Միխայիլ Սերգեևիչ Գորբաչով (ռուս.՝ Михаи́л Серге́евич Горбачёв, մարտի 2, 1931(1931-03-02)[2][3][4][…], Պրիվոլնոե, Ստավրոպոլի երկրամաս, Հյուսիսկովկասյան երկրամաս, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ - օգոստոսի 30, 2022(2022-08-30)[5][6], , Մոսկվա, Ռուսաստան[7] և Մոսկվա, Ռուսաստան[8]), խորհրդային և ռուսական քաղաքական և հասարակական գործիչ։ ԽՄԿԿ գլխավոր քարտուղար (1985-1991 թվականներ) և ԽՍՀՄ ղեկավար։ ԽՍՀՄ առաջին և վերջին նախագահ (1990 թվականի մարտի 15 - 1991 թվականի դեկտեմբերի 25)։ 1990 թվականին խաղաղության Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր[10]։

Միխայիլ Գորբաչով
Михаил Горбачёв
Դրոշ
Դրոշ
ԽՍՀՄ նախագահ
Մարտի 15, 1990 - Դեկտեմբերի 25, 1991
Նախորդող
Հաջորդող
Դրոշ
Դրոշ
(11-րդ) ԽՍՀՄ գերագույն խորհրդի նախագահ
Մայիսի 25, 1989 - Մարտի 15, 1990
Դրոշ
Դրոշ
ԽՍՀՄ գերագույն խորհրդի նախագահության ղեկավար
Հոկտեմբերի 1, 1988 - Մայիսի 25, 1988
Դրոշ
Դրոշ
ԽՄԿԿ կենտկոմի գլխավոր քարտուղար
Մարտի 11, 1985 - Օգոստոսի 24, 1991
ՌՍԴԿ առաջնորդ
Նոյեմբերի 24, 2001 - 2004
 
Կուսակցություն՝ Սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցություն (2001–2004)
Կոմունիստական կուսակցություն (1950–1991)
Կրթություն՝ Մոսկվայի պետական համալսարան
Գիտական աստիճան՝ գիտությունների դոկտոր
Մասնագիտություն՝ քաղաքական գործիչ, իրավաբան, բնապահպան, տնտեսագետ և փաստաբան
Դավանանք աթեիզմ[1]
Ծննդյան օր մարտի 2, 1931(1931-03-02)[2][3][4][…]
Ծննդավայր Պրիվոլնոե, Ստավրոպոլի երկրամաս, Հյուսիսկովկասյան երկրամաս, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Վախճանի օր օգոստոսի 30, 2022(2022-08-30)[5][6] (91 տարեկան)
Վախճանի վայր , Մոսկվա, Ռուսաստան[7] կամ Մոսկվա, Ռուսաստան[8]
Թաղված Նովոդեվիչյան գերեզմանոց[9]
Քաղաքացիություն  Ռուսաստան և  ԽՍՀՄ
Ամուսին Ռաիսա Գորբաչովա (1953–1999, մահ)
Զավակներ 1
 
Կայք՝ gorby.ru
 
Ինքնագիր
 
Պարգևներ
Սուրբ Անդրեյի շքանշան, Պատվո շքանշան, Լենինի շքանշան, Լենինի շքանշան, Լենինի շքանշան, Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշան, Աշխատանքային Կարմիր դրոշի շքանշան, «Պատվո նշան» շքանշան, «Աշխատանքային արիության համար» մեդալ, «1941-1945 թթ Հայրենական մեծ պատերազմի հաղթանակի 40-ամյակին» նվիրված հոբելյանական մեդալ, «Մարտական համագործակցության ամրապնդման համար» մեդալ, Մեդալ «Կիևի 1500-ամյակի առթիվ», Արվեստի և գրականության շքանշան, Արվեստների և գրականության շքանշանի կոմանդոր, «Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետության հանդեպ ունեցած վաստակի համար» հատուկ աստիճանի շքանշանի Մեծ Խաչ, Սպիտակ առյուծի շքանշան,

Սպիտակ առյուծի շքանշանի շղթա

, Սպիտակ առյուծի մեծ խաչ, Order of Saint Agatha, Ազատության շքանշան, Ազատության շքանշանի Մեծ խաչ, Քրիստափոր Կոլումբոսի օրդեն,
, Խաղաղության Նոբելյան մրցանակ,

