Հյուսիսային Կորեայի տնտեսություն

Հյուսիսային Կորեայի տնտեսություն, պլանավորված տնտեսություն, որտեղ շուկայի բաշխման սխեմաների դերը սահմանափակ է, չնայած շարունակաբար աճում է։ 2024 թվականի դրությամբ Հյուսիսային Կորեան շարունակում է պահպանել իր հիմնական հավատարմությունը կենտրոնացված պլանային տնտեսությանը։ 2016 թվականի դրությամբ 28,500 միլիարդ դոլար ընդհանուր համախառն ներքին արդյունքի դեպքում տեղի է ունեցել որոշակի տնտեսական ազատականացում, հատկապես այն բանից հետո, երբ Կիմ Չեն Ընը ստանձնեց ղեկավարությունը 2012 թվականին։

Հյուսիսային Կորեայի տնտեսություն

ազգային տնտեսություն

Ենթակատեգորիա	• Համաշխարհային տնտեսություն  • Ասիայի տնտեսություն
Երկիր	Կորեայի Ժողովրդա-Դեմոկրատական Հանրապետություն
Վայր	Կորեայի Ժողովրդա-Դեմոկրատական Հանրապետություն
Արժույթ	Հյուսիսային Կորեայի վոն
Անվանական ՀՆԱ	16 282 601 357 ԱՄՆ դոլար

1990-ականներից ի վեր ոչ ֆորմալ շուկայի ակտիվությունն աճել է։ Այս շուկաները կոչվում են «Ջանգմադանգ» և ձևավորվել են 1990-ականների տնտեսական փլուզման արդյունքում, երբ ռեժիմը անկարող էր սննդով ապահովել իր ժողովրդին։

1989-1992 թվականներին Արևելյան բլոկի փլուզումը, հատկապես Հյուսիսային Կորեայի աջակցության հիմնական աղբյուրը՝ Խորհրդային Միությունը, ստիպեց Հյուսիսային Կորեայի տնտեսությանը վերադասավորել իր արտաքին տնտեսական հարաբերությունները, ներառյալ Հարավային Կորեայի հետ տնտեսական փոխանակումների աճը։

Չինաստանը Հյուսիսային Կորեայի ամենամեծ առևտրային գործընկերն է։ Հյուսիսային Կորեայի Ջուչեի գաղափարախոսությունը հանգեցրել է նրան, որ երկիրը ինքնավարություն է պահպանում միջազգային պատժամիջոցների միջավայրում։ Հյուսիսային Կորեայի ներկայիս տնտեսությունը դեռ գերակշռում է պետական արդյունաբերության և կոլտնտեսությունների հաշվին, սակայն օտարերկրյա ներդրումները և կորպորատիվ ինքնավարությունը աճել են։

Հյուսիսային Կորեան ուներ նույն ՀՆԱ-ն՝ մեկ շնչին ընկնող հաշվով, իր հարևան Հարավային Կորեայի հետ Կորեական պատերազմի հետևանքներից մինչև 1970 թվականների կեսերը, սակայն 1990-ականների վերջին և 21-րդ դարի սկզբին մեկ շնչին բաժին ընկնող ՀՆԱ-ն 2000 դոլարից պակաս էր։

2018 թվականի համար Հարավային Կորեայի բանկը ՀՆԱ-ի աճը գնահատել է −4,1%։ Առաջին անգամ 2021 թվականին, Հարավային Կորեայի միավորման նախարարությունը գնահատել է, որ Հյուսիսային Կորեայի մասնավոր հատվածը գերազանցել է պետական հատվածին

Տնտեսություն

Հյուսիսային Կորեայում համախառն ազգային արդյունքի գնահատումը բարդ խնդիր է տնտեսական տվյալների բացակայության պատճառով և Հյուսիսային Կորեայի վոնի՝ չփոխարկվող հյուսիսկորեական արժույթի համար համապատասխան փոխարժեք ընտրելու խնդրի պատճառով։

Հարավային Կորեայի կառավարության գնահատականներով Հյուսիսային Կորեայի ՀՆԱ-ն 1991 թվականին կազմել է 22,9 միլիարդ ԱՄՆ դոլար կամ 1,038 ԱՄՆ դոլար մեկ շնչի հաշվով։ 1991 թվականին Հարավային Կորեան ունեցել է 237,9 միլիարդ ԱՄՆ դոլար ՀՆԱ և մեկ շնչին ընկնող եկամուտ՝ 5,569 ԱՄՆ դոլար։ 1991 թվականին Հյուսիսային Կորեայի ՀՆԱ-ն անկում է ապրել 5,2 տոկոսով 1989 թվականի համեմատ։ Հարավային Կորեայի ՀՆԱ-ն, ընդհակառակը, աճել է համապատասխանաբար 9,3% և 8,4% 1990 և 1991 թվականներին։

Հյուսիսային Կորեայի ՀՆԱ-ն գրեթե կրկնակի կրճատվել է 1990-1999 թվականներին։ Հյուսիսային Կորեայի բյուջեի տարեկան հաշվետվությունները ցույց են տալիս, որ պետական եկամուտը մոտավորապես եռապատկվել է 2000-2014 թվականներին։ Մոտավորապես 2010 թվականին արտաքին առևտուրը վերադարձել է 1990 թվականի մակարդակին։

Հարավային Կորեայում հիմնված Կորեայի բանկը հաշվարկել է, որ 2000-2013 թվականներին միջին աճը կազմել է տարեկան 1,4%։ Ըստ հաշվարկների՝ 2015 թվականին Հյուսիսային Կորեայի իրական ՀՆԱ-ն կազմել է 30,805 միլիարդ հարավկորեական վոն։ Հրապարակվել է Հյուսիսային Կորեայի ՀՆԱ-ի աճի հետևյալ գնահատականները։

ՀՆԱ աճ՝ ըստ տարվա (Կորեայի բանկի գնահատականը)

1990	1995	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020
−4.3%	−4.4%	6.1%	0.4%	3.8%	1.2%	1.8%	2.1%	3.8%	−1.0%	−1.2%	3.1%	−0.9%	−0.5%	0.8%	1.3%	1.1%	1.0%	−1.1%	3.9%	−3.5%	−4.1%	0.4%	−4.5%

Վերլուծաբան Անդրեյ Լանկովը 2017 թվականին նշել է,էե դիտորդների զգալի մասը կարծում է, որ Կորեայի բանկը չափազանց պահպանողական է, և իրական աճի տեմպը կազմում է 3–4%։ Հյուսիսային Կորեան հաղորդել է, որ 2007-2015 թվականներին կառավարության բյուջեն տարեկան ավելացել է 5%-10%-ով։ Հաշվետու պլանավորված կապիտալ ծախսերը, հիմնականում ճանապարհների և հասարակական շենքերի վրա, աճել են 4,3%-ով 2014 թվականին, 8,7%-ով 2015 թվականին՝ հասնելով 13,7%-ի 2016 թվականին։ 2017 թվականին աճի տեմպը կազմել է 3,7%՝ 2018 թվականին ՀՆԱ-ն հասցնելով 29,6 միլիարդ դոլարի։ Ավստրալիայի կառավարությունը 2017 թվականին գնահատել է 1.3% աճ, մինչդեռ Հարավային Կորեայի կառավարությունը գնահատել է −3.5%:

2018 թվականին Հյուսիսային Կորեայի պետական բյուջեի եկամուտների պլանը գերակատարվել է 1,4%-ով, ինչը 2017 թվականի համեմատ աճել է 4,6%-ով։

Պատմություն

Գաղութային շրջան և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո

Սկսած 1920-ականների կեսերից Կորեայի ճապոնական գաղութային վարչակազմը կենտրոնացրեց իր արդյունաբերական զարգացման ջանքերը երկրի համեմատաբար թերբնակեցված և ռեսուրսներով հարուստ հյուսիսային հատվածում, ինչը հանգեցրեց մարդկանց զգալի տեղաշարժի դեպի հյուսիս՝ Կորեական թերակղզի։

Այս միտումը փոխվեց միայն 1945 թվականին Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո, երբ ավելի քան 2 միլիոն կորեացիներ տեղափոխվեցին հյուսիսից հարավ՝ Կորեայի բաժանումից հետո խորհրդային և ամերիկյան կառավարման ռազմական գոտիների։ Այս արտագաղթը դեպի հարավ շարունակվեց 1948 թվականին Կորեայի Ժողովրդական Դեմոկրատական Հանրապետության (Հյուսիսային Կորեա) հիմնադրումից հետո և 1950–1953 թվականների Կորեական պատերազմի ժամանակ։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Կորեական թերակղզու բաժանումը հանգեցրեց բնական և մարդկային ռեսուրսների անհավասարակշռությանը, ինչը բացական դեր ունեցավ ինչպես հյուսիսի, այնպես էլ հարավի համար։ 1945 թվականին Կորեայի ծանր արդյունաբերության մոտ 80%-ը գտնվում էր հյուսիսում, թեթև արդյունաբերության միայն 31%-ը, գյուղատնտեսության 37%-ը և թերակղզու ընդհանուր առևտրի 18%-ը։

