Միխայիլ Գորբաչով

	Միխայիլ Գորբաչով; Михаил Горбачёв
	ԽՍՀՄ նախագահ
Մարտի 15, 1990 - Դեկտեմբերի 25, 1991
Նախորդող	—
Հաջորդող	—
	(11-րդ) ԽՍՀՄ գերագույն խորհրդի նախագահ
Մայիսի 25, 1989 - Մարտի 15, 1990
	ԽՍՀՄ գերագույն խորհրդի նախագահության ղեկավար
Հոկտեմբերի 1, 1988 - Մայիսի 25, 1988
	ԽՄԿԿ կենտկոմի գլխավոր քարտուղար
Մարտի 11, 1985 - Օգոստոսի 24, 1991
	ՌՍԴԿ առաջնորդ
	ՌՍԴԿ առաջնորդ
Նոյեմբերի 24, 2001 - 2004
Կուսակցություն՝	Սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցություն (2001–2004); Կոմունիստական կուսակցություն (1950–1991)
Կրթություն՝	Մոսկվայի պետական համալսարան
Գիտական աստիճան՝	գիտությունների դոկտոր
Մասնագիտություն՝	քաղաքական գործիչ, իրավաբան և բնապահպան
Դավանանք	աթեիզմ
Ծննդյան օր	մարտի 2, 1931[…]
Ծննդավայր	Պրիվոլնոե, Ստավրոպոլի երկրամաս, Հյուսիսկովկասյան երկրամաս, ՌԽՖՍՀ, Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն
Վախճանի օր	օգոստոսի 30, 2022 (91 տարեկան)
Վախճանի վայր	, Մոսկվա, Ռուսաստան
Գերեզման	Նովոդեվիչյան գերեզմանոց
Թաղված	Նովոդեվիչյան գերեզմանոց
Քաղաքացիություն	Ռուսաստան և Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն
Ամուսին	Ռաիսա Գորբաչովա (1953–1999, մահ)
Զավակներ	1
Կայք՝	gorby.ru
Ինքնագիր
Պարգևներ	, , , , , , , , , , , , , , Սպիտակ առյուծի շքանշանի շղթա, , , , , Խաղաղության Նոբելյան մրցանակ (1990), Բեռլինի պատվավոր քաղաքացի (նոյեմբերի 9, 1992), Ինդիրա Գանդիի մրցանակ (1987), , Ֆիլադելֆիայի ազատության մեդալ, «Free Your Mind» մրցանակ (2008), «Հյուսիս-հարավ» մրցանակ, Ալեքսանդր Մենի անվան մրցանակ, Ռոնալդ Ռեյգանի ազատության պարգև, «Դելտա» մրցանակ՝ համաշխարհային փոխըմբռնման համար, «Երկրի չեմպիոններ» մրցանակ (2006), Հարվիի մրցանակ (1992), Օտտո Հանի անվան խաղաղության մեդալ (1989), Գոլդեն Փլեյթ մրցանակ, Համաշխարհային տնտեսական մրացանկ (2015), Գրավմաերի անվան մրցանակ (1994), , Մադրիդի Կոմպլուտենսե համալսարանի պատվավոր դոկտոր (1990), Honorary citizen of Košice? (2018), Լիեժի համալսարանի պատվավոր դոկտոր, Մյունստերի համալսարանի պատվավոր դոկտոր, honorary doctor of the University of Tromsø?, Point Alpha Prize? (2005), German Environmental Prize? (2010), Franz Josef Strauss Award? (2011), Օսգար (2005) և Օսգար (2009)
Mikhail Gorbachev

Միխայիլ Սերգեևիչ Գորբաչով (ռուս.՝ Михаи́л Серге́евич Горбачёв, մարտի 2, 1931(1931-03-02)^[2]^[3]^[4]^[…], Պրիվոլնոե, Ստավրոպոլի երկրամաս, Հյուսիսկովկասյան երկրամաս, ՌԽՖՍՀ, Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն - օգոստոսի 30, 2022(2022-08-30)^[5]^[6], , Մոսկվա, Ռուսաստան^[7]), խորհրդային և ռուսական քաղաքական և հասարակական գործիչ։ ԽՄԿԿ գլխավոր քարտուղար (1985-1991 թվականներ) և ԽՍՀՄ ղեկավար։ ԽՍՀՄ առաջին և վերջին նախագահ (1990 թվականի մարտի 15 - 1991 թվականի դեկտեմբերի 25)։ 1990 թվականին խաղաղության Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր^[9]։

