Սերբական կիրիլիցա

Վուկովիցա (կոչվել է այբուբենն ստեղծողի՝ Վուկ Ստեփանովիչ Կարաջիչի անվամբ) կամ սերբական կիրիլիցա, որ Սերբիայում անվանում են պարզապես «այբբենարան», այբուբեն սերբախորվաթական լեզուների համար։ Ստեղծվել է XIX դարի սկզբում և այդ ժամանակից ի վեր փոփոխությունների չի ենթարկվել։ Գործածվում է առավելապես Սերբիայում ու Չեռնոգորիայում, ավելի հազվադեպ՝ Բոսնիա և Հերցեգովինայում։ Ռուսական կիրիլիցայի համեմատությամբ՝ սերբականում բացակայում են Ёё, Йй, Щщ, Ъъ, Ыы, Ьь, Ээ, Юю, Яя տառերը, բայց դրա փոխարեն առկա են վեց այլ տառեր՝ Јј, Ћћ, Ђђ, Њњ, Љљ և Џџ։ Տառերից յուրաքանչյուրը համապատասխանում է մեկ հնչյունի։ Այբուբենն ունի իր լատինական տարբերակը, որ կոչվում է գաևիցա։

Վուկովիցա
Տեսակ	կիրիլական այբուբեններ
Լեզուներ	սերբերեն
Կազմված է	А, Б, В, Г, Д, Ђ, Е/е?, Ж, З, И, Ј, К, Л, Љ, М, Н, Њ, О, П, Р, С, Т?, Ћ?, У?, Ф, Х, Ц, Ч, Џ և Ш
Ժամանակաշրջան	9-րդ դար – ներկա
Հեղինակ	Վուկ Կարաջիչ
Ժառանգել է	Եգիպտական հիերոգլիֆներ Փյունիկերենի այբուբեն Հունարենի այբուբեն (մասամբ Գլագոլիցա) Վաղ կիրիլիցայի այբուբեն
ISO 15924	Cyrl, , Cyrillic

А а	Б б	В в	Г г	Д д	Ђ ђ	Е е
Ж ж	З з	И и	Ј ј	К к	Л л	Љ љ
М м	Н н	Њ њ	О о	П п	Р р	С с
Т т	Ћ ћ	У у	Ф ф	Х х	Ц ц	Ч ч
Џ џ	Ш ш

Սերբերենում որոշ տառերի գրելաձևը տարբերվում է ռուսերենից։ Առաջին հերթին դա վերաբերում է п, т, ինչպես նաև б, г, д տառերին։

Ժամանակակից սերբական այբուբենը բաղկացած է 30 տառից։

Տառ	Հնչյուն	Հնչյունադարձում	Գաևիցա
А а	[a]	ա (ђа→ջյա, ља→լյա, ња→նյա, ја→[ь]յա)	A a
Б б	[b]	բ	B b
В в	[v]	վ	V v
Г г	[g]	գ	G g
Д д	[d]	դ	D d
Ђ ђ	[[[:Կաղապար:МФА]]]	ջ (ђа→ջյա, ђе→ջե, ђи→ջի, ђо→ջյո, ђу→ջյու)	Ð đ
Е е	[e]	է (բառասկզբում ու ձայնավորից հետո), ե (բաղաձայններից հետո)	E e
Ж ж	[[[:Կաղապար:МФА]]]	ժ	Ž ž
З з	[z]	զ	Z z
И и	[i]	ի	I i
Ј ј	[j]	յ (բառասկզբում ու ձայնավորներից հետո. ја→յա, је→ե, ји→ի, јо→յո, ју→յու, բաղջայններից հետո՝ ја→յա, је→յե, ји→յի, јо→յո, ју→յու)	J j
К к	[k]	կ	K k
Л л	[l]	լ	L l
Љ љ	[ʎ]	լ ль) (ља→լյա, ље→լե, љи→լի, љо→լյո, љу→լյու)	Lj lj
М м	[m]	մ	M m
Н н	[n]	ն	N n
Њ њ	[ɲ]	ն (нь) (ња→նյա, ње→նե, њи→նի, њо→նյո, њу→նյու)	Nj nj
О о	[o]	օ (ђо→ջյո, љо→լյո, њо→նյո, јо→յո բառասկզբում ու ձայնավորից հետո, ьо բաղաձայններից հետո)	O o
П п	[p]	պ	P p
Р р	[r]	ռ	R r
С с	[s]	ս	S s
Т т	[t]	տ	T t
Ћ ћ	[ʨ]	չ (ћ ավելի փափուկ, քան ч-ն)	Ć ć
У у	[u]	ու (ђу→ջյու, љу→լյու, њу→նյու, ју→[ь]յու)	U u
Ф ф	[f]	ֆ	F f
Х х	[x]	խ	H h
Ц ц	ʦ]	ց	C c
Ч ч	[ʧ]	չ (արտասանվում է ավելի կոշտ, քան ћ)	Č č
Џ џ	[ʤ]	ջ	Dž dž
Ш ш	[ʃ]	շ	Š š

Այբուբենը Չեռնոգորիայում

Չեռնոգորիայում, ինչպես նաև նախկին Հարավսլավիայի մի շարք պետություններում գործածվում է երկու այբուբեն՝ վուկովիցա ու գաևիցա։ 2011 թվականին չեռնոգորական այբուբենում ավելացվեցին З́ ու С́ (լատինական տարբերակում՝ Ź ու Ś) տառերը։ Նախապես պլանավորվում էր ավելացնել նաև Ѕ (կիրիլիցա)/З (լատինական) տառը։

Աղբյուրներ

• Pravopisni priručnik - dodatak Velikom rječniku hrvatskoga jezika (Croatian). 2003. {{cite book}}: Cite uses deprecated parameter |authors= (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
• Pravopisni priručnik hrvatskoga ili srpskoga jezika (Croatian or Serbian). 1987. {{cite book}}: Cite uses deprecated parameter |authors= (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)