Վիքիպեդիա

Մասնակից:Anni Soleil/Ավազարկղ

< Մասնակից:Anni Soleil

Վիկինգներ, (հին անգլերեն wicing՝ ծովահեն[1], դանիերեն և բուկմոլ՝ vikinger , շվեդերեն և նյունորսկ՝ vikingar, իսլանդերեն՝ víkingar) հին սկանդինավյան ծովագնացներ։ Խոսել են հիմնականում՝ հին նորվեգերենով: Հյուսիսային Եվրոպայից արշավելով իրենց հայրենիք՝ միջին դարերում, մասնավորապես, 8-11-րդ դարերում առևտուր են արել ողջ Եվրոպայի տարածքում՝ հյուսիսում, կենտրոնում, արևելքում և արևմուտքում[2][3]։ Այս տերմինը տարածվել է նաև ժամանակակից անգլերենում և տեղական բարբառներում, այսպես անվանել են վիկինգների համայնքի բնակիչներին, ովքեր ապրել այն ժամանակահատվածում, որը հայտնի է որպես Վիկինգների դարաշրջան։ Սկանդինավյան ռազմականության, առևտրի, ժողովրդագրական էքսպանսիայի այս դարաշրջանն Սկանդինավիայի, Էստոնիայի, Բրիտանական կղզիների, Ֆրանսիայի, Կիևյան Ռուսիայի և Սիցիլիայի թագավորության վաղ միջնադարյան պատմության բաղկացուցիչ մասն է կազմում[4]։

Օժտված լինելով հրաշալի նավարկելու և ծովագնացությանը հատուկ բոլոր կարողություններով, և օգտագործելով երկայն նավեր՝ վիկինգների գործողությունները, երբեմն, ծավալվել են նաև Միջերկական ծովի առափնյա հատվածներում, Հյուսիսային Աֆրիկայում, Միջին Արևելքում և Կենտրոնական Ասիայում։ Առաջ գնալով հետախուզության, էքսպանսիայի և բնակեցման տևական փուլերով (տեղափոխվելով հիմնականում ծովերով և գետերով)՝ վիկինգների համայնքները և կանոնակարգերը հաստատվել են Հյուսիսարևմտյան Եվրոպայի, Եվրոպական Ռուսաստանի, Ատլանտյան օվկիանոսի հյուսիսային կղզիներ տարբեր տարածքներում, ընդհուպ մինչև՝ Հյուսիսային Ամերիկայի հյուսիս-արևմտյան ափեր։ Դրա ապացույցը հին սկանդինավյան մշակույթի լայն տարածումն է և միաժամանակ` Սկանդինավիայի մշակույթում այլ օտար մշակույթների ուժեղ ազդեցությունը։

Վիկինգների ներկայիս հասկացությունը, որով սխալմամբ հաճախ անվանում են վիկինգների այսօրվա հետնորդներին և այժմյան Սկանդինավիայի բնակիչներին, հաճախ, մեծապես տարբերվում է այն բարդ կերպարից, որը երևան է եկել հնագիտական և պատմական աղբյուրներից։ Վիկինգների ազնվահոգի վայրենու իդեալականացված կերպարն ի հայտ է եկել 18-րդ դարում, կատարելագործվել է ու տարածվել 19-րդ դարի Վիկինգների պատմության վերականգնման ժամանակ[5][6]։ Վիկինգների մասին ընդունված այն կարծիքները, ըստ որոնց՝ նրանց բնորոշել են որպես բարբարոս ծովահեններ կամ խիզախ արկածախնդիրներ, մեծապես պարտական են այժմյան վիկինգների մասին 20-րդ դարի սկզբին ձևավորված զանազան հակասական առասպելներին։ Վիկինգների մասին ներկայիս հայտնի բնորոշումները հիմնականում հիմված են կլիշեների և կարծրատիպերի վրա, որոնք դժվարացնում են վիկինգների ժառանգության ներկայիս գնահատումը։ Նման բնորոշումները ոչ միշտ են ճշգրիտ, օրինակ՝ ոչ մի վկայություն չկա, որ վիկինգները եղջյուրավոր սաղավարտներ են կրել։

Ստուգաբանություն խմբագրել

 
Նորվեգական ֆիորդ

Ըստ մի վարկածի՝ վիկինգ բառը ծագում է իգական սեռի .................վիկ բառից, որը նշանակում է «խորշ, ծովախորշ, փոքրիկ ծոց»[7]:

