Նիշ

Նիշ (սերբ.՝ Ниш / Niš), քաղաք և մունիցիպալիտետ Սերբիայում, Նիշավական շրջանի վարչական մարզի մայրաքաղաք: Համաձայն 2011 թվականի հաշվառման՝ Նիշում ապրում է 312867 մարդ[1], հենց քաղաքում՝ 275724 բնակիչ (ըստ մեխության Սերբիայի երրորդ քաղաքը՝ Բելգրադից և Նովի Սադից հետո):

Բնակավայր
Նիշ
գաևիցա Niš
սերբական կիրիլիցա Ниш
ռում.՝ Niš
Դրոշ Զինանշան
Flag of Niš.gif Nis Coat of Arms.png

Panorama Nisa.JPG
ԵրկիրՍերբիա Սերբիա
Մակերես597 կմ²
ԲԾՄ195±1 մետր
Բնակչություն183 164 մարդ (2011)
Ժամային գոտիUTC+1 և Կենտրոնական եվրոպական ժամանակ
Հեռախոսային կոդ018
Փոստային ինդեքսներ18000
Ավտոմոբիլային կոդNI
Պաշտոնական կայքni.rs
##Նիշ (Սերբիա)
Red pog.png

Նիշը տեղակայված է Բելգրադից հարավ-արևելք Նիշավա գետի վրա, ոչ հեռո դրա՝ Հարավային Մորավա թափվելուց: Այստեղ են խաչվում Կենտրոնական Եվրոպայից Հունաստան և Թուրքիա տանող հիմնական տրանսպորտային ճանապարհները: Հարյուրամյակների ընթացքում Նիշը եղել է վարչական, առևտրային և ռազմական կենտրոնը: Ժամանակակից Նիշի շրջանում, Նաիս հին քաղաքում (լատ.՝ Naissus, հունարեն՝ Ναϊσσός), ծնվել է Կոստանդիանոս Ա Մեծը և Կոնստանցիոս 3-րդը: Շահավետ աշխարհագրական դիրքը Նիշը դարձնում էր ստրատեգիական կարևոր քաղաք և, հետևաբար, գրավիչ շատ զավթիչների համար: Նիշին տիրել են դարդանները, թրակիացիները, իլլիրիացիները, կելտերը, հռոմեացիները, հոները, ավարները, իսկ հետո նաև բյուզանդացիները, սերբերը, բուլղարները և թուրքերը: Քաղաքը մի քանի անգամ շրջափակվել է հունգարացիների և ավստրացիների կողմից: 1878 թվականին Նիշը ազատագրվել է թուրքերից: Այդ ժամանակից քաղաքը դարձավ Սերբիայի մասը փոքր դարարներով Առաջին և Երկրորդ Համաշխարհային պարտերազմների ժամանակ, երբ այն գտնվում էր շրջափակման մեջ:

Նիշը հարավ-արևելյան Սերբիայի խոշորագույն արդյունաբերական և առևտրային քաղաք է: Ունի համալսարան, սիմֆոնիկ նվագախումբ, թանգարաններ, թատրոններ և այլ մշակութային կառույցներ: Քաղաքը համարվում է Սերբիայի կարևոր տնտեսական, գիտական, մշակութային, կրոնական և քաղաքական կենտոնը: Նիշի համալսարանը, որ կառուցվել է 1965թվականին, ունի 13 ֆակուլտետներ և ավելի քան 30000 ուսանող: Քաղաքը հանդիսանում է Սերբիայի ուղղափառ եկեղեցու Նիշական թեմի կենտրոնը: 2004 թվականին Նիշը բաժանվեց հինգ վարչական շրջանների:

ԾագումնաբանությունԽմբագրել

Ժամանակակից Նիշի շրջանում առաջին բնակավայրը հիմնվել է կելտերի կողմից մ.թ.ա. 3-րդ դարում: Քաղաքը անվանվել է Նիշավա (սերբ.՝ Nišava) (կելտերեն՝ Naissa) գետի պատվին: Զավթիչների ձեռքից ձեռք անցնելով՝ քաղաքը փոխել է իր անվանումը. հռոմեական Naissus, բյուզանդիական Ναισσός/Nysos, սլավոնական Նիշ, թուրքական Niş, գերմանական Nissa:

 
քաղաքի կենտրոնը

ԿլիմաԽմբագրել

Նիշում կլիման չափավոր ցամաքային է, 11,4 °C տարեկան միջին ջերմասիճանով: Ամենատաք ամիսը հուլիսն է 21,3 ° С միջին ջերմաստիճանով: Ամենացուրտ ամիսը հունվարն է −0,2 °C միջին ջերմաստիճանով:

Ամեն տարի թափվում է միջինում 589,6 մմ անձրև և ձյուն, ինչը կազմում է 123 անձրևանյին և 43 ձյունառատ օրեր: Ողջ պատմության մեջ առավելագույն ջերմաստիճանը գրանցվել է 2007 թվականի հուլիսի 24-ին 44,2 °, իսկ ամենացածր −23,7 ° ջերմաստիճանը՝ 1963 թվականի հունվարի 25-ին: Տեղումների առավելագույն քանակը՝ 76.6 մմ, գրանցվել է 1954 թվականի նոյեմբերի 5-ին: Ձյան ամենամեծ հաստությունը կազմել է 62 սմ, որը տեղացել էր 1954 թվականի փետրվարի 23-25-ին: Նիշի կլիման հետազոտվում է օթերևութաբանական կայանում, որը տեղակայված է ամրացում՝ ծովի մակարդակից 202 մետր բարձրության վրա:

Նիշ (1961-1990)ի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F) 18․6 23․2 28․6 33․0 34․2 38․3 42․3 39․6 37․2 32․6 27․1 20․7 nil
(nil)
Միջին բարձր °C (°F) 3․8 7․1 12․3 18․0 22․9 25․9 28․0 28․5 24․8 18․9 11․7 5․4 —
Միջին օրական °C (°F) −0․2 2.5
(36.5) 		6.7
(44.1) 		11.9
(53.4) 		16.6
(61.9) 		19.5
(67.1) 		21.3
(70.3) 		17.2
(63) 		11.9
(53.4) 		6.4
(43.5) 		1.7
(35.1) 		11.4
(52.5) 		—
Միջին ցածր °C (°F) −3․5 −1․3 1․8 6.1
(43) 		10.4
(50.7) 		13.4
(56.1) 		14.5
(58.1) 		11.1
(52) 		6.5
(43.7) 		2.4
(36.3) 		−1․4 6.2
(43.2) 		—
Ռեկորդային ցածր °C (°F) −23․7 −19․3 −13․2 −3․5 −1
(30) 		4․2 7.6
(45.7) 		4.6
(40.3) 		−2․2 −6․8 −14
(7) 		−15․8 −14
(7)
Տեղումներ մմ (դյույմ) 41
(1.61) 		40
(1.57) 		45
(1.77) 		51
(2.01) 		67
(2.64) 		70
(2.76) 		44
(1.73) 		43
(1.69) 		44
(1.73) 		34
(1.34) 		57
(2.24) 		54
(2.13) 		590
(23.22)
աղբյուր: [2]

