Տեսական և կիրառական քիմիայի միջազգային միություն
Տեսական և կիրառական քիմիայի միջազգային միություն (անգլ.՝ International Union of Pure and Applied Chemistry, IUPAC), տարբեր երկրների քիմիկոսների՝ քիմիայի ոլորտը ներկայացնող միջազգային կազմակերպություն։ Այն գիտական միությունների միջազգային խորհրդի (անգլ.՝ International Council for Science, ICSU)[2]։ Կազմակերպության շտաբակայանը գտնվում է Ցյուրիխում, Շվեյցարիա[3][4]։
Տեսական և կիրառական քիմիայի միջազգային միություն | |
---|---|
Տեսակ | գիտական ընկերություն և հրատարակչություն |
Հապավում | IUPAC |
Կարգախոս | Զարգացնել քիմիան աշխարհում անգլ.՝ Advancing Chemistry Worldwide |
Հիմնադրված | 1919 |
Գլխադասային գրասենյակ | Ցյուրիխ, Շվեյցարիա |
Պաշտ. լեզու(ներ) | անգլերեն |
նախագահ | Մարկ Ցեզա[1] |
Կայք | iupac.org |
Անվանակարգ
խմբագրելIUPAC հանձնաժողովի կողմից առաջարկվել են անվանակարգի տարբեր ձևեր։ Անվանակարգի հիմնական նպատակն այն էր, որ քիմիական անվանումը համապատասխանի միայն մեկ նյութի։ Առաջին հրատարակումը, որը զետեղված էր 20-րդ դարի «A Guide to IUPAC Nomenclature of Organic Compounds» (1900) գրքում, պարունակում էր օրգանական միացությունների անվանակարգը[5]։
Օրգանական միացությունների անվանակարգ
խմբագրելIUPAC-ի օրգանական միացությունների անվանակարգը ունի երեք հիմնական մասեր՝ տեղակալիչներ, ածխածնային շղթայի երկարություն և քիմիական ավարտ։ Տեղակալիչները գլխավոր ածխածնային շղթային միացած կամայական խմբեր են։ Ածխածնային շղթան հնարավոր ամենաերկար շղթան է մոլեկուլի կազմում։ Քիմիական ավարտը ցույց է տալիս, թե միացությունների որ դասին է պատկանում տվյալ մոլեկուլը։ Օրինակ՝ «ան» վերջածանցը ցույց է տալիս միակի կապերով միացած ածխածնային շղթա (հեքսան՝ C
6H
14[6])։
IUPAC-ի օրգանական մոլեկուլների անվանակարգի մեկ այլ օրինակ է ցիկլոհեքսանոլը[6][7]։
- Ցիկլիկ միացությունները նշելու համար օգտագործում են «ցիկլո» բառը։
- Վեց ածխածնից բաղկացած շղթան անվանում են «հեքս»։
- Միակի կապերով կապված ածխածնային շղթան անվանում են «ան»։
- Սպիրտի քիմիական ավարտը նշում են «ոլ»-ով։
- Երկու քիմիական ավարտները կապվում են իրար և առաջացնում «անոլ» վերջածանցը։
Անօրգանական միացությունների անվանակարգ
խմբագրելIUPAC-ի անօրգանական միացությունների անվանակարգը ունի երկու հիմնական մասեր՝ կատիոն և անիոն։ Կատիոնը դրականապես լիցքավորված մասնիկի անվանումն է, իսկ անիոնը՝ բացասականապես լիցքավորված մասնիկինը։
IUPAC-ի անօրգանական մոլեկուլների անվանակարգի օրինակ է կալիումի քլորատը (KClO3)։
- Կալիումը կատիոնի անվանումն է։
- Քլորատը անիոնի անվանումն է։
Ամինաթթուների և նուկլեոտիդային հիմքերի կոդավորում
խմբագրելIUPAC-ն ունի նաև ամինաթթուների և նուկլեոտիդային հիմքերի կոդավորման աղյուսակ։ Սա նախատեսված է մի շարք ամինաթթուներից և նուկլեոտիդային հիմքերից կազմված մոլեկուլների կարճ և հասկանալի գրառման համար[8][9]։
|
|
Գլխավոր ասամբլեաներ և կոնգրեսներ
խմբագրելIUPAC-ը կազմակերպում է գլխավոր ասամբլեաներ և կոնգրեսներ[10]։ 1997 թվականից ասամբեան և կոնգրեսը անցկացվում են միևնույն վայրում։
|
|
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ «IUPAC-ի նախագահ». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ սեպտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 26-ին.
- ↑ «IUPAC National Adhering Organizations». Iupac.org. 2011 թ․ հունիսի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 4-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 8-ին.
- ↑ «IUPAC Council Agenda Book 2009» (PDF). IUPAC. 2009. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 17-ին.
- ↑ International Union of Pure and Applied Chemistry: John D. Petersen Appointed IUPAC Executive Director Արխիվացված 2012-12-14 Wayback Machine. IUPAC. Retrieved on 2013-07-29.
- ↑ IUPAC Publications List Արխիվացված 2010-05-09 Wayback Machine retrieved 15 April 2010
- ↑ 6,0 6,1 Klein, David R. (2008). Organic Chemistry I As a Second Language: Translating the Basic Concepts Second Edition. John Wiley & Sons Inc. ISBN 978-0-470-12929-6.
- ↑ «Gold Book web page». Old.iupac.org. 2006 թ․ հոկտեմբերի 19. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 8-ին.
- ↑ Amino Acid Codes retrieved 15 April 2010
- ↑ Amino Acid and Nucleotide Base Codes retrieved 15 April 2010
- ↑ General Assemblies and Congresses of IUPAC