասար ինչպես և նրանց գտնվելու մասին։ Իսկ ադրբեջանական գերանբոյական գումարտակի շտաբում հանդիպել են ռուս սպայի հետ, որոնք պլանավորում էին այդ գործողության առաջխաղացումը․․․

, ավելի ուշ պարգևատրվեցին Ադրբեջանի կառավարության կողմից։

Հրամանատարություն

Հարձակումը իրականացրել է ռուսական ուժերի 328-րդ գվարդիական անկարգելա-դեսանտային գունդը Վլադիմիր Շամանովի գլխավորությամբ, և մի քանի անկանոն մասեր, որոնք ենթարկվում էին միայն իրենց հրամանատարներին: Այստեղ էին մտնում Սուրետ Հուսեյնովի ձևավորումները, որին շնորհվել է Ադրբեջանի ազգային հերոսի կոչում: Իսկանդիր Համիդովը (պանթյուրքիստական` Բոզկուրտ կուսակցության առաջնորդ), ինչպես նաև Յակուբ Մամեդովը գլխավորեցին «սոկոլովի-պաշտպանները»:

Ադրբեջանական զորքերի ամառային հարձակումը եղել է միակ հաջող գործողությունը ամբողջ Արցախյան ազատամարտի ընթացքում: Հունիսի 29 Հասանհայա գյուղի մոտ Մարտակերտի շրջանում շրջափակման մեջ էին ընկել և ոչնչացվել 79 հայկական զինվորներ: Տեղական հաջողությունները Մարտակերտի շրջանի հյուսիսում ադրբեջանական բանակի կողմից քիչ տևեցին քանի որ հուլիսի կեսերին հայերը անցան հակահարձակման: ԼՂՀ-ի պաշտպանության ուժերը, անցկացնել մի շարք հաջող ռազմական գործողություններ, վերացնելով Ադրբեջանի բանակի կրակակետերը Մարտակերտի շրջանում, և ստրատեգիական բարձունքները կրկին անցան հայերի վերահսկողության տակ:

Ծանոթագրություններ