Հյուսիսային և Հարավային Կորեաները երկուսն էլ տուժել են Կորեական պատերազմի ժամանակ առաջացած զանգվածային ավերածություններից։ Պատմաբան Չարլզ Ք. Արմսթրոնգը նշել է, որ «Հյուսիսային Կորեան փաստացի ոչնչացվել է որպես արդյունաբերական հասարակություն»։ Պատերազմից անմիջապես հետո Հյուսիսային Կորեան մոբիլիզացրեց իր աշխատուժը և բնական ռեսուրսները՝ փորձելով հասնել արագ տնտեսական զարգացման։ Մեծ քանակությամբ օգնությունը այլ կոմունիստական երկրներից, մասնավորապես՝ Խորհրդային Միությունից և Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունից, օգնեց երկրին հասնել աճի բարձր տեմպերի անմիջապես հետպատերազմյան շրջանում։

Արդիականացման վաղ շրջան

1961 թվականին գործարկվեց հավակնոտ յոթամյա ծրագիր՝ շարունակելու արդյունաբերական էքսպանսիան և բարձրացնել կենսամակարդակը, բայց երեք տարվա ընթացքում պարզ դարձավ, որ դա ձախողվում է, և ծրագրի ժամկետը երկարաձգվեց մինչև 1970 թվականը։ Ձախողումը պայմանավորված էր Խորհրդային Միության կողմից աջակցության նվազմամբ, երբ Հյուսիսային Կորեան ավելի շատ միավորվեց Չինաստանի հետ, և ԱՄՆ-ի ռազմական ճնշումը հանգեցրեց պաշտպանական ծախսերի ավելացմանը։

1965 թվականին Հարավային Կորեայի տնտեսական աճի տեմպերն առաջին անգամ գերազանցեցին Հյուսիսային Կորեային արդյունաբերական տարածքների մեծ մասում, թեև Հարավային Կորեայի մեկ շնչին բաժին ընկնող ՀՆԱ-ն ավելի ցածր մնաց, քան Հյուսիսային Կորեաինը։

1979-ին Հյուսիսային Կորեան վերանայեց իր միջազգային պարտքի մեծ մասը, սակայն 1980 թվականին նա չկատարեց իր վարկային պարտավորությունները, բացառությամբ Ճապոնիայի։ 1986 թվականի վերջին արտարժույթով պարտքը հասել էր ավելի քան 1 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի։ Այն նաև մոտ 2 միլիարդ դոլար է պարտք Խորհրդային Միությանը։ Ճապոնացիները Հյուսիսային Կորեային դեֆոլտ են հայտարարել. 2000 թվականին, հաշվի առնելով տույժերը և կուտակված տոկոսները, Հյուսիսային Կորեայի պարտքը գնահատվում էր 10–12 միլիարդ դոլար։ Մինչև 2012 թվականը Հյուսիսային Կորեայի արտաքին պարտքն աճել է մինչև 20 միլիարդ ԱՄՆ դոլար, չնայած, ըստ տեղեկությունների, Ռուսաստանը դուրս է գրել մոտ 8 միլիարդ դոլարի պարտք՝ բնական պաշարների զարգացմանը մասնակցելու դիմաց։ Բացի Ռուսաստանից, հիմնական վարկատուներն էին Հունգարիան, Չեխիան և Իրանը։

Հիմնականում պարտքի այս խնդիրների, երկարատև երաշտի և վատ կառավարման պատճառով Հյուսիսային Կորեայի արդյունաբերական աճը դանդաղել է, և մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն իջավ հարավայինից ցածր։ 1979 թվականի վերջին Հյուսիսային Կորեայում մեկ շնչին բաժին ընկնող ՀՆԱ-ն կազմում էր հարավայինի մոտ մեկ երրորդը։ Այս համեմատաբար վատ աշխատանքի պատճառները բարդ են, բայց հիմնական գործոնը ՀՆԱ-ի անհամաչափ մեծ տոկոսն է (հնարավոր է մինչև 25%), որը Հյուսիսային Կորեան հատկացնում է բանակին։

1980-ականներին տնտեսության կենտրոնական վերահսկողությունը թուլացնելու ուղղությամբ փոքր ջանքեր եղան, որոնք ներառում էին արդյունաբերական ձեռնարկությունները։ 1984 թվականի մարտին ձեռնարկությունների անկախ հաշվապահական համակարգի (독립채산제, tongnip ch'aesanje) ներդրումն ուժեղացնելու Կիմ Չեն Իլի կոչից ոգևորված, ձեռնարկությունների կառավարման և անկախ հաշվապահական համակարգի նկատմամբ հետաքրքրությունը մեծացավ, ինչի մասին վկայում է թեմայի լուսաբանումը Հյուսիսային Կորեայի ամսագրերում։ Համակարգի համաձայն, գործարանների ղեկավարներին դեռևս նշանակվում են արտադրանքի թիրախներ, սակայն նրանց տրվում է ավելի մեծ հայեցողություն աշխատանքի, սարքավորումների, նյութերի և միջոցների վերաբերյալ որոշումներ կայացնելիս։

Բացի հիմնական կապիտալից, յուրաքանչյուր ձեռնարկության Կենտրոնական բանկի միջոցով պետությունից հատկացվում է նվազագույն շրջանառու միջոցներ և պահանջվում է գործառնական ծախսերը հոգալ իր արտադրանքի վաճառքից ստացված հասույթով։ Շահույթի մինչև 50%-ը հարկվում է, մնացած կեսը ձեռնարկությունը պահում է սարքավորումների ձեռքբերման, նոր տեխնոլոգիաների ներդրման, սոցիալական նպաստների և բոնուսների համար։ Որպես այդպիսին, համակարգը ապահովում է որոշակի ներկառուցված խթաններ և միկրոմակարդակի ինքնավարության որոշակի աստիճան՝ ի տարբերություն բյուջեի բաշխման համակարգի, որի համաձայն ցանկացած ավելցուկ ամբողջությամբ փոխանցվում է կառավարությանը։

Մեկ այլ նորամուծություն՝ August Third People's Consumer Goods Production Movement, կենտրոնացած է սպառողական ապրանքների արտադրության վրա։ Այս միջոցառումն այդպես է կոչվել այն բանից հետո, երբ Կիմ Չեն Իլը 1984 թվականի օգոստոսի 3-ին Փհենյանում անցկացված թեթև արդյունաբերական արտադրանքի ցուցահանդեսում տեսչական շրջայց կատարեց։ Շարժումը աշխատողներից պահանջում է օգտագործել տեղական հասանելի ռեսուրսները և արտադրական օբյեկտները՝ անհրաժեշտ սպառողական ապրանքներ արտադրելու համար։ Այն առանձնապես չի տարբերվում 1960-ականներից գոյություն ունեցող տեղական արդյունաբերական ծրագրերից, թեև թույլատրվում է տեղական ինքնավարության որոշակի աստիճան։ Ստեղծվել են ուղղակի վաճառքի խանութներ՝ շարժման շրջանակներում արտադրված ապրանքներն անմիջապես սպառողներին բաշխելու համար։ Շարժումը բնութագրվում է որպես սպառողական ապրանքների արտադրության երրորդ հատված՝ կենտրոնացված վերահսկվող թեթև արդյունաբերության և տեղական վերահսկվող ավանդական թեթև արդյունաբերության կողքին։ 1980-ական թվականների կեսերին որոշ զեկույցներ եղան փոքրածավալ մասնավոր արհեստագործության և ֆերմերային շուկաների աճող խրախուսման մասին։ 1992 թվականի դրությամբ մասնավոր այգեգործական հողամասերի չափերն ընդլայնելու որևէ քայլ չի եղել։

Այս բոլոր միջոցները ուղղված են սպառողական ապրանքների խիստ պակասը մեղմելու՝ որոշակի խրախուսանքների ներդրմամբ։ 1993 թվականի կեսերին որևէ էական տեղաշարժ, որն ազդարարում է գոյություն ունեցող համակարգից հիմնարար շեղում, տեղի չի ունեցել։ Բարեփոխումներ նախաձեռնելու դժկամությունը հիմնականում քաղաքական է։ Այս մտահոգությունը հիմնված է այն համոզմունքի վրա, որ տնտեսական բարեփոխումները կառաջացնեն նոր շահեր, որոնք կպահանջեն քաղաքական արտահայտում, և որ նման բազմակարծության ինստիտուցիոնալացման պահանջները ի վերջո կհանգեցնեն քաղաքական ազատականացման։

Սկսած 1980 թվականների կեսերից Հյուսիսային Կորեան դանդաղորեն սկսեց փոփոխել իր կոշտ ինքնապահովման քաղաքականությունը։ Փոփոխությունները, որոնք լայնորեն բնորոշվում են որպես բաց դռների քաղաքականություն, ներառում էին արտաքին առևտրի վրա շեշտադրում օտարերկրյա ուղղակի ներդրումներ ընդունելու պատրաստակամություն՝ ընդունելով համատեղ ձեռնարկության մասին օրենքը, երկիրը միջազգային զբոսաշրջության համար բացելու որոշումը և տնտեսական համագործակցությունը Հարավային Կորեայի հետ։

