Վիքիպեդիա

Մասնակից:DoctorLia/Ավազարկղ222

< Մասնակից:DoctorLia

Կյանքի երկարաձգում, մարդու կյանքի տևողության երկարացման հայեցակարգ՝ բժշկական միջամտությամբ և կյանքի առավելագույն տևողության ավելացմամբ[1] : Խնդրի մի շարք հետազոտողներ, «կյանքի ընդլայնողների», « անմահների » կամ « երկարակյացների » հետ միասին (նրանք, ովքեր ցանկանում են երկար կյանք ունենալ), ենթադրում են, որ հյուսվածքների երիտասարդացման, ցողունային բջիջների, վերականգնողական բժշկության, մոլեկուլային վերանորոգման, գենի ոլորտում ապագա բեկումները, թերապիան, դեղագործական միջոցները և օրգանների փոխարինումը (օրինակ՝ արհեստական օրգանների կամ քսենոտրանսպլանտացիաների միջոցով) ի վերջո մարդկանց հնարավորություն կտան ունենալ երկար կյանք (ագերասիա [2] ): Էթիկական հետևանքները, կյանքի երկարաձգման հետևանքով, քննարկվում են բիոէթիկայի մասնագետների կողմից:

Հակատարիքային ապրանքների վաճառքը, ինչպիսիք են հավելումները և հորմոնալ փոխարինիչները, շահութաբեր են համաշխարհային շուկայում: Օրինակ, արդյունաբերությունը, որը խթանում է հորմոնների օգտագործումը ԱՄՆ շուկայում ծերացման գործընթացը դանդաղեցնելու կամ հակադարձելու համար, 2009 թվականին 50 միլիարդ դոլլար եկամուտ է բերել[3]։ Նման հորմոնալ արտադրանքների արդյունավետությունն ու անվտանգությունը չի ապացուցվել[3] [4] [5] [6]։

Կյանքի միջին տևողությունը և երկարակեցությունը

խմբագրել

Ծերացման ընթացքում օրգանիզմը վնասում է իր մակրոմոլեկուլներին, բջիջներին, հյուսվածքներին ու օրգաններին : Ծերացումը ենթադրվում է, որ պայմանավորված է գենոմային անկայունությամբ, տելոմերների քայքայմամբ, էպիգենետիկ փոփոխություններով, պրոտեոստազի կորստով, միտոքոնդրիալ դիսֆունկցիայով, բջիջների ծերացումով, ցողունային բջիջների հյուծմամբ և փոխված միջբջջային հաղորդակցությամբ[7]: Ենթադրվում է, որ ազատ ռադիկալներով բջջի օքսիդացիոն վնասը նույնպես նպաստում է ծերացմանը[8][9]:

The longest documented human lifespan is 122 years 164 days, the case of Jeanne Calment, who according to records was born in 1875 and died in 1997, whereas the maximum lifespan of a wildtype mouse, commonly used as a model in research on aging, is about three years.[10] Genetic differences between humans and mice that may account for these different aging rates include differences in efficiency of DNA repair, antioxidant defenses, energy metabolism, proteostasis maintenance, and recycling mechanisms such as autophagy.[11]

The average life expectancy in a population is lowered by infant and child mortality, which are frequently linked to infectious diseases or nutrition problems. Later in life, vulnerability to accidents and age-related chronic disease such as cancer or cardiovascular disease play an increasing role in mortality. Extension of life expectancy and lifespan can often be achieved by access to improved medical care, vaccinations, good diet, exercise, and avoidance of hazards such as smoking.

Maximum lifespan is determined by the rate of aging for a species inherent in its genes and by environmental factors. Widely recognized methods of extending maximum lifespan in model organisms such as nematodes, fruit flies, and mice include caloric restriction, gene manipulation, and administration of pharmaceuticals.[12] Another technique uses evolutionary pressures such as breeding from only older members or altering levels of extrinsic mortality.[13][14] Some animals such as hydra, planarian flatworms, and certain sponges, corals, and jellyfish do not die of old age and exhibit potential immortality.[15][16][17][18]

Հավատքներ և մեթոդներ

խմբագրել

Սենոլիտիկներ և երկարակեցության դեղեր

խմբագրել

Սենոլիտիկները սպանում են ծերացող բջիջները, մինչդեռ սենոմորֆները՝ ապիգենինը, էվերոլիմուսը և ռապամիցինը, կարգավորում են ծերացող բջիջների հատկությունները՝ չսպանելով դրանք[19][20]: Սենոմորֆիկ ազդեցությունները կարող են լինել կյանքի երկարացման համար մի շարք դեղամիջոցների հիմնական մեխանիզմներից մեկը: Կան պոտենցիալ կյանքը երկարացնող դեղերի, ինչպես նաև հնարավոր թիրախային գեների/սպիտակուցների կենսաբանական տվյալների շտեմարաններ[21][22][23]:

Բացի ռապամիցինից և սենոլիտիկներից, վերաօգտագործման նպատակով առավել լայն ուսումնասիրվածները պարունակում են մետֆորմին, ակարբոզ, սպերմիդին և NAD+ խթանիչներ[24]։

Կյանքը երկարացնող շատ դեղամիջոցներ սինթետիկ այլընտրանքներ են կամ պոտենցիալ սննդային հավելումներ, ինչպիսիք են տարբեր հետազոտական ​​սիրտուին ակտիվացնող միացությունները (SRT2104-ը)[25]: Որոշ դեպքերում դեղերի կիրառումը զուգակցվում է սննդամթերքի ընդունման հետ, օրինակ՝ գլիցինի դեպքում՝ NAC-ի հետ համատեղ[26]: Հաճախ ուսումնասիրությունները կառուցված են կամ կենտրոնացած են կյանքի երկարաձգման նպատակներին, ընդգրկելով՝ և՛ սննդամթերքները, և՛ դեղագործական միջոցները (միասին կամ առանձին), ինչպիսիք են FOXO3 ակտիվատորները[27]:

Հետազոտողները ուսումնասիրում են նման նյութերի (թերևս առավել նշանակալից ռապամիցինի և նրա ածանցյալների) կողմնակի ազդեցությունները մեղմելու ուղիներ, և իրականացնում ուսումնասիրություններ, որոնք կօգնեն ընդհանուր առմամբ որոշել բուժման օպտիմալ ռեժիմները (ներառյալ ժամանակացույցը)[28][20][19][29][30][31]։

Սննդակարգ և հավելումներ

խմբագրել

Վիտամիններ և հակաօքսիդանտներ

խմբագրել

Ազատ ռադիկալների ծերացման տեսությունը ցույց է տալիս, որ հակաօքսիդանտ հավելումները կարող են երկարացնել մարդու կյանքը: Վերանայումները, սակայն, պարզել են, որ վիտամին A-ի(որպես β-կարոտին) և վիտամին E-ի հավելումների օգտագործումը, հնարավոր է,որ կարող են մեծացնել մահացությունը[32] [33]: Այլ աղբյուրներում չեն գտնվել վիտամին E-ի և այլ վիտամինների համակցված ազդեցությունը մահացության վրա[34]: Վիտամին D- ի տարբեր չափաբաժինների հավելումը հետազոտվում է [35] և կան նաև հետազոտություններ GlyNAC-ի(գլիցին և ացետիլցիստեին) վերաբերյալ [26]:

Բարդություններ

խմբագրել

Հակաօքսիդանտ հավելումների բարդությունները (հատկապես շարունակական բարձր չափաբաժինները) ներառում են, որ թթվածնի ռեակտիվ տեսակները(ԹԱՁ), որոնց ազդեցությունը մեղմվում է հակաօքսիդանտներով, «ֆիզիոլոգիապես կենսական նշանակություն ունեն ազդանշանի փոխակերպման, գեների և ռեդօքս ռեակցիաների կարգավորման համար, ենթադրելով, որ դրանց(ԹԱՁ-ի) ամբողջական վերացումը վնասակար կլինի»։ Մասնավորապես, դրանց վնաս պատճառելու ուղիներից մեկը ֆիզիկական վարժություններին հարմարվողականությունը ճնշելն է, ինչպիսին է մկանների հիպերտրոֆիան[36] [37] [38]: Հետազոտություններ են իրականացվում նաև էնդոգեն հակաօքսիդանտների արտադրության խթանման/ակտիվացման ուղղությամբ, մասնավորապես, չեզոք գլիցինի և դեղագործական NAC-ի[39]: Հակաօքսիդանտները կարող են փոխել տարբեր նյութերի օքսիդացման աստիճանը, օրինակ. հյուսվածքներ, մկանների կամ տեղամասեր, որոնցից յուրաքանչյուրը կարող է տարբեր հետևանքներ ունենալ, հատկապես տարբեր կոնցենտրացիաների դեպքում[40] [41] [42] [43]: Հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ միտոքոնդրիումները կարող են արձագանքել ԹԱՁ-ին, հետևաբար չափավոր օքսիդացիոն սթրեսը կարող է օգտակար լինել[44]:

Սննդային սահմանափակումներ

խմբագրել

2021 թվականի դրությամբ չկա որևէ կլինիկական ապացույց, որ սննդակարգի սահմանափակումը կնպաստի է մարդու երկարակեցությանը[45]:

Առողջ սննդակարգ

խմբագրել

Հետազոտությունը ցույց է տալիս, որ միջերկրածովյան սննդակարգը նվազեցնում է մահացության մակարդակը, ամրապնդում առողջությունն ու երկարացնում կյանքի տևողությունը[46] [47] [48] [49]: Հետազոտությունը բացահայտել է միջերկրածովյան սննդակարգի հիմնական օգտակար բաղադրիչները[50] [51]: Ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ սննդակարգի փոփոխությունը կյանքի տևողության ազգային հարաբերական աճի գործոն է[52]:

Լավագույն սննդակարգ

խմբագրել

Առողջության և կյանքի տևողության համար օպտիմալ սննդակարգ մշակելու մոտեցումները[53] ներառում են ՝

  1. Փոփոխություններ միջերկրածովյան սննդակարգում, օրինակ՝
  • բուսական ծագման [54] [55] մթերքների ավելացում՝ մսի ընդունման սահմանափակման հետ մեկտեղ[56]։ Մսամթերքի կիրառման կրճատումը սովորաբար առողջարար է(կամ կարող է լինել)[57],
  • նվազագույնի հասցնել ցանկացած տեսակի ալկոհոլի օգտագործումը։ Ավանդական միջերկրածովյան դիետաները ներառում են ալկոհոլի օգտագործումը(օրինակ՝ գինին), որը հետազոտության փուլում է, քանի որ ապացույցներ կան, որոնք ենթադրում են բացասական ազդեցությունն ուղեղի վրա նույնիսկ չափավոր սպառման դեպքում[58] [59]։
  • զտված հացահատիկի ամբողջական փոխարինում։ Միջերկրածովյան սննդակարգի որոշ առաջարկություններ չեն սահմանում կամ ներառում են զտված հացահատիկի փոխարեն ամբողջահատիկ օգտագործելու սկզբունքը: Ամբողջահատիկները ներառված են միջերկրածովյան սննդակարգում[60] [61]։

Այլ մոտեցումներ

խմբագրել

Բնագիտության վրա հիմնված հետագա առաջադեմ մոտեցումները ներառում են`

  • Գենետիկ և էպիգենետիկ փոփոխություններ [62] [63],
  • Բջջային վերածրագրավորում [64] [65] [63],
  • Էպիգենետիկ վերածրագրավորում [66],
  • Ցողունային բջիջների միջամտություններ։ Ցողունային բջիջների քանակի և որակի ավելացում և վերականգնողական ազդանշանների ակտիվացում [67] [68],
  • Նանոբժշկություն [69] [70],
  • Հյուսվածքների ճարտարագիտություն [71] (տես նաև՝ քսենոտրանսպլանտացիա և արհեստական օրգան ),
  • Էնդոգեն շրջանառվող կենսամոլեկուլներ։ Երիտասարդ կենդանիների արյան սպիտակուցները ցույց են տվել երկարակեցության որոշակի ներուժ կենդանիների ուսումնասիրություններում[72]: Ավելին, էքսերկինները ՝ ազդանշանային կենսամոլեկուլները, որոնք թողարկվում են վարժությունների ընթացքում կամ հետո, նույնպես խոստումնալից արդյունքներ են ցույց տվել[73]: Ցույց է տրվել, որ արտաբջջային վեզիկուլները արտազատվում են էքսերկինների հետ միաժամանակ, և դրանք նույնպես հետազոտված են[74][75]:
  • Անհատականացված միջամտություններ[76] [77] [76],
  • Պեպտիդներ[78],
  • Միտոքոնդրիալ փոփոխություններ։ Վաղ փուլի հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ միտոքոնդրիումային միջամտությունները, կարող են արդյունավետ լինել [79] [63] [80] [81] [82]։

Դաշտի ներսում

խմբագրել

Ծերացման կենսամարկերների, ինչպիսին էպիգենետիկ ժամացույցն է, հետազոտությունների կարիք կա՝ գնահատելու ծերացման գործընթացը և միջամտությունների արդյունավետությունը[83][22]: Նման բիոմարկերները կարող են ներառել նաև ուղեղի in vivo պատկերագրումը[84]:

Reviews sometimes include structured tables that provide systematic overviews of intervention/drug candidates with a review calling for integrating "current knowledge with multi-omics, health records, and drug safety data to predict drugs that can improve health in late life" and listing major outstanding questions.[21] Biological databases of prolongevity drug candidates under research as well as of potential gene/protein targets include GenAge, DrugAge and Geroprotectors.[21][85]

A review has pointed out that the approach of "'epidemiological' comparison of how a low versus a high consumption of an isolated macronutrient and its association with health and mortality may not only fail to identify protective or detrimental nutrition patterns but may lead to misleading interpretations". It proposes a multi-pillar approach, and summarizes findings towards constructing – multi-system-considering and at least age-personalized dynamic – refined longevity diets. Epidemiological-type observational studies included in meta-analyses should according to the study at least be complemented by "(1) basic research focused on lifespan and healthspan, (2) carefully controlled clinical trials, and (3) studies of individuals and populations with record longevity".[86]

Հորմոնալ բուժում

խմբագրել

Հակատարիքային արդյունաբերությունը առաջարկում է մի քանի հորմոնալ թերապիա: Դրանցից մի քանիսը քննադատության են ենթարկվել հնարավոր վտանգների և ապացուցված ազդեցության բացակայության համար: Օրինակ, Ամերիկյան բժշկական ասոցիացիան քննադատաբար է վերաբերվում հակատարիքային հորմոնալ բուժմանը[87]:

Մինչ աճի հորմոնը (GH) նվազում է տարիքի հետ, աճի հորմոնի օգտագործման ապացույցները որպես հակատարիքային թերապիա խառն են և հիմնված են հիմնականում կենդանիների ուսումնասիրությունների վրա: Տարբեր տեղեկություններ կան, որ GH-ը կամ IGF-1-ը բարելավում են մարդկանց ծերացման գործընթացը և այն մասին, թե արդյոք դրա ազդեցության ուղղությունը դրական է, թե բացասական[88]:

Կլոտոն[89][90] և էքսերկինները[91], ինչպիսին է իրիզինը[92], ուսումնասիրվում են որպես կյանքը երկարացնող պոտենցիալ միջոցներ:

Կենսակերպի գործոններ

խմբագրել

Մեկուսացումը[93] [94], ֆիզիկական ակտիվությունը(մասամբ նյարդակենսաբանական էֆեկտների և NAD+ մակարդակի բարձրացման միջոցով)[93] [95] [96] [97] [98] [99], հոգեբանական ստաբիլ վիճակը [100] [101], քնի տևողությունը [93], ցիրկադային ռիթմերը (քնի օրինաչափությունները, դեղերի ընդունումը և սնվելը) [102] [103] [104], ժամանցի տեսակները[93], չծխելը [93], ալտրուիստական հույզերն ու վարքագիծը [105] [106], սուբյեկտիվ բարեկեցությունը [107], լավ տրամադրությունը [93] և սթրեսը (ներառյալ ջերմային շոկի սպիտակուցի միջոցով) [93] [108] հետազոտվում են որպես պոտենցիալ կյանքի երկարացման գործոններ։

Առողջ ապրելակերպը և առողջ սննդակարգն առաջարկվել են որպես «առաջին գծի, գործառույթը պահպանող ռազմավարություններ՝ ներառյալ գոյություն ունեցող և նոր դեղամիջոցները և նոր «սննդային» հավելումները»[109]:

Հասարակական ռազմավարություններ

խմբագրել
 
ՏՀԶԿ հարուստ երկրների կյանքի սպասվող տևողությունն ընդդեմ առողջապահական ծախսերի. ԱՄՆ միջինը $10,447 2018 թ . [110]

Մահվան ընդհանուր պատճառների վերացումը կարող է մեծացնել բնակչության և ամբողջ մարդկության կյանքի տեւողությունը: Օրինակ, 2020 թվականի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ 2015 թվականին օդի աղտոտվածության պատճառով կյանքի միջին տևողության կորուստը (LLE) կազմել է 2,9 տարի, ինչը զգալիորեն ավելի է, քան, օրինակ, ուղղակի բռնության հետևանքով (0,3 տարի)[111]։

Որպես հասարակության ապրելակերպին միջամտություն առաջարկվել է կանոնավոր սկրինինգը և բժիշկներին այցելությունները[112]։

Առողջապահական քաղաքականությունը և ստանդարտ առողջապահական փոփոխությունները կարող են աջակցել եզրակացությունների կայացման հարցում։ Վերանայումը ենթադրում է, որ երկարակեցության համար նախատեսված սննդակարգը կդիտարկվի որպես կանխարգելիչ միջոց։ Այն կարող է օգնել խուսափել հիվանդություններից և պահպանել առողջությունը ծերության ժամանակ[86]։

Առողջ սնվելու տեսանկյունից, առաջարկվում է, որ երկրները կարող են խթանել միջերկրածովյան սնդակարգը՝ աստիճանաբար առողջ ընտրությունը խթանելու համար՝ բարձր արդյունավետություն ունցող միջամտությունների միջոցով (սննդակարգի վերաբերյալ կրթություն, սննդի ստուգաթերթեր և «պարզ, համեղ և մատչելի» բաղադրատոմսեր)[113]:

Վերանայումը ենթադրում է, որ ծերացման գործընթացի թիրախավորումն ինքնին կարող է շատ ավելի արդյունավետ մոտեցում լինել ծերացման հետ կապված պաթոլոգիաները կանխելու կամ դանդաղեցնելու համար, քան հատուկ կլինիկական վիճակին ուղղված բուժումները[114]:

Շրջակա միջավայրի ցածր ջերմաստիճան

խմբագրել

Շրջակա միջավայրի ցածր ջերմաստիճանը, որպես ազատ ռադիկալների մակարդակի վրա ազդող ֆիզիկական գործոն, ճանաչվել է որպես բուժում, որը հանգեցնում է դրոզոֆիլների և այլ կենդանի արարածների կյանքի տևողության ավելացմանը[115]:

Պատմություն

խմբագրել

Կյանքի երկարացումը եղել է մարդկության ցանկությունը և պատմության ընթացքում գիտական որոնումների և գաղափարների հիմնական դրդապատճառը՝ սկսած Գիլգամեշի շումերական էպոսից և եգիպտական Սմիթի բժշկական պապիրուսից, մինչև տաոիստները, այուրվեդացիները, ալքիմիկոսները, հիգիենիստներ, ինչպիսիք են Լուիջի Կորնարոն, Յոհան Կոհաուզենը և Քրիստոֆ Վիլհելմ Հյուֆլենդը, և այնպիսի փիլիսոփաներ, ինչպիսիք են Ֆրենսիս Բեկոնը, Ռենե Դեկարտը, Բենջամին Ֆրանկլինը և Նիկոլա դը Կոնդորսետը : Այնուամենայնիվ, այս նախաձեռնության ժամանակակից շրջանի սկիզբը կարելի է համարել 19-րդ դարի վերջից կամ 20-րդ դարի սկզբից, այսպես կոչված « fin-de-siècle » (դարի վերջ) ժամանակաշրջանից, որը նշվում է որպես «դարաշրջանի ավարտ» և բնութագրվում է գիտական լավատեսության և թերապևտիկ ակտիվության աճով, որը ենթադրում է կյանքի երկարացման հետապնդում: Այս ժամանակաշրջանում կյանքի երկարաձգման առաջատար հետազոտողներից էին Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր, կենսաբան Իլյա Մեչնիկովը (1845-1916)՝ անձեռնմխելիության բջջային տեսության հեղինակ և Փարիզի Պաստերի ինստիտուտի փոխտնօրեն և Շառլ-Էդուարդ Բրաուն-Սեկարդը (1845-1916)՝ ֆրանսիական կենսաբանական ընկերության նախագահ և ժամանակակից էնդոկրինոլոգիայի հիմնադիրներից մեկը[116]:

Sociologist James Hughes claims that science has been tied to a cultural narrative of conquering death since the Age of Enlightenment. He cites Francis Bacon (1561–1626) as an advocate of using science and reason to extend human life, noting Bacon's novel New Atlantis, wherein scientists worked toward delaying aging and prolonging life. Robert Boyle (1627–1691), founding member of the Royal Society, also hoped that science would make substantial progress with life extension, according to Hughes, and proposed such experiments as "to replace the blood of the old with the blood of the young". Biologist Alexis Carrel (1873–1944) was inspired by a belief in indefinite human lifespan that he developed after experimenting with cells, says Hughes.[117]

Regulatory and legal struggles between the Food and Drug Administration (FDA) and the Life Extension organization included seizure of merchandise and court action.[118] In 1991, Saul Kent and Bill Faloon, the principals of the organization, were jailed for four hours and were released on $850,000 bond each.[119] After 11 years of legal battles, Kent and Faloon convinced the US Attorney's Office to dismiss all criminal indictments brought against them by the FDA.[120]

2003 թվականին Դաբլդեյը հրատարակչությունը հրապարակեց «Անմահ բջիջը. Մեկ գիտնականի որոնումները՝ լուծելու մարդու ծերացման առեղծվածը» Մայքլ Դ. Ուեսթի աշխատանքը: Ուեսթը շեշտեց սաղմնային ցողունային բջիջների պոտենցիալ դերը կյանքի երկարացման գործում[121]։

Ժամանակակիցներց կյանքը երկարացնողների թվում են գրող Գենադի Ստոլյարովը, ով պնդում է, որ մահը «մեր բոլորի թշնամին է, որի դեմ պետք է պայքարել բժշկության, գիտության և տեխնոլոգիայի միջոցով»[122], տրանսհումանիստ փիլիսոփա Զոլթան Իշտվանը, ով առաջարկում է, որ «տրանսհումանիստը ամեն ինչից առաջ պետք է պաշտպանի սեփական գոյությունը»[123], ֆուտուրիստ Ջորջ Դվորսկին, ով ծերացումը համարում է խնդիր, որը հուսահատորեն պետք է լուծել[124], արվեստագետ Սթիվ Աոկին, ով անվանվել է «կյանքի երկարացման ամենաարդյունավետ քարոզիչներից մեկը»[125]։

Գիտական հետազոտություններ

խմբագրել

1991 թվականին ստեղծվել է Հակածերացման բժշկության ամերիկյան ակադեմիան(A4M): Բժշկական մասնագիտությունների ամերիկյան խորհուրդը չի ճանաչում ո՛չ հակատարիքային բժշկությունը, ո՛չ էլ A4M-ի մասնագիտական վարկանիշը[126]:

2003 թվականին Օբրի դե Գրեյը և Դեյվիդ Գոբելը ստեղծեցին Մեթուսաղայի հիմնադրամը, որը ֆինանսական դրամաշնորհներ է տրամադրում հակատարիքային հետազոտական ծրագրերին: 2009 թվականին դե Գրեյը և մի քանի ուրիշներ հիմնեցին SENS հետազոտական հիմնադրամը, որը Կալիֆորնիայում հիմնված գիտահետազոտական կազմակերպություն է և հետազոտություն է անցկացնում ծերացման վերաբերյալ, ֆինանսավորում այլ հետազոտական նախագծեր տարբեր համալսարաններում[127]։ 2013-ին Google-ը հայտարարեց Calico-ի մասին՝ նոր ընկերություն(գլխավոր գրասենյակը գտնվում է Սան Ֆրանցիսկոյում), որը կօգտագործի նոր տեխնոլոգիաներ՝ ծերացման կենսաբանության գիտական ​​ըմբռնումը զարգացնելու նպատակով[128]։ Այն ղեկավարում է Արթուր Դ. Լևինսոնը [129] և նրա հետազոտական թիմում են այնպիսի գիտնականներ, ինչպիսիք են Հալ Վ. Բարրոնը, Դեյվիդ Բոտշտեյնը և Սինթիա Քենյոնը։ 2014 թվականին կենսաբան Քրեյգ Վենթերը հիմնադրել է Human Longevity Inc. ընկերությունը, որը նվիրված է գենոմիկայի և բջջային թերապիայի միջոցով ծերացման կասեցմանը: Նրանք ֆինանսավորում ստացան մարդկային գենոտիպերի, միկրոբիոմների և ֆենոտիպերի համապարփակ տվյալների բազա կազմելու համար[130]։

Բացի մասնավոր նախաձեռնություններից, ծերացման հետազոտություններն անցկացվում են համալսարանական լաբորատորիաներում և ներառում են այնպիսի համալսարաններ, ինչպիսիք են Հարվարդը և UCLA-ն: Համալսարանի գիտնականները մի շարք բեկումներ են կատարել մկների և միջատների կյանքը երկարացնելու հարցում՝ հակադարձելով ծերացման որոշ ասպեկտներ[131] [132] [133] [134]:

Էթիկա և քաղաքականություն

խմբագրել

Գիտական ​​հակասություն

խմբագրել

Որոշ քննադատներ վիճարկում են ծերությունը որպես հիվանդություն ներկայացնելը: Օրինակ, Լեոնարդ Հեյֆլիկը, ով որոշել է, որ ֆիբրոբլաստները սահմանափակված են մոտ 50 բջջային բաժանումներով, կարծում է, որ ծերացումը էնտրոպիայի անխուսափելի հետևանքն է։ Հեյֆլիկը և նրա գործընկերներ կենսագերոնտոլոգներ Ջեյ Օլշանսկին և Բրյուս Կարնեսը խստորեն քննադատել են հակատարիքային արդյունաբերությունը, քանի որ հակատարիքային հավելումների վաճառքը նրանք համարում են անարդար շահույթ[135]:

Սպառողների մոտիվացիաներ

խմբագրել

Սոբհայի և Մարտինի (2011) հետազոտությունը ցույց է տալիս, որ մարդիկ գնում են հակատարիքային ապրանքներ՝ հասնելու ցանկալի «ես»-ի (օրինակ՝ պահպանելով երիտասարդ մաշկը) կամ խուսափելու այն «ես»-ից,որից վախենում են (օրինակ՝ ծեր երևալուց): Հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ երբ սպառողները ձգտում են ցանկալի արդյունքի՝ հաջողության ակնկալիքով, այն ամենաուժեղն է դրդում օգտագործել ապրանքը: Հետազոտությունը նաև ցույց է տալիս,որ երբ արտադրանքն անարդյունավետ է լինում, դա ավելի շատ է մոտիվացնում, և սպառողները ձգտում են խուսափել «ես»-ից, որից վախենում են[136]:

Քաղաքական կուսակցություններ

խմբագրել

Թեև շատ գիտնականներ նշում են [137], որ կյանքի երկարաձգումը և կյանքի արմատական երկարացումը հնարավոր են, դեռևս չկան միջազգային կամ ազգային ծրագրեր, որոնք ուղղված են կյանքի արմատական երկարացմանը: Կան քաղաքական ուժեր, որոնք աշխատում են թե՛ կյանքի երկարացման համար, թե՛ դեմ։ 2012 թվականին Ռուսաստանում, ԱՄՆ-ում, Իսրայելում և Նիդեռլանդներում սկսեցին գործել «Երկարակեցություն» քաղաքական կուսակցությունները: Նրանք նպատակ ունեին քաղաքական աջակցություն ցուցաբերել կյանքի երկարաձգման արմատական հետազոտություններին և տեխնոլոգիաներին, և ապահովել հասարակության հնարավորինս արագ և միևնույն ժամանակ մեղմ անցումը հաջորդ քայլին՝ կյանք առանց ծերացման [138]:

Սիլիկոնային հովիտ

խմբագրել

Որոշ տեխնոլոգիական նորարարներ և Սիլիկոնային հովտի ձեռներեցներ մեծ ներդրումներ են կատարել հակածերացման հետազոտության շրջանակներում: Որոնց մեջ էր Ջեֆ Բեզոսը ( Amazon- ի հիմնադիր), Լարի Էլիսոնը ( Oracle- ի հիմնադիր), Փիթեր Թիլը (նախկին PayPal-ի գործադիր տնօրեն)[139], Լարի Փեյջը ( Google- ի համահիմնադիր), Փիթեր Դայմանդիսը[140], Սեմ Ալթմանը (OpenAI-ի գործադիր տնօրեն), և Բրայան Արմսթրոնգը ( Coinbase-ի և NewLimit-ի հիմնադիր)[141], Բրայան Ջոնսոնը ( Kernel- ի հիմնադիր)[142]։

Մեկնաբանություններ

խմբագրել

Leon Kass (chairman of the US President's Council on Bioethics from 2001 to 2005) has questioned whether potential exacerbation of overpopulation problems would make life extension unethical.[143] He states his opposition to life extension with the words:

  "simply to covet a prolonged life span for ourselves is both a sign and a cause of our failure to open ourselves to procreation and to any higher purpose ... [The] desire to prolong youthfulness is not only a childish desire to eat one's life and keep it; it is also an expression of a childish and narcissistic wish incompatible with devotion to posterity."[144]  

John Harris, former editor-in-chief of the Journal of Medical Ethics, argues that as long as life is worth living, according to the person himself, we have a powerful moral imperative to save the life and thus to develop and offer life extension therapies to those who want them.[145]

Transhumanist philosopher Nick Bostrom has argued that any technological advances in life extension must be equitably distributed and not restricted to a privileged few.[146] In an extended metaphor entitled "The Fable of the Dragon-Tyrant", Bostrom envisions death as a monstrous dragon who demands human sacrifices. In the fable, after a lengthy debate between those who believe the dragon is a fact of life and those who believe the dragon can and should be destroyed, the dragon is finally killed. Bostrom argues that political inaction allowed many preventable human deaths to occur.[147]

Գերբնակեցման մտահոգությունները

խմբագրել

Կյանքի երկարացման վերաբերյալ հակասությունները պայմանավորված են գերբնակեցման վախով և հասարակության վրա հնարավոր ազդեցություններով[148]: Կենսագերոնտոլոգ Օբրի դե Գրեյը հակադարձում է գերբնակչության քննադատությանը` նշելով, որ թերապիան կարող է հետաձգել կամ վերացնել դաշտանադադարը ՝ այդպիսով նվազեցնել բնակչության տարեկան աճի տեմպը[149]: Ավելին, փիլիսոփա և ֆուտուրիստ Մաքս Մորը պնդում է, որ հաշվի առնելով, որ աշխարհում բնակչության աճի տեմպերը դանդաղում են և կանխատեսվում է, որ ի վերջո այն կկայունանա և կսկսի նվազել, գերերկարակեցությունը դժվար թե նպաստի գերբնակչությանը[148]:

Սոցիոլոգիական հարցումներ

խմբագրել

A Spring 2013 Pew Research poll in the United States found that 38% of Americans would want life extension treatments, and 56% would reject it. However, it also found that 68% believed most people would want it and that only 4% consider an "ideal lifespan" to be more than 120 years. The median "ideal lifespan" was 91 years of age and the majority of the public (63%) viewed medical advances aimed at prolonging life as generally good. 41% of Americans believed that radical life extension (RLE) would be good for society, while 51% said they believed it would be bad for society.[150] One possibility for why 56% of Americans claim they would reject life extension treatments may be due to the cultural perception that living longer would result in a longer period of decrepitude, and that the elderly in our current society are unhealthy.[151]

Կրոնական մարդիկ ավելի հավանական է, որ դեմ լինեն կյանքի երկարացմանը, թեև կրոնական ուղղությունների միջև կան որոշ տարբերություններ[152]:

Ծերությունը որպես հիվանդություն

խմբագրել

Most mainstream medical organizations and practitioners do not consider aging to be a disease. Biologist David Sinclair says: "I don't see aging as a disease, but as a collection of quite predictable diseases caused by the deterioration of the body."[153] The two main arguments used are that aging is both inevitable and universal while diseases are not.[154] However, not everyone agrees. Harry R. Moody, director of academic affairs for AARP, notes that what is normal and what is disease strongly depend on a historical context.[155] David Gems, assistant director of the Institute of Healthy Ageing, argues that aging should be viewed as a disease.[156] In response to the universality of aging, David Gems notes that it is as misleading as arguing that Basenji are not dogs because they do not bark.[157] Because of the universality of aging he calls it a "special sort of disease". Robert M. Perlman, coined the terms "aging syndrome" and "disease complex" in 1954 to describe aging.[158]

The discussion whether aging should be viewed as a disease or not has important implications. One view is, this would stimulate pharmaceutical companies to develop life extension therapies and in the United States of America, it would also increase the regulation of the anti-aging market by the Food and Drug Administration (FDA). Anti-aging now falls under the regulations for cosmetic medicine which are less tight than those for drugs.[157][159]

Հետազոտություն

խմբագրել

Theoretically, extension of maximum lifespan in humans could be achieved by reducing the rate of aging damage by periodic replacement of damaged tissues, molecular repair or rejuvenation of deteriorated cells and tissues, reversal of harmful epigenetic changes, or the enhancement of enzyme telomerase activity.[160][161]

Research geared towards life extension strategies in various organisms is currently under way at a number of academic and private institutions. Since 2009, investigators have found ways to increase the lifespan of nematode worms and yeast by 10-fold; the record in nematodes was achieved through genetic engineering and the extension in yeast by a combination of genetic engineering and caloric restriction.[162] A 2009 review of longevity research noted: "Extrapolation from worms to mammals is risky at best, and it cannot be assumed that interventions will result in comparable life extension factors. Longevity gains from dietary restriction, or from mutations studied previously, yield smaller benefits to Drosophila than to nematodes, and smaller still to mammals. This is not unexpected, since mammals have evolved to live many times the worm's lifespan, and humans live nearly twice as long as the next longest-lived primate. From an evolutionary perspective, mammals and their ancestors have already undergone several hundred million years of natural selection favoring traits that could directly or indirectly favor increased longevity, and may thus have already settled on gene sequences that promote lifespan. Moreover, the very notion of a "life-extension factor" that could apply across taxa presumes a linear response rarely seen in biology."[162]

Հակատարիքային դեղամիջոցներ

խմբագրել

There are a number of chemicals intended to slow the aging process currently being studied in animal models.[163] One type of research is related to the observed effects of a calorie restriction (CR) diet, which has been shown to extend lifespan in some animals.[164] Based on that research, there have been attempts to develop drugs that will have the same effect on the aging process as a caloric restriction diet, which are known as caloric restriction mimetic drugs. Some drugs that are already approved for other uses have been studied for possible longevity effects on laboratory animals because of a possible CR-mimic effect; they include rapamycin for mTOR inhibition[165] and metformin for AMPK activation.[166]

Sirtuin activating polyphenols, such as resveratrol and pterostilbene,[167][168][169] and flavonoids, such as quercetin and fisetin,[170] as well as oleic acid[171] are dietary supplements that have also been studied in this context. Other popular supplements with less clear biological pathways to target aging include, lipoic acid,[172] senolytics such as curcumin,[170] and Coenzyme Q10.[173] Daily low doses of ethanol as a potential supplement in spite of its highly negative hormesis response at higher doses has also been studied.[174]

Other attempts to create anti-aging drugs have taken different research paths. One notable direction of research explores the possibility of lengthening chromosomal telomeres (protective caps at the end of chromosomes) by reactivating telomerase, the enzyme responsible for telomere length maintenance. However, telomerase is virtually unexpressed in normal, healthy somatic cells[175] and there are potential dangers in this approach as research has shown a strong link between telomerase expression and cancer and tumors in somatic (non-germ line) cells.[176][177]

Նանոտեխնոլոգիա

խմբագրել

Future advances in nanomedicine could give rise to life extension through the repair of many processes thought to be responsible for aging. K. Eric Drexler, one of the founders of nanotechnology, postulated cell repair machines, including ones operating within cells and utilizing as yet hypothetical molecular computers, in his 1986 book Engines of Creation. Raymond Kurzweil, a futurist and transhumanist, stated in his book The Singularity Is Near that he believes that advanced medical nanorobotics could completely remedy the effects of aging by 2030.[178] According to Richard Feynman, it was his former graduate student and collaborator Albert Hibbs who originally suggested to him (circa 1959) the idea of a medical use for Feynman's theoretical nanomachines (see biological machine). Hibbs suggested that certain repair machines might one day be reduced in size to the point that it would, in theory, be possible to (as Feynman put it) "swallow the doctor". The idea was incorporated into Feynman's 1959 essay There's Plenty of Room at the Bottom.[179]

Կլոնավորում և մարմնի մասերի փոխարինում

խմբագրել

Some life extensionists suggest that therapeutic cloning and stem cell research could one day provide a way to generate cells, body parts, or even entire bodies (generally referred to as reproductive cloning) that would be genetically identical to a prospective patient. In 2008, the US Department of Defense announced a program to research the possibility of growing human body parts on mice.[180] Complex biological structures, such as mammalian joints and limbs, have not yet been replicated. Dog and primate brain transplantation experiments were conducted in the mid-20th century but failed due to rejection and the inability to restore nerve connections. As of 2006, the implantation of bio-engineered bladders grown from patients' own cells has proven to be a viable treatment for bladder disease.[181] Proponents of body part replacement and cloning contend that the required biotechnologies are likely to appear earlier than other life-extension technologies.

The use of human stem cells, particularly embryonic stem cells, is controversial. Opponents' objections generally are based on interpretations of religious teachings or ethical considerations.[182] Proponents of stem cell research point out that cells are routinely formed and destroyed in a variety of contexts. Use of stem cells taken from the umbilical cord or parts of the adult body may not provoke controversy.[183]

The controversies over cloning are similar, except general public opinion in most countries stands in opposition to reproductive cloning. Some proponents of therapeutic cloning predict the production of whole bodies, lacking consciousness, for eventual brain transplantation.