Բեռլինի պատվավոր քաղաքացի (նոյեմբերի 9, 1992)

,

Ինդիրա Գանդիի մրցանակ (1987)

, Աստուրիական արքայադուստրի մրցանակ միջազգային համագործակցության համար,
, Ֆիլադելֆիայի ազատության մեդալ,

«Free Your Mind» մրցանակ (2008)

,

«Հյուսիս-հարավ» մրցանակ

,

Ալեքսանդր Մենի անվան մրցանակ

, Ռոնալդ Ռեյգանի ազատության պարգև,

«Դելտա» մրցանակ՝ համաշխարհային փոխըմբռնման համար

,

«Երկրի չեմպիոններ» մրցանակ (2006)

,

Հարվիի մրցանակ (1992)

,

Օտտո Հանի անվան խաղաղության մեդալ (1989)

,

Գոլդեն Փլեյթ մրցանակ

,

Համաշխարհային տնտեսական մրացանկ (2015)

,

Գրավմաերի անվան մրցանակ (1994)

, Grammy Award for Best Spoken Word Album for Children,

Մադրիդի Կոմպլուտենսե համալսարանի պատվավոր դոկտոր (1990)

,

Honorary citizen of Košice? (2018)

,

Լիեժի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

,

Մյունստերի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

,

Տրոմսյոյի համալսարանի պատվավոր դոկտոր

,

«Պոյնտ Ալֆա» մրցանակ (2005)

,

German Environmental Prize? (2010)

,

Franz Josef Strauss Award? (2011)

,

Օսգար (2005)

,

Օսգար (2009)

,

Financial Times-ի տարվա մարդ (1985, 1989)

,

Q115758629? (2007)

, «Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետությանը մատուցված ծառայությունների համար» շքանշան,
, Աստուրիայի արքայազնի պարգև, Գրեմմի և

Acqui Award of History?

Միխայիլ Գորբաչովի ձայնը

Կենսագրություն Խմբագրել

Ավարտել է Մոսկվայի պետական համալսարանը (1955 թվական) և Ստավրոպոլի գյուղատնտեսական ինստիտուտը (19671966-1968 թվականներին՝ ԽՄԿԿ Ստավրոպոլի քաղկոմի առաջին քարտուղար, 1968-1978 թվականներին՝ Ստավրոպոլի երկրկոմի առաջին քարտուղար, 1975-1985 թվականներին՝ ԽՄԿԿ ԿԿ քարտուղար (Քաղբյուրոյի անդամ՝ 1985-1990 թվականներին), 1988-1990 թվականներին՝ ԽՍՀՄ ԳԽ Նախագահության նախագահ։ ԽՍՀՄ փլուզումից հետո հիմնադրել է (1991 թվականից) Սոցիալ-տնտեսական և քաղաքագիտական հետազոտությունների միջազգային հիմնադրամ («Գորբաչով-ֆոնդ»), որի նախագահն է։ Խաղաղության Նոբելյան մրցանակ (1990 թվական)։

Գործունեություն Խմբագրել

ԽՍՀՄ ղեկավարությունը Գորբաչովի գլխավորությամբ 1980-ական թվականների կեսերին, ձգտելով «նորոգել» խորհրդային ամբողջատիրական համակարգը, այն դուրս բերել քաղաքական և տնտեսական ճգնաժամից, հռչակել է, այսպես կոչված, «վերակառուցման» քաղաքականություն։ Սկզբնական շրջանում որոշակի հաջողություններ արձանագրվել են հրապարակայնության հաստատման, հասարակական կյանքի ժողովրդավարացման, քաղաքական բազմակարծության արմատավորման, «սառը պատերազմի» ավարտի և այլ ուղղություններով։ Սակայն այդ միջոցառումներով հնարավոր չի եղել կասեցնել երկրի տնտեսական և քաղաքական ճգնաժամը։ 1980-ական թվականների վերջին և 1990-ական թվականների սկզբին հակասությունների խորացման, «վերակառուցման» իրագործման անհետևողականության, գործադրվող միջոցների սահմանափակության պատճառով հասարակական կյանքի բոլոր բնագավառներում ճգնաժամն ավելի է խորացել, և ԽՍՀՄ-ը փլուզվել է։