1987–1993 թվականների երրորդ յոթնամյա պլանի հիմնական նպատակներն էին հասնել «1980-ականների տասը հեռահար հիմնական նպատակներին՝ սոցիալիստական տնտեսության կառուցման համար»։ 1980 թվականին մտածված այս նպատակները պետք է իրականացվեին մինչև տասնամյակի վերջը։ Այն փաստը, որ այս նպատակները հետաձգվել են մինչև Երրորդ յոթնամյա պլանի ավարտը, Երկրորդ յոթնամյա ծրագրի ընթացքում տնտեսական հիասթափեցնող ցուցանիշների ևս մեկ վկայություն է։ Կրկնվեցին քաղաքականության երեք նպատակները՝ ինքնապահովումը, արդիականացումը և գիտականացումը։ Տնտեսական աճը սահմանվել է տարեկան 7,9 տոկոս՝ նախորդ պլանից ցածր։

Թեև 1980-ականների տասը հիմնական նպատակներին հասնելը Երրորդ յոթնամյա ծրագրի հիմնական նպատակն էր, որոշ էական փոփոխություններ են կատարվել կոնկրետ քանակական թիրախներում։ Օրինակ՝ պողպատի տարեկան արդյունահանման նպատակային ցուցանիշը կրճատվել է մեկ երրորդով՝ 15 մլն տոննայից հասնելով 10 մլն տոննայի։ Ցեմենտի և գունավոր մետաղների՝ երկու հիմնական արտահանման ապրանքների արտադրության թիրախները զգալիորեն ավելացել են։ 1989 թվականի հունիսին թեթև արդյունաբերության եռամյա պլանի ներդրումը որպես Երրորդ յոթամյա ծրագրի մի մաս, նպատակաուղղված էր բարձրացնելու կենսամակարդակը` հաշվի առնելով սպառողների կարիքները։

Երրորդ յոթնամյա պլանը մեծ ուշադրություն է հատկացրել արտաքին առևտրի և համատեղ ձեռնարկությունների զարգացմանը, առաջին անգամ է, որ պլանն անդրադարձել է այս խնդիրներին։ Մինչև 1991 թվականի վերջը, պլանի դադարեցումից երկու տարի առաջ, պլանի քանակական թիրախներ չհրապարակվեցին։ Հյուրանոցները, օդանավակայանները և այլ հաստատությունները, որոնք կհյուրընկալեին Երիտասարդության և ուսանողների տասներեքերորդ համաշխարհային փառատոնը 1989 թվականի հուլիսին, պետք է բացասաբար ազդեն արդյունաբերության և գյուղատնտեսության զարգացման վրա, թեև սոցիալական ենթակառուցվածքների ընդլայնումն ու բարելավումը հանգեցրել են որոշ երկարաժամկետ տնտեսական օգուտների։

Պետական պլանավորման հանձնաժողով

Պարզեցված դիագրամ, որը ցույց է տալիս տնտեսական քաղաքականության պլանավորման գործընթացը

Պետական պլանավորման կոմիտեի խնդիրն է վերափոխել ընդհանուր նպատակները տարեկան և երկարաժամկետ զարգացման հատուկ ծրագրերի և ընդհանուր տնտեսության քանակական թիրախների յուրաքանչյուր արդյունաբերական ոլորտի և ձեռնարկության համար։ 1964 թվականի բարեփոխումների հիմնական դրույթների համաձայն՝ պլանավորման գործընթացն առաջնորդվում է «միասնական պլանավորման» (일원화, ilwŏnhwa) և «մանրամասն պլանավորման» (새분화, saebunhwa) սկզբունքներով։

«Միասնական պլանավորման» ներքո յուրաքանչյուր գավառում, քաղաքում և վարչաշրջանում ստեղծվում են տարածաշրջանային կոմիտեներ՝ պլանավորման աշխատանքները համակարգելու համար։ Այդ կոմիտեները չեն պատկանում որևէ տարածքային կազմակերպության և անմիջականորեն վերահսկվում են Պետական պլանավորման կոմիտեի կողմից։ 1969 թվականին վերակազմակերպման արդյունքում դրանք բաժանվում են գավառական պլանավորման կոմիտեների, քաղաքային/շրջանային կոմիտեների և ձեռնարկությունների կոմիտեների (խոշոր ձեռնարկությունների համար)։

Պլանավորման կոմիտեները, Պետական պլանավորման կոմիտեի ենթակայությամբ, իրենց աշխատանքները համակարգում են համապատասխան մարզային և տեղական տարածքների տնտեսությանն առնչվող պետական կազմակերպությունների պլանավորման գրասենյակների հետ։ Համակարգը փորձում է հնարավորություն ընձեռել տարածաշրջանային պլանավորման անձնակազմին ավելի լավ համակարգել իրենց տարածքների տնտեսական հաստատությունների հետ, որոնք անմիջականորեն պատասխանատու են նրանց համար պլանավորման հարցում, ինչպես նաև անմիջականորեն հաղորդակցվել CPC-ի անձնակազմի հետ։

«Մանրամասն պլանավորումը» նպատակ ունի կառուցել պլաններ ճշգրիտ և գիտական մեթոդներով, որոնք հիմնված են ռեսուրսների, աշխատուժի, միջոցների, գործարանի հզորությունների և այլ անհրաժեշտ տեղեկատվության կոնկրետ գնահատման վրա։

Ազգային տնտեսական վերջնական պլանի մշակման չորս փուլ կա։ Առաջինը նախնական վիճակագրական տվյալների հավաքագրումն ու կազմումն է։ Այս թվերը, որոնք օգտագործվում են որպես հիմնական պլանավորման տվյալներ տնտեսական ոլորտների արտադրողական կարողությունների վերաբերյալ, սկզբնապես պատրաստվել են ցածր մակարդակի տնտեսական միավորների կողմից և ազգային մակարդակով համախմբվել համապատասխան գերատեսչությունների և կոմիտեների կողմից։ Միաժամանակ, տարածաշրջանային, տեղական և ձեռնարկությունների պլանավորման կոմիտեները պատրաստում են իրենց տվյալները և ուղարկում դրանք CPC:

Տնտեսական ստորաբաժանումների և պլանավորման կոմիտեների կողմից վիճակագրական տվյալների միաժամանակյա, առանձին և անկախ պատրաստման այս երկալիք համակարգի միջոցով կառավարությունը ձգտում է ապահովել ճշգրիտ, օբյեկտիվ և իրատեսական տվյալների բազա՝ չսահմանափակված տեղական և բյուրոկրատական կողմնակալությունից։

Երկրորդ փուլը CPC-ի կողմից նախնական տվյալների հիման վրա վերահսկիչ թվերի պատրաստումն է՝ Կենտրոնական ժողովրդական կոմիտեի կողմից ներկայացված հիմնական պլանի նպատակներին համապատասխան։

Երրորդ փուլում պատրաստվում է պլանի նախագիծ։ Պլանի նախագիծը, որը պատրաստվել է CPC-ի կողմից, արդյունք է ցածր մակարդակի տնտեսական ստորաբաժանումների կողմից ներկայացված բոլոր թվերի նախագծերի համաձայնեցման, որոնք, իրենց հերթին, իրենց նախագծերը հիմնում են կոմիտեի կողմից տրամադրված վերահսկողության թվերի վրա։:

Չորրորդ փուլում CPC-ն հաստատման համար ներկայացնում է Կենտրոնական ժողովրդական կոմիտեին և Պետական կառավարման խորհրդին ծրագրի միասնական ազգային նախագիծ։ Գերագույն ժողովրդական ժողովի կողմից հաստատվելուց հետո նախագիծը դառնում է վերջնական և բաշխվում է բոլոր տնտեսական միավորներին և տարածաշրջանային և տեղական պլանավորման կոմիտեներին։

Այնուհետև ծրագիրը դառնում է օրինական և պարտադիր։ Կենտրոնական կառավարության հաճախակի հրահանգները պարունակում են փոփոխություններ պլանի թիրախներում կամ ծրագրի նպատակներին հասնելու խթաններ։

Թեև կենտրոնական կառավարությունը առավել հստակորեն ներգրավված է տարեկան և երկարաժամկետ ծրագրերի ձևակերպման և գնահատման մեջ, այն նաև վերանայում է եռամսյակային կամ ամսական առաջընթացի ամփոփագրերը։ Առանձին ձեռնարկություններն արտադրական ժամանակը բաժանում են օրական, շաբաթական, տասնօրյա, ամսական, եռամսյակային և տարեկան ժամանակաշրջանների։ Ընդհանուր առմամբ, ամսական պլանը գործարանի հիմնական պլանավորման շրջանն է։

