Օքսիդացում և վերականգնում

Օքսիդացում և վերականգնում, օքսիդացման–վերականգնման ռեակցիաներ, օքսիդավերականգնման ռեակցիաներ, քիմիական ռեակցիաներ։

Նատրիումի ֆտորիդ։ Նատրիումը կորցնելով իր արտաքին շերտի կենտ էլեկտրոնը դառնում է դրական, իսկ ֆտորը բացասական, դրանք իրար ձգելով միանում ու կազմում են նատրիումի ֆտորիդ։ 2Na+F₂→2NaF

Բնութագրում

Օքսիդներ, ինչպիսիք են՝ երկաթի եռօքսիդը, կամ ժանգը, որոնք առաջանում են խոնավ պայմաններում Fe₂O₃·nH₂O և երկաթի օքսիդ-հիդրոքսիդ (FeO(OH), Fe(OH)₃), դա առաջանում է, երբ թթվածինը փոխազդում է այլ տարրերի հետ

Ուղեկցվում են ռեակցող նյութերի մեջ մտնող ատոմների օքսիդացման աստիճանների փոփոխությամբ՝ ռեագենտներից մեկի ատոմից (վերականգնիչ) մյուսի ատոմին (օքսիդիչ) էլեկտրոնների անցման շնորհիվ։ Օրինակ,

• 2H₂S⁻²+3Օ₂° = 2H₂Օ⁻²+2Տ+⁴Օ

(աջից՝ վերևում նշված թվերը ցույց են տալիս ատոմների օքսիդացման աստիճանները)։ Որպես օքսիդիչներ լայնորեն կիրառվում են 0₂, H₂0₂, հալոգեններ, HN0₃,KMnՕ₄ K₂Cr₂Օ₇ և այլն, վերականգնիչներ՝ С, Н₂, H₂S, Տ0₂, Տռ²⁺-ի և Fe⁺²-ի միացություններ և այլն։ Տարբերում են օքսիդավերականգնման ռեակցիաների հետևյալ տեսակները, միջմոլեկուլային (վերևում բերված օրինակը), ներմոլեկուլային, երբ օքսիդացող և վերականգնվող ատոմները գտնվում են միևնույն նյութի մեջ․

• (N⁻³H₄)₂Cr₂+⁶Օ₇ = N₂^Օ+Cr₂⁺³Օ₃+4H₂Օ

ինքնաօքսիդացում–ինքնավերականգնում (կոչվում է նաև ապահամամասնացում՝ դիսպրոպորցիոնացում)՝ արդյունքում առաջացող նյութերը պարունակում են միևնույն քիմիական տարրի ատոմներ՝ տարբեր օքսիդացման աստիճաններով․

• 4КСl⁺⁵Օ₃ = 3KCl⁺⁷Օ₄+KCl⁻¹

ինքնաօքսիդացում (աուտոօքսիդայում)՝ օդի թթվածնով օրգանական նյութերի ռադիկալաշղթայական օքսիդացում, որպես միջանկյալ նյութ հիդրոպերօքսիդների առաջացմամբ։ Այն նյութը կամ տարը,որը վերցնում է էլեկտրոն վերականգնվում է, կոչվում է օքսիդիչ կամ օքսիդացնող։

Reduction
Oxidant + e^– ⟶ Product
(Electrons gained; oxidation number decreases)

Oxidation
Reductant ⟶ Product + e^–
(Electrons lost; oxidation number increases)

Օքսիդացում և վերականգնում

Պատկերասրահ

• 
  Օքսիդավերականգման ռեակցիա
• 
  Վիտամին C-ի սխեմա
• 
  Երկաթաժանգ՝ պիրիտի խորանարդի վրա
• 
• 
• 
  Երկաթի օքսիդ (ժանգ)

Տես նաև

• Արժեքականություն

• Անոթային օքսիդացում

• Մղտագունում

Գրականություն

• Хомченко Г․ П․, Севастьянова К․ И․, Окислительно-восстановительные реакции, М․, 1980 год.

Արտաքին հղումներ

• տեսահոլովակ
• օքսիդավերականգնման ռեակցիաների հաշվիչ
• օքսիդավերականգնման ռեակցիաների սահմանում

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 12, էջ 605)։