Գորբաչովը և Ղարաբաղյան շարժումը Խմբագրել

«Վերակառուցման» քաղաքականությունը, մյուս կողմից, հնարավոր է դարձրել ԽՍՀՄ առանձին հանրապետություններում անկախացման և ազգային-ազատագրական շարժումների սկզբնավորումը։ ԼՂԻՄ-ի ազգաբնակչությունը, օգտվելով ստեղծված բարենպաստ պայմաններից, հերթական անգամ, 1988 թվականի փետրվարին բարձրացրել է ԼՂԻՄ-ը Հայաստանին վերամիավորելու հարցը։ Շարժման սկզբնական փուլում մեծ հույսեր կապելով Գորբաչովի հետ՝ համաժողովրդական ցույցերն անցնում էին «Միացում» և «Պարտիա-Լենին-Գորբաչով» կարգախոսներով։ 1988 թվականի փետրվարի 21-ին ԽՄԿԿ կենտկոմը որոշում է ընդունել «Լեռնային Ղարաբաղի և նրա շուրջ իրադարձությունների մասին», դրանով ԼՂԻՄ մարզխորհրդի փետրվարի 20-ին ընդունած որոշումը հայտարարել հակասահմանադրական։ Միաժամանակ Հայաստանում և ԼՂԻՄ-ում հանրահավաքները դադարեցնելու նպատակով Գորբաչովը դիմել է հանրապետության ճանաչված մտավորականների օգնությանը։

Փետրվարի 26-ին տեղի է ունեցել Սիլվա Կապուտիկյանի և Զորի Բալայանի հանդիպումը Գորբաչովի հետ, որի ժամանակ վերջինս նշել է, որ ԼՂ-ի հիմնահարցի նման 19 խնդիր կա երկրում, ուստի պետք է ըմբռնումով մոտենալ այդ բարդույթին[11]։ Ապա երկրի ղեկավարության ընդհանուր դիրքորոշումից ելնելով՝ Գորբաչովը ասել Է, որ հիմնահարցը պետք է լուծվի քաղաքական միջոցներով, ԼՂԻՄ-ի հայերի օրինական և սալար բաղձանքները պիտի բավարարում ստանան, սակայն առանց (ազգային) տարածքային վերաձևման, քանի որ այն կարող է շղթայական ռեակցիա առաջացնել երկրում[11]։

  Մտածեք, թե ինչպիսին կարող է լինել ծավալվող հակամարտության հետևանքը։ Այն անխուսափելիորեն կբերի Ադրբեջանում ապրող 500 հազար հայերի և Հայաստանում ապրող 200 հազար ադրբեջանցիների տեղահանման։ Հսկայական թվով մարդիկ կմատնվեն զրկանքների ու տառապանքների  


Հանդիպման հաջորդ օրը Զորի Բալայանը Գորբաչովի խնդրանքով ներկայացրել է ԼՂԻՄ-ին առաջին օգնության 21 կետից բաղկացած առաջարկությունների ցուցակ՝ մարզի ճանապարհների և բնակարանաշինության, եկեղեցիների վերանորոգման, Երևանի ռադիոհեռուստահաղորդումների ընդունման, հայերեն գրականության հրատարակման, Ստեփանակերտում հայկական համալսարանի բացման և այլնի մասին։

Փետրվարի 26-ին հրապարակվել է Գորբաչովի ուղերձը (հեռարձակվել է միայն Հայաստանում և Ադրբեջանում), որով հանդարտության կոչ է արվել Հայաստանի և Ադրբեջանի ժողովուրդներին։ Սակայն հաջորդ օրն սկսվել և մինչև փետրվարի 29-ը շարունակվել են Սումգայիթում հայերի նկատմամբ կազմակերպված ջարդերը։

Երկրի բարձրագույն ղեկավարությունը Գորբաչովի գլխավորությամբ ոչ միայն արժանի գնահատական չի տալիս Սումգայիթի կոտորածին, այլև փորձում է արդարանալ՝ պատճառաբանելով զորքի՝ ընդամենը կես օր ուշանալը։

Ծանոթագրություններ Խմբագրել

Արտաքին հղումներ Խմբագրել