Տնտեսական պլանի հաջողությունը կախված է ստացված տեղեկատվության որակից և մանրամասնությունից, իրատեսական թիրախների սահմանումից, ոլորտների միջև համակարգումից և ճիշտ իրականացումից։ Նախնական բարձր աճը Եռամյա պլանի և, ավելի փոքր չափով, Հնգամյա պլանի ընթացքում նպաստեց պլանավորողների մոտ վստահության կեղծ զգացմանը։ Հաշվետվության վիճակագրությունը, որը բնորոշ միտում է տնտեսության մեջ, որտեղ պարգևատրվում է քանակական նպատակների կատարումը, հատկապես, երբ մոտենում է պլանի թիրախային տարին, հանգեցնում է տնտեսական ներուժի գերագնահատմանը, արտադրանքի վատ որակին և, ի վերջո, պլանավորման սխալների։

Բույսերի, սարքավորումների և հումքի անարդյունավետ օգտագործումը ավելացնում է պլանավորման սխալները։ Սեկտորների և տարածաշրջանների միջև պլանավորման և արտադրության մրցակցության համակարգման բացակայությունը հանգեցնում է անհավասարակշռության և խաթարում մուտք-ելք հարաբերությունները։ 1964 թվականի պլանային բարեփոխումները պետք է լուծեին այս խնդիրները, սակայն ճիշտ և մանրամասն պլանավորման և ծրագրերի խստիվ իրականացման անհրաժեշտությունն այնքան մեծ էր, որ դրանց կարևորությունն ընդգծվեց Երկրորդ յոթնամյա պլանի բացման զեկույցում՝ ցույց տալով, որ պլանավորման խնդիրները պահպանվել են 1980-ական թվականներին։։

1990-ականների կեսերին Հյուսիսային Կորեան հրաժարվեց հաստատուն հրահանգների պլանավորումից, և բազմամյա ծրագրերը ավելի շատ դարձան երկարաժամկետ տնտեսական ռազմավարություն։

Ch'ŏngsan-ni մեթոդ

Կառավարման Չենգսան-նի մեթոդը (청산리방법) ծնվել է 1960 թվականի փետրվարին Կիմ Իր Սոնգի այցի արդյունքում Հարավային Պյունգան նահանգի Չունգսան-նի կոոպերատիվ ֆերմա։ Մաո Ցզե Դունի Մեծ ցատկ դեպի առաջ քաղաքականության ազդեցությամբ՝ Քիմը և KWP Կենտրոնական կոմիտեի այլ անդամներ առաջարկեցին «տեղում առաջնորդություն» (현지지도, hyŏnji chido) և երկու ամիս անցկացրեցին հրահանգներ տալով, շփվեցին աշխատողների հետ։ Այս նոր մեթոդի բացահայտ նպատակը ֆերմերային տնտեսությունների կառավարման համակարգում բյուրոկրատիզմի և «ֆորմալիզմի» դեմ պայքարելն է։

Ղեկավարությունը պնդում էր, որ գյուղացիական տնտեսությունների աշխատողները դժգոհ են և ցածր արտադրանք են արտադրում, քանի որ Կորեայի Աշխատավորական կուսակցության ցածրաստիճան ֆունկցիոներները (որոնք ներկայացնում էին վերացական մարքսիստական տեսություններ և կարգախոսներ) օգտագործում էին մարտավարություն, որը չէր կարող մոտիվացնել։ Դա շտկելու համար ղեկավարությունը առաջարկել է աշխատողներին ստանալ կոնկրետ ցուցումներ՝ լուծելու արտադրական խնդիրները և նրանց խոստանալ մատչելի նյութական խթաններ։

Ch'ŏngsan-ni մեթոդը կոչ էր անում բարձրաստիճան կուսակցական պաշտոնյաներին, կուսակցական կադրերին և վարչական պաշտոնյաներին ընդօրինակել Կիմ Իլ Սոնգին՝ կատարելով դաշտային ստուգումներ։ Համակարգը հնարավորություն ընձեռեց ֆերմերներին ներկայացնելու իրենց դժգոհությունները և գաղափարները առաջատար կադրերին և ղեկավարներին։

Կարևոր էր նյութական խրախուսական միջոցների ավելացումը, ինչպիսիք են վճարովի արձակուրդները, հատուկ բոնուսները, պատվավոր կոչումները և դրամական պարգևները։ Ch'ŏngsan-ni մեթոդը հետագայում տապալվեց ֆերմերային արտադրությունը մեծացնելու և ֆերմերային տնտեսությունները ավելի մեծ միավորների մեջ միավորելու ծանր ջանքերով։ Գյուղատնտեսության ոլորտում իրական բարելավումը սկսվեց ենթախմբային պայմանագրերի համակարգի ընդունմամբ՝ որպես գյուղացիների արտադրողականության բարձրացման միջոց՝ անհատական խթանները հարմարեցնելով անմիջական, փոքր աշխատանքային խմբին։ Այսպիսով, կոլտնտեսությունների աճող մասշտաբը որոշ չափով փոխհատուցվեց աշխատանքային միավորի չափի կրճատմամբ։ Այնուամենայնիվ, կառավարության բարձրաստիճան պաշտոնյաների կողմից «տեղում առաջնորդվելը» շարունակվեց 1990-ականների սկզբին, ինչի օրինակն էր Կիմ Իլ Սոնգի այցերը այնպիսի վայրեր, ինչպիսիք են Օնսոնգ շրջանի Վանգջաեսանի կոոպերատիվ ֆերմա և Գյուղատնտեսական ակադեմիայի Կյոնգսոն մասնաճյուղի փորձարարական ֆերմա 1991 թվականի օգոստոսի 20- 30-ն ընկած ժամանակահատվածում։

Կիմ Չեն Իլը շարունակեց ավանդույթը, չնայած նախկինում հրաժարվել էր դա անել, և նույնիսկ ընդլայնեց այն Կորեայի ժողովրդական բանակում։ Այսօր Կիմ Չեն Ընը շարունակում է մեթոդի պրակտիկան։

Taean աշխատանքային համակարգ

Արդյունաբերական կառավարման համակարգը զարգացել է երեք տարբեր փուլերով. Առաջինը ձեռնարկությունների ինքնավարության շրջանն էր, որը տևեց մինչև 1946 թվականի դեկտեմբերը։ Երկրորդ փուլը անցումային համակարգ էր՝ հիմնված տեղական ինքնավարության վրա, որտեղ յուրաքանչյուր ձեռնարկություն ղեկավարվում էր ձեռնարկության կառավարման կոմիտեի կողմից՝ տեղական ժողովրդական կոմիտեի ղեկավարությամբ։ Այս համակարգը փոխարինվեց «մեկ մարդու կառավարման համակարգով» (지배인 단독 책임제), խոշոր ձեռնարկությունները պետականացվեցին և անցան կենտրոնական վերահսկողության տակ։

Երրորդ փուլը՝ Taean Work System-ը (대안의 사업체계, Taeanŭi saŏpch'e), ներկայացվեց 1961 թվականի դեկտեմբերին՝ որպես գյուղատնտեսության կառավարման տեխնիկայի կիրառում և կատարելագործում արդյունաբերության մեջ։ Taean արդյունաբերական կառավարման համակարգը առաջացել է Ch'ŏngsan-ni մեթոդից։

Համակարգի բարձրագույն ղեկավար մարմինը կուսակցական կոմիտեն է։ Յուրաքանչյուր կոմիտե ունի մոտավորապես 25-35 անդամ, որոնք ընտրվում են գործարանի ղեկավարների, բանվորների, ինժեներների և «աշխատող ժողովրդական կազմակերպությունների» ղեկավարության շարքերից։ Ավելի փոքր «գործադիր կոմիտեն», որը կազմում է կանոնավոր կոմիտեի մեկ քառորդը, գործնական պատասխանատվություն է կրում գործարանի ամենօրյա գործունեության և հիմնական գործարանային որոշումների համար։ Անձնակազմի ամենակարևոր անդամները, այդ թվում՝ կուսակցության կոմիտեի քարտուղարը, գործարանի ղեկավարը և գլխավոր ինժեները, կազմում են նրա կազմը։ Համակարգը կենտրոնանում է գործարանի մակարդակով աշխատողների, տեխնիկների և կուսակցական ֆունկցիոներների միջև համագործակցության վրա։

Յուրաքանչյուր գործարան ունի կառավարման երկու հիմնական գիծ, որոնցից մեկը ղեկավարում է մենեջերը, մյուսը՝ կուսակցության կոմիտեի քարտուղարը։ Գլխավոր ինժեները և նրա օգնականները ղեկավարում են գլխավոր շտաբը, որը պատասխանատու է արտադրության, պլանավորման և տեխնիկական ուղղորդման բոլոր ասպեկտների համար։ Կախված գործարանի չափերից՝ տարբեր թվով պատգամավորներ վերահսկում են գործարանի նյութատեխնիկական ապահովումը, շուկայավարումը և աշխատողների ծառայությունները։ Նյութերի մատակարարումը ներառում է գործարանային օգտագործման համար նախատեսված բոլոր նյութերի ապահովումը, պահեստավորումը և բաշխումը, ինչպես նաև պատրաստի արտադրանքի պահեստավորումը և գործարանից առաքումը։