Կիբորգներ

խմբագրել

Կենսաբանական օրգանները(հիվանդությանը հակված) մեխանիկականներով փոխարինելը կարող է երկարացնել կյանքը։ Սա է նախաձեռնություն 2045 թվականի նպատակը[184]։

Կրիոնոնիկա

խմբագրել

Կրիոնիկան ցածր ջերմաստիճանի (սովորաբար −196 °C (−320.8 °F; 77.1 Կ) ) ներքո դիակների սառեցումն է, որն ապագայում հնարավորություն կտա վերակենդանացում իրականացնել[185] [186]: Գիտական ասպարեզում այն թերահավատությամբ է դիտարկվում և բնութագրվում է որպես շառլատանություն[187]:

Արհեստական աննշան​ ծերացման ռազմավարություններ

խմբագրել

Another proposed life extension technology aims to combine existing and predicted future biochemical and genetic techniques. SENS proposes that rejuvenation may be obtained by removing aging damage via the use of stem cells and tissue engineering, telomere-lengthening machinery, allotopic expression of mitochondrial proteins, targeted ablation of cells, immunotherapeutic clearance, and novel lysosomal hydrolases.[188]

While some biogerontologists find these ideas "worthy of discussion",[189][190] others contend that the alleged benefits are too speculative given the current state of technology, referring to it as "fantasy rather than science".[191][192]

Գենետիկական խմբագրում

խմբագրել

Genome editing, in which nucleic acid polymers are delivered as a drug and are either expressed as proteins, interfere with the expression of proteins, or correct genetic mutations, has been proposed as a future strategy to prevent aging.[193][194]

A large array of genetic modifications have been found to increase lifespan in model organisms such as yeast, nematode worms, fruit flies, and mice. As of 2013, the longest extension of life caused by a single gene manipulation was roughly 50% in mice and 10-fold in nematode worms.[195]

 
Առողջությունը, ծնողների կյանքի տևողությունը և երկարակեցությունը գենետիկորեն փոխկապակցված են[196]:

In July 2020 scientists, using public biological data on 1.75 m people with known lifespans overall, identify 10 genomic loci which appear to intrinsically influence healthspan, lifespan, and longevity – of which half have not been reported previously at genome-wide significance and most being associated with cardiovascular disease – and identify haem metabolism as a promising candidate for further research within the field. Their study suggests that high levels of iron in the blood likely reduce, and genes involved in metabolising iron likely increase healthy years of life in humans.[197][196] The same month other scientists report that yeast cells of the same genetic material and within the same environment age in two distinct ways, describe a biomolecular mechanism that can determine which process dominates during aging and genetically engineer a novel aging route with substantially extended lifespan.[198][199]

Խաբել գեներին

խմբագրել

«Եսասիրական գեն» գրքում Ռիչարդ Դոքինսը նկարագրում է կյանքի երկարացման մոտեցումը, որը ներառում է «գեների խաբեություն»[200]: Դոքինսն այս գաղափարի ոգեշնչումը վերագրում է Փիթեր Մեդավարին: Հիմնական գաղափարն այն է, որ մեր մարմինը կազմված է գեներից, որոնք ակտիվանում են մեր ողջ կյանքի ընթացքում, որոշները՝ երբ մենք երիտասարդ ենք, իսկ մյուսները՝ երբ մենք ծեր ենք: Ենթադրաբար, այս գեներն ակտիվանում են շրջակա միջավայրի գործոնների ազդեցության տակ, և այդ գեների ակտիվացման հետևանքով առաջացած փոփոխությունները կարող են մահացու լինել: Վիճակագրորեն, մենք ավելի շատ մահացու գեներ ունենք, որոնք ակտիվանում են ավելի ուշ, քան վաղ տարիքում: Հետևաբար, կյանքը երկարացնելու համար մենք պետք է կարողանանք կանխել այդ գեների ակտիվացումը, նշելով մարմնի ներքին քիմիական միջավայրի փոփոխությունները, որոնք տեղի են ունենում ծերացման ընթացքում[201]:

Գիտակցության վերբեռնում

խմբագրել

Մեկ հիպոթետիկ ապագա ռազմավարություն, որը, ինչպես ոմանք ասում են՝  «վերացնում է» ֆիզիկական մարմնի հետ կապված բարդությունները, ներառում է գիտակցված մտքի պատճենումը կամ տեղափոխումը կենսաբանական ուղեղից ոչ կենսաբանական համակարգչային համակարգ կամ հաշվողական սարք։ Հիմնական գաղափարն է մանրակրկիտ սկանավորել ուղեղի կառուցվածքը, այնուհետև կառուցել դրա ծրագրային մոդելը, որը նման կլինի բնօրինակին, որ համապատասխան սարքաշարի վրա գործարկելիս գործի նույն կերպ, ինչ սկզբնական ուղեղը[202]: Անկախ նրանից, թե մարդու մտքի ճշգրիտ պատճենը կյանքի իրական երկարացում է, թե ոչ, դեռևս քննարկման առարկա է:

Այնուամենայնիվ, քննադատները պնդում են, որ վերբեռնված միտքը պարզապես կլինի կլոն և ոչ թե մարդու գիտակցության իրական շարունակությունը[203]:

Որոշ գիտնականներ կարծում են, որ մահացածները կարող են մի օր հարություն առնել սիմուլյացիոն տեխնոլոգիայի միջոցով[204]։

Երիտասարդներից արյան փոխներարկում

խմբագրել

Որոշ կլինիկաներ ներկայումս առաջարկում են երիտասարդ դոնորների արյան փոխներարկում: Բուժման ենթադրյալ օգուտները, որոնցից ոչ մեկը չի ապացուցվել պատշաճ ուսումնասիրության ժամանակ, ներառում է երկար կյանք, մուգ մազեր, ավելի լավ հիշողություն, լավ քուն, կարող է բուժել սրտի հիվանդությունները, շաքարախտը և Ալցհեյմերի հիվանդությունը[205] [206] [207] [208] [209]: Մոտեցումը հիմնված է պարաբիոզի ուսումնասիրությունների վրա, որն Իրինա Կոնբոյն է կատարել մկների վրա, սակայն Կոնբոյն ասում է, որ երիտասարդի արյունը չի կասեցնում ծերացումը(նույնիսկ մկների մոտ), և որ նրանք, ովքեր առաջարկում են այդ բուժումը, սխալ են հասկացել իր հետազոտությունը[206] [207]: Նյարդաբան Թոնի Ուիս-Կորայը, ով նաև ուսումնասիրել է արյան փոխներարկումը մկների վրա դեռևս 2014 թվականին, ասաց, որ մարդիկ, ովքեր առաջարկում են այդ բուժումը, «հիմնականում չարաշահում են մարդկանց վստահությունը» [210] [207], և որ այն «կեղծ լուրերի գիտական համարժեքն է»[211]: Բուժումը հայտնվել է HBO-ի Սիլիկոնյան հովիտ գեղարվեստական սերիալում։ [210]

Կալիֆոռնիայի երկու կլինիկաներ, որոնք ղեկավարում են Ջեսի Կարմազինը և Դեյվիդ Ք. Ռայթը[212], առաջարկում են 8000 դոլար արժողությամբ պլազմայի ներարկումներ, որոնք ստանում են երիտասարդների արյունից։ Կարմազինը չի հրապարակել ոչինչ որևէ ամսագրում, և նրա ընթացիկ ուսումնասիրությունը չի օգտագործում վերահսկիչ խումբ[213] [214] [212] [215]:

Միկրոբիոմի փոփոխություններ

խմբագրել

Կղանքային միկրոբիոմի փոխպատվաստումը[216] [217] և պրոբիոտիկները հետազոտվում են որպես կյանքի տևողության և առողջության բարելավման միջոց[218] [219][220]։  

