Վենեսուելա
Վենեսուելա (իսպաներեն՝ Venezuela, Ամերիկյան իսպաներեն՝ [beneˈswela] ( )), պաշտոնական անվանում՝ Վենեսուելայի Բոլիվարական Հանրապետություն, պետություն Հարավային Ամերիկայի հյուսիսում։
Վենեսուելայի Բոլիվարական Հանրապետություն República Bolivariana de Venezuela |
|||
---|---|---|---|
|
|||
Ազգային օրհներգ՝ Gloria al Bravo Pueblo «Փառք քաջ ժողովրդին» |
|||
|
|||
Մայրաքաղաք | Կարակաս | ||
Ամենամեծ քաղաք | մայրաքաղաք | ||
Պետական լեզուներ | իսպաներեն | ||
Կառավարում | Դաշնակցային հանրապետություն | ||
- | Նախագահ | Նիկոլաս Մադուրո | |
Անկախություն | |||
- | Իսպանիայից | հուլիսի 5 1811 | |
- | Մեծ Կոլումբիայից | հունվարի 13 1830 | |
- | Ճանաչում | մարտի 30 1845 | |
Տարածք | |||
- | Ընդհանուր | 916, 445 կմ² (33-րդ) | |
- | Ջրային (%) | 0.32 | |
Բնակչություն | |||
- | հուլիս 2007 նախահաշիվը | 27, 730, 469 (42-րդ) | |
- | 2001 մարդահամարը | 23, 054, 210 | |
- | Խտություն | 30.2 /կմ² (173-րդ) 77 /մղոն² |
|
ՀՆԱ (ԳՀ) | 2006 գնահատում | ||
- | Ընդհանուր | $176.4 միլիարդ (47-րդ) | |
- | Մեկ շնչի հաշվով | $8, 900 (71-րդ) | |
Ջինի (2000) | 44.1 (միջին) | ||
ՄԶՀ (2004) | ![]() |
||
Արժույթ | Վենեսուելայի բոլիվար (VEB) | ||
Ժամային գոտի | AST (ՀԿԺ-4) | ||
Ազգային դոմեն | .ve | ||
Հեռախոսային կոդ | +58 |
Երկիրը պարունակում է ցամաքային շրջան ու բազմաթիվ կղզիներ Կարիբյան ծովում։ Սահամանակից է Գայանային՝ արևելքում, Բրազիլիային՝ հարավում և Կոլումբիային՝ արևմուտքում։ Կան զանազան փոքր կղզիներ հյուսիսում։ Վենեսուելան գտնվում է հասարակածի շրջակայքում, Հյուսիսային կիսագնդում։
Վենեսուելան Իսպանիայի նախկին գաղութներից մեկն է։ Ունի հողային վեճեր Գայանայի հետ, և նախապես ուներ վեճեր Կոլումբիայի հետ՝ Վենեսուելայի ծոցի նկատմամբ։ Այժմ Վենեսուելան ճանաչված է իր քարյուղի և իր բնական բազմազանության և գեղեցկության շնորհիվ։
Բնակչության քաղաքակենտրոնության առումով Վենեսուելան գրավում է առաջին տեղերից մեկը Լատինական Ամերիկայում։ Վենեսուելացիների մեծամասնությունը բնակվում է քաղաքներում, երկրի հյուսիսում։ Կարակասը երկրի ամենախոշոր քաղաքն է։ Այլ կարևոր քաղաքներն են՝ Վալենսիա, Մարակաիբո, Սյուդադ Գայանա և այլն։
ՊատմությունԽմբագրել
20-րդ դարԽմբագրել
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին՝Մարակայիբո գետի շրջակայքում հայտնաբերվեցին նավթահորեր, որոնք դարձան կարևոր Վենեսուելայի համար։ Այն դարձավ առիթը, որ Վենեսուելայի տնտեսությունը դուրս եկավ գյուղատնտեսության ծանր ազդեցությունից։ Այն հիմք դրեց տնտեսական մեծ բում-ի (պայթյունի), որը ձգվեց մինչև 1980-ականները։ 1935 թվականին Վենեսուելայի տնտեսական կապիտալը ամենամեծ առաջընթացն էր ունեցել ամբեղջ Լատինական Ամերիկայում։ Գոմեսը՝ հենց այստեղից էլ առավելություն ու շահույթներ էր ստանում, ինչը պարարտ հող էր դարձել կոռուպցիայի համար։ Չնայած կոռուպցիային, նոր ռեսուրսի եկամտաբերությունը օգնեց, որ Վենեսուելան և իր հեղինակությունը զարգանա։ Խուան Վինսենտե Գոմեսը Վենեսուելայի ամենաազդեցիկ և ուժեղ մարդն էր, մինչև իր մահը՝ 1935 թվականը, երբ իր կառավարչի պաշտոնը հանձնեց ուրիշներին։ Դիկտատուրայի ազդեցությունը շարունակվում