ՊատմությունԽմբագրել

Առաջին բնակությունԽմբագրել

 
Քարե մուրճ

Հնագիտական պեղումների հիման վրա կարելի է եզրակացնել, որ Նիշի տարածքում մարդիկ բնակվել են միջին պալեոլիթից (մ․թ․ա․ 100 000-30 000 թվական) սկսած։ Պալեոլիթի մնացորդները, հայտնաբերված Կրեմենաց վայրում, պահպանվում են Նիշի հնագիտական հավաքածուների Ազգային թանգարանում։ Մեդոշևցում հայտնաբերվել են բրոնզեդարյան դամբարաններ և Մեդինան ավերակավայրը։ Հին ավերակավայրեր Բուբանի և Խումսկա շուկայի հայտնագործումը ցույց է տալիս, որ բնակավայրեր գոյություն են ունեցել մեր թվարկությունից առաջ 5800-5500 թվականներին։ Հնագույն շերտը վերաբերվում է նեոլիթին, և պարունակում է Հին-Կրիշական մշակութային խմբին[2]։ Համարվում է, որ Նիշը այն հնարավոր վայրերից մեկն է, որտեղ մեծացել է Դիոնիսոսը։ Քաղաքի անվանումը, բոլորից շուտ տվել հարավ-արևելյան Սերբիայում բնակված կելտերը․ Նովիսոս, որը նշանակում էր Վիլին գրադ[3]։

Հռոմաեցիները զավթեցին քաղաքը Դարդանական պատերազմի ժամանակ, մեր թվարկությունից առաջ I դարում: Քաղաքի ռազմական դիրքը թույլ տվեց նրան դառնալ Վերին Մյոզիայի նահանգի ռազմական, վարչական և առևտրական կենտրոնը: Հռոմեական կայսրության ժամանակներում քաղաքը կրում էր Նաիս (Naissus) անունը, լատինականացված անվանումը հունարենից Naisos (Ναϊσσός): Արդեն մեր թվարկության II դարում Նաիսը բավական հայտնի քաղաք էր. Կլավդիոս Պտղոմեոսը իր «Աշխարհագրություն»-ում չորս խոշորագույն քաղաքների թվում հիշատակում է Դարդանիան:

Մ. թ 33 թվականին հռոմաեցիները կառուցեցին Via Militaris-ը, որը անցնում էր Նիշով: 268 թվականի սեպտեմբերին հռոմեական բանակը Գալլիենոս կայսեր և երկու ապագա կայսրեր Մարկոս Ավրելիոս Կլավդիոսի և Ավրելիանոսի գլխավորությամբ, անակնկալ հանդիպեցին գոթերին Նաիսի հետ արյունոտ ճակատամարտում: Համարվում է, որ սպանվել են 30 000-50 000 գոթեր և որ հաղթանակը ապահովել է Արևմտյան Հռոմեական կայսրության գոյությունը հաջորդ երկու հարյուրամյակում:

Նաիս անտիկ քաղաքում 271 թվականի փետրվարի 27-ին (ըստ այլ աղբյուրների՝ 273 թվականին) ծնվել է Հռոմեական կայսրության ապագա կայսր Կոնստանդիոս I Քլորի և Ֆլավիա Ջուլիա Հելենա Կոստանդինի որդին [4]: Իր հայրենի քաղաքում Կոստանդին կայսրը կառուցեց Վիլլա Մեդյանան: Այսօր տարածքը կարևոր հնագիտական ​​տարածք է, որը սկիզբ է առել 1979 թվականին [5]: Խճանկարային հատակները և կայսերական ճոխության այլ մնացորդները պահվում են Մեդիանա թանգարանում: 284 թվականին Դիոկղետիանոս կայսրը Դարդանիան բաժանեց Մոեսիայից առանձին գավառի, Նաիսը դարձավ Դիոկղետիանոսի մայրաքաղաք:

IV դարում հիմնադրվեց Նաիսի թեմը, որը Հռոմեական կայսրությունում դարձավ կարևոր կրոնական կենտրոններից մեկը: IV դարի բազիլիկան Նաիսում, աշխարհի ամենահին քրիստոնեական հուշարձաններից մեկն էր: IV-V դարերի Նաիսից եպիսկոպոսներ Գաուդենցիուսը, Բոնոսը, Մարկիանը, Գայանը և Պրոեկտը ունեին զգալի ներդրում քրիստոնեական ուսմունքում[6]:

Գերազանց ռազմավարական դիրքը և հարստությունը Նաիսին դարձրեցին բազմաթիվ բարբարոսների հարձակումների թիրախ: Չնայած կայսր Հուլիանոս Ուրացողը հզորացրեց պարիսպները Նաիսի շուրջ և այն վերածեց լավ հզորացած քաղաքի, այնուամենայնիվ, բարբարոսները այրեցին քաղաքը և ոչնչացրին մարդկանց: Հոների հայտնվելուց հետո՝ 442 թվականին (այնուհետ 448 և 480 թվականներ,) Նաիսը ամբողջովին ավերվեց [7]:

  ... Երբ հասանք Նիշ (հուն.ές Ναϊσσον), մենք գտանք մի ամբողջովին ամայի քաղաք, որը ավերվել էր հակառակորդների (հոներ) կողմից: Տաճարի ավերակների մոտ կային մարդիկ ովքեր մնացել էին այդտեղ հիվանդության պատճառով:Գետից մի փոքր հեռու ափամերձ ամբողջ տարածքը ծածկված էր մարտում զոհվածների ոսկորներով...,- Պրիսկուս Պանիացիը Նաիսի մասին 448:  


ՄիջինադարԽմբագրել

Պրոկոպիոս Կեսարացին իր «Շենքերի մասին» աշխատությունում գրում է, որ Հուստինիանոս Ա կայսրը վերականգնեց Նիշը՝ կառուցելով 32 նոր աշտարակներ: Բացի այդ, Պրոկոպիոսը մասնավորապես հաղորդում է 550-551 թվականներին սլավոնների պատերազմների ու արշավանքների մասին[8][9]:

Սլավոնների և ավարների առաջին գաղթը տեղի է ունեցել VI դարի երկրորդ կեսին: VI—VII դարերում սլավոնական ցեղերը ութ անգամ փորձել են գրավել Նիշը: 615 թվականի վերջին հարձակման ժամանակ սլավոնները գրավեցին քաղաքը, իսկ հռոմեական բնակչության մեծ մասը փախավ կամ անհետացավ: Նիշի հռոմեացի բնակիչների հետքերը մնացին տեղի բնակիչների՝ վալախների մեջ:

803 թվականին բուլղարական խան Քրումը գրավեց Նիշը, սակայն Բյուզանդիան 1018 թվականին վերականգնեց քաղաքը Բարսեղ Բ Բուլղարասպանի օրոք: 1072 թվականին հունգարական բանակը գրավեց Մորավայի հովիտը մինչև Նիշ, բայց մեկ տարի անց բյուզանդացիները վերականգնեցին ստատուս- քվո: 1096 թվականի հուլիսի 4-ին Նիշի բնակչությունը ջախջախեց գյուղացիական Գյուղացիների խաչակրաց արշավանքի զորքին: XII դարի կեսերին Բյուզանդիայի կայսր Մանուիլ I Կոմնենոսը քաղաքն օգտագործեց իր զորքերի համար որպես հենակետ ընդդեմ հունգարացիների[10] : Բուլղարիան քաղաքը վերադարձրեց 1190 թվականին՝ թագավոր Իվան Ասեն I-ի օրոք:

 
Նիշի բնակիչները ենթարկվում են Սողոմոն թագավորին 1072 թվականին

1386 թվականին թուրքերը Մուրադ I գլխավորությամբ 25 օրվա պաշարումից հետո գրավեցին և պաշտոնանկ արեցին Նիշը[11][12], после 25 дней осады[13]: Միջնադարում քաղաքում էին գտնվում Սուրբ Պրոկոպիոսի մասունքները, որը Նիսի հովանավորն էր: Սելջուկների կողմից քաղաքը գրավելուց անմիջապես առաջ, նրա մասունքները տեղափոխվեցին այն ժամանակվա Սերբիայի կենտրոնը` այսօր Պրոկուպլե: Քաղաքը նոր օսմանյան կործանում է ապրել 1427 թվականին: 1443 թվականին Նիշը կրկին գտնվում էր սերբ բռնակալ Գեորգի Բրանկովիչի ձեռքում: Քրիստոնեական բանակը, Հունգարիայի նահանգապետ Յանոշ Հունյադիի և Գեորգի Բրանկովիչի գլխավորությամբ, ջախջախեց թուրքերին և հետ քշեց դեպի Սոֆիա:

Օսմանյան կայսրությունԽմբագրել

Նիշը կրկին գրավվեց օսմանցիների կողմից 1448 թվականին և հետագա 245 տարիները մնաց նրանց իշխանության տակ: Այս ժամանակահատվածում Նիշը եղել է Նիշ փաշալիկի կենտրոնը, ինչպես նաև Բուլղարիայի էքստարխիայի թեմերից մեկի կենտրոնը: 1521 թվականի հունիսի 20-ին հսկայական հրդեհ բռնկվեց Նիշում: Քաղաքը ամբողջովին ավերված կլիներ, եթե չլիներ Ահմեդ փաշան (Հունգարիայի դեմ պատերազմում թուրքական բանակի հրամանատարը), ով ճանապարհին մտավ քաղաք և փրկեց նրա բնակիչներից շատերին:

1689 թվականի սեպտեմբերի 24-ին Թուրքական մեծ պատերազմի ժամանակ Նիշի մոտերքում տեղի ունեցավ ճակատամարտ, որում թուրքական բանակը ջախջախվեց, իսկ ավստրիացիները Լյուդվիգ Բադենսկի իշխանի հրամանով առաջինը գրավեցին քաղաքը: Հետագա արշավների ձախողումից հետո 1690 թվականի սեպտեմբերի 8-ին ավստրացիների զորքը նահանջեց և քաղաքը հանձնեցին թուրքերին:

1737 թվականին թուրքերը վերակառուցեցին Նիշի ամրոցը, որը հետագայում դարձավ միջնաբերդ: Այդ նույն թվականի հուլիս ամսին առանց պաշտոնապես պատերազմ հայտարարելու, Նիշին միացավ ավստրիական բանակը[14], որի հրամանատարն էր մեծ դուքս Տոսկանսկին:

 

Այդ ժամանակ թուրքերը պատերազմում էին Ռուսաստանի դեմ, Նիշում գտնվում էր միայն 4000-անոց կայազոր, որը բանակցությունների մեջ մտավ թշնամու հետ, իսկ հետո նահանջեց՝ իրեն ապահովելով ազատ ելք: 1737 թվականի վերջին ավստրիական բանակը նահանջեց ՈՒժիցայում՝ Նիշում թողնելով գեներալ Դոկսի գլխավորությամբ 5 գումարտակից բաղկացած ստորաբաժանումը: Օգտվելով դրանից՝ 1737 թվականի սեպտեմբերին թուրքերը Նիշի մոտ կենտրոնացրեցին 90000-անոց բանակ և առաջարկեցին Դոքսին հանձնվել, ինչը նա արեց առանց դիմադրության, որից հետո իր ստորաբաժանումով հեռացավ Բելգրադ. դրա համար նա հանձնվեց դատարանին և մահապատժի ենթարկվեց:

1870 թվականին Բուլղարիայի ուղղափառ եկեղեցին առանձնացվեց Կոստանդնուպոլսի պատրիարքարանից: Բուլղարական պատմաբանների պնդմամաբ՝ մինչև 1878 թվականների կեսերը, Նիշի բնակիչների շրջանում գերակշռում էին բուլղարացիները[15]: Քաղաքում գործում էին բուլղարական ուսումնական հաստատություններ և գրադարան[16]: Մինչև 1878 թվականը Նիշն ընկալվում էր որպես բուլղարական քաղաք: Ֆրանսիացի ներկայացուցիչ Ժերոմ Ադոլֆ Բլանկը, ով այցելել էր Նիշ անմիջապես Նիշի վերականգնումից հետո, այն անգամ անվանեց Բուլղարիայի մայրաքաղաք: Մինչև 1878 թվականը նույնիսկ սերբերը Նիշը համարում էին բւոլղարական քաղաք: Բուլղարական ժողովրդի սերբական մասնագիտացված պատմության առաջին հրատարակության մեջ (որը լույս է տեսել Ազատագրման տարում) ասվում էր, որ.

  Բուլղարիայի գլխավոր քաղաքները Դունայի էությամբ. Վիդին՝ 18-19000 բնակիչ, Նիկոպոլ՝ 10-15000 բնակիչ, Սվիշտով՝ 20000 բնակիչ, Ռուսե՝ 22000 բնակիչ, Սիլիստրա՝ 23000 բնակիչ: Իսկ Ներքին Բուլղարիայում՝ Նիշը 16000 բնակիչով, Պլևեն՝ 17000 բնակիչ, Լովեչ՝ 11000 բնակիչ, Սև ծովի Վառնա՝ 16000 բնակիչ և Յանտրայի հին մայրաքաղաք Տիրնովոն 15000 բնակչով:  


Սակայն, ըստ Սան-Ստեֆանոյի պայմանագրի, Նիշը միացավ Սերբիայի իշխանությանը: Հետագա տասնամյակներում բուլղարացիների մեծաքանակ բնակիչներ լքեցին քաղաքը, մյուսները ձուլվեցին, իսկ 20-րդ դարի քաղաքաշինության հետ մեկտեղ Նիշում վերաբնակվեցին հազարավոր սերբիացի քրիստոնյաներ:

1929-1941 թվականներին Նիշը դարձավ Մորավի վարչական կենտրոնը:

1944 թվականի հոկտեմբերի 14-ին քաղաքն ազատագրվեց Հարավսլավիայի ազագային-ազատագրական բանակի ազգայնական գրոհայինների կողմից սովետական ռազմական զինված ուժերի աջակցությամբ:

Տեսարժան վայրերԽմբագրել

  • Հռոմեկան ամրոցի, IV—XII դարերի Նեկրոպոլի մնացորդներ, XVI դարի թուրքական քարավան-սարայ և XVIII դարի ամրոց, ինչպես նաև բարոկկոյական եկեղեցիները:
  • 1944 թվականին ամերիկյան ավիացիայի հարձակման ժամանակ զոհված սովետական զինվորններին նվիրված հուշարձան: Հուշարձանն իրենից ներկայացնում է կարմիր գրանիտե կամարային կառուցվածք 38 տոննա կշռով երկու սյուներով, հարթաքանդակներով և զանգակով[17]:

ՏրանսպորտԽմբագրել

Նիշում տեղակայված է Սերբիայում երկրորդ ամենամեծ «Կոնստանտին Մեծ» միջազգային օդանավակայանը[18]։

Հայտնի ծնունդներ և բնակիչներԽմբագրել

  • Կոստանդիանոս Ա Մեծ - հռոմեացի կայսր
  • Գեորգ Սիմոն ֆոն Սինա (1783-1856 թվականներ) — հունա-առոմունական ծագման ավստիացի ձեռնարկատեր և բանկիր, բարոն, մեկենաս։
  • Պետեր Պեշիչ (1871-1944 թվականներ) - սերբ ռազմական գործիչ։ Բանակի հրամանատար։
  • Միլտինովիչ Դոբրիցա (1880—1956 թվականներ) — սերբ դերասան։
  • Դրագիշա Ցվետկովիչ (1893—1969 թվականներ) — իրավաբան, Հարավսլավիայի թագավորության քաղաքական գործիչ։
  • Բրանկո Միլկովիչ (1934—1961 թվականներ) — պոետ։
  • Զվոնկո Կարանովիչ (1959 թվական) — պոետ և արձակագիր։
  • Յասմինա Միխայլովիչ (1960 թվական) — գրող, գրականագետ։
  • Զորան Չիրիչ (1962 թվական) — գրող։
  • Սինիշա Գոգիչ (ծնվել է 1963 թվական) — կիպրոսի ֆուտբոլիստ և մարզիչ։
  • Դրագան Ստոյկովիչ-Պիքսի (1965 թվական) — հարավսլայան ֆուտբոլիստ։
  • Դանիելա Ստոյանովիչ (1970 թվական) — սերբ և ռուս դերասանուհի։
  • Սրջան Սավիչ (1973 թվական) — բանասեր, մշակույթի աշխատող
  • Մարիա «Մայա» Նիկոլիչ (1975 թվական) — Երգչուհի
  • Նիկոլա Կարաբատիչ (ծնված 1984 թվակաին) — հանդբոլիստ, օլիմպիական երկակի չեմպիոն (2008, 2012 թվականներ)։
  • Նեմանյա Ռադուլովիչ (1985 թվական) — ջութակահար։

Քաղաք-եղբայրներ և գործընկերներԽմբագրել


ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ Перепись населения 2011 (недоступная ссылка). Дата обращения 4 февраля 2019. Архивировано 22 декабря 2018 года.
  2. ↑ Turistička Organizacija Niš | Naslovna
  3. ↑ Praistorijski lokalitet Bubanj (недоступная ссылка). Naissus info. Дата обращения 9 сентября 2011. Архивировано 6 декабря 2010 года.
  4. ↑ Barnes, Timothy D. Constantine and Eusebius, Cambridge, MA: Harvard University Press, 1981. ISBN 978-0-674-16531-1, стр. 3
  5. ↑ «Археолошка налазишта од изузетног значаја» Архивная копия от 15 октября 2008 на Wayback Machine (Министарство културе Републике Србије)
  6. ↑ Миша Ракоција: Нова сазнања о ранохришћанској прошлости Ниша (недоступная ссылка). Дата обращения 13 сентября 2011. Архивировано 18 сентября 2011 года.
  7. ↑ Peter Headher. The Fall of the Roman Empire. Pan Macmillan, London, 2005. стр. 302
  8. ↑ Небојша Озимић: Речник Горње Мезије, Ниш, 2001, стране 21-22
  9. ↑ Византијски извори за историју народа Југославије, књ.1, САН, Београд, 1955, стране 70-72
  10. ↑ Азбучник енциклопедије Ниша, Ниш, октобар 1981, страна 46
  11. ↑ «Марко ШУИЦА: ПРИПОВЕСТИ О СРПСКО-ТУРСКИМ ОКРШАЈИМА И «СТРАХ ОД ТУРАКА» 1386. ГОДИНЕ, Филозофски факултет, Београд»։ Scindeks-clanci.nb.rs։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-08-05-ին։ Վերցված է 2011-09-20 
  12. ↑ Милош Благојевић, «Српске државе и области 1373—1395. године» (историјска карта) [1]
  13. ↑ «Ниш кроз векове»։ Ni.rs։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-08-05-ին։ Վերցված է 2011-09-20 
  14. ↑ 55 батальонов пехоты, 50 гренадерских рот и 149 кавалерийских эскадронов.
  15. ↑ Герчев, Христо. Сръбски свидетелства върху българите в Моравско (болг.). — София, 1921.
  16. ↑ Бланки, Жером-Адолф. Пътуване из България през 1841 година (неопр.). — Колибри, 2005. — ISBN 978-954-529-367-2.
  17. ↑ «В Сербии открыли памятник советским воинам, погибших от американцев»։ 2015-05-10 
  18. ↑ EAD Basic — Error Page
  19. ↑ Братимљења и Споразуми о сарадњи – Град Ниш (серб.) (недоступная ссылка). Дата обращения 27 ноября 2018. Архивировано 27 ноября 2018 года.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Նիշ&oldid=7599513» էջից