Շատ թեորիաներ կան, ըստ որոնց՝ վիկինգ բառը ծագել է Նորվեգիայի պատմական մարզ Վիքենի (կամ հին նորվեգերենով՝ Վիքին) անվանումից, որը նշանակում է «մարդ Վիքենից»։ Այս տեսության համաձայն՝ վիկինգ բառը բնութագրել է տվյալ տարածաշրջանի մարդկանց, և միայն վերջին տարիներին է դրա իմաստը լայնորեն տարածվել վաղ միջնադարում ապրող սկանդինավցիների վրա։ Այնուամենայնիվ, տվյալ թեորիայի հետ կապված շատ անհամաձայնություններ կան։ Հին նորվեգական ձեռագրերի մեջ Վիկենի տարածաշրջանում ապրած մարդկանց ոչ թե վիկինգներ են անվանել, այլ հիշատակել են «Վիք բնակիչներ»՝ վիքվերիր (ժամանակակից նորվեգերեն) անվամբ։ Բացի այդ, այս արտահայտությունն արական սեռով է դրված (հին սկանդինավերեն վիքինգռ) և բառացառում է իգական սեռը (հին նորվեգերեն վիքինգ): Սա վիճելի է, որովհետև հավանականությունն ավելի մեծ է, որ արական սեռն է ծագել իգականից, այլ ոչ՝ հակառակը[8][9][10]։ Շվեդական ռունաքարերի վրա փորագրված մի քանի գրությունների մեջ` այս տերմինն օգտագործվել է որպես անձնանուն: Ոչ մի լուրջ վարկած չկա, ըստ որի՝ Վիկինգների դարաշրջանի ավարտից առաջ վիկինգ բառը հարանշանակություն է ունեցել, ընդ որում՝ բացասական:

Վիկինգ բառն ստուգաբանվում է նաև հին նորվեգերենի իգական սեռի վիքա արմատի «ծովային մղոն» նշանակությամբ (այս վարկածը պաշտպանվել է նաև հայտնի ստուգաբան Անատոլի Լիբերմանի կողմից[11]), որը ծագում է «վեիք» կամ «վիք» արմատից և նշանակում է «թիավարների հերթափոխ»։ Սրա հիմքում ընկած է հին սկանդինավերեն «վիքան» բայը, որը նշանակում է «շրջել» և նման է հին իսլանդերեն «վիկջա» («իկվա», «վիկվա») ՝ «շուռ տալ, տեղափոխել» բային և ծովային նշանակություն է ունեցել[12]։ Լեզվաբանական տեսանկյունից, այս վարկածն ավելի հավաստի է[12] և, հավանաբար, վիկինգ բառն ավելի շուտ է առաջացել, քան Հյուսիսարևմտյան Եվրոպայի գերմանական ծագում ունեցող ժողովուրդների ծովային ճանապարահորդությունները, որովհետև հին ֆրիզերեն ուղղագրությունը ցույց է տալիս, որ այդ բառն արտասանվում է քմային ք-ով և ամենայն հավանակնությամբ, այն գոյություն է ունեցել Հյուսիարևմտյան Եվրոպայի գերմանական ծագում ունեցող ժողովուրդների շրջանում ավելի շուտ քան քմայնացումը, մոտ 5-րդ դարում կամ ավելի շուտ (արևմտյան ճյուղում)[13][14]: Սրա ետևում թաքնված գաղափարը հետևյալն էր․ հավանաբար, հոգնած թիավորները միմյանց ազատում էին թիերից և հերթափոխում իրար։ Հավանական է, որ հին նորվեգերեն իգական սեռի վիքինգ բառն (ինչպես՝ ֆառա ի վիքինգ բառակապակցությունը) ունեցել է ծովային ճանապարհորդություն իմաստը և բնութագրվել թիավարների հերթափոխով, այսինքն՝ ճանապարհորդությունների երկարատևությամբ, որովհետև առագաստների դարաշրջանին նախորդող դարաշրջանում ծովային երկարատև ճանապարհորդությունները տարբերակում էին թիավարների հերթափոխով։ Հետևապես, վիքինգռ (արական սեռ) բառով կոչել են այն մարդկանց, որոնք մասնակցել են թիավարների հերթափոխով բնորոշվող ծովային ճանապարհորդություններին։ Ըստ այս դիտարկման՝ վիքինգ բառն սկանդինավցի ծովագնացների հետ որևէ կապ չի ունեցել, թեև դրանց հավանական կապը ենթադրվել է, երբ սկանդինավցիներն սկսել են գերիշխել ծովափնյա տարածքներում[15]։

Հին անգլերենում, վայսինգ բառն առաջին անգամ հայտնվել է անգլոսաքսոնական «Վիդսիթ» պոեմում, որը հավանաբար, թվագրվում է 9-րդ դարով: Ե՛վ հին անգլերենում, և՛ Համբուրգ-Բրեմեն քաղաքների արքեպիսկոպոսների պատմության մեջ, որը գրվել է մոտ 1070-ականականնվնն՝՝՝երին Ադամ Բրեմենի կողմից, այս տերմինը վերագրվել է սկանդինավցի ծովահեններին ու ծովային արշավանքների մասնակիցներին և ոչ որևէ ժողովրդի կամ մշակույթի, ինչպես հին նորվեգերում: Այս բառը չի հիշատակվել միջին անգլերենով պահպանված տեքստերից ոչ մեկում:

Իսլանդացի Օռնոլֆուռ Քրիստյանսսոնի տեսության համաձայն՝ վայսինգ բառի ծագման բանալին «Վիդսիթ» պոեմի «վիկինգ տոհմ» ("wicinga cynn") արտահայտությունն է, որով անվանել են այն ժողովրդին կամ տոհմին, որն ապրել է Սկանդինավյան Յորքում (Յորվիկ. 9-րդ դարում այն գտնվել է նորվեգացիների իշխանության տակ): Վիկինգ բառը միջին անգլերեն է ներմուծվել 18-րդ դարում՝ Վիկիգների պատմության վերականգնմամբ, որի ժամանակ էլ այն ձեռք բերել «բարբարոս զինվորի» կամ ազնվահոգի վայրնու, իդեալականացված, վերամբարձ ենթատեքստ: 20-րդ դարում, վիկինգ բառը մեկնաբանվել ու լայնորեն տարածվել է «Սկանդինավիայում և այլ տարածքներում (Իսլանդիա, Ֆարերյան կղզիներ) բնակվող ծովային արշավանքների մասնակիցներ» իմաստով, նաև ունեցել է «8-րդ դարի վերջերից մինչև 11-րդ դարի 700 -մինչև1100 թվ,ականը ծովային արշավանքների մասնակից մշակույթի ցանկացած իմ անդամՈրպես լրացյալ որդաստը: լրացյալածական, վիկինգ բառն օգտագործվում է վիկինգների և նրանց մշակութային կյանքի հետ կապված հասկացությունները, երևույթները ու գտածոներն անվասնելու համար, ինչպե՝ Վիկինգների դարաշրջան, Վիկինգների մշակույթ, Վիկինգների արվ, Վիկինգների նավեր, վիկինգների նավ և այլն[16]:

Այլ անվանումներ խմբագրել

Գերմանացիների համար վիկինգները հայտնի են եղել որպես ասկոմաննոներ («հացենի մարդիկ»), քանի որ իրենց նավակները հացենու փայտից էին սարքում[17]: Իռլանդացիները վիկինգներին կոչում էին «դուբգեիլ և ֆիննգեիլ», այսինքն՝ «սևամաշկ և սպիտակամաշկ օտարերկրացիներ»[18], գելերը՝ «Լոխլանախ»՝ «լճակի մարդ»[19], իսկ անգլոսաքսոնները՝ «դին»[20]:

 
Եվրոպան 814 թվականին: Ռուսլագենը գտնվում է հյուսիսում, վարդագույնով ներկված «Շվեդացիներ և գոթեր» տարածքում:

Սլավոնները, արաբները և բյուզանդացիները վիկինգներին ճանաչել են որպես ռուսներ (Rhōs)[21], որը հավանաբար ծագել է ռոփս (rōþs) բառի զանազան գործածություններից մեկից և ունեցել՝ «թիավարության հետ առնչություն ունեցող» իմաստ, կամ Շվեդիայի արևելքի կենտրոնական հատվածում գտնվող Ռուսլագեն տարածաշրջանի անվանումից, որտեղից էլ սերել են սլավոնական հողերով շրջագայություններ անող վիկինգների մեծ մասը: Ներկայումս, շատ հնագետներ և պատմագիրներ կարծում են, որ սլավոնական հողերի այս սկանդինավյան բնակավայրերը մեծ նշանակություն են ունեցել Կիևյան Ռուսիայի Դաշնության ձևավորման գործում, հետևաբար, նաև Ռուսաստանի և Բելառուսի անվանումների մեջ: Վարկածներ կան, որ հարևան երկրների լեզուներում Շվեդիայի այլ անվանումները՝ ֆիններենով Ռոութսի և էստոներենով Ռոթսի, ծագել են ռոփս բառից։

Սլավոններն ու բյուզանդացիները վիկինգներին անվանել են վարյագներ (ռուսերեն՝ варяги, հին նորվեգերեն՝ Væringjar - վարյանգար, որը նշանակում է «երդվյալներ» vàr- «վստահություն, հավատարմության երդում» արմատից, որն էլ կապ ունեցենալ է հին անգլերեն wær «համաձայնություն, դաշնագիր, խոստում» և հին բարձր գերմաներեն wara՝ «հավատարմություն» բառերի հետ[21])։ Բյուզանդական կայսրության սկանդինավցի թիկնապահները՝ կայսեր պաշտպանությունն ապահովող զինվորականները, հայտնի են եղել Վարյագյան գունդ անվանումով։

Ֆրանկները վիկինգներին անվանել են հյուսիսային մարդիկ կամ դանիացիներ, մինչդեռ, անգլիացիները նրանց անվանել են դանիացիներ (վիկինգներ, ովքեր 8-11-րդ դարերում ներխուժել են Անգլիա) կամ հեթանոսներ, իռլանդացիները՝ դիցապաշտներ կամ այլազգիներ (ոչ քրիստոնյա, ոչ հռոմեացի, ոչ հրեա)[22]։

«Անգլոսկանդինավյան» տերմինը վերաբերվում է 8-13-րդ դարերի հնագիտական և պատմական այն շրջանին, երբ Սկանդինավիայի տարածքում ապրող՝ վիկինգներ կոչվող մարդիկ արտագաղթել են և Բրիտանական կղզիներ գրավել։ Այն տարբերվում է «անգլոսաքսոնական» տերմինից։ Գոյություն ունեն շատ այլ նման տերմիններ, օրինակ՝ նորվեգագելական, որը վերաբերվում է Իռլանդիային և Շոտլանդիային։

Պատմություն խմբագրել

Վիկինգների դարաշրջան խմբագրել

Արձանագրություններում հիշատակված ամենավաղ՝ 790-ական թվականների ասպատակություններից մինչև 1066 թվականի Անգլիայի նորմանդական նվաճումն ընկած տարիներն Սկանդինավյան պատմության մեջ հայտնի են Վիկինգների դարաշրջան անվանումով[23]: Վիկինգների դեպի հարավն ուղղված ծովային արշավանքներն իրականացվել են Նորվեգական և Բալթիկ ծովերով: Նորմաններն սերել են վիկինգներից: 10-րդ դարում, Ֆրանսիայի հյուսիսում գտնվող Նորմանդիայի դքսությունում նրանք գերիշխանություն են ստացել, և այս առումով էլ վիկինգների ժառանգները շարունակել են որոշակի իշխանություն ունենալ Հյուսիսային Եվրոպայում: Դրա վառ օրինակն է անգլոսաքսերի վերջին թագավոր՝ Հարոլդ Գոդվինսոնը, որը դանիական արմատներ է ունեցել: Նույնիսկ երկու դանիացիներ Անգլիայի գահին են բարձրացել. Կանութ Դանիացին թագավորել է 1013-1014 թվականները, իսկ նրա որդի Կնուդ I Մեծը՝ 1016-1035 թվականները[24][25][26][27][28]:

 
Անգլիա ներխուժող դանիացի նավաստիների պատկեր:12-րդ դարի պատկերազարդ ձեռագիր մատյան, «Պատառիկներ Սուրբ Էդմունդի կյանքից» (Մորգանի գրադարան և թանգարան)

Աշխարհագրական առումով, Վիկիկինգների դարաշրջանը վերագրվում է ոչ միայն Սկանդինավյան երկրներին (Դանիա, Նորվեգիա, Շվեդիա), այլ նաև՝՞՞՞՞՞՞՞՞՞՞՞ հյուսիս-գերմանական տիրապետության տակ գտնվող տարածքներ, գլխավորապես՝ Դենլոուն (Դանելագ), Նորթումբրիայի թագավորության գտածոների ադմինիստրատիվ կենտրոնը՝ Սկանդինավյան Յորքը[29], Մերսիայի որոշ հատվածներ և Արևելյան Անգլիայի թագավորությունը: Ծովային ճանապարհորդությունների ժամանակ, վիկինգ ծովագնացները դեպի հյուսիս, արևմուտք և արևելք նոր ուղիներ են բացահայտել և հիմք դրել Շետլանդյան, Օրկնեյան և Ֆարերյան կղզիներում, Իսլանդիայում և Գրենլանդիայում[30] մի շարք անկախ բնակավայրերի հիմնադրմանը: Դրանց թվում է նաև Նյուֆաունդլենդի Լ'Անս-օ-Մեդոուս պատմական հուշարձանը, թեպետ որպես բնակատեղի այն շատ կարճ (մոտ 1000 տարի) կյանք է ունեցել[31]: Սկանդինավցիները Գրենլանդիայում բնակություն են հաստատել մոտ 980 թվականից՝ Միջնադարյան ջերմային դարաշրջանի ընթացքում և15-րդ դարի կեսերին, սակայն լքել են տարածքը՝ մասամբ կլիմայի փոփոխության պատճառով[32]: Վիկինգներից սերող Ռյուրիկովիչների արքայատոհմն իշխել է Արևելյան Եվրոպայի սլավոնախոս և ուգրո-ֆիննախոս մի շարք տարածքներում և 882 թվականին գրավել Կիևը՝ դարձնելով Կիևյան Ռուսիայի մայրաքաղաք[33]:

839 թվականից՝ շվեդ հետախույզների Բյուզանդիոն առաջին այցից հետո, սկանդինավցիները Բյուզանդական կայսրությունում որպես վարձու զինվորներ են ծառայել[34]: 10-րդ դարի վերջին, կայսերական թիկնապահների մի նոր զինվորական միավոր է ձևավորվել: Այն կոչվել է Վարյագյան գունդ՝ իր կազմում մեծ թվով սկանդինավցիներ ներառելու համար: Հնարավոր է, որ Վարյագյան բառը սկանդինավյան ծագում ունի, սակայն սլավոներենում և հունարենում այն վերաբերվել է թե սկանդինավցիներին, թե ֆրանկներին: Վարյագյան գնդում ծառայող ամենահայտնի սկանդինավցին Հարալդ Հարդրադան է եղել, որը հետագայում դարձել է Նորվեգիայի թագավոր (1047–1066):

Հնագիտական պեղումները պարզել են, որ վիկինգները հասել են Աբբասյան Խալիֆայության (Իսլամական կայսրություն) կենտրոն՝ Բաղդադ[35]: Սկանդինավցիները հաճախ են Վոլգայով նավարկել՝ վաճառելով զանազան ապրանքներ. մորթեղեն, ժանիքներ, փոկի ճարպ՝ նավի խցիչի համար և, նույնիսկ ստրուկներ: Այդ ժամանակահատվածի կարևոր առևտրային նավահանգիստներն էին՝ Բիռկան, Հեդեբյուն, Կաուփանգը, Սկանդինավյան Յորքը, Հին Լադոգան, Նովգորոդը և Կիևը:

Ընդհանուր առմամբ, նորվեգացիները տարածվել են հյուսիսային և արևմտյան հատվածներում՝ Իռլանդիայում, Շոտլանդիայում, Իսլանդիայում և Գրենլանդիայում, դանիացիները՝ Անգլիայում և Ֆրանսիայում՝ բնակություն հաստատելով Դենլոուում (Հյուսիսային/Արևելյան Անգլիա) և Նորմանդիայում, իսկ շվեդներն` արևմուտքում՝ Կիևյան Ռուսիայում:

Շվեդական ռունաքարերի արձանագրություններում հիշատակվող՝ անդրծովյան արշավանքների կեսից ավելին, վերաբերվում են դեպի Արևմտյան Եվրոպա ասպատակություններին ու ճանապարհորդություններին: Իսլանդական սագաների համաձայն՝ շատ նորվեգացի վիկինգներ, նույնպես, Արևելյան Եվրոպա են գնացել: Վիկինգների դարաշրջանում Նորվեգիան, Շվեդիան և Դանիան որպես պետություն գոյություն չեն ունեցել և չնայած աշխարհագրական տարբերություններին՝ այդ շրջանի հասարակությունը միատարր է եղել և մշակույթի ու լեզվի մեջ շատ ընդհանրություններ ունեցել:

Սկանդինավցի թագավորների անունները միայն Վիկինգների դարաշրջանի վերջին են հայտնի դարձել: Վիկինգների դարաշրջանի ավարտից հետո, մի քանի թագավորություններ՝ որպես առանձին ազգեր, աստիճանաբար ինքնություն են ձեռք բերել և ձեռք ձեռքի տված քրիստոնյա դարձել: Հետևաբար, վիկինգների դարաշրջանի ավարտն սկանդինավցիների համար ազդարարել է համեմատաբար կարճ Միջնադարի սկիզբը:

Տարածքների ընդլայնում խմբագրել

 
Վիկինգների ճանապարհորդությունները

Նորվեգացի վիկինգների կողմից Իսլանդիայի գաղութացումը սկսվել է 9-րդ դարում: Առաջին աղբյուրը, որտեղ հիշատակվել է Իսլանդիայի և Գրենլանդիայի մասին՝ 1053 թվականին գրված պապական նամակներից մեկն է: Ապա, 20 տարի հետո այդ անունները հայտնվել են նաև Ադամ Բրեմենի «Համբուրգի եպիսկոպոսների գործերը» քրոնիկոնում: It was not until after 1130, when the islands had become Christianized, that accounts of the history of the islands were written from the point of view of the inhabitants in sagas and chronicles.[36] Վիկինգները հետազոտել են հյուսիսային կղզիներն ու Հյուսիսատլանտյան ափերը, նույնիսկ, խիզախել են մեկնել ու հետազոտել Հյուսիսային Աֆրիկան, Ռուսաստանի արևելյան ափերը, Կոստանդնուպոլիսը և Միջին Արևելքը[37]: Ներխուժելով տարբեր բնակավայրեր և շահամոլաբար գաղութացնելով դրանք՝ վիկինգները թալանել են տեղի բնակչությանը և այնտեղ առևտրով զբաղվել[38]: Վաղ շրջանում, ասպատակություններից հետո վիկինգները սովորաբար հայրենիք էին վերադառնում: Ավելի ուշ, նրանց հաջորդները տուն վերադառնալու փոխարեն բնակություն էին հաստատում գաղութներում[39]:

Էրիկ Շիկահերի որդի՝ Լեյֆ Էրիկսոնի գլխավորությամբ՝ վիկինգները հասել են Հյուսիսային Ամերիկա և ներկայիս Լ'Անս-օ-Մեդոուսում, Նյուֆաունդլենդում և Կանադայում կարճատև բնակության ավաններ հիմնել: Տարածքների այս ընդլայնումը տեղի է ունեցել Միջնադարյան ջերմային դարաշրջանում[40]:

Մայրցամաքային Եվրոպայում վիկինգների տարածքների ընդլայնումն ավելի նեղ շրջանակ է ընդգրկել: Հարավում նրանք հզոր մշակույթներ կրող սահմանակիցներ են ունեցել: Սկզբում, այդ սահմանակիցներից էին սաքսերը, որոնք բնակվել են ներկայիս Հյուսիսային Գերմանիայի տարածքում գտնվող՝ Հին Սաքսոնիայում: Սաքսերը դաժան էին և ազդեցիկ: Նրանք հաճախ վիկինգների հետ բախման մեջ եղել: Սաքսոնական հարձակումներին դիմադրելու և սեփական դիրքն ամրապնդելու համար՝ դանիացիները Հեդեբյու բնակավայրում և դրա շուրջ՝ կառուցել են Դանեվիրկեյի պաշտպանական հսկայական ամրաշինությունը[41]: Վիկինգներն ականատես են եղել 772 թվականից մինչև 804 թվականը ձգվող Սաքսոնիայի պատերազմների 30-րդ տարում Կառլոս Մեծի գլխավորությամբ իրականցվող՝ սաքսոններին իր իշխանությանը հնազանդեցնելու կատաղի փորձերին: Սաքսոնների պարտությունը հանգեցրել է իրենց բռնի քրիստոնեականացմանը: Պատերազմից հետո Հին Սաքսոնիան մտել է Կարոլինգյան կայսրության կազմի մեջ: Ֆրանկների հանդեպ վախը վիկինգներին դրդել է նպաստել Դանեվիրկեյի տարածքի ընդլայնմանը, իսկ պաշտպանական կառույցներն այդ նպատակներով օգտագործվել են Վիկինգների դարաշրջանում և կանգուն մնացել մինչև1864 թվական[42]:

Բալթիկ ծովի հարավային ափն Օբոդրիտների իշխանության տակ է եղել: Օբոդրիտները սլավոնական ցեղերի միավորում էին, որոնք հավատարիմ էին Կարոլինգներին և ավելի ուշ՝ Ֆրանկական թագավորությանը: Վիկինգները, Գուդֆրեդ թագավորի առաջնորդությամբ, 808 թվականին ավերել են Բալթիկ ծովի ափին գտնվող Օբոդրիտ քաղաքը և առևտրականներին տեղափոխել Հեդեբյու[43]: Սա ապահովեց Բալթիկ ծովի շրջակայքում ունեցած վիկինգների գերիշխանությունը, որն էլ շարունակվեց Վիկինգների ողջ դարաշրջանում:

Շարժառիթներ խմբագրել

Այն շարժառիթները, որոնք դրդել են Վիկինգներին ընդլայնել իրենց տարածքները, Սկանդինավյան պատմության մեջ բանավեճերի թեմա են դարձել։ One common theory posits that Charlemagne "used force and terror to Christianise all pagans", leading to baptism, conversion or execution, and as a result, Vikings and other pagans resisted and wanted revenge.[44][45][46][47][48] Professor Rudolf Simek states that "it is not a coincidence if the early Viking activity occurred during the reign of Charlemagne".[44][49] The penetration of Christianity into Scandinavia led to serious conflict dividing Norway for almost a century.[50]

 
Viking settlements and voyages

Another explanation is that the Vikings exploited a moment of weakness in the surrounding regions. England suffered from internal divisions and was relatively easy prey given the proximity of many towns to the sea or to navigable rivers. Lack of organised naval opposition throughout Western Europe allowed Viking ships to travel freely, raiding or trading as opportunity permitted. The decline in the profitability of old trade routes could also have played a role. Trade between western Europe and the rest of Eurasia suffered a severe blow when the Roman Empire fell in the 5th century.[51] The expansion of Islam in the 7th century had also affected trade with western Europe.[52]

Raids in Europe, including raids and settlements from Scandinavia, were not unprecedented and had occurred long before the Vikings arrived. The Jutes invaded the British Isles three centuries earlier, pouring out from Jutland during the Age of Migrations, before the Danes settled there. The Saxons and the Angles did the same, embarking from mainland Europe. The Viking raids were, however, the first to be documented in writing by eyewitnesses, and they were much larger in scale and frequency than in previous times.[53]

Vikings themselves were expanding; although their motives are unclear, historians believe that scarce resources were a factor. [54] Vikings wanted to loot the wealthy and become the dominant class. While doing so, they enslaved many and solved them across the sea.[պարզաբանել][55]

The "Highway of Slaves" was a term used to describe a route that the Vikings found to have a direct pathway from Scandinavia to Constantinople and Baghdad while traveling on the Baltic Sea. With the advancements of their ships during the ninth century, the Vikings were able to sail to Russia and some northern parts of Europe. [56]

End of the Viking Age խմբագրել

During the Viking Age, Scandinavian men and women travelled to many parts of Europe and beyond, in a cultural diaspora that left its traces from Newfoundland to Byzantium. This period of energetic activity also had a pronounced effect in the Scandinavian homelands, which were subject to a variety of new influences.[57] In the 300 years from the late 8th century, when contemporary chroniclers first commented on the appearance of Viking raiders, to the end of the 11th century, Scandinavia underwent profound cultural changes.

 
Blar a' Bhuailte, the site of the Vikings' last stand in Skye

By the late 11th century, royal dynasties legitimised by the Catholic Church (which had had little influence in Scandinavia 300 years earlier) were asserting their power with increasing authority and ambition, and the three kingdoms of Denmark, Norway, and Sweden had taken shape. Towns appeared that functioned as secular and ecclesiastical administrative centres and market sites, and monetary economies began to emerge based on English and German models.[58] By this time the influx of Islamic silver from the East had been absent for more than a century, and the flow of English silver had come to an end in the mid-11th century.[59] Christianity had taken root in Denmark and Norway with the establishment of dioceses during the 11th century, and the new religion was beginning to organise and assert itself more effectively in Sweden. Foreign churchmen and native elites were energetic in furthering the interests of Christianity, which was now no longer operating only on a missionary footing, and old ideologies and lifestyles were transforming. By 1103, the first archbishopric was founded in Scandinavia, at Lund, Scania, then part of Denmark.

The assimilation of the nascent Scandinavian kingdoms into the cultural mainstream of European Christendom altered the aspirations of Scandinavian rulers and of Scandinavians able to travel overseas, and changed their relations with their neighbours. One of the primary sources of profit for the Vikings had been slave-taking. The medieval Church held that Christians should not own fellow Christians as slaves, so chattel slavery diminished as a practice throughout northern Europe. This took much of the economic incentive out of raiding, though sporadic slaving activity continued into the 11th century. Scandinavian predation in Christian lands around the North and Irish Seas diminished markedly.

The kings of Norway continued to assert power in parts of northern Britain and Ireland, and raids continued into the 12th century, but the military ambitions of Scandinavian rulers were now directed toward new paths. In 1107, Sigurd I of Norway sailed for the eastern Mediterranean with Norwegian crusaders to fight for the newly established Kingdom of Jerusalem, and Danes and Swedes participated energetically in the Baltic Crusades of the 12th and 13th centuries.[60]

Հիմնական հոդված՝ Վիկինգների դարաշրջան
Հիմնական հոդված՝ Վիկինգների տարածքների ընդլայնում
  1. ↑ Whitelock, Dorothy. Sweet's Anglo-Saxon Reader, OUP 1967, p. 392
  2. ↑ Viking (people), Encyclopædia Britannica.
  3. ↑ Roesdahl, pp. 9–22.
  4. ↑ Brink 2008
  5. ↑ Wawn 2000
  6. ↑ Johnni Langer, "The origins of the imaginary viking", Viking Heritage Magazine, Gotland University/Centre for Baltic Studies. Visby (Sweden), n. 4, 2002.
  7. ↑ The Syntax of Old Norse by Jan Terje Faarlund; p 25 0-19-927110-0; The Principles of English Etymology By Walter W. Skeat, published in 1892, defined Viking: better Wiking, Icel. Viking-r, O. Icel. *Viking-r, a creek-dweller; from Icel. vik, O. Icel. *wik, a creek, bay, with suffix -uig-r, belonging to Principles of English Etymology By Walter W. Skeat; Clarendon press; p. 479
  8. ↑ Eldar Heide (2005). «Víking – 'rower shifting'? An etymological contribution» (PDF). Arkiv för nordisk filologi. 120: 41–54. Վերցված է 20 April 2015-ին.
  9. ↑ Walter W. Skeat: Principles of English Etymology Clarendon press, p. 479
  10. ↑ Kvilhaug, Maria. «The Tribe that Gave Vikings Their Name?». http://freya.theladyofthelabyrinth.com/. Freya. Վերցված է 17 March 2015-ին. {{cite web}}: External link in |website= (օգնություն)
  11. ↑ «What Did The Vikings Do Before They Began to Play Football? - OUPblog». 15 July 2009.
  12. ↑ 12,0 12,1 Hans C. Boas (13 May 2014). «Indo-European Lexicon - PIE Etymon and IE Reflexes». Linguistics Research Center. The University of Texas at Austin. Վերցված է 20 April 2015-ին.
  13. ↑ Eldar Heide (2005). «Víking - 'rower shifting'? An etymological contribution» (PDF). Arkiv för nordisk filologi. 120: 41–54. Վերցված է 20 April 2015-ին.
  14. ↑ Bernard Mees (2012). «Taking Turns: linguistic economy and the name of the Vikings». Royal Melbourne Institute of Technology (RMIT). Arkiv för nordisk filologi. academia.edu. 127: 5–12. Վերցված է 20 April 2015-ին.
  15. ↑ Eldar Heide (2008). «Viking, week, and Widsith. A reply to Harald Bjorvand». Centre of Medieval Studies (University of Bergen). Arkiv för nordisk filologi. academia.edu. 123: 23–28. Վերցված է 20 April 2015-ին.
  16. ↑ Beard, David. «The Term "Viking"». http://www.archeurope.com. Archaeology in Europe. Արխիվացված է օրիգինալից 7 April 2012-ին. Վերցված է 23 April 2014-ին. {{cite web}}: External link in |work= (օգնություն); Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  17. ↑ Wolf, 2004, էջ 2
  18. ↑ Smyth, Alfred (1970–73). Saga-book of the Viking Society. University College London. էջեր 101–117.
  19. ↑ Educational Company of Ireland, 2000, էջ 472
  20. ↑ Brookes, 2004, էջ 297
  21. ↑ 21,0 21,1 D'Amato, 2010, էջ 3
  22. ↑ Sawyer, History of the Vikings, p. 2
  23. ↑ Peter Sawyer, The Viking Expansion, The Cambridge History of Scandinavia, Issue 1 (Knut Helle, ed., 2003), p. 105.
  24. ↑ Lund, Niels "The Danish Empire and the End of the Viking Age", in Sawyer, History of the Vikings, pp. 167–81.
  25. ↑ The Royal Household, "Sweyn", The official Website of The British Monarchy, 15 March 2015, accessed 15 March 2015
  26. ↑ Lawson, M K (2004). "Cnut: England's Viking King 1016-35". The History Press Ltd, 2005, 978-0582059702.
  27. ↑ The Royal Household, "Canute The Great", The official Website of The British Monarchy, 15 March 2015, accessed 15 March 2015
  28. ↑ Badsey, S. Nicolle, D, Turnbull, S (1999). "The Timechart of Military History". Worth Press Ltd, 2000, 1-903025-00-1.
  29. ↑ "History of Northumbria: Viking era 866 AD–1066 AD" www.englandnortheast.co.uk.
  30. ↑ The Fate of Greenland's Vikings, by Dale Mackenzie Brown, Archaeological Institute of America, 28 February 2000
  31. ↑ Langmoen IA (4 April 2012). «The Norse discovery of America». Neurosurgery. 57 (6): 1076–87, discussion 1076–1087. doi:10.1227/01.neu.0000144825.92264.c4. PMID 16331154.
  32. ↑ Ross, Valerie (31 May 2011). «Climate change froze Vikings out of Greenland». Discover. Kalmback Publishing. Վերցված է 6 April 2013-ին.
  33. ↑ Rurik Dynasty (medieval Russian rulers) Britannica Online Encyclopedia
  34. ↑ Hall, p. 98
  35. ↑ Hall, p. 98
  36. ↑ Sawyer, History of the Vikings, pp. 110, 114
  37. ↑ «Los vikingos en Al-Andalus (abstract available in English)» (PDF). Jesús Riosalido. 1997. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 18 July 2011-ին. Վերցված է 11 May 2010-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  38. ↑ John Haywood: Penguin Historical Atlas of the Vikings, Penguin (1996). Detailed maps of Viking settlements in Scotland, Ireland, England, Iceland and Normandy.
  39. ↑ Sawyer, P. H. (2013-04-15). Kings and Vikings: Scandinavia and Europe AD 700–1100 (անգլերեն). Routledge. ISBN 9781134947775.
  40. ↑ Haine, Thomas (2008-03-01). «What did the Viking discoverers of America know of the North Atlantic Environment?». Weather (անգլերեն). 63 (3): 60–65. Bibcode:2008Wthr...63...60H. doi:10.1002/wea.150. ISSN 1477-8696.
  41. ↑ Matthias Schulz (27 August 2010). «'Sensational' Discovery: Archeologists Find Gateway to the Viking Empire». Spiegel Online International. Վերցված է 27 February 2014-ին.
  42. ↑ Lotte Flugt Kold (3 November 2014). «Dannevirke». danmarkshistorien.dk (Danish). Aarhus University. Վերցված է 20 December 2014-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  43. ↑ Näsman, Ulf (2000-11-01). «Raids, Migrations, and Kingdoms». Acta Archaeologica (անգլերեն). 71 (1): 1–7. doi:10.1034/j.1600-0390.2000.d01-1.x. ISSN 1600-0390.
  44. ↑ 44,0 44,1 Rudolf Simek, "the emergence of the viking age: circumstances and conditions", "The vikings first Europeans VIII–XI century—the new discoveries of archaeology", other, 2005, pp. 24–25
  45. ↑ Bruno Dumézil, master of Conference at Paris X-Nanterre, Normalien, aggregated history, author of conversion and freedom in the barbarian kingdoms. 5th–8th centuries (Fayard, 2005)
  46. ↑ "Franques Royal Annals" cited in Sawyer, History of the Vikings, p. 20
  47. ↑ Dictionnaire d'histoire de France, Perrin, Alain Decaux and André Castelot, 1981, pp. 184–85. 2-7242-3080-9.
  48. ↑ "the Vikings" R. Boyer history, myths, dictionary, Robert Laffont several 2008, p96 978-2-221-10631-0
  49. ↑ François-Xavier Dillmann, "Viking civilisation and culture. A bibliography of French-language", Caen, Centre for research on the countries of the North and Northwest, University of Caen, 1975, p. 19, and "Les Vikings: the Scandinavian and European 800–1200", 22nd exhibition of art from the Council of Europe, 1992, p. 26
  50. ↑ "History of the Kings of Norway" by Snorri Sturlusson translated by Professor of History François-Xavier Dillmann, Gallimard 2-07-073211-8 pp. 15–16, 18, 24, 33–34, 38
  51. ↑ Macauley Richardson, Lloyd. «Books: Eurasian Exploration». Policy Review. Hoover Institution. Արխիվացված է օրիգինալից 2009-12-16-ին.
  52. ↑ Crone, Patricia. Meccan trade and the rise of Islam. First Georgias Press. 2004.
  53. ↑ «Viking expeditions and raids». National Museum of Denmark. Վերցված է 20 April 2015-ին.
  54. ↑ Richards, J.D. (2005). The Vikings : a very short introduction. New York: Oxford University Press. էջ 50.
  55. ↑ Tignor, Adelman, Brown, Elman, Liu, Pittman, Shaw. Worlds Together Worlds Apart. London: Norton. էջ 352.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  56. ↑ Worlds Together Worlds Apart Volume One: Beginnings Through the 15th Century- Fourth EditionTignor, Adelman, Brown, Elman, Liu, Pittman, Shaw. Worlds Together Worlds Apart. London: Norton. էջ 352.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  57. ↑ Roesdahl, pp. 295–97
  58. ↑ Gareth Williams, "Kingship, Christianity and coinage: monetary and political perspectives on silver economy in the Viking Age", in Silver Economy in the Viking Age, ed. James Graham-Campbell and Gareth Williams, pp. 177–214; 978-1-59874-222-0
  59. ↑ Roesdahl, p. 296
  60. ↑ The Northern Crusades: Second Edition by Eric Christiansen; 0-14-026653-4
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Anni_Soleil/Ավազարկղ&oldid=5650427» էջից