էր նաև Էլեազար Լոպեզ Կոնտրերասի ժամանակ, սակայն 1941 թվականին՝ Իսաեաս Մեդինա Անգարիտայի կառավարումով հանգստացավ դիկտատուրան։ Դա ի շնորհիվ ռեֆորմացիա պարունակող նամակի, որը ներառում էր բոլոր քաղաքական կուսակցությունների օրինականացման հարցը։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո, Հարավային Եվրոպայից էմիգրացան՝ հիմնականում՝ Իսպանիա, Իտալիա, Պորտուգալիա և Ֆրանսիա, բացի դրանից Լատինամերիկյան աղքատ երկրներից եկածները պառակտեցին վեսնեսուելյան քաղաքակրթությունը[1]։
1945 թվականի քաղաքացիական զինվորական Մեդինա Անգերտան եկավ կառավարման և երեք տարի շարունակվեցին ժողովրդավարական գործողությունները, և սկզբնապես Ռոմուլո Բետանկուրտի մոտ, որոնք ձգվեցին մինչև Ռոմուլո Գալլեգոսի՝ 1947 նախագահի աթոռին արժանանալու ընտրություններով, որոնք համարվում են Վենեսուելայի պատմության ամենաարդար ընտրությունները[2]։ Գալլեգոսը կառավարեց մինչև իր անկումը ջունտաների կողմից՝ Մարկոս Պերես Ժիմենս և Պաշտպանության նախարար Կառլոս Դելգադո Չալաբուդի կողմից՝ 1948 թվական։ Պերես Ժիմեսը ջունտայում ամենահզոր մարդկանցից էր, ում կասկածում էին Չալաբուդի սպանության գործում, վերջինիս մահացել էր անհաջող առևանգումից հետո՝ 1950 թվականին։ Երբ 1952 թվականին ջունտան անսպասելիորեն կորցրեց իր դիրքերը, գահն անցավ Պերես Ժիմեսին, ով կառավարեց մինչև 1958 թվականը[3]։
Վարչական բաժանումԽմբագրել
Վենեսուելան վարչականորեն բաժանված է՝
- 23 նահանգների (estados): Ամասոնաս, Անսոատեգի, Ապուրե, Արագուա, Բարինաս, Բոլիվար, Գուարիկո, Դելտա-Ամակուրո, Սուլիա, Կարաբոբո, Կոխեդես, Լարա, Մերիդա, Միրանդա, Մոնագաս, Նուեվա-Էսպարտա, Պորտուգեսա, Սուկրե, Տաչիրա, Տրուխիլո, Ֆալկոն, Յարկույ։
Համարը քարտեզի վրա | Անուն | Դրոշ | Զինանշան | Վարչական կենտրոն | Տարածքը, կմ² | Բնակչություն (2007), մարդ | Խտություն, մարդ/կմ² | Քարտեզի վրա / տարածաշրջան |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Ամասոնաս Amazonas |
Պուերտո-Այակուչո Puerto Ayacucho |
180 145 19,65 % |
142 200 0,52 % |
0,79 | Գայանսկի | ||
2 | Անսոատեգի Anzoátegui |
Բարսելոնա Barcelona |
43 300 4,72 % |
1 477 900 5,38% |
34,13 | Հյուսիս-արևելյան | ||
3 | Ապուրե Apure |
Սան Ֆերնանդո դե Ապուրե San Fernando de Apure |
76 500 8,35 % |
473 900 1,72 % |
6,19 | Լյանոսկի, Պանդեի քաղաքապետարանը (Պաեզ) Անդեայի շրջանում | ||
4 | Արագուա Aragua |
Մարակայ Maracay |
7014 0,77 % |
1 665 200 6,06 % |
237,41 | Կենտրոնական | ||
5 | Բարինաս Barinas |
Բարինաս Barinas |
35 200 3,85 % |
756 600 2,75 % |
21,49 | Անդսկի | ||
6 | Բոլիվար Bolívar |
Սյուդադ-Բոլիվար Ciudad Bolívar |
238 000 25,96% |
1 534 800 5,58 % |
6,45 | Գայանսկի | ||
7 | Կարաբոբո Carabobo |
Վալենսիա Valencia |
4650 0,51 % |
2 227 000 8,10 % |
478,92 | Կենտրոնական | ||
8 | Կոխեդես Cojedes |
Սան Կարլոս San Carlos |
14 800 1,61 % |
300 300 1,09 % |
20,29 | Կենտրոնական | ||
9 | Դելտա-Ամակուր Delta Amacuro |
Տուկուպիտա Tucupita |
40 200 4,39 % |
152 700 0,56 % |
3,80 | Գայանսկի | ||
10 | Ֆալկոն Falcón |
Коро Coro |
24 800 2,71 % |
901 500 3,28 % |
36,35 | Կենտրոն-արևմտյան | ||
11 | Գուարիկո Guárico |
Սան Խուան San Juan De Los Morros |
64 986 7,09 % |
745 100 2,71 % |
11,47 | 80px Լյանոսկի | ||
12 | Լարա Lara |
Բարկիսիմենտո Barquisimeto |
19 800 2,16 % |
1 795 100 6,53 % |
90,66 | Կենտրոն-արևմտյան | ||
13 | Մերիդա Mérida |
Մերիդա Mérida |
11 300 1,23 % |
843 800 3,07 % |
74,67 | Անդսկի | ||
14 | Միրանդա Miranda |
Լոս-Տեկես Los Teques |
7950 0,87 % |
2 857 900 10,40 % |
359,48 | Մայրաքաղաքային | ||
15 | Մոնագաս Monagas |
Մատուրին Maturín |
28 900 3,15 % |
855 300 3,11 % |
29,60 | Հյուսիս-արևելյան | ||
16 | Նուեվա Էսպարտա Nueva Esparta |
Լա-Ասունսիոն La Asunción |
1150 0,13 % |
436 900 1,59 % |
379,91 | Կղզիների | ||
17 | Պորտուգեսա Portuguesa |
Գուանարե Guanare |
15 200 1,66 % |
873 400 3,18 % |
57,46 | Կենտրոն-արևելյան | ||
18 | Սուկրե Sucre |
Կումանա Cumaná |
11 800 1,29 % |
916 600 3,34 % |
77,68 | Հյուսիս-արևելյան | ||
19 | Տաչիրա Táchira |
Սան-Քրիստոբալ San Cristóbal |
11 100 1,21 % |
1 177 300 4,28 % |
106,06 | Անդյան | ||
20 | Տրուխիլո Trujillo |
Տրուխիլո Trujillo |
7400 0,81 % |
711 400 2,59 % |
96,14 | Անդսկի | ||
21 | Յարակույ Yaracuy |
Սան Ֆելիպե San Felipe |
7100 0,77 % |
597 700 2,17 % |
84,18 | Կենտրոն-արևմտյան | ||
22 | Վարգաս Vargas |
70px | Լա Գուայրա La Güaira |
1496 0,16 % |
332 900 1,21 % |
222,53 | Մայրաքաղաքային | |
23 | Սուլիա Zulia |
МՄարակայբո Maracaibo |
63 100 6,88 % |
3 620 200 13,17 % |
57,37 | Սուլիանսկի | ||
Վենեսուելայի դաշնային բաժանում ( 3 օգոստոսի 2011 թիվ - Միրանդա[4], (հնարավոր են նաև այլ տարածքներ ) Dependencias Federales |
արխիպելագ Լոս Ռոկես archipiélago de Los Roques (փաստացի ղեկավարվում են Կարակասից) |
342 0,04 % |
2245 0,01 % |
6,56 | Կղզիների | |||
Վենեսուելայի դաշնային թաղամաս (Federal) Distrito Capital |
Կարակաս Caracas |
433 0,05 % |
2 085 500 7,59 % |
4816,40 | Մայրաքաղաքային | |||
Ընդամենը | 916 666 100 % |
27 483 445 100 % |
29,98 |
Տես նաևԽմբագրել
Վենեսուելայի խորհրդարանը 2005թ.-ի հուլիսի 14-ին բանաձև ընդունեց Հայոց ցեղասպանության ճանաչման մասին։ Երկրի հայ համայնքի նախաձեռնած փաստաթուղթը քննարկման էր դրվել խորհրդարանի պատգամավոր Հուգո Մորալեսի և իրավաբան Ժանետ Մադրիսի կողմից։
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ Miguel Tinker Salas (օգոստոսի 2, 2004)։ «Culture, Power, and Oil: The Experience of Venezuelan Oil Camps and the Construction of Citizenship»։ in Gilbert G. Gonzalez, Raul A. Fernandez, Vivian Price, David Smith, Linda Trinh Võ։ Labor Versus Empire: Race, Gender, Migration։ Routledge։ էջ 142։ ISBN 978-1-135-93528-3
- ↑ "Venezuela". Archived 4 September 2011 at the Wayback Machine. Friends of the Pre-Columbian Art Museum. (retrieved 9 July 2011)
- ↑ Left Sarah (ապրիլի 16, 2002)։ «Simon Bolivar»։ The Guardian։ Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 30
- ↑ Венесуэла решила создать новый территориальный субъект
Արտաքին հղումներԽմբագրել
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Վենեսուելա կատեգորիայում։ |