Ամերիկա

HS Disambig.svg Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ամերիկա (այլ կիրառումներ)

Ամերիկա[1][2] (իսպ.՝ América, պորտ.՝ América, ֆր.՝ Amérique)[3], աշխարհամաս, որ միավորում է երկու մայրցամաք` Հյուսիսային Ամերիկան և Հարավային Ամերիկան, ինչպես նաև մի շարք կղզիներ, այդ թվում` Գրենլանդիան։ Աշխարհամասն անվանում են նաև Նոր Աշխարհ։ Այս աշխարհամասը կարելի է բաժանել Հյուսիսային Ամերիկայի (ԱՄՆ, Կանադա, Մեքսիկա և նրանցից արևելք ընկած կղզիները), Լատինական Ամերիկայի (մայրցամաքի իսպանախոս, պորտուգալախոս կամ ֆրանսախոս տարածքներ), Հարավային Ամերիկայի (Հարավային Ամերիկա մայրցամաքի պետություններ) և Կենտրոնական Ամերիկայի (Հյուսիսային Ամերիկայի պետությունները, որոնք գտնվում են Մեքսկայից հարավ) և Կարիբյան ավազանը (Կարիբյան ծովի կղզիներն ու գաղութները,որոնք նախկինում կոչվում էին Վեստ Ինդիայի) տարածքները, որոնք կոչվում են Անգլո Ամերիկա:[4]։ Ամերիկա աշխարհամասում է նաև աշխարհի ամենամեծ Գրենլանդիա կղզին։

Բնակավայր
Ամերիկա
America sattelite.jpg
Մակերես42 549 000 կմ²
##Ամերիկա (Աշխարհ)
Red pog.png
Ամերիկա աշխարհամաս

Ամերիկայի 36 նահանգները և 17 կախյալ տարածքները դասակարգելու համար ՄԱԿ հիմք է ընդունում աշխարհագրական և լեզվական սկզբունքները:

«Ամերիկա» բառը հաճախ օգտագործվում է հոմանիշ աշխարհամասի երկրներից մեկի՝ ԱՄՆ-ի անունով:[5] («ամերիկական»՝ նշանակում է, որ արտադրված է ԱՄՆ-ում, գտնվում է ԱՄՆ-ում և այլն:), իսկ «Ամերիկա հայտնաբերել» ասացվածքը հաճախ նշանակում է «բոլորին վաղուց հայտնի և ակնհայտ տեղեկություններ հաղորդել»:

ԱնվանումըԽմբագրել

 
1990թ, Ամերիկա աշխարհամասի քաղաքական քարտեզ

Ըստ երևույթին, Ամերիկա աշխարհամասը իր անվանվումը ստացել է Իտալիայի ֆլորենցիացի ճանապարհորդ Ամերիգո Վեսպուչիի անունից: Նա մկրտված է եղել Սուրբ Էմերիկի պատվին:

 
Ամերիկա աշխարհամասը ​​կոչվում է իտալացի ճանապարհորդ Ամերիգո Վեսպուչիի անունով։[6]

Գոյություն ունի նաև այլ վարկած[7]: Ամերիկա աշխարհամասը իր անունը սատացել է Բրիստոլի հարուստ առևտրական Ռիչարդ Ամերիկայի անունից, ով ֆինանսավորել էր Ջոն Քեբոտի անդրատլանտյան երկրորդ արշավախումբը: Քեբոտը Լաբրադորի ափերին հասավ 1497 թվականին (Վեսպուչիից երկու տարի շուտ) և նոր հայտնաբերված երկիրը անվանեց ի պատիվ արշավախմբի գլխավոր հովանավորի:

Երկրաբանական պատմությունըԽմբագրել

Ամերիկան ​​առաջին անգամ բնակեցվել է Ասիա աշխարահամասից եկած մարդկանցով, մեզնից 42-ից մինչև 14 հազար տարիներիների ընթացքում: Սկզբնապես Հարավային Ամերիկան (արևմտյան Գոնդվանա) և Հյուսիսային Ամերիկան (արևմտյան Լավրասիա) իրենցից ներկայացնում էին տարբեր մայրցամաքներ, որոնք միավորվել էին ընդամենը 8 միլիոն տարի առաջ Պանամայի տարածքում:[8].