Միխայիլ Գորբաչովի ձայնը

ԿենսագրությունԽմբագրել

Ավարտել է Մոսկվայի պետական համալսարանը (1955 թվական) և Ստավրոպոլի գյուղատնտեսական ինստիտուտը (1967)։ 1966-1968 թվականներին՝ ԽՄԿԿ Ստավրոպոլի քաղկոմի առաջին քարտուղար, 1968-1978 թվականներին՝ Ստավրոպոլի երկրկոմի առաջին քարտուղար, 1975-1985 թվականներին՝ ԽՄԿԿ ԿԿ քարտուղար (Քաղբյուրոյի անդամ՝ 1985-1990 թվականներին), 1988-1990 թվականներին՝ ԽՍՀՄ ԳԽ Նախագահության նախագահ։ ԽՍՀՄ փլուզումից հետո հիմնադրել է (1991 թվականից) Սոցիալ-տնտեսական և քաղաքագիտական հետազոտությունների միջազգային հիմնադրամ («Գորբաչով-ֆոնդ»), որի նախագահն է։ Խաղաղության Նոբելյան մրցանակ (1990 թվական)։

ԳործունեությունԽմբագրել

ԽՍՀՄ ղեկավարությունը Գորբաչովի գլխավորությամբ 1980-ական թվականների կեսերին, ձգտելով «նորոգել» խորհրդային ամբողջատիրական համակարգը, այն դուրս բերել քաղաքական և տնտեսական ճգնաժամից, հռչակել է, այսպես կոչված, «վերակառուցման» քաղաքականություն։ Սկզբնական շրջանում որոշակի հաջողություններ արձանագրվել են հրապարակայնության հաստատման, հասարակական կյանքի ժողովրդավարացման, քաղաքական բազմակարծության արմատավորման, «սառը պատերազմի» ավարտի և այլ ուղղություններով։ Սակայն այդ միջոցառումներով հնարավոր չի եղել կասեցնել երկրի տնտեսական և քաղաքական ճգնաժամը։ 1980-ական թվականների վերջին և 1990-ական թվականների սկզբին հակասությունների խորացման, «վերակառուցման» իրագործման անհետևողականության, գործադրվող միջոցների սահմանափակության պատճառով հասարակական կյանքի բոլոր բնագավառներում ճգնաժամն ավելի է խորացել, և ԽՍՀՄ-ը փլուզվել է։

Գորբաչովը և Ղարաբաղյան շարժումըԽմբագրել

«Վերակառուցման» քաղաքականությունը, մյուս կողմից, հնարավոր է դարձրել ԽՍՀՄ առանձին հանրապետություններում անկախացման և ազգային-ազատագրական շարժումների սկզբնավորումը։ ԼՂԻՄ-ի ազգաբնակչությունը, օգտվելով ստեղծված բարենպաստ պայմաններից, հերթական անգամ, 1988 թվականի փետրվարին բարձրացրել է ԼՂԻՄ-ը Հայաստանին վերամիավորելու հարցը։ Շարժման սկզբնական փուլում մեծ հույսեր կապելով Գորբաչովի հետ՝ համաժողովրդական ցույցերն անցնում էին «Միացում» և «Պարտիա-Լենին-Գորբաչով» կարգախոսներով։ 1988 թվականի փետրվարի 21-ին ԽՄԿԿ կենտկոմը որոշում է ընդունել «Լեռնային Ղարաբաղի և նրա շուրջ իրադարձությունների մասին», դրանով ԼՂԻՄ մարզխորհրդի փետրվարի 20-ին ընդունած որոշումը հայտարարել հակասահմանադրական։ Միաժամանակ Հայաստանում և ԼՂԻՄ-ում հանրահավաքները դադարեցնելու նպատակով Գորբաչովը դիմել է հանրապետության ճանաչված մտավորականների օգնությանը։

Փետրվարի 26-ին տեղի է ունեցել Սիլվա Կապուտիկյանի և Զորի Բալայանի հանդիպումը Գորբաչովի հետ, որի ժամանակ վերջինս նշել է, որ ԼՂ-ի հիմնահարցի նման 19 խնդիր կա երկրում, ուստի պետք է ըմբռնումով մոտենալ այդ բարդույթին^[10]։ Ապա երկրի ղեկավարության ընդհանուր դիրքորոշումից ելնելով՝ Գորբաչովը ասել Է, որ հիմնահարցը պետք է լուծվի քաղաքական միջոցներով, ԼՂԻՄ-ի հայերի օրինական և սալար բաղձանքները պիտի բավարարում ստանան, սակայն առանց (ազգային) տարածքային վերաձևման, քանի որ այն կարող է շղթայական ռեակցիա առաջացնել երկրում^[10]։

