Ուրուգվայ, պետություն Հարավային Ամերիկայում։ Սահմանակից է հյուսիսից Բրազիլիային, արևմուտքից՝ Արգենտինային, իսկ հարավում և արևելքում ափերը ողողում են Ատլանտյան օվկիանոսի և մասնավորապես Լա Պլատայի ծոցի ջրերը։

Ուրուգվայ
República Oriental del Uruguay
Ուրուգվայ / Uruguay դրոշ
Դրոշ
Ուրուգվայ / Uruguay զինանշանը
Զինանշան
Նշանաբան՝
Libertad o muerte
Ազգային օրհներգ՝ Orientales, la patria o la tumba
Ուրուգվայ / Uruguay դիրքը
Ուրուգվայ / Uruguay դիրքը
ՄայրաքաղաքՄոնտեվիդեո
34°53′S, 56°10′W
Ամենամեծ քաղաք Montevideo
Պետական լեզուներ իսպաներեն
Կառավարում Հանրապետություն
 -  Նախագահ Լուիս Լակալե Պոու
Տարածք
 -  Ընդհանուր 176,215 կմ²  (90-րդ)
 -  Ջրային (%) 1.5
Բնակչություն
 -  2008 նախահաշիվը 3,477,780  (132-րդ)
 -  2002 մարդահամարը 3,399,236 
 -  Խտություն 19 /կմ² (196-րդ)
50 /մղոն²
ՀՆԱ (ԳՀ) 2008 գնահատում
 -  Ընդհանուր $42.543.000.000 (9-րդ)
 -  Մեկ շնչի հաշվով $9,108 (68-րդ)
ՀՆԱ (անվանական) 2008 գնահատում
 -  Ընդհանուր $32.262.000.000 
 -  Մեկ շնչի հաշվով $10,082 
Ջինի (2006) 45.2 
ՄՆԶԻ (2007) 0.859 (high) (47-րդ)
Արժույթ Ուրուգվայական պեսո (UYU)
Ժամային գոտի UYT (ՀԿԺ−3)
 -  Ամռանը (DST) UYST (ՀԿԺ−2)
Ազգային դոմեն .uy
Հեռախոսային կոդ +598

Քաղաքական կառուցվածք խմբագրել

Ուրուգվայը հանրապետություն է։ Նահանգը և կառավարության ղեկավարին ընտրում է բնակչությունը հինգ տարի ժամկետով (երկրորդ անգամ անընդմեջ ընտրվելն արգելված է)։ 2015 թ. Տաբաե Վազքեզը երկրորդ անգամ ընտրվել է երկրի նախագահի պաշտոնում։

Խորհրդարան խմբագրել

Խորհրդարանը երկու պալատից կազմված գլխավոր ասամբլեան է։

Վերին պալատը Սենատն է (30 տեղ)։ Պատգամավորները ընտրվում են համամասնական համակարգով։

Ստորին պալատը Ներկայացուցիչների պալատն է (99 տեղ)։ Պատգամավորները ընտրվում են համամասնական ընտրակարգով, Ուրուգվայի յուրաքանչյուր գերատեսչություն Ներկայացուցիչների պալատում ներկայացված է առնվազն 2 անդամով։

Գլխավոր ասամբլեայի պատգամավորների պաշտոնավարման ժամկետը 5 տարի է։

Մեծ քաղաքական կուսակցություններ խմբագրել

2014 թ. հոկտեմբերի ընտրություններից հետո խորհրդարանի անդամները`

  • Ընդարձակ ճակատը` ձախ կոալիցիան, 15 սենատոր և 50 պատգամավոր
  • Ազգային կուսակցություն «Սպիտակ» աջ, 10 սենատոր և 32 պատգամավոր
  • Կոլորադոյի «Կրասնյե» կուսակցությունը՝ կենտրոնի աջ, 4 սենատոր և 13 պատգամավոր
  • Անկախ կուսակցություն՝ ձախ կենտրոնական, 1 սենատոր և 3 պատգամավոր
  • Ժողովրդական ժողովը՝ արմատական ձախ կոալիցիան, 1 պատգամավոր

Ընդարձակ ճակատը ներառում է 7 կուսակցություն, դրանց թվում՝ Ուրուգվայի կոմունիստական կուսակցությունը, Ուրուգվայի սոցիալիստական կուսակցությունը և Ժողովրդական հաղթանակի կուսակցությունը։

Աշխարհագրական տեղեկություններ խմբագրել

 
Ուրուգվայի տարածքում արբանյակից արտացոլված լուսանկարը

Ուրուգվայի ափերը ողողում են Ատլանտյան օվկիանոսի ջրերը։ Հյուսիսային հարթավայրերն աստիճանաբար փոխարինվում են խոտածածկ տարածքներով, որոնք արգենտինյան պամպաների շարունակությունն են։

Ուրուգվայի ափերը ցածր են, հարթ, լագոնային տեսակի։

Ամենաբարձր կետը Քադետրալ (Cerro Catedral) լեռն է՝ 514 մետր։

Կլիմա խմբագրել

Կլիման մերձարևադարձային մայրցամաքային է։ Միջին ջերմաստիճանը հունվար ամսին կազմում է 22 -24°C, հուլիսին 8-9°C: Այդ ժամանակ ներխուժում են հարավային «Պամպերո» քամիները, որոնց ընթացքում լինում է գիշերային կարճատև ջերմաստիճանային անկում մինչև −5°C:

Տեղումները լինում են ողջ տարվա ընթացքում, հարավային և ներքին գագաթների սահմաններում կազմելով 1000 մմ, իսկ հյուսիսում և բարձրադիր վայրերում հասնում են մինչև 1200 մմ-ի։

Տնտեսություն խմբագրել

Ուրուգվայը մեկն է այն Հարավամերիկյան պետություններից, որն ունի փոքր, բայց զարգացած տնտեսություն։ Մեկ շնչին հասնող ՀՆԱ-ն կազմել է 2013 թվականի տվյալներով 16,8 հազար դոլար (3-րդ տեղում է Լատինական Ամերիկայում և 94-րդ տեղը աշխարհում)։

Ուրուգվայի տնտեսությունը կենտրոնացած է անասնապահական արտադրանքի արտահանման վրա, իսկ ավելի ցածր մակարդակի վրա են գտնվում գյուղատնտեսությունը և ձկնաբուծությունը։ Աշխատողների 9%-ը զբաղվում է գյուղատնտեսությամբ, 15%-ը՝ արդյունաբերությամբ, 76%-ը՝ սպասարկման ոլորտում է։ Վերջին շրջանում տնտեսության մեջ կարևոր տեղ են զբաղեցնում բանկային գործունեությունը և տուրիզմը։

Բնակչության գրեթե 75%-ը կենտրոնացած է մայրաքաղաք Մոնտեվիդեոում։

Արտաքին առևտուր խմբագրել

2012 թվակյանի տվյալներով արտահանումը կազմել է 8.7 միլիարդ դոլար, և դրանց մեջ մտնում են միսը, բրինձը, կաշին, բուրդը, ձուկը, հալվան, մրգերը (նարինջ)։

Հիմնական գնորդներն են Բրազիլիան `19.3%, Չինաստանը` 9.2%, Արգենտինան `5.8%, Վենեսուելան` 4.8%, Ռուսաստանը՝ 4.5%, ԱՄՆ-ն՝ 3.7%, Գերմանիան` 3.0%:

2012 թ. ներմուծումը կազմել է 11.6 մլրդ դոլար, որի մեջ մտնում են նավթը և նավթամթերքները, արդյունաբերական սարքավորումները, քիմիական նյութերը, մեքենաները, թուղթը, պլաստմասանյութերը։

Հիմնական վաճառողներն են Բրազիլիան`18.0%, Արգենտինան` 15.0%, Չինաստանը`14.3%, ԱՄՆ-ն` 7.5%, Վենեսուելան` 7.1%, Ռուսաստանը` 5.1%:

Արդյունաբերություն խմբագրել

Հիմնական ոլորտներն են`

  • Սննդամթերք
  • մսամթերք
  • գինեգործություն
  • պահածոյացում
  • տեքստիլ
  • կաշի և կոշկեղեն

Էներգիա խմբագրել

95,6 % բաժին է ընկնում Հէկ-ին, իսկ մնացածը՝ Ջէկ-ին։

Տրանսպորտ խմբագրել

Երկաթուղու երկարությունը 2835 կմ է (1570 կմ-ը շահագործվում է դիզելային շարժիչով), իսկ մայրուղիները՝ մոտ 10 000 կմ։

Վարչական բաժանում խմբագրել

 
Ուրուգվայի ստորաբաժանումները
Դեպարտամենտ Վարչական
կենտրոնը
Տարածք,
կմ²
Բնակչություն,
մարդ.
2011
Խտություն,
մարդ./կմ²
1 Արտիգաս Արտիգաս 11 928 73 378 6,15
2 Կանելոնես Կանելոնես 4 536 520 187 114,68
3 Սերրո-Լարգո Մելո 13 648 84 698 6,21
4 Կոլոնիա Կոլոնիա-դել-Սակրամենտո 6 106 123 203 20,18
5 Դուրասնո Դուրասնո 11 643 57 088 4,90
6 Ֆլորենս Տրինիդադ 5 144 25 050 4,87
7 Ֆլորիդա Ֆլորիդա 10 417 67 048 6,44
8 Լավալեխա Մինաս 10 016 58 815 5,87
9 Մալդոնադո Մալդոնադո 4 793 164 300 34,28
10 Մինտեվիդեո Մինտեվիդեո 530 1 319 108 2488,88
11 Պայսանդու Պայսանդու 13 922 113 124 8,13
12 Ռիո-Նեգրո Ֆրայ-Բենտոս 9 282 54 765 5,90
13 Րիվերա Րիվերա 9 370 103 493 11,05
14 Րոչա Րոչա 10 551 68 088 6,45
15 Սալտո Սալտո 14 163 124 878 8,82
16 Սան-Խոսե Սան-Խոսե 4 992 108 309 21,70
17 Սորյանո Մերսեդես 9 008 82 595 9,17
18 Տակուարեմբո Տակուարեմբո 15 438 90 053 5,83
19 Տրեյնտա-ի-Տրես Տրեյնտա-ի-Տրես 9 529 48 134 5,05
Բոլորը 175 016 3 286 314 18,78

Բնակչություն խմբագրել

Բնակչությունը՝ 3,5 միլիոն է (2010 թվականի հուլիսի տվյալներ), որից 1.8 միլիոնն ապրում է երկրի ամենամեծ քաղաքում` Մոնտեվիդեոյում, որը նաև երկրի մայրաքաղաքն է։ Տարեկան աճը կազմում է 0.4%։ Տղամարդկանց կյանքի միջին տևողությունը 73 տարի է, կանանցը՝ 80 տարի։ Քաղաքի բնակչությունը 92% է (2008 թ.)։

Գրագիտության մակարդակը 98% է (2003 թ. տվյալներով)։

Լեզուները՝ իսպաներեն (պաշտոնական), Բրազիլիայի սահմանին՝ բարբառներ, որոնք առաջացել են իսպաներենի և պորտուգալերենի հիման վրա։

Անգլերենի մակարդակը, ըստ EF EPI- ի վարկանիշի, ցածր է (EF EPI ցուցանիշը՝ 51.63)[1]:

Ռասայական կազմը՝

Կրոնական կազմը

Կրոն խմբագրել

Բնակչության 47,1%-ը կաթոլիկ է, բնակչության 23,2%-ը համարվում է հավատացյալ, բայց չի համարվում որևէ կրոնի հետևորդ,17,2%-ը աթեիստ է և ագնոստիկատ, 11,1%-ը` բողոքական, 0,8%-ը` առաքելական հայեր, 0,6%-ը համարվում է Ումբանդայի կրոնի և աֆրիկացիների կրոնի հետևորդ, 0,3%-ը` հուդիդտ, 0,4%-ը դավանում են այլ կրոնների[2]։

Լրատվամիջոցներ խմբագրել

Պետական հեռուստաընկերությունը TNU (Televisión Nacional de Uruguay - «Ուրուգվայի ազգային հեռուստատեսությունը», մյուսը ներառում է նույն հեռուստաալիքի պետական ռադիոընկերությունը RNU (Radio Nacional de Uruguay - «Ուրուգվայի ազգային ռադիո»), որը ներառում է ռադիոկայաններ (Radio Uruguay, Radio Clásica) և տարածաշրջանային պետական ռադիոկայաններ։

Տես նաև խմբագրել

  • Հարավային Ամերիկայի երկրների ցանկ
  1. Ուրուգվայում անգլերենի մակարդակը
  2. «Extended National Household Survey, 2006: Religion» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ սեպտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 28-ին.

Ծանոթագրություններ խմբագրել

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Պաշտոնական հաստատություններ խմբագրել

ԶԼՄ խմբագրել

Սպորտ խմբագրել

Այլ խմբագրել