Տես նաև

խմբագրել

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ Turner BS (2009). Can We Live Forever? A Sociological and Moral Inquiry. Anthem Press. էջ 3.
  2. ↑ «agerasia». Օքսֆորդի անգլերեն բառարան (3-րդ հրատարակություն ed.). Օքսֆորդի համալսարանի հրատարակչություն. սեպտեմբեր, 2015. 
  3. ↑ 3,0 3,1 «AMA report questions science behind using hormones as anti-aging treatment». The Chicago Tribune. 15 June 2009. Վերցված է 17 July 2009-ին.
  4. ↑ Holliday R (April 2009). «The extreme arrogance of anti-aging medicine». Biogerontology. 10 (2): 223–228. doi:10.1007/s10522-008-9170-6. PMID 18726707. S2CID 764136.
  5. ↑ Olshansky SJ, Hayflick L, Carnes BA (August 2002). «Position statement on human aging». The Journals of Gerontology. Series A, Biological Sciences and Medical Sciences. 57 (8): B292–B297. CiteSeerX 10.1.1.541.3004. doi:10.1093/gerona/57.8.B292. PMID 12145354.
  6. ↑ Warner H, Anderson J, Austad S, Bergamini E, Bredesen D, Butler R, և այլք: (November 2005). «Science fact and the SENS agenda. What can we reasonably expect from ageing research?». EMBO Reports. 6 (11): 1006–1008. doi:10.1038/sj.embor.7400555. PMC 1371037. PMID 16264422.
  7. ↑ López-Otín C, Blasco MA, Partridge L, Serrano M, Kroemer G (June 2013). «The hallmarks of aging». Cell. 153 (6): 1194–1217. doi:10.1016/j.cell.2013.05.039. PMC 3836174. PMID 23746838.
  8. ↑ Holmes GE, Bernstein C, Bernstein H (September 1992). «Oxidative and other DNA damages as the basis of aging: a review». Mutation Research. 275 (3–6): 305–315. doi:10.1016/0921-8734(92)90034-M. PMID 1383772.
  9. ↑ Halliwell B, Gutteridge JMC (2007). Free Radicals in Biology and Medicine. Oxford University Press, USA, 019856869X, 978-0198568698
  10. ↑ «Mouse Facts». informatics.jax.org.
  11. ↑ Pedro de Magalhães J (2014). «What Causes Aging? Damage-Based Theories of Aging».
  12. ↑ Verdaguer E, Junyent F, Folch J, Beas-Zarate C, Auladell C, Pallàs M, Camins A (March 2012). «Aging biology: a new frontier for drug discovery». Expert Opinion on Drug Discovery. 7 (3): 217–229. doi:10.1517/17460441.2012.660144. PMID 22468953.
  13. ↑ Rauser CL, Mueller LD, Rose MR (February 2006). «The evolution of late life». Ageing Research Reviews. 5 (1): 14–32. doi:10.1016/j.arr.2005.06.003. PMID 16085467.
  14. ↑ Stearns SC, Ackermann M, Doebeli M, Kaiser M (March 2000). «Experimental evolution of aging, growth, and reproduction in fruitflies». Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 97 (7): 3309–3313. Bibcode:2000PNAS...97.3309S. doi:10.1073/pnas.060289597. PMC 16235. PMID 10716732.
  15. ↑ Newmark PA, Sánchez Alvarado A (March 2002). «Not your father's planarian: a classic model enters the era of functional genomics». Nature Reviews. Genetics. 3 (3): 210–219. doi:10.1038/nrg759. PMID 11972158.
  16. ↑ Bavestrello G, Sommer C, Sarà M (1992). «Bi-directional conversion in Turritopsis nutricula (Hydrozoa)» (PDF). Scientia Marina. 56 (2–3): 137–140. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015-06-26-ին.
  17. ↑ Martínez DE (May 1998). «Mortality patterns suggest lack of senescence in hydra». Experimental Gerontology. 33 (3): 217–225. doi:10.1016/S0531-5565(97)00113-7. PMID 9615920.
  18. ↑ Petralia RS, Mattson MP, Yao PJ (July 2014). «Aging and longevity in the simplest animals and the quest for immortality». Ageing Research Reviews. 16: 66–82. doi:10.1016/j.arr.2014.05.003. PMC 4133289. PMID 24910306.
  19. ↑ 19,0 19,1 Di Micco R, Krizhanovsky V, Baker D, d'Adda di Fagagna F (February 2021). «Cellular senescence in ageing: from mechanisms to therapeutic opportunities». Nature Reviews. Molecular Cell Biology. 22 (2): 75–95. doi:10.1038/s41580-020-00314-w. PMC 8344376. PMID 33328614.
  20. ↑ 20,0 20,1 Robbins PD, Jurk D, Khosla S, Kirkland JL, LeBrasseur NK, Miller JD, և այլք: (January 2021). «Senolytic Drugs: Reducing Senescent Cell Viability to Extend Health Span». Annual Review of Pharmacology and Toxicology. 61 (1): 779–803. doi:10.1146/annurev-pharmtox-050120-105018. PMC 7790861. PMID 32997601.
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 Dönertaş HM, Fuentealba M, Partridge L, Thornton JM (February 2019). «Identifying Potential Ageing-Modulating Drugs In Silico». Trends in Endocrinology and Metabolism. 30 (2): 118–131. doi:10.1016/j.tem.2018.11.005. PMC 6362144. PMID 30581056.
  22. ↑ 22,0 22,1 Zhavoronkov A, Mamoshina P, Vanhaelen Q, Scheibye-Knudsen M, Moskalev A, Aliper A (January 2019). «Artificial intelligence for aging and longevity research: Recent advances and perspectives». Ageing Research Reviews. 49: 49–66. doi:10.1016/j.arr.2018.11.003. PMID 30472217.
  23. ↑ Partridge L, Deelen J, Slagboom PE (September 2018). «Facing up to the global challenges of ageing». Nature. 561 (7721): 45–56. Bibcode:2018Natur.561...45P. doi:10.1038/s41586-018-0457-8. PMID 30185958. {{cite journal}}: |hdl-access= requires |hdl= (օգնություն)
  24. ↑ Partridge L, Fuentealba M, Kennedy BK (August 2020). «The quest to slow ageing through drug discovery». Nature Reviews. Drug Discovery. 19 (8): 513–532. doi:10.1038/s41573-020-0067-7. PMID 32467649.
  25. ↑ Bonkowski MS, Sinclair DA (November 2016). «Slowing ageing by design: the rise of NAD+ and sirtuin-activating compounds». Nature Reviews. Molecular Cell Biology. 17 (11): 679–690. doi:10.1038/nrm.2016.93. PMC 5107309. PMID 27552971.
  26. ↑ 26,0 26,1 Sekhar RV (December 2021). «GlyNAC Supplementation Improves Glutathione Deficiency, Oxidative Stress, Mitochondrial Dysfunction, Inflammation, Aging Hallmarks, Metabolic Defects, Muscle Strength, Cognitive Decline, and Body Composition: Implications for Healthy Aging». The Journal of Nutrition. 151 (12): 3606–3616. doi:10.1093/jn/nxab309. PMID 34587244.
  27. ↑ McIntyre RL, Liu YJ, Hu M, Morris BJ, Willcox BJ, Donlon TA, և այլք: (June 2022). «Pharmaceutical and nutraceutical activation of FOXO3 for healthy longevity». Ageing Research Reviews. 78: 101621. doi:10.1016/j.arr.2022.101621. PMID 35421606.
  28. ↑ Kirkland JL, Tchkonia T (November 2020). «Senolytic drugs: from discovery to translation». Journal of Internal Medicine. 288 (5): 518–536. doi:10.1111/joim.13141. PMC 7405395. PMID 32686219.
  29. ↑ Palmer AK, Gustafson B, Kirkland JL, Smith U (October 2019). «Cellular senescence: at the nexus between ageing and diabetes». Diabetologia. 62 (10): 1835–1841. doi:10.1007/s00125-019-4934-x. PMC 6731336. PMID 31451866.
  30. ↑ Blagosklonny MV (August 2019). «Fasting and rapamycin: diabetes versus benevolent glucose intolerance». Cell Death & Disease. 10 (8): 607. doi:10.1038/s41419-019-1822-8. PMC 6690951. PMID 31406105.
  31. ↑ Martel J, Chang SH, Wu CY, Peng HH, Hwang TL, Ko YF, և այլք: (March 2021). «Recent advances in the field of caloric restriction mimetics and anti-aging molecules». Ageing Research Reviews. 66: 101240. doi:10.1016/j.arr.2020.101240. PMID 33347992.
  32. ↑ Bjelakovic G, Nikolova D, Gluud LL, Simonetti RG, Gluud C (February 2007). «Mortality in randomized trials of antioxidant supplements for primary and secondary prevention: systematic review and meta-analysis». JAMA. 297 (8): 842–857. doi:10.1001/jama.297.8.842. PMID 17327526.
  33. ↑ Bjelakovic G, Nikolova D, Gluud LL, Simonetti RG, Gluud C (March 2012). «Antioxidant supplements for prevention of mortality in healthy participants and patients with various diseases». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2012 (3): CD007176. doi:10.1002/14651858.CD007176.pub2. PMC 8407395. PMID 22419320. {{cite journal}}: |hdl-access= requires |hdl= (օգնություն)
  34. ↑ Jiang S, Pan Z, Li H, Li F, Song Y, Qiu Y (2014). «Meta-analysis: low-dose intake of vitamin E combined with other vitamins or minerals may decrease all-cause mortality». Journal of Nutritional Science and Vitaminology. 60 (3): 194–205. doi:10.3177/jnsv.60.194. PMID 25078376. «Neither vitamin E intake alone nor combined with other agents is associated with a reduction in all-cause mortality.»
  35. ↑ Garay RP (July 2021). «Investigational drugs and nutrients for human longevity. Recent clinical trials registered in ClinicalTrials.gov and clinicaltrialsregister.eu». Expert Opinion on Investigational Drugs. 30 (7): 749–758. doi:10.1080/13543784.2021.1939306. PMID 34081543.
  36. ↑ Damiano S, Muscariello E, La Rosa G, Di Maro M, Mondola P, Santillo M (August 2019). «Dual Role of Reactive Oxygen Species in Muscle Function: Can Antioxidant Dietary Supplements Counteract Age-Related Sarcopenia?». International Journal of Molecular Sciences. 20 (15): E3815. doi:10.3390/ijms20153815. PMC 6696113. PMID 31387214.
  37. ↑ Badran A, Nasser SA, Mesmar J, El-Yazbi AF, Bitto A, Fardoun MM, և այլք: (November 2020). «Reactive Oxygen Species: Modulators of Phenotypic Switch of Vascular Smooth Muscle Cells». International Journal of Molecular Sciences. 21 (22): 8764. doi:10.3390/ijms21228764. PMC 7699590. PMID 33233489.
  38. ↑ Sohal RS, Orr WC (February 2012). «The redox stress hypothesis of aging». Free Radical Biology & Medicine. 52 (3): 539–555. doi:10.1016/j.freeradbiomed.2011.10.445. PMC 3267846. PMID 22080087.
  39. ↑ McCarty MF, O'Keefe JH, DiNicolantonio JJ (2018). «Dietary Glycine Is Rate-Limiting for Glutathione Synthesis and May Have Broad Potential for Health Protection». The Ochsner Journal. 18 (1): 81–87. PMC 5855430. PMID 29559876.
  40. ↑ Griffiths HR (November 2000). «Antioxidants and protein oxidation». Free Radical Research. 33 (Supplement): S47–S58. PMID 11191275.
  41. ↑ Cobley JN (September 2020). «Mechanisms of Mitochondrial ROS Production in Assisted Reproduction: The Known, the Unknown, and the Intriguing». Antioxidants. 9 (10): 933. doi:10.3390/antiox9100933. PMC 7599503. PMID 33003362.
  42. ↑ Bast, A.; Haenen GRMM; Lamprecht, M. (2015). «Nutritional Antioxidants: It Is Time to Categorise». Antioxidants in Sport Nutrition. CRC Press/Taylor & Francis. ISBN 9781466567573. PMID 26065087.
  43. ↑ Lobo, V; Patil, A; Phatak, A; Chandra, N (2010). «Free radicals, antioxidants and functional foods: Impact on human health». Pharmacognosy Reviews. 4 (8): 118–126. doi:10.4103/0973-7847.70902. PMC 3249911. PMID 22228951.
  44. ↑ Hood WR, Zhang Y, Mowry AV, Hyatt HW, Kavazis AN (September 2018). «Life History Trade-offs within the Context of Mitochondrial Hormesis». Integrative and Comparative Biology. 58 (3): 567–577. doi:10.1093/icb/icy073. PMC 6145418. PMID 30011013.
  45. ↑ Lee MB, Hill CM, Bitto A, Kaeberlein M (November 2021). «Antiaging diets: Separating fact from fiction». Science. 374 (6570): eabe7365. doi:10.1126/science.abe7365. PMC 8841109. PMID 34793210.
  46. ↑ Dominguez LJ, Di Bella G, Veronese N, Barbagallo M (June 2021). «Impact of Mediterranean Diet on Chronic Non-Communicable Diseases and Longevity». Nutrients. 13 (6): 2028. doi:10.3390/nu13062028. PMC 8231595. PMID 34204683.
  47. ↑ Eleftheriou D, Benetou V, Trichopoulou A, La Vecchia C, Bamia C (November 2018). «Mediterranean diet and its components in relation to all-cause mortality: meta-analysis». The British Journal of Nutrition. 120 (10): 1081–1097. doi:10.1017/S0007114518002593. PMID 30401007. S2CID 53226475. {{cite journal}}: |hdl-access= requires |hdl= (օգնություն)
  48. ↑ Ekmekcioglu C (2020). «Nutrition and longevity - From mechanisms to uncertainties». Critical Reviews in Food Science and Nutrition. 60 (18): 3063–3082. doi:10.1080/10408398.2019.1676698. PMID 31631676. S2CID 204815279.
  49. ↑ «What Do We Know About Healthy Aging?» (անգլերեն). National Institute on Aging. 23 February 2022. Վերցված է 1 June 2022-ին.
  50. ↑ Hidalgo-Mora JJ, García-Vigara A, Sánchez-Sánchez ML, García-Pérez MÁ, Tarín J, Cano A (February 2020). «The Mediterranean diet: A historical perspective on food for health». Maturitas (English). 132: 65–69. doi:10.1016/j.maturitas.2019.12.002. PMID 31883665. S2CID 209510802.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  51. ↑ Vasto S, Barera A, Rizzo C, Di Carlo M, Caruso C, Panotopoulos G (2014). «Mediterranean diet and longevity: an example of nutraceuticals?». Current Vascular Pharmacology. 12 (5): 735–738. doi:10.2174/1570161111666131219111818. PMID 24350926.
  52. ↑ Tsugane S (June 2021). «Why has Japan become the world's most long-lived country: insights from a food and nutrition perspective». European Journal of Clinical Nutrition. 75 (6): 921–928. doi:10.1038/s41430-020-0677-5. PMC 8189904. PMID 32661353.
  53. ↑ Longo VD, Anderson RM (April 2022). «Nutrition, longevity and disease: From molecular mechanisms to interventions». Cell (English). 185 (9): 1455–1470. doi:10.1016/j.cell.2022.04.002. PMC 9089818. PMID 35487190.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  54. ↑ Mariotti F, Gardner CD (November 2019). «Dietary Protein and Amino Acids in Vegetarian Diets-A Review». Nutrients. 11 (11): 2661. doi:10.3390/nu11112661. PMC 6893534. PMID 31690027.
  55. ↑ Longo VD, Anderson RM (April 2022). «Nutrition, longevity and disease: From molecular mechanisms to interventions». Cell (English). 185 (9): 1455–1470. doi:10.1016/j.cell.2022.04.002. PMC 9089818. PMID 35487190.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  56. ↑ Fong BY, Chiu WK, Chan WF, Lam TY (July 2021). «A Review Study of a Green Diet and Healthy Ageing». International Journal of Environmental Research and Public Health. 18 (15): 8024. doi:10.3390/ijerph18158024. PMC 8345706. PMID 34360317.
  57. ↑ Parlasca MC, Qaim M (5 October 2022). «Meat Consumption and Sustainability». Annual Review of Resource Economics. 14: 17–41. doi:10.1146/annurev-resource-111820-032340. ISSN 1941-1340.
  58. ↑ Griswold, Max G.; և այլք: (September 2018). «Alcohol use and burden for 195 countries and territories, 1990-2016: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016». Lancet. 392 (10152): 1015–1035. doi:10.1016/S0140-6736(18)31310-2. PMC 6148333. PMID 30146330.
  59. ↑ «Facts about moderate drinking | CDC». www.cdc.gov (ամերիկյան անգլերեն). 19 April 2022.
  60. ↑ Widmer RJ, Flammer AJ, Lerman LO, Lerman A (March 2015). «The Mediterranean diet, its components, and cardiovascular disease». The American Journal of Medicine. 128 (3): 229–238. doi:10.1016/j.amjmed.2014.10.014. PMC 4339461. PMID 25447615.
  61. ↑ Ventriglio A, Sancassiani F, Contu MP, Latorre M, Di Slavatore M, Fornaro M, Bhugra D (2020). «Mediterranean Diet and its Benefits on Health and Mental Health: A Literature Review». Clinical Practice and Epidemiology in Mental Health. 16 (Suppl-1): 156–164. doi:10.2174/1745017902016010156. PMC 7536728. PMID 33029192.
  62. ↑ Delhove J, Osenk I, Prichard I, Donnelley M (January 2020). «Public Acceptability of Gene Therapy and Gene Editing for Human Use: A Systematic Review». Human Gene Therapy. 31 (1–2): 20–46. doi:10.1089/hum.2019.197. PMID 31802714. S2CID 208645665.
  63. ↑ 63,0 63,1 63,2 Zhavoronkov A, Mamoshina P, Vanhaelen Q, Scheibye-Knudsen M, Moskalev A, Aliper A (January 2019). «Artificial intelligence for aging and longevity research: Recent advances and perspectives». Ageing Research Reviews. 49: 49–66. doi:10.1016/j.arr.2018.11.003. PMID 30472217. S2CID 53755842.
  64. ↑ Beyret E, Martinez Redondo P, Platero Luengo A, Izpisua Belmonte JC (January 2018). «Elixir of Life: Thwarting Aging With Regenerative Reprogramming». Circulation Research. 122 (1): 128–141. doi:10.1161/CIRCRESAHA.117.311866. PMC 5823281. PMID 29301845.
  65. ↑ Yener Ilce B, Cagin U, Yilmazer A (March 2018). «Cellular reprogramming: A new way to understand aging mechanisms». Wiley Interdisciplinary Reviews. Developmental Biology. 7 (2). doi:10.1002/wdev.308. PMID 29350802. S2CID 46743444.
  66. ↑ Topart C, Werner E, Arimondo PB (July 2020). «Wandering along the epigenetic timeline». Clinical Epigenetics. 12 (1): 97. doi:10.1186/s13148-020-00893-7. PMC 7330981. PMID 32616071.
  67. ↑ Ullah M, Sun Z (January 2018). «Stem cells and anti-aging genes: double-edged sword-do the same job of life extension». Stem Cell Research & Therapy. 9 (1): 3. doi:10.1186/s13287-017-0746-4. PMC 5763529. PMID 29321045.
  68. ↑ Baraniak, Priya R; McDevitt, Todd C (January 2010). «Stem cell paracrine actions and tissue regeneration». Regenerative Medicine. 5 (1): 121–143. doi:10.2217/rme.09.74. PMC 2833273. PMID 20017699.
  69. ↑ Rzigalinski BA, Meehan K, Davis RM, Xu Y, Miles WC, Cohen CA (December 2006). «Radical nanomedicine». Nanomedicine. 1 (4): 399–412. doi:10.2217/17435889.1.4.399. PMID 17716143.
  70. ↑ Ventola, CL (October 2012). «The nanomedicine revolution: part 2: current and future clinical applications». P & T: A Peer-Reviewed Journal for Formulary Management. 37 (10): 582–91. PMC 3474440. PMID 23115468.
  71. ↑ Khorraminejad-Shirazi M, Dorvash M, Estedlal A, Hoveidaei AH, Mazloomrezaei M, Mosaddeghi P (October 2019). «Aging: A cell source limiting factor in tissue engineering». World Journal of Stem Cells. 11 (10): 787–802. doi:10.4252/wjsc.v11.i10.787. PMC 6828594. PMID 31692986. S2CID 207894219.
  72. ↑ Partridge L, Deelen J, Slagboom PE (September 2018). «Facing up to the global challenges of ageing». Nature. 561 (7721): 45–56. Bibcode:2018Natur.561...45P. doi:10.1038/s41586-018-0457-8. PMID 30185958. S2CID 52161707. {{cite journal}}: |hdl-access= requires |hdl= (օգնություն)
  73. ↑ Chow LS, Gerszten RE, Taylor JM, Pedersen BK, van Praag H, Trappe S, և այլք: (May 2022). «Exerkines in health, resilience and disease». Nature Reviews. Endocrinology. 18 (5): 273–289. doi:10.1038/s41574-022-00641-2. PMC 9554896. PMID 35304603. S2CID 247524287.
  74. ↑ Nederveen JP, Warnier G, Di Carlo A, Nilsson MI, Tarnopolsky MA (2020). «Extracellular Vesicles and Exosomes: Insights From Exercise Science». Frontiers in Physiology. 11: 604274. doi:10.3389/fphys.2020.604274. PMC 7882633. PMID 33597890.
  75. ↑ Lananna BV, Imai SI (October 2021). «Friends and foes: Extracellular vesicles in aging and rejuvenation». FASEB BioAdvances. 3 (10): 787–801. doi:10.1096/fba.2021-00077. PMC 8493967. PMID 34632314.
  76. ↑ 76,0 76,1 Campisi J, Kapahi P, Lithgow GJ, Melov S, Newman JC, Verdin E (July 2019). «From discoveries in ageing research to therapeutics for healthy ageing». Nature. 571 (7764): 183–192. Bibcode:2019Natur.571..183C. doi:10.1038/s41586-019-1365-2. PMC 7205183. PMID 31292558.
  77. ↑ Longo VD, Anderson RM (April 2022). «Nutrition, longevity and disease: From molecular mechanisms to interventions». Cell (English). 185 (9): 1455–1470. doi:10.1016/j.cell.2022.04.002. PMC 9089818. PMID 35487190.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  78. ↑ López-Otín C, Galluzzi L, Freije JM, Madeo F, Kroemer G (August 2016). «Metabolic Control of Longevity». Cell. 166 (4): 802–821. doi:10.1016/j.cell.2016.07.031. PMID 27518560. S2CID 2316555.
  79. ↑ Tomita K, Kuwahara Y, Igarashi K, Roudkenar MH, Roushandeh AM, Kurimasa A, Sato T (August 2021). «Mitochondrial Dysfunction in Diseases, Longevity, and Treatment Resistance: Tuning Mitochondria Function as a Therapeutic Strategy». Genes. 12 (9): 1348. doi:10.3390/genes12091348. PMC 8467098. PMID 34573330.
  80. ↑ Akbari M, Kirkwood TB, Bohr VA (September 2019). «Mitochondria in the signaling pathways that control longevity and health span». Ageing Research Reviews. 54: 100940. doi:10.1016/j.arr.2019.100940. PMC 7479635. PMID 31415807.
  81. ↑ Akbari M, Kirkwood TB, Bohr VA (September 2019). «Mitochondria in the signaling pathways that control longevity and health span». Ageing Research Reviews. 54: 100940. doi:10.1016/j.arr.2019.100940. PMC 7479635. PMID 31415807. S2CID 199544098.
  82. ↑ Santoro A, Martucci M, Conte M, Capri M, Franceschi C, Salvioli S (December 2020). «Inflammaging, hormesis and the rationale for anti-aging strategies». Ageing Research Reviews. 64: 101142. doi:10.1016/j.arr.2020.101142. PMID 32814129. S2CID 221136388.
  83. ↑ Campisi J, Kapahi P, Lithgow GJ, Melov S, Newman JC, Verdin E (July 2019). «From discoveries in ageing research to therapeutics for healthy ageing». Nature. 571 (7764): 183–192. Bibcode:2019Natur.571..183C. doi:10.1038/s41586-019-1365-2. PMC 7205183. PMID 31292558.
  84. ↑ Ingram DK, Chefer S, Matochik J, Moscrip TD, Weed J, Roth GS, և այլք: (April 2001). «Aging and caloric restriction in nonhuman primates: behavioral and in vivo brain imaging studies». Annals of the New York Academy of Sciences. 928: 316–326. doi:10.1111/j.1749-6632.2001.tb05661.x. PMID 11795523.
  85. ↑ Cardoso AL, Fernandes A, Aguilar-Pimentel JA, de Angelis MH, Guedes JR, Brito MA, և այլք: (November 2018). «Towards frailty biomarkers: Candidates from genes and pathways regulated in aging and age-related diseases». Ageing Research Reviews. 47: 214–277. doi:10.1016/j.arr.2018.07.004. PMID 30071357. {{cite journal}}: |hdl-access= requires |hdl= (օգնություն)
  86. ↑ 86,0 86,1 Longo VD, Anderson RM (April 2022). «Nutrition, longevity and disease: From molecular mechanisms to interventions». Cell (English). 185 (9): 1455–1470. doi:10.1016/j.cell.2022.04.002. PMC 9089818. PMID 35487190.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  87. ↑ «AMA report questions science behind using hormones as anti-aging treatment». The Chicago Tribune. 15 June 2009. Վերցված է 17 July 2009-ին.
  88. ↑ Sattler FR (August 2013). «Growth hormone in the aging male». Best Practice & Research. Clinical Endocrinology & Metabolism. 27 (4): 541–555. doi:10.1016/j.beem.2013.05.003. PMC 3940699. PMID 24054930. «In animal models, alterations in GH/IGF-1 signaling with reductions in these somatotrophs appear to increase life span.  ... Administration of IGF-1Eb (mechanogrowth factor) stimulates proliferation of myoblasts and induces muscle hypertrophy. Increases in GH and IGF-1 during adolescence are beneficial for brain and cardiovascular function during the aging process and GH administration during adolescence is vasoprotective and increases life-span.15 ... Studies relating GH and IGF-1 status to longevity provide inconsistent evidence as to whether decreased (somatopause) or high levels (e.g. acromegaly) of these hormones are beneficial or detrimental to longevity. ... It is difficult to reconcile the largely protective effects of GH/IGF-1 deficiency on longevity in animals with the inconsistent or deleterious effects of low levels or declining GH/IGF-1 during human aging.»
  89. ↑ Ullah M, Sun Z (January 2018). «Stem cells and anti-aging genes: double-edged sword-do the same job of life extension». Stem Cell Research & Therapy. 9 (1): 3. doi:10.1186/s13287-017-0746-4. PMC 5763529. PMID 29321045.
  90. ↑ Baranowska B, Kochanowski J (September 2020). «The metabolic, neuroprotective cardioprotective and antitumor effects of the Klotho protein». Neuro Endocrinology Letters. 41 (2): 69–75. PMID 33185993.
  91. ↑ Chow LS, Gerszten RE, Taylor JM, Pedersen BK, van Praag H, Trappe S, և այլք: (May 2022). «Exerkines in health, resilience and disease». Nature Reviews. Endocrinology. 18 (5): 273–289. doi:10.1038/s41574-022-00641-2. PMC 9554896. PMID 35304603.
  92. ↑ Fossati C, Papalia R, Torre G, Vadalà G, Borrione P, Grazioli E, և այլք: (July 2020). «Frailty of the elderly in orthopaedic surgery and body composition changes: the musculoskeletal crosstalk through irisin». Journal of Biological Regulators and Homeostatic Agents. 34 (4 Suppl. 3): 327–335. Congress of the Italian Orthopaedic Research Society. PMID 33261297.
  93. ↑ 93,0 93,1 93,2 93,3 93,4 93,5 93,6 «What Do We Know About Healthy Aging?» (անգլերեն). National Institute on Aging. 23 February 2022. Վերցված է 1 June 2022-ին.
  94. ↑ Vila J (2021). «Social Support and Longevity: Meta-Analysis-Based Evidence and Psychobiological Mechanisms». Frontiers in Psychology. 12: 717164. doi:10.3389/fpsyg.2021.717164. PMC 8473615. PMID 34589025.
  95. ↑ O'Keefe EL, Torres-Acosta N, O'Keefe JH, Lavie CJ (July 2020). «Training for Longevity: The Reverse J-Curve for Exercise». Missouri Medicine. 117 (4): 355–361. PMC 7431070. PMID 32848273. «Current studies suggest that 2.5 to 5 hours/week of moderate or vigorous physical activity will confer maximal benefits; >10 hours/week may reduce these health benefits.»