Աշխատողների ծառայությունների մատուցումը պահանջում է ուղղորդել ցանկացած գյուղատնտեսական աշխատանք, որն արվում է գործարանի հողերում, գործարանի մանրածախ խանութները համալրել և հոգալ անձնակազմի բոլոր հարմարությունները։ Աշխատողների ծառայությունների համար պատասխանատու տեղակալներին խրախուսվում է բավարարել գործարանի որքան հնարավոր է շատ կարիքներ՝ օգտագործելով մոտակա գյուղատնտեսական կոոպերատիվները և տեղական արդյունաբերությունները։

Taean համակարգը ազդարարեց արդյունաբերական կառավարման ավելի ռացիոնալ մոտեցում, քան նախկինում կիրառվածը։ Թեև նոր համակարգի ներքո կուսակցական ֆունկցիոներներն ու աշխատողները ավելի կարևոր դարձան ղեկավարության համար, ինժեներներն ու տեխնիկական անձնակազմը ավելի մեծ պատասխանատվություն ստացան այն ոլորտներում, որտեղ նրանց փորձը կարող էր առավելագույն նպաստել։ Համակարգը գիտակցում է գործարանի աշխատողներին կառավարելու նյութական, ինչպես նաև «քաղաքական-բարոյական» խթանների կարևորությունը։ «Ներքին հաշվառման համակարգը»՝ «անկախ հաշվապահական համակարգի» սփին-օֆֆը, բոնուսներ է տրամադրում աշխատանքային թիմերին և սեմինարներին, որոնք ամենաարդյունավետ կերպով օգտագործում են հումք և սարքավորումներ։ Այս ֆինանսական պարգևները ստացվում են ձեռնարկության շահույթներից։

Taean-ի աշխատանքի համակարգի հաջողության չափանիշը նրա երկարակեցությունն է և ղեկավարության կողմից դրա շարունակական հաստատումը ։   1991 թվականի իր ամանորյա ուղերձում Կիմ Իլ Սոնգն ասաց, որ Taean աշխատանքային համակարգը տնտեսական կառավարման լավագույն համակարգն է։ Այն արտադրող զանգվածներին հնարավորություն է տալիս կատարել իրենց պատասխանատվությունն ու դերը որպես տեր և կառավարել տնտեսությունը գիտական և ռացիոնալ կերպով՝ կիրառելով տնտեսական կառավարման զանգվածային գիծը և օրգանապես համատեղելով կուսակցական ղեկավարությունը վարչական, տնտեսական և տեխնիկական առաջնորդության հետ։

Զանգվածային արտադրության արշավներ

Կառավարման մեթոդներին զուգահեռ, ինչպիսիք են Ch'ŏngsan-ni մեթոդը և Taean աշխատանքային համակարգը, որոնք նախատեսված էին ֆերմերային տնտեսությունների և ձեռնարկությունների ավելի նորմալացված և կանոնակարգված գործառնություններում արտադրանքի ավելացման համար, ղեկավարությունը շարունակաբար դիմում է հորդորների և զանգվածային արշավների՝ աշխատողներին մոտիվացնելու հասնել ցանկալի թիրախներին։

Զանգվածային արտադրության ամենավաղ և ամենատարածված արշավը Ch'ŏllima շարժումն էր։ Ներդրվելով 1958 թվականին և ձևավորվելով Չինաստանի Մեծ թռիչքից (1958–1960) հետո, Ch'ŏllima շարժումը աշխատուժը կազմակերպեց աշխատանքային թիմերի և բրիգադների մեջ՝ մրցելու արտադրությունն ավելացնելու համար։ Արշավն ուղղված էր արդյունաբերության և գյուղատնտեսության աշխատողներին, ինչպես նաև կրթության, գիտության, սանիտարական և առողջապահական և մշակութային կազմակերպություններին։

Բացի աշխատանքային թիմերից, Ch'ŏllima-ի իրավասու ստորաբաժանումները ներառում էին ամբողջական գործարաններ, գործարանային արտադրամասեր և այնպիսի ինքնամփոփ միավորներ, ինչպիսիք են նավը կամ երկաթուղային կայարանը։ «Սոցիալիստական ընդօրինակումը» արդյունաբերական հատվածների, ձեռնարկությունների, ֆերմաների և աշխատանքային թիմերի միջև Ch'ŏllima շարժման ներքո ձգտում էր արագ ավարտին հասցնել Առաջին հնգամյա պլանը (1957–1960), բայց փոխարենը քաոսային խանգարումներ ստեղծեց տնտեսության մեջ։ Սա ստիպեց մի 1959 թվականը ներկայացնել որպես «բուֆերային տարի»՝ տնտեսության մեջ հավասարակշռությունը վերականգնելու համար։

Չնայած Ch'ŏllima շարժումը փոխարինվեց 1960-ականների սկզբին Ch'ŏngsan-ni մեթոդով և Taean-ով, ռեժիմի ուշադրությունը զանգվածային արշավների վրա շարունակվեց մինչև 1990-ականների սկիզբը։ Արշավները միտված էին իրականացնելու տասնամյակի տնտեսական նպատակները։

1991 թվականից արդիականացմանն ուղղված ջանքեր

1991 թվականին Խորհրդային Միության փլուզումից հետո, որն արտաքին աջակցության հիմնական աղբյուրն էր, Հյուսիսային Կորեան 1993 թվականի դեկտեմբերին հայտարարեց եռամյա անցումային տնտեսական քաղաքականության մասին՝ առաջնային շեշտը դնելով գյուղատնտեսության, թեթև արդյունաբերության և արտաքին առևտրի վրա։ Այնուամենայնիվ, պարարտանյութի պակասը, բնական աղետները և վատ պահեստավորման և փոխադրման գործելակերպը պատճառ դարձան, որ երկիրը պակասորդ ունեցավ տարեկան ավելի քան մեկ միլիոն տոննա հացահատիկի ինքնաբավության համար։ Ավելին, էլեկտրաէներգիայի արտադրության համար պահեստամասեր և նավթ գնելու համար արտարժույթի բացակայությունը շատ գործարաններ մատնեց անգործության։

Քրոնիկ առևտրային դեֆիցիտի, մեծ արտաքին պարտքի և արտաքին օգնության նվազման պատճառով արտարժույթի պակասը կաշկանդել է տնտեսական զարգացումը։

Հյուսիսային Կորեան սակավ ռեսուրսները զարգացման ծրագրերից ուղղում է դեպի պաշտպանություն։ 1980-ականների վերջերին այն ծախսել է ՀՆԱ-ի ավելի քան 20%-ը պաշտպանության վրա, ինչը ամենաբարձր համամասնությունն է աշխարհում։ Այս բացասական գործոնները, որոնք ուղեկցվում են կենտրոնական պլանավորման համակարգի արդյունավետության անկմամբ և տնտեսության արդիականացման ձախողմամբ, դանդաղեցրել են աճի տեմպերը 1960-ականներից սկսած։ Խորհրդային Միության և Արևելյան Եվրոպայի երկրների՝ Հյուսիսային Կորեայի ավանդական առևտրային գործընկերների և բարերարների, սոցիալիստական հանրապետությունների կործանումը բարդացրեց 1990-ականների սկզբի տնտեսական դժվարությունները։

Խորհրդային Միության փլուզումը և հյուսիսկորեական արդյունաբերությանը սովետական աջակցության դադարեցումը 1990-ականներին Հյուսիսային Կորեայի տնտեսության 25%-ով անկում առաջացրեց։ Թեև, ըստ որոշ տվյալների, Հյուսիսային Կորեան մեկ շնչի հաշվով ավելի բարձր եկամուտ ուներ, քան Հարավային Կորեան 1970-ականներին, 2006 թվականին նրա մեկ շնչին բաժին ընկնող եկամուտը գնահատվում էր ընդամենը 1108 դոլար՝ Հարավային Կորեայի մեկ տասնյոթերորդը։

2014 թվականին Ձեռնարկությունների մասին օրենքը փոփոխվել է՝ պետական ձեռնարկությունների ղեկավարներին թույլ տալու արտաքին առևտրով և համատեղ ձեռնարկություններով զբաղվել և ներդրումներ ընդունել ոչ կառավարական ներքին աղբյուրներից։ Համաձայն նոր կանոնների, ձեռնարկության տնօրենն ավելի շատ նմանվեց արևմտյան գլխավոր գործադիր տնօրենին, իսկ գլխավոր ինժեներն ավելի շատ օպերատիվ դեր ուներ, ինչպես արևմտյան գլխավոր գործադիր տնօրենը։ 2017 թվականի դրությամբ անհասկանալի էր, թե արդյոք Taean Work System-ը դեռևս գործում էր տեղական կոմիտեներին մեծ ազդեցություն տալու համար։