Մտածեք, թե ինչպիսին կարող է լինել ծավալվող հակամարտության հետևանքը։ Այն անխուսափելիորեն կբերի Ադրբեջանում ապրող 500 հազար հայերի և Հայաստանում ապրող 200 հազար ադրբեջանցիների տեղահանման։ Հսկայական թվով մարդիկ կմատնվեն զրկանքների ու տառապանքների

Հանդիպման հաջորդ օրը Զորի Բալայանը Գորբաչովի խնդրանքով ներկայացրել է ԼՂԻՄ-ին առաջին օգնության 21 կետից բաղկացած առաջարկությունների ցուցակ՝ մարզի ճանապարհների և բնակարանաշինության, եկեղեցիների վերանորոգման, Երևանի ռադիոհեռուստահաղորդումների ընդունման, հայերեն գրականության հրատարակման, Ստեփանակերտում հայկական համալսարանի բացման և այլնի մասին։

Փետրվարի 26-ին հրապարակվել է Գորբաչովի ուղերձը (հեռարձակվել է միայն Հայաստանում և Ադրբեջանում), որով հանդարտության կոչ է արվել Հայաստանի և Ադրբեջանի ժողովուրդներին։ Սակայն հաջորդ օրն սկսվել և մինչև փետրվարի 29-ը շարունակվել են Սումգայիթում հայերի նկատմամբ կազմակերպված ջարդերը։

Երկրի բարձրագույն ղեկավարությունը Գորբաչովի գլխավորությամբ ոչ միայն արժանի գնահատական չի տալիս Սումգայիթի կոտորածին, այլև փորձում է արդարանալ՝ պատճառաբանելով զորքի՝ ընդամենը կես օր ուշանալը։

ԾանոթագրություններԽմբագրել

↑ http://www.interfax-religion.ru/?act=news&div=23487
↑ ^2,0 ^2,1 Горбачёв Михаил Сергеевич // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^3,0 ^3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
↑ ^4,0 ^4,1 Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija (хорв.) — 2009.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Mikhail Gorbachev, Soviet Leader Who Ended Cold War, Dies at 91 // Bloomberg.com — 2022.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 https://www.washingtonpost.com/obituaries/2022/08/30/mikhail-gorbachev-soviet-leader-dies/
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-08-30/russian-media-ex-soviet-leader-mikhail-gorbachev-dead-at-91
↑ ^8,0 ^8,1 Aftonbladet (швед.) — Schibsted, 1830. — ISSN 1103-9000; 1403-9656
↑ «Միխայիլ Գորվաչով»։ Բրիտանիկա հանրագիտարան։ Վերցված է 2009 թ․ Ապրիլի 2
↑ ^10,0 ^10,1 «ԱՐՑԱԽՅԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄԸ» Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine., վերցված է՝ նոյեմբերի 30, 2014, «yerablur.am»

Արտաքին հղումներԽմբագրել

«Գորբաչով-ֆոնդ»-ի պաշտոնական կայք(ռուս.)(անգլ.)

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Միխայիլ Գորբաչով կատեգորիայում։

[_b1fc6e708a352433-1] ttp://www.interfax-religion.ru/?act=news&div=23487

[_fff2a3b509354d10-2] 2,0 ^2,1 Горбачёв Михаил Сергеевич // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_5e1615537fddf1b8-3] 3,0 ^3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag

[_e077f4173e6d3efd-4] 4,0 ^4,1 Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija (хорв.) — 2009.

[_8e8115d40af06202-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Mikhail Gorbachev, Soviet Leader Who Ended Cold War, Dies at 91 // Bloomberg.com — 2022.

[_420e0153bc218025-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 https://www.washingtonpost.com/obituaries/2022/08/30/mikhail-gorbachev-soviet-leader-dies/

[_831e3bee60535553-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-08-30/russian-media-ex-soviet-leader-mikhail-gorbachev-dead-at-91

[_bc9f2e988106a052-8] 8,0 ^8,1 Aftonbladet (швед.) — Schibsted, 1830. — ISSN 1103-9000; 1403-9656

[brit-9] «Միխայիլ Գորվաչով»։ Բրիտանիկա հանրագիտարան։ Վերցված է 2009 թ․ Ապրիլի 2

[ՇԱՐԺՈՒՄ-10] 10,0 ^10,1 «ԱՐՑԱԽՅԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄԸ» Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine., վերցված է՝ նոյեմբերի 30, 2014, «yerablur.am»

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[9]

[1]

[8]

[10]