  96. ↑ Campisi J, Kapahi P, Lithgow GJ, Melov S, Newman JC, Verdin E (July 2019). «From discoveries in ageing research to therapeutics for healthy ageing». Nature. 571 (7764): 183–192. Bibcode:2019Natur.571..183C. doi:10.1038/s41586-019-1365-2. PMC 7205183. PMID 31292558.
  97. ↑ López-Otín C, Galluzzi L, Freije JM, Madeo F, Kroemer G (August 2016). «Metabolic Control of Longevity». Cell. 166 (4): 802–821. doi:10.1016/j.cell.2016.07.031. PMID 27518560. S2CID 2316555.
  98. ↑ Min S, Masanovic B, Bu T, Matic RM, Vasiljevic I, Vukotic M, և այլք: (2 December 2021). «The Association Between Regular Physical Exercise, Sleep Patterns, Fasting, and Autophagy for Healthy Longevity and Well-Being: A Narrative Review». Frontiers in Psychology. 12: 803421. doi:10.3389/fpsyg.2021.803421. PMC 8674197. PMID 34925198.
  99. ↑ Hofer SJ, Davinelli S, Bergmann M, Scapagnini G, Madeo F (2021). «Caloric Restriction Mimetics in Nutrition and Clinical Trials». Frontiers in Nutrition. 8: 717343. doi:10.3389/fnut.2021.717343. PMC 8450594. PMID 34552954.
  100. ↑ Chapman BP, Roberts B, Duberstein P (10 July 2011). «Personality and longevity: knowns, unknowns, and implications for public health and personalized medicine». Journal of Aging Research. 2011: 759170. doi:10.4061/2011/759170. PMC 3134197. PMID 21766032. S2CID 16615606.
  101. ↑ Kern ML, Friedman HS (September 2008). «Do conscientious individuals live longer? A quantitative review». Health Psychology. 27 (5): 505–512. doi:10.1037/0278-6133.27.5.505. PMID 18823176.
  102. ↑ Froy O, Miskin R (December 2010). «Effect of feeding regimens on circadian rhythms: implications for aging and longevity». Aging. 2 (1): 7–27. doi:10.18632/aging.100116. PMC 2837202. PMID 20228939.
  103. ↑ Froy O (August 2011). «Circadian rhythms, aging, and life span in mammals». Physiology. 26 (4): 225–235. doi:10.1152/physiol.00012.2011. PMID 21841071.
  104. ↑ Acosta-Rodríguez VA, Rijo-Ferreira F, Green CB, Takahashi JS (May 2021). «Importance of circadian timing for aging and longevity». Nature Communications. 12 (1): 2862. Bibcode:2021NatCo..12.2862A. doi:10.1038/s41467-021-22922-6. PMC 8129076. PMID 34001884. S2CID 234770669.
  105. ↑ Post SG (2005). «Altuism, happiness, and health: it's good to be good». International Journal of Behavioral Medicine. 12 (2): 66–77. doi:10.1207/s15327558ijbm1202_4. PMID 15901215. S2CID 12544814.
  106. ↑ Gottlieb BH, Gillespie AA (2008). «Volunteerism, health, and civic engagement among older adults». Canadian Journal on Aging. 27 (4): 399–406. doi:10.3138/cja.27.4.399. PMID 19416800. S2CID 24698644.
  107. ↑ Diener E, Oishi S, Tay L (April 2018). «Advances in subjective well-being research». Nature Human Behaviour. 2 (4): 253–260. doi:10.1038/s41562-018-0307-6. PMID 30936533. S2CID 4726262.
  108. ↑ Gomez CR (October 2021). «Role of heat shock proteins in aging and chronic inflammatory diseases». GeroScience. 43 (5): 2515–2532. doi:10.1007/s11357-021-00394-2. PMC 8599533. PMID 34241808.
  109. ↑ Seals DR, Justice JN, LaRocca TJ (April 2016). «Physiological geroscience: targeting function to increase healthspan and achieve optimal longevity». The Journal of Physiology. 594 (8): 2001–2024. doi:10.1113/jphysiol.2014.282665. PMC 4933122. PMID 25639909.
  110. ↑ Roser M (26 May 2017). «Link between health spending and life expectancy: US is an outlier». Our World in Data. Click the sources tab under the chart for info on the countries, healthcare expenditures, and data sources. See the later version of the chart here.
  111. ↑ Lelieveld J, Pozzer A, Pöschl U, Fnais M, Haines A, Münzel T (September 2020). «Loss of life expectancy from air pollution compared to other risk factors: a worldwide perspective». Cardiovascular Research. 116 (11): 1910–1917. doi:10.1093/cvr/cvaa025. PMC 7449554. PMID 32123898.
  112. ↑ «What Do We Know About Healthy Aging?» (անգլերեն). National Institute on Aging. 23 February 2022. Վերցված է 1 June 2022-ին.
  113. ↑ Murphy KJ, Parletta N (May 2018). «Implementing a Mediterranean-Style Diet Outside the Mediterranean Region». Current Atherosclerosis Reports. 20 (6): 28. doi:10.1007/s11883-018-0732-z. PMID 29728772.
  114. ↑ Vaiserman A, Lushchak O (July 2017). «Implementation of longevity-promoting supplements and medications in public health practice: achievements, challenges and future perspectives». Journal of Translational Medicine. 15 (1): 160. doi:10.1186/s12967-017-1259-8. PMC 5520340. PMID 28728596.
  115. ↑ Shaposhnikov MV, Guvatova ZG, Zemskaya NV, Koval LA, Schegoleva EV, Gorbunova AA, և այլք: (June 2022). «Molecular mechanisms of exceptional lifespan increase of Drosophila melanogaster with different genotypes after combinations of pro-longevity interventions». Communications Biology. 5 (1): 566. doi:10.1038/s42003-022-03524-4. PMC 9184560. PMID 35681084.
  116. ↑ Stambler I (2014). A History of Life-Extensionism in the Twentieth Century. Longevity History. ISBN 978-1500818579.
  117. ↑ «Transhumanism». Leadership in Science and Technology: A Reference Handbook. SAGE Publications. October 20, 2011. էջ 587. ISBN 978-1452266527.
  118. ↑ Zaleski A (12 June 2018). «Is there any truth to anti-aging schemes?». Popular Science.
  119. ↑ Schudel, Matt (December 6, 1992). «Is it a crime to live forever?». SunSentinel.
  120. ↑ «William Faloon». lifeboatfoundation.
  121. ↑ West MD (2003). The Immortal Cell: One Scientist's Quest to Solve the Mystery of Human Aging. Doubleday. ISBN 978-0-385-50928-2.
  122. ↑ Stolyarov G (November 25, 2013). Death is Wrong (PDF). Rational Argumentator Press. ISBN 978-0615932040.
  123. ↑ «The Morality of Artificial Intelligence and the Three Laws of Transhumanism». Huffington Post. October 2, 2014.
  124. ↑ «Futurist: 'I will reap benefits of life extension'». Al Jazeera America. May 7, 2015. «To Dvorsky, aging is a problem that's desperately in need of solving.»
  125. ↑ «Steve Aoki, Dan Bilzerian, a giraffe and the search for eternal life». i-D. VICE. May 11, 2015. «Unknown to most, Steve is both an undeniable champion of life expansion as well as one of the most prolific campaigners for life extension. Understanding that the depth of his life's experience is limited by time alone, in his latest album Neon Future he pens lyrics such as 'Life has limitless variety... But today, because of ageing, it does not have limitless scope.' [...] Set up by the Steve Aoki Charitable Fund, the profits from the Dan Bilzerian party went to life extension research.»
  126. ↑ «Anti-Aging Potion Or Poison?». The New York Times. 12 April 1998. Վերցված է 17 July 2009-ին.
  127. ↑ «Research Report 2011» (PDF). Sens Foundation. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 14 August 2012-ին.
  128. ↑ McNicoll A (3 October 2013). «How Google's Calico aims to fight aging and 'solve death'». CNN.
  129. ↑ «Google announces Calico, a new company focused on health and well-being». September 18, 2013.
  130. ↑ Human Longevity Inc. (4 March 2014). «Human Longevity Inc. (HLI) Launched to Promote Healthy Aging Using Advances in... – SAN DIEGO, March 4, 2014 /PRNewswire/ --». Արխիվացված է օրիգինալից 21 October 2014-ին. Վերցված է 12 August 2014-ին.
  131. ↑ Landau, Elizabeth (5 May 2014). «Young blood makes old mice more youthful». CNN.
  132. ↑ Wood, Anthony (7 May 2014). «Harvard researchers find protein that could reverse the aging process». gizmag.com.
  133. ↑ Wolpert, Stuart (September 8, 2014). «UCLA biologists delay the aging process by 'remote control'». UCLA Newsroom.
  134. ↑ «Australian and US scientists reverse ageing in mice, humans could be next». ABC News. 2013-12-19.
  135. ↑ Olshansky SJ, Hayflick L, Carnes BA (August 2002). «Position statement on human aging». The Journals of Gerontology. Series A, Biological Sciences and Medical Sciences. 57 (8): B292–B297. doi:10.1093/gerona/57.8.B292. PMID 12145354.
  136. ↑ Sobh R, Martin BA (2011). «Feedback Information and Consumer Motivation. The Moderating Role of Positive and Negative Reference Values in Self-Regulation» (PDF). European Journal of Marketing. 45 (6): 963–986. doi:10.1108/03090561111119976. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014-08-18-ին.
  137. ↑ «Scientists' Open Letter on Aging». Imminst.org. Վերցված է 2012-10-07-ին.
  138. ↑ «A Single-Issue Political Party for Longevity Science». Fightaging.org. 2012-07-27. Վերցված է 2012-10-07-ին.
  139. ↑ «Veritas Forum Q&A with Peter Thiel». YouTube. 25 June 2015.
  140. ↑ «Silicon Valley's Quest to Live Forever». The New Yorker. April 3, 2017.
  141. ↑ «Sam Altman invested $180 million into a company trying to delay death». MIT Technology Review (անգլերեն). 8 March 2023.
  142. ↑ ALTER, CHARLOTTE (20 September 2023). «The Man Who Thinks He Can Live Forever». TIME. Time. Վերցված է 31 March 2024-ին.
  143. ↑ Smith S (3 December 2002). «Killing Immortality». Betterhumans. Արխիվացված է օրիգինալից 7 June 2004-ին. Վերցված է 17 July 2009-ին.
  144. ↑ Kass L (1985). Toward a more natural science: biology and human affairs. New York City: Free Press. էջ 316. ISBN 978-0-02-918340-3. OCLC 11677465.
  145. ↑ Harris J. (2007) Enhancing Evolution: The ethical case for making better people. Princeton University Press, New Jersey.
  146. ↑ Sutherland J (9 May 2006). «The ideas interview: Nick Bostrom». The Guardian. London. Վերցված է 17 July 2009-ին.
  147. ↑ Bostrom N (May 2005). «The fable of the dragon tyrant». Journal of Medical Ethics. 31 (5): 273–277. doi:10.1136/jme.2004.009035. PMC 1734155. PMID 15863685.
  148. ↑ 148,0 148,1 «Superlongevity Without Overpopulation». Fight Aging!. 2005-02-06.
  149. ↑ «Peter Singer on Should We Live to 1,000? – Project Syndicate». Project Syndicate. 2012-12-10.
  150. ↑ «Living to 120 and Beyond: Americans' Views on Aging, Medical Advances and Radical Life Extension». Pew Research Center's Religion & Public Life Project. 6 August 2013.
  151. ↑ de Magalhães JP (October 2014). «The scientific quest for lasting youth: prospects for curing aging». Rejuvenation Research. 17 (5): 458–467. doi:10.1089/rej.2014.1580. PMC 4203147. PMID 25132068.
  152. ↑ «Living to 120 and Beyond: Americans' Views on Aging, Medical Advances and Radical Life Extension». Pew Research Center's Religion & Public Life Project. 6 August 2013.
  153. ↑ Hayden EC (November 2007). «Age research: a new angle on 'old'». Nature. 450 (7170): 603–605. Bibcode:2007Natur.450..603H. doi:10.1038/450603a. PMID 18046373.
  154. ↑ Hamerman D. (2007) Geriatric Bioscience: The link between aging & disease. The Johns Hopkins University Press, Maryland.
  155. ↑ Moody HR (2002). «Who's afraid of life extension?». Generations. 25 (4): 33–7.
  156. ↑ Gems D (2011). «Aging: To Treat, or Not to Treat? The possibility of treating aging is not just an idle fantasy». American Scientist. 99 (4): 278–80. doi:10.1511/2011.91.278.
  157. ↑ 157,0 157,1 Gems D (January 2011). «Tragedy and delight: the ethics of decelerated ageing». Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences. 366 (1561): 108–112. doi:10.1098/rstb.2010.0288. PMC 3001315. PMID 21115537.
  158. ↑ Perlman RM (February 1954). «The aging syndrome». Journal of the American Geriatrics Society. 2 (2): 123–129. doi:10.1111/j.1532-5415.1954.tb00884.x. PMID 13129024.
  159. ↑ Mehlman MJ, Binstock RH, Juengst ET, Ponsaran RS, Whitehouse PJ (June 2004). «Anti-aging medicine: can consumers be better protected?». The Gerontologist. 44 (3): 304–310. doi:10.1093/geront/44.3.304. PMID 15197284.
  160. ↑ Rando TA (January 2012). «Aging, rejuvenation, and epigenetic reprogramming: resetting the aging clock». Cell. 148 (1–2): 46–57. doi:10.1016/j.cell.2012.01.003. PMC 3336960. PMID 22265401.
  161. ↑ Johnson AA, Akman K, Calimport SR, Wuttke D, Stolzing A, de Magalhães JP (October 2012). «The role of DNA methylation in aging, rejuvenation, and age-related disease». Rejuvenation Research. 15 (5): 483–494. doi:10.1089/rej.2012.1324. PMC 3482848. PMID 23098078.
  162. ↑ 162,0 162,1 Shmookler Reis RJ, Bharill P, Tazearslan C, Ayyadevara S (October 2009). «Extreme-longevity mutations orchestrate silencing of multiple signaling pathways». Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - General Subjects. 1790 (10): 1075–1083. doi:10.1016/j.bbagen.2009.05.011. PMC 2885961. PMID 19465083.