2017 թվականին Ճապոնիայի Հյուսիսարևելյան Ասիայի տնտեսական հետազոտությունների ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող, դոկտոր Միցուհիրո Միմուրան, որը 45 անգամ այցելել է Հյուսիսային Կորեա, այն բնութագրեց որպես «աշխարհի ամենաաղքատ զարգացող տնտեսությունը», քանի որ համեմատաբար ցածր ՀՆԱ-ն ունի, բայց ստեղծել էր բարդ արտադրական միջավայր։ Նա նկարագրեց ձեռնարկատիրական խմբերի վերջին վերելքը «սոցիալիստական համագործակցության» միջոցով, որտեղ անհատների խմբերը կարող էին փոքր ձեռնարկություններ հիմնել որպես կոոպերատիվ խմբեր։ Պետական սեփականություն հանդիսացող արդյունաբերության կամ գյուղացիական տնտեսությունների ղեկավարները նույնպես ազատ էին վաճառել կամ առևտուր անել պետական պլանի նպատակներից դուրս՝ խթաններ տալով արտադրությունն ավելացնելու համար։ Կառավարիչները կարող էին նաև ներդրումներ գտնել հաջող գործառնությունների ընդլայնման համար, մի գործընթաց, որը նա անվանեց «սոցիալիստական մրցակցություն»։ Պետական պլանը դեռևս հիմք էր արտադրության համար, բայց ավելի իրատեսական էր ավելորդ արտադրության համար տեղ թողնելը։

Բյուջե և ֆինանսներ

Երկու Կորեաների մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ի միտումների համեմատությունը 1950-1977 թվականներին (1990 թվական, միջազգային դոլարով))

Հյուսիսային Կորեայի մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ի պատմական գնահատականները

Պետական բյուջեն երկրի տնտեսական նպատակներն իրականացնելու հիմնական պետական գործիքն է։ Ծախսերը կազմում էին ՀՆԱ-ի մոտ երեք քառորդը 1980-ականների կեսերին, որոնց բաշխումն արտացոլում էր տնտեսական տարբեր ոլորտներին վերապահված առաջնահերթությունները։ Հարկերը վերացվել են 1974 թվականին՝ որպես «հնացած հասարակության մնացորդներ»։ Այս գործողությունը, սակայն, չէր ակնկալվում, որ որևէ էական ազդեցություն կունենա պետական եկամուտների վրա, քանի որ պետական միջոցների գերակշիռ մասը՝ միջինը 98,1%-ը 1961–1970 թվականների ընթացքում, եղել է շրջանառության (վաճառքի) հարկերից, պետական ձեռնարկությունների կողմից վճարված շահույթից նվազեցումները, մեքենաների և սարքավորումների, ոռոգման օբյեկտների, ջրի համար օգտագործողների տարբեր վճարներ։

Յուրաքանչյուր տարվա դեկտեմբերի կազմվում է հաջորդ օրացուցային տարվա պետական բյուջեն, որը ենթակա է վերանայման մինչև մարտ։ Սովորաբար, ընդհանուր եկամուտը գերազանցում է ծախսերը փոքր մարժայով, իսկ ավելցուկը տեղափոխվում է հաջորդ տարի։ Պետական ծախսերի ամենամեծ բաժինը ընկնում է «ժողովրդական տնտեսությանը», որը 1987-1990 թվականներին կազմել է ընդհանուր ծախսերի միջինը 67,3%-ը, որին հաջորդում են սոցիալ-մշակութային, պաշտպանական և վարչարարական ոլորտները։

Պաշտպանական ծախսերը, որպես ընդհանուր ծախսերի մասնաբաժին, զգալիորեն աճել են 1960 թվականից՝ 1959-ի 3,7%-ից 1960-ին հասնելով 19%-ի, իսկ 1961-1966թթ. միջինը 19,8%-ից հետո, մինչև 30,4% 1967-ին։ Մինչև 1971 թվականը պաշտպանության մասնաբաժինը կտրուկ նվազեց մինչև 17% 1972 թվականին և շարունակեց անկումը 1980-ական թվականների ընթացքում։ Պաշտպանության մասնաբաժինը մնաց 12%, իսկ 1991-ի համար այն 12,3% էր, 1992-ին նախատեսված էր 11,6%։ Նվազման միտումը համահունչ էր տնտեսական զարգացումը խթանելու և սոցիալական նպաստները բարձրացնելու կառավարության հայտարարած մտադրություններին։ Այնուամենայնիվ, արևմտյան փորձագետները գնահատել են, որ իրական ռազմական ծախսերն ավելի բարձր են, քան ցույց են տալիս բյուջեի տվյալները։

1999 թվականի բյուջեում գյուղատնտեսության և էլեկտրաէներգիայի ոլորտի ծախսերը 1998 թվականի համեմատ աճել են համապատասխանաբար 15%-ով և 11%-ով։

2007 թվականի բյուջեում եկամուտների աճը գնահատվում էր 433,2 միլիարդ վոն (3,072 միլիարդ դոլար, 1 դոլար = 141 վոն)։ 2006 թվականին պետական եկամուտ է համարվում 5,9 տոկոսը;

Հյուսիսային Կորեան պնդում է, որ աշխարհի միակ պետությունն է, որը հարկեր չի գանձում։ Հարկերը վերացվել են 1974 թվականի ապրիլի 1-ից։

Պարտատոմսեր

2003 թվականից Հյուսիսային Կորեայի իշխանությունները թողարկում են պետական պարտատոմսեր, որոնք կոչվում են «Ժողովրդական կյանքի պարտատոմսեր» և քարոզում են «Պարտատոմսեր գնելը հայրենասիրական է» կարգախոսը։

Հյուսիսային Կորեան 1970-ականների վերջին վաճառել է պարտատոմսեր 680 միլիոն գերմանական մարկով և 455 միլիոն շվեյցարական ֆրանկով։ Հյուսիսային Կորեան այս պարտատոմսերը չի վճարել մինչև 1984 թվականը, թեև պարտատոմսերը շարունակում են շրջանառվել՝ միջազգայնորեն ենթադրությունների հիման վրա, որ երկիրը, ի վերջո, կկատարի իր պարտավորությունները

Վերջին միտումներ

The Sydney Morning Herald-ը հաղորդում է, որ Կիմ Չեն Ընի նախկին քարոզչությունը կենտրոնացրել է հայրենասիրության և տնտեսության վրա, ինչպես նաև բարելավել է իր հարաբերությունները Չինաստանի, Հարավային Կորեայի և ԱՄՆ- հետ։ Պետական հեռուստատեսությունը ազգային դրոշի գովասանքի երգ է տարածել՝ ցուցադրելով տեսահոլովակներ, որոնցում պատկերված է դրոշի բարձրացումը 2018 թվականի սեպտեմբերին, Հյուսիսային Կորեայի 70-ամյակին նվիրված զանգվածային խաղերի միջոցառումների ժամանակ։

The South China Morning Post-ը 2019 թվականի հոդվածում նշել է, որ արդեն իսկ կա նաև որոշ տնտեսական և մշակութային հեղափոխություն։ Այն լրջորեն սկսվեց 2018 թվականի փետրվարին՝ ձմեռային օլիմպիական խաղերի ժամանակ, երբ Հյուսիսային Կորեայից բարձրակարգ երաժիշտներ ուղարկվեցին Հարավային Կորեա ելույթ ունենալու։ Սա ներառում էր կին հնգյակը։ Երկու ամիս անց Գերագույն առաջնորդ Կիմ Չեն Ընը տեսավ հարավկորեական Red Velvet աղջիկների խմբի ելույթը։ Սա առաջին K-pop շոուն է, որն անցկացվել է Փհենյանում։ Հյուսիսային Կորեայի երաժիշտները, որոնք ելույթ են ունեցել Հարավային Կորեայում, բարձր են գնահատվել իրենց կատարման համար, և առաջնորդ Կիմը որոշել է նրանց ուղարկել Պեկին՝ 2019 թվականի հունվարին բարի կամքի շրջագայության համար։ Հեղափոխության մի մասն էր այլ մշակույթների ներմուծումը, այդ թվում՝ արևմտյան, ինչը նախկինում համարվում էր գռեհիկ։

Հարի Փոթերի գրքերն այժմ կարելի է կարդալ Ազգային գրադարանում, իսկ բոլիվուդյան այնպիսի ֆիլմեր, ինչպիսին «Երեք ապուշները», նոր էին ցուցադրվել կինոթատրոններում։ Փոփոխությունները գտել են իրենց ճանապարհը դեպի տնտեսական հատված՝ գործարաններ, որոնք նույնպես արտադրում են ապրանքներ, որոնք ավելի շատ կապված են Արևմուտքի հետ, ինչպես Air Jordan կոշիկները, ազգային սպառման համար։

2019 թվականին Սահմանադրության մեջ կատարված փոփոխությունների համաձայն՝ կառավարման նախկին տնտեսական մեթոդները՝ Ch'ŏngsan-ni գյուղատնտեսության մեջ և Taean-ը արդյունաբերություններում, այժմ ամբողջությամբ հանվել են։