ՊատմությունըԽմբագրել

Ամերիկան Ասիայից տեղափոխված մարդկանցովսկզբնապես բնակեցվել է 42-ից 14 հազար տարիներ առաջ: Ամերիկյան բնիկ ժողովուրդների թվաքանակում էսկիմոսների / ինուիտների գաղթի վերջին ալիքը մ.թ.ա. մի քանի հազարամյակներ առաջ էր (ավանդույթի համաձայն, բացառությամբ էսկիմոսների և ալեութների, նրանք կրում էին եվրոպացիների կողմից տրված ամերիկյան հնդկացիներ սխալ անունը): Ամերիկայում առաջին եվրոպացի հայտնվողները հայտնի նավաստիներն էին՝ վիկինգները, Լեյֆ Էրիկսոնի գլխավորությամբ: Այնուամենայնիվ, Ամերիկայի հայտնագործումուը ավանդաբար տրվում է Մեծ աշխարհագրական հայտնագործությունների դարաշրջանին` 1492 թվականին, երբ Քրիստոփոր Կոլումբոսի արշավախումբը հասավ Վեստ Ինդիայի կղզիներ: Ամերիկայի եվրոպական գաղութացումը հանգեցրեց մի շարք մինչկոլումբոսյան քաղաքակրթությունների ոչնչացմանը, Ամերիկայի հնդկացիների ժողովրդագրական աղետին, Հին աշխարհից աֆրիկյան ստրուկների զանգվածային ներմուծման: Ամերիկայի տարբեր տարածքներ հայտնագործությունների և նվաճումների արդյունքում բաժանվեցին եվրոպական տերությունների` Իսպանիայի, Պորտուգալիայի, Անգլիայի, Ֆրանսիայի, Նիդեռլանդների և Ռուսաստանի միջև: Ամերիկյան երկրների ճնշող մեծամասնությունը այժմ ինքնիշխան պետություններ են: Ապագաղութացման հիմնական փուլերը էին՝ ԱՄՆ-ի Անկախության պատերազմը՝ 1776-1783 թվականներին, Հայիթիի հեղափոխությունը՝ 1791-1803 թվականներին, Ամերիկայի իսպանական գաղութների անկախության համար 1810-1826 թվականների պատերազմը՝ Սիմոն Բոլիվարի ղեկավարությամբ և Կուբայի անկախության համար 1895-1898 թվականների մղվող պատերազմը:

Հյուսիսային ԱմերիկաԽմբագրել

  • Կանադա  
  • ԱՄՆ  
  • Մեքսիկա  

Հյուսիսամերիկյան կախյալ տարածքներԽմբագրել

Կենտրոնական ԱմերիկաԽմբագրել

Կարիբյան ավազանԽմբագրել

Կարիբյան ավազանի գաղութներն ու կախյալ տարածքներԽմբագրել

Հարավային ԱմերիկաԽմբագրել

Հարավամերկյան կախյալ տարածքներԽմբագրել

Միջազգային կազմակերպություններԽմբագրել

ԳրականությունԽմբագրել

  • Ашкинази Л. А., Гайнер М. Л. Америка без комплексов: Социологические этюды, 2010
  • Геевский И. А., Сетунский Н. К. Американская мозаика. М.: Политиздат, 1995. — 445 с., ил. — ISBN 5-250-01193-4

Արտաքին ղումներԽմբագրել

  America Վիքիպահեստում

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ america - Definition from the Merriam-Webster Online Dictionary. Retrieved on January 27, 2008.
  2. ↑ america. Dictionary.com. The American Heritage Dictionary of the English Language, Fourth Edition. Houghton Mifflin Company, 2004. dictionary.reference.com (accessed: January 27, 2008).
  3. ↑ Source for translations is Geonames։ «Continents»։ Fröhlich, Werner։ Վերցված է 2010-10-07 
  4. ↑ Մուրադյան Յու., Արտասահմանյան երկրների տնտեսական և սոցիալական աշխարհագրություն, Երևան, 1998
  5. ↑ America | Define America at Dictionary.com
  6. ↑ «Cartographer Put 'America' on the Map 500 years Ago»։ USA Today (Washington, D.C.)։ Associated Press։ April 24, 2007։ Վերցված է November 30, 2008 
  7. ↑ John Davies։ «ADDRESS: Wales and America»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2008-12-16-ին։ Վերցված է 2008-11-30 
  8. ↑ «Сумчатые животные Южной Америки»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-08-17-ին։ Վերցված է 2014-01-04 
 
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ամերիկա&oldid=7611442» էջից