  163. ↑ Childs BG, Durik M, Baker DJ, van Deursen JM (December 2015). «Cellular senescence in aging and age-related disease: from mechanisms to therapy». Nature Medicine. 21 (12): 1424–1435. doi:10.1038/nm.4000. PMC 4748967. PMID 26646499.
  164. ↑ Anderson RM, Shanmuganayagam D, Weindruch R (January 2009). «Caloric restriction and aging: studies in mice and monkeys». Toxicologic Pathology. 37 (1): 47–51. doi:10.1177/0192623308329476. PMC 3734859. PMID 19075044.
  165. ↑ Harrison DE, Strong R, Sharp ZD, Nelson JF, Astle CM, Flurkey K, և այլք: (July 2009). «Rapamycin fed late in life extends lifespan in genetically heterogeneous mice». Nature. 460 (7253): 392–395. Bibcode:2009Natur.460..392H. doi:10.1038/nature08221. PMC 2786175. PMID 19587680.
  166. ↑ Dhahbi JM, Mote PL, Fahy GM, Spindler SR (November 2005). «Identification of potential caloric restriction mimetics by microarray profiling». Physiological Genomics. 23 (3): 343–350. doi:10.1152/physiolgenomics.00069.2005. PMID 16189280.
  167. ↑ Kaeberlein M (February 2010). «Resveratrol and rapamycin: are they anti-aging drugs?». BioEssays. 32 (2): 96–99. doi:10.1002/bies.200900171. PMID 20091754.
  168. ↑ Barger JL, Kayo T, Vann JM, Arias EB, Wang J, Hacker TA, և այլք: (June 2008). «A low dose of dietary resveratrol partially mimics caloric restriction and retards aging parameters in mice». PLOS ONE. 3 (6): e2264. Bibcode:2008PLoSO...3.2264B. doi:10.1371/journal.pone.0002264. PMC 2386967. PMID 18523577.
  169. ↑ McCormack D, McFadden D (2013). «A review of pterostilbene antioxidant activity and disease modification». Oxidative Medicine and Cellular Longevity. 2013: 575482. doi:10.1155/2013/575482. PMC 3649683. PMID 23691264.
  170. ↑ 170,0 170,1 Martel J, Ojcius DM, Wu CY, Peng HH, Voisin L, Perfettini JL, և այլք: (November 2020). «Emerging use of senolytics and senomorphics against aging and chronic diseases». Medicinal Research Reviews. 40 (6): 2114–2131. doi:10.1002/med.21702. PMID 32578904.
  171. ↑ Mutlu AS, Duffy J, Wang MC (May 2021). «Lipid metabolism and lipid signals in aging and longevity». Developmental Cell. 56 (10): 1394–1407. doi:10.1016/j.devcel.2021.03.034. PMC 8173711. PMID 33891896.
  172. ↑ Shay KP, Moreau RF, Smith EJ, Smith AR, Hagen TM (October 2009). «Alpha-lipoic acid as a dietary supplement: molecular mechanisms and therapeutic potential». Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - General Subjects. 1790 (10): 1149–1160. doi:10.1016/j.bbagen.2009.07.026. PMC 2756298. PMID 19664690.
  173. ↑ Arenas-Jal M, Suñé-Negre JM, García-Montoya E (March 2020). «Coenzyme Q10 supplementation: Efficacy, safety, and formulation challenges». Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety. 19 (2): 574–594. doi:10.1111/1541-4337.12539. PMID 33325173. {{cite journal}}: |hdl-access= requires |hdl= (օգնություն)
  174. ↑ Adamson SS, Brace LE, Kennedy BK (2017-10-01). «Alcohol and aging: From epidemiology to mechanism». Translational Medicine of Aging (անգլերեն). 1: 18–23. doi:10.1016/j.tma.2017.09.001. ISSN 2468-5011.
  175. ↑ Ahmed A, Tollefsbol T (August 2001). «Telomeres and telomerase: basic science implications for aging». Journal of the American Geriatrics Society. 49 (8): 1105–1109. doi:10.1046/j.1532-5415.2001.49217.x. PMID 11555075.
  176. ↑ Blackburn EH (September 2005). «Telomerase and Cancer: Kirk A. Landon--AACR prize for basic cancer research lecture». Molecular Cancer Research. 3 (9): 477–482. doi:10.1158/1541-7786.MCR-05-0147. PMID 16179494.
  177. ↑ Guterres, Adam N.; Villanueva, Jessie (September 2020). «Targeting telomerase for cancer therapy». Oncogene. 39 (36): 5811–5824. doi:10.1038/s41388-020-01405-w. ISSN 1476-5594. PMC 7678952. PMID 32733068.
  178. ↑ The Singularity Is Near. New York City: Viking Press. 2005. ISBN 978-0-670-03384-3.[Հղում աղբյուրներին]
  179. ↑ Feynman RP (December 1959). «There's Plenty of Room at the Bottom». Արխիվացված է օրիգինալից 2010-02-11-ին. Վերցված է 22 March 2016-ին.
  180. ↑ Saletan, William (18 April 2008). «Rearming America». Slate. Slate. Վերցված է 8 June 2024-ին.
  181. ↑ Khamsi R (April 4, 2006). «Bio-engineered bladders successful in patients». New Scientist. Վերցված է January 26, 2011-ին.
  182. ↑ Lo, Bernard; Parham, Lindsay (1 May 2009). «Ethical Issues in Stem Cell Research». Endocrine Reviews. 30 (3): 204–213. doi:10.1210/er.2008-0031. PMC 2726839. PMID 19366754.
  183. ↑ White C (19 August 2005). «Umbilical stem cell breakthrough». The Australian. Արխիվացված է օրիգինալից 20 July 2009-ին. Վերցված է 17 July 2009-ին.
  184. ↑ Segal D (1 June 2013). «This Man Is Not a Cyborg. Yet». The New York Times.
  185. ↑ «Cold facts about cryonics». The Observer. 13 July 2002. Վերցված է 1 December 2013-ին. «Cryonics, which began in the Sixties, is the freezing – usually in liquid nitrogen – of human beings who have been legally declared dead. The aim of this process is to keep such individuals in a state of refrigerated limbo so that it may become possible in the future to resuscitate them, cure them of the condition that killed them, and then restore them to functioning life in an era when medical science has triumphed over the activities of the Grim Reaper.»
  186. ↑ «Dying is the last thing anyone wants to do – so keep cool and carry on». The Guardian. 10 October 2015. Վերցված է 21 February 2016-ին.
  187. ↑ Butler K (1992). A Consumer's Guide to "Alternative" Medicine. Prometheus Books. էջ 173.
  188. ↑ Ending Aging. New York City: St. Martin's Press. 2007. ISBN 978-0-312-36706-0.[Հղում աղբյուրներին]
  189. ↑ Pontin J (11 July 2006). «Is Defeating Aging Only A Dream?». Technology Review. Արխիվացված է օրիգինալից 11 September 2012-ին. Վերցված է 15 February 2013-ին.
  190. ↑ Garreau J (31 October 2007). «The Invincible Man». Washington Post.
  191. ↑ Holliday R (April 2009). «The extreme arrogance of anti-aging medicine». Biogerontology. 10 (2): 223–228. doi:10.1007/s10522-008-9170-6. PMID 18726707.
  192. ↑ Warner H, Anderson J, Austad S, Bergamini E, Bredesen D, Butler R, և այլք: (November 2005). «Science fact and the SENS agenda. What can we reasonably expect from ageing research?». EMBO Reports. 6 (11): 1006–1008. doi:10.1038/sj.embor.7400555. PMC 1371037. PMID 16264422.
  193. ↑ Goya RG, Bolognani F, Hereñú CB, Rimoldi OJ (2001-01-08). «Neuroendocrinology of aging: the potential of gene therapy as an interventive strategy». Gerontology. 47 (3): 168–173. doi:10.1159/000052792. PMID 11340324.
  194. ↑ Rattan SI, Singh R (January 2009). «Progress & prospects: gene therapy in aging». Gene Therapy. 16 (1): 3–9. doi:10.1038/gt.2008.166. PMID 19005494.
  195. ↑ Tacutu R, Craig T, Budovsky A, Wuttke D, Lehmann G, Taranukha D, և այլք: (January 2013). «Human Ageing Genomic Resources: integrated databases and tools for the biology and genetics of ageing». Nucleic Acids Research. 41 (Database issue): D1027–D1033. doi:10.1093/nar/gks1155. PMC 3531213. PMID 23193293.
  196. ↑ 196,0 196,1 Timmers PR, Wilson JF, Joshi PK, Deelen J (July 2020). «Multivariate genomic scan implicates novel loci and haem metabolism in human ageing». Nature Communications. 11 (1): 3570. Bibcode:2020NatCo..11.3570T. doi:10.1038/s41467-020-17312-3. PMC 7366647. PMID 32678081.   Text and images are available under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
  197. ↑ University of Edinburgh (July 16, 2020). «Blood iron levels could be key to slowing ageing, gene study shows». Phys.org (անգլերեն). Վերցված է 18 August 2020-ին.
  198. ↑ University of California (July 16, 2020). «Researchers discover 2 paths of aging and new insights on promoting healthspan». Phys.org (անգլերեն). Վերցված է 17 August 2020-ին.
  199. ↑ Li Y, Jiang Y, Paxman J, O'Laughlin R, Klepin S, Zhu Y, և այլք: (July 2020). «A programmable fate decision landscape underlies single-cell aging in yeast». Science. 369 (6501): 325–329. Bibcode:2020Sci...369..325L. doi:10.1126/science.aax9552. PMC 7437498. PMID 32675375.
  200. ↑ Dawkins R (2006). The Selfish Gene. New York: Oxford University Press. էջեր 41–42. ISBN 978-0-19-929115-1.
  201. ↑ Dawkins R (2006). The Selfish Gene. New York: Oxford University Press. էջ 42. ISBN 978-0-19-929115-1.
  202. ↑ Sandberg A, Boström N (2008). Whole Brain Emulation: A Roadmap (PDF). Technical Report #2008-3. Future of Humanity Institute, Oxford University. Վերցված է 7 March 2013-ին. «The basic idea is to take a particular brain, scan its structure in detail, and construct a software model of it that is so faithful to the original that, when run on appropriate hardware, it will behave in essentially the same way as the original brain.»
  203. ↑ «Will Your Uploaded Mind Still Be You?». Wall Street Journal. September 13, 2019. Վերցված է May 19, 2020-ին.
  204. ↑ Bostrom N (19 January 2010). «Are You Living in a Computer Simulation?».
  205. ↑ «Questionable "Young Blood" Transfusions Offered in U.S. as Anti-Aging Remedy». MIT Technology Review. January 13, 2017. Վերցված է November 5, 2017-ին.
  206. ↑ 206,0 206,1 «This anti-aging startup says US$8,000 worth of young blood can help you live longer». National Post. November 2, 2017. Վերցված է November 5, 2017-ին.
  207. ↑ 207,0 207,1 207,2 «Teenagers' blood being sold for £6,200 a shot». The Independent. August 20, 2017. Արխիվացված օրիգինալից 2022-06-14-ին.
  208. ↑ «Ambrosia: the startup harvesting the blood of the young». The Guardian. August 21, 2017. Վերցված է November 5, 2017-ին.
  209. ↑ «This start-up is offering $8,000 blood transfusions from teens to people who want to fight aging». CNBC. May 31, 2017. Վերցված է November 5, 2017-ին.
  210. ↑ 210,0 210,1 «This anti-aging start-up is charging thousands of dollars for teen blood». Vanity Fair. June 1, 2017. Վերցված է November 5, 2017-ին.
  211. ↑ «A startup that charges $8,000 for young blood transfusions swears they're worth every penny». Quartz. June 1, 2017. Վերցված է November 5, 2017-ին.
  212. ↑ 212,0 212,1 «Questionable "Young Blood" Transfusions Offered in U.S. as Anti-Aging Remedy». MIT Technology Review. January 13, 2017. Վերցված է November 5, 2017-ին.
  213. ↑ «A startup that charges $8,000 for young blood transfusions swears they're worth every penny». Quartz. June 1, 2017. Վերցված է November 5, 2017-ին.
  214. ↑ «This anti-aging start-up is charging thousands of dollars for teen blood». Vanity Fair. June 1, 2017. Վերցված է November 5, 2017-ին.
  215. ↑ «Teenagers' blood being sold for £6,200 a shot». The Independent. August 20, 2017. Արխիվացված օրիգինալից 2022-06-14-ին.
  216. ↑ «Gut bacteria from young mice reverse signs of brain aging in old mice». New Atlas. 10 August 2021. Վերցված է 21 September 2021-ին.
  217. ↑ Boehme M, Guzzetta KE, Bastiaanssen TF, Van De Wouw M, Moloney GM, Gual-Grau A, և այլք: (August 2021). «Microbiota from young mice counteracts selective age-associated behavioral deficits». Nature Aging (անգլերեն). 1 (8): 666–676. doi:10.1038/s43587-021-00093-9. ISSN 2662-8465. PMID 37117767.
  218. ↑ Sharma D, Kober MM, Bowe WP (January 2016). «Anti-Aging Effects of Probiotics». Journal of Drugs in Dermatology. 15 (1): 9–12. PMID 26741377.
  219. ↑ Ayala FR, Bauman C, Cogliati S, Leñini C, Bartolini M, Grau R (March 2017). «Microbial flora, probiotics, Bacillus subtilis and the search for a long and healthy human longevity». Microbial Cell. 4 (4): 133–136. doi:10.15698/mic2017.04.569. PMC 5376353. PMID 28435840.
  220. ↑ Tsai YC, Cheng LH, Liu YW, Jeng OJ, Lee YK (2021). «Gerobiotics: probiotics targeting fundamental aging processes». Bioscience of Microbiota, Food and Health. 40 (1): 1–11. doi:10.12938/bmfh.2020-026. PMC 7817508. PMID 33520563.

Լրացուցիչ գրականություն

խմբագրել

Կատեգորիա:Բնակչություն Կատեգորիա:Տարիք և հասարակություն Կատեգորիա:Ծերացում Կատեգորիա:Երկարակյացներ Կատեգորիա:Երկարակյացներ ըստ ազգության Կատեգորիա:Առողջ ապրելակերպ Կատեգորիա:Առողջապահություն

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:DoctorLia/Ավազարկղ222&oldid=10056253» էջից