Կուսակցության 8-րդ համագումարից հետո Սեուլի համալսարանից Կիմ Բյոն Յոնն ասաց, որ 2017-2019 թվականներին Հյուսիսային Կորեայի ՀՆԱ-ն նվազել է 10%-ով, իսկ 2020 թվականին Հյուսիսային Կորեայի ՀՆԱ-ն նվազել է 5%-ով։

Տնտեսական ոլորտներ

Արտադրություն

Հույչոնի կոշտ ապակու գործարան

Գործիքային հաստոցների գործարան Հուիչոնում

Հյուսիսային Կորեան արդյունաբերության մեջ նույնպես իրականացնում է պլանային տնտեսություն։ Կառավարությունը գործարանի համար տրամադրում է վառելիք և նյութեր, իսկ գործարանը արտադրում է արտադրանք և ապահովում քանակություն՝ ըստ կառավարության պահանջների։

Հյուսիսային Կորեայի զարգացման ռազմավարությունը առաջնահերթություն է տվել ծանր արդյունաբերության զարգացմանը՝ գյուղատնտեսության և թեթև արդյունաբերության զուգահեռ զարգացմամբ։ Այս քաղաքականությունը ձեռք է բերվել հիմնականում ծանր արդյունաբերության կողմից պետական ներդրումային միջոցների արտոնյալ տեղաբաշխման միջոցով։ Պետական ներդրումների ավելի քան 50%-ը ուղղվել է արդյունաբերության ոլորտ 1954–1976 թվականներին (47,6%, 51,3%, 57,0% և 49,0% համապատասխանաբար՝ Եռամյա, Հնգամյա, Առաջին Յոթամյա Պլանի ժամանակ)։ Արդյունքում, համախառն արդյունաբերական արտադրանքը արագ աճեց։

1960-ական թվականներից աճի տեմպերը զգալիորեն դանդաղել են։ Եռամյա և Հնգամյա պլանների ընթացքում տարեկան 41.7% և 36.6% ցուցանիշից, համապատասխանաբար, 12.8%, 16.3% և 12.2%, առաջին յոթնամյա, վեցամյա և երկրորդ յոթնամյա պլանի ը ընթացքում։ Արդյունաբերության ավելի արագ աճի արդյունքում այդ հատվածի մասնաբաժինը ընդհանուր ազգային արտադրանքի մեջ 1946 թվականի 16,8%-ից 1970 թվականին հասավ 57,3%-ի։ 1970-ականներից ի վեր արդյունաբերության մասնաբաժինը ազգային արտադրանքի մեջ մնացել է համեմատաբար կայուն։ Բոլոր ցուցումներից ելնելով, մինչև 1991 թվականը երրորդ յոթնամյա պլանի ընթացքում ինդուստրացման տեմպերը շատ ցածր են ծրագրված 9,6 տոկոսից։ 1990 թվականին գնահատվել է, որ արդյունաբերության հատվածի մասնաբաժինը ազգային արտադրանքի մեջ կազմում է 56%։

Արդյունաբերության մասնաբաժինը գյուղատնտեսական և արդյունաբերական համախառն արտադրանքի համախառն ընդհանուր ընդհանուր ծավալում 1946-ի 28%-ից բարձրացել է մինչև 90%-ը 1980 թվականին։ Ծանր արդյունաբերությունը ստացել է արդյունաբերության մեջ պետական ընդհանուր ներդրումների ավելի քան 80%-ը 1954-1976 թվականներին (81,1%, 82,6%), համապատասխանաբար 80% և 83%, Եռամյա պլանի, Հնգամյա պլանի, Առաջին Յոթամյա Պլանի և Վեցամյա Պլանների ժամանակ), և ճնշող մեծամասնությամբ օգտվում էր թեթև արդյունաբերությունից։

Հյուսիսային Կորեան պնդում է, որ կատարել է երկրորդ յոթամյա պլանը (1978–1984)՝ 1984 թվականին արդյունաբերական արտադրանքը բարձրացնելու մինչև 1977 թվականի թիրախի 120%-ը, որը համարժեք է 12,2% միջին տարեկան աճին։ Դատելով հիմնական ապրանքների արտադրությունից, որոնք կազմում են արդյունաբերական արտադրանքի մեծ մասը, այնուամենայնիվ, քիչ հավանական է, որ դա տեղի է ունեցել։ Օրինակ, 1978-1984 թվականների պլանային ժամանակահատվածում էլեկտրաէներգիայի, ածուխի, պողպատի, մետաղահատ մեքենաների, տրակտորների, մարդատար մեքենաների, քիմիական պարարտանյութերի, քիմիական մանրաթելերի, ցեմենտի և տեքստիլի աճը համապատասխանաբար կազմել է 78%, 50%։ 85%, 67%, 50%, 20%, 56%, 80%, 78% և 45%։ Հումքը պակասում էր, էներգիան և արտարժույթը նույնպես։ Ենթակառուցվածքները քայքայվեցին, իսկ մեքենաները հնացան։ Ի տարբերություն Արևելյան Եվրոպայի մյուս սոցիալիստական երկրների, Հյուսիսային Կորեան շարունակեց պլանավորումը խիստ կենտրոնացված ձևով և հրաժարվեց ազատականացնել տնտեսական կառավարումից։

1980-ական թվականների կեսերին այն ենթադրությունները, որ Հյուսիսային Կորեան նմանակելու է Չինաստանին չինական ոճով հատուկ տնտեսական գոտիներ ստեղծելու հարցում, կտրականապես հերքվել է Տնտեսական քաղաքականության հանձնաժողովի այն ժամանակվա փոխնախագահ Յուն Կի Պոկի կողմից (Յունը նախագահ է դարձել 1989 թվականի հունիսից)։ Չինաստանի հատուկ տնտեսական գոտիները սովորաբար ափամերձ տարածքներ են, որոնք ստեղծվել են տնտեսական զարգացմանը նպաստելու և օտարերկրյա ներդրումների միջոցով առաջադեմ տեխնոլոգիաների ներդրմանը։ Ներդրողներին առաջարկվում են արտոնյալ հարկային պայմաններ և հարմարություններ։ Գոտիները, որոնք թույլ են տալիս ավելի մեծ ապավինել շուկայական ուժերին, տնտեսական գործունեության մեջ ավելի շատ որոշումներ կայացնելու իրավունք ունեն, քան մարզային մակարդակի միավորները։ Տարիների ընթացքում Չինաստանը փորձել է համոզել Հյուսիսային Կորեայի ղեկավարությանը այս գոտիների առավելությունների մասին՝ շրջագայություններ կատարելով տարբեր գոտիներում և բացատրելով դրանց արժեքները այցելող բարձրաստիճան պաշտոնյաներին։

1982 թվականի ապրիլին Կիմ Իլ Սոնգը հայտարարեց նոր տնտեսական քաղաքականության մասին, որն առաջնահերթություն է տալիս գյուղատնտեսական արտադրանքի ավելացմանը՝ հողերի բարելավման, երկրի ենթակառուցվածքների, հատկապես էլեկտրակայանների և տրանսպորտային միջոցների զարգացման և տեղական արտադրության սարքավորումների վրա հիմնվելու միջոցով։ Ավելի մեծ ուշադրություն է դարձվել նաև առևտրին։

1984 թվականի սեպտեմբերին Հյուսիսային Կորեան հրապարակեց համատեղ ձեռնարկության մասին օրենքը՝ օտարերկրյա կապիտալ և տեխնոլոգիաներ ներգրավելու համար։ Առևտրի ընդլայնման և տեխնոլոգիաների ձեռքբերման նոր շեշտադրումը չի ուղեկցվել առաջնահերթությունների փոփոխությամբ։

1991 թվականին Հյուսիսային Կորեան հայտարարեց Ռասոնի (Ռասոնի հատուկ տնտեսական գոտի) և Չոնջինի հյուսիսարևելյան շրջաններում Հատուկ տնտեսական գոտու (ՀՏԳ) ստեղծման մասին։ Ենթակառուցվածքների, բյուրոկրատիայի, ներդրումների անվտանգության և կենսունակության հետ կապված անորոշությունները խոչընդոտել են աճին և զարգացմանը։ Այնուամենայնիվ, հազարավոր փոքր չինական ձեռնարկություններ Հյուսիսային Կորեայում շահութաբեր գործունեություն էին ծավալել մինչև 2011 թվականը։

Կառավարական հետազոտական կենտրոնը՝ Կորեայի համակարգչային կենտրոնը, ստեղծվել է 1990 թվականին՝ սկիզբ դնելով տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտի դանդաղ զարգացմանը։

2013-2014 թվականներին Տնտեսական զարգացման պետական վարչությունը հայտարարել է մի շարք ավելի փոքր հատուկ տնտեսական գոտիների մասին, որոնք ընդգրկում էին արտահանման բեռնաթափումը, օգտակար հանածոների վերամշակումը, բարձր տեխնոլոգիաները, խաղերը և զբոսաշրջությունը։

2013 և 2014 թվականներին տեղի են ունեցել հատուկ տնտեսական գոտիների վերաբերյալ միջազգային կոնֆերանսներ, և դիտարկվել է բազմաթիվ մարզային տնտեսական գոտիների հայեցակարգը։ 2019 թվականից այս հնարավորությունները նվազել են՝ մասամբ Հյուսիսային Կորեայի հասարակության վրա չափազանց արտաքին ազդեցության անհանգստության պատճառով։

Կարի արդյունաբերություն

Արտահանման ամենահաջող արդյունաբերությունը կարի արդյունաբերությունն է։ Արտադրությունը կատարվում է Հյուսիսկորեական ֆիրմայի կողմից եվրոպական կամ այլ օտարերկրյա գործընկերոջ համար, չինական ֆիրմայի կողմից, որը գործում է Հյուսիսային Կորեայում հյուսիսկորեացի գործընկերոջ հետ համագործակցությամբ, նաև հյուսիսկորեացի աշխատակիցների կողմից, որոնք աշխատում են չինական կամ այլ արտասահմանյան գործարաններում։ Աշխատավարձերը ամենացածրն են Հյուսիսարևելյան Ասիայում

Ավտոմոբիլային արդյունաբերություն

Մանսուդայի ժողովրդական թատրոն, բացվել է 2012 թվականին

Հյուսիսային Կորեայի ավտոմոբիլների արտադրությունը սահմանում է ռազմական, արդյունաբերական և շինարարական նպատակներ։ Ունենալով խորհրդային ծագում (արտասահմանյան նմուշների կլոնավորման հետագա պրակտիկա և ավտոմոբիլային համատեղ ձեռնարկություն)՝ Հյուսիսային Կորեան զարգացրել է ավտոմոբիլային արդյունաբերության լայն շրջանակ՝ բոլոր տեսակի մեքենաների արտադրությամբ։ Արտադրության հիմքը քաղաքային և արտաճանապարհային մինիներն են, շքեղ մեքենաներ, ամենագնաց մեքենաներ, փոքր, միջին, ծանր և գերծանր բեռնատարներ, շինարարական և արտաճանապարհային բեռնատարներ, միկրոավտոբուսներ, ավտոբուսներ, տրոլեյբուսներ և տրամվայներ։

Հյուսիսային Կորեան շատ ավելի քիչ մեքենաներ է արտադրում, քան իր արտադրական հնարավորություններն են՝ շարունակվող տնտեսական ճգնաժամի պատճառով։ Հյուսիսային Կորեան չի միացել և չի համագործակցել OICA-ի կամ որևէ այլ ավտոմոբիլային կազմակերպության հետ, ուստի նրա ավտոմոբիլային արդյունաբերության վերաբերյալ ցանկացած կարևոր տեղեկատվություն սահմանափակ է։

Էներգետիկա

Էլեկտրատեխնիկական բաղադրիչներ

Էներգետիկ ոլորտը Հյուսիսային Կորեայի տնտեսության ամենալուրջ խոչընդոտներից մեկն է։ 1990 թվականից ի վեր նավթի, ածխի և էլեկտրաէներգիայի մատակարարումն անշեղորեն նվազել է և լրջորեն ազդել տնտեսության բոլոր ոլորտների վրա։ Հում նավթը նախկինում ներկրվում էր խողովակաշարով նախկին ԽՍՀՄ-ից կամ Չինաստանից «բարեկամության գներով», սակայն ռուսական զիջումների դուրս գալը և Չինաստանից ներմուծման կրճատումը նվազեցրին տարեկան ներմուծումը մոտ 23 միլիոն բարելից (3,7×106 մ3) 1988 թվականից մինչև 1997 թվականը՝ 4 միլիոն բարել (640×103 մ3)։ Քանի որ ներմուծվող նավթը վերամշակվում էր փոխադրումների և գյուղատնտեսական մեքենաների վառելիքի համար, նավթի ներմուծման լուրջ կրճատումը լուրջ խնդիրներ առաջացրեց տրանսպորտի և գյուղատնտեսության մեջ։

Համաձայն Հարավային Կորեայի վիճակագրական գործակալության՝ Միջազգային էներգետիկ գործակալության (IEA) տվյալների վրա կազմված վիճակագրության, մեկ շնչի հաշվով էլեկտրաէներգիայի սպառումը 1990 թվականին 1247 կիլովատտ ժամից մինչև 712 կիլովատտ-ժամ ցածր է եղել 2000 թվականին։ 2008 թվականին՝ մինչև 819 կիլովատտ- ժամ, ինչը ցածր է 1970 թվականի մակարդակից։

Հյուսիսային Կորեան չունի կոքսային ածուխ, սակայն ունի անտրացիտի զգալի պաշարներ Անջուում, Աոջիում (Ŭndŏk) և այլ տարածքներում։ Ածխի արտադրությունը հասել է գագաթնակետին՝ 43 միլիոն տոննա 1989 թվականին և անշեղորեն նվազել է մինչև 18,6 միլիոն տոննա 1998 թվականին։ Ածխի պակասի հիմնական պատճառներն են՝ հանքերի հեղեղումները և հանքարդյունաբերության հնացած տեխնոլոգիաները։ Քանի որ ածուխն օգտագործվում էր հիմնականում արդյունաբերության և էլեկտրաէներգիայի արտադրության համար, ածխի արտադրության նվազումը լուրջ խնդիրներ առաջացրեց արդյունաբերական արտադրության և էլեկտրաէներգիայի արտադրության մեջ։

Հյուսիսային Կորեայի էլեկտրաէներգիայի արտադրությունը գագաթնակետին է հասել 1989 թվականին՝ մոտ 30 ՏՎտժ։ 1980-ականներին կային յոթ խոշոր հիդրոէլեկտրակայաններ։ Չորսը գտնվում էին Յալու գետի երկայնքով, կառուցված էր Չինաստանի օգնությամբ և էլեկտրաէներգիա էր մատակարարում երկու երկրներին։ 1989 թվականին էլեկտրաէներգիայի արտադրության 60%-ը հիդրոէլեկտրական էր, իսկ 40%-ը՝ հանածո վառելիքով, հիմնականում՝ ածուխով։

1997 թվականին ածուխը կազմում էր առաջնային էներգիայի սպառման ավելի քան 80%-ը, իսկ հիդրոէներգիան՝ ավելի քան 10%-ը։ Հիդրոէլեկտրակայանները արտադրում էին Հյուսիսային Կորեայի էլեկտրաէներգիայի մոտ 55%-ը, իսկ ածուխով աշխատող ջերմային կայանները՝ մոտ 39%-ը 1997 թվականին։ 2010-ական թվականների կեսերին Հյուսիսային Կորեայի եկամուտների մեծ մասը կազմում էր ածուխի արտահանումը Չինաստան։

Որոշ հիդրոէլեկտրակայաններ չեն շահագործվել 1995 թվականիի խոշոր ջրհեղեղի վնասների պատճառով։ Էլեկտրաէներգիայի մատակարարումը նվազել է և 1998 թվականին կազմել է 17 ՏՎտժ։

Շինարարություն

Շինարարությունը Հյուսիսային Կորեայում ակտիվ ոլորտ է եղել։ Դա դրսևորվեց ոչ միայն բնակարանաշինության մեծ ծրագրերի միջոցով, այլև ավելի փոքր ժամանակակից բնակարանային համալիրներում, որոնք տարածված են գյուղերում։ Տնտեսապես օգտակար նախագծերից էր Nampo Dam-ը, որի արժեքը 4 մլրդ ԱՄՆ դոլար է։

1990-ական թվականների տնտեսական անկման տարիները դանդաղեցին այս հատվածը, ինչպես մյուսները։ 105-հարկանի Ryugyŏng հյուրանոցի շենքը Փհենյանում ավելի քան մեկ տասնամյակ անավարտ էր մնացել։

Կորեայի բանկը պնդում է, որ շինարարության մասնաբաժինը ՀՆԱ-ում նվազել է գրեթե մեկ երրորդով 1992-1994 թվականներին՝ 9,1%-ից մինչև 6,3%։ Սա համընկնում է 1993 թվականի 6%-ի հետ, երբ ասվում էր, որ ոլորտում աշխատում էր աշխատուժի 4,2%-ը։ Վերջին ցուցանիշը բացառում է Կորեայի ժողովրդական բանակը, որը տեսանելիորեն կատարում է երկրի շինարարական աշխատանքների մեծ մասը։

Մոտավորապես 2012 թվականից, երբ Փհենյանում կառուցվեցին 18 աշտարակային բլոկներ, Փհենյանում շինարարական բում է տեղի ունեցել։ Խոշոր նախագծերը ներառում են Մանսուդայի ժողովրդական թատրոնը (2012), Մունսու ջրաշխարհը (2013), Փհենյան Սունանի միջազգային օդանավակայանի արդիականացումը (2015) և Գիտության և տեխնոլոգիաների կենտրոնը (2015)։

Բանկեր

Հյուսիսային Կորեայի Կենտրոնական բանկը, որը ենթակա է ֆինանսների նախարարությանը, ունի 227 տեղական մասնաճյուղերի ցանց։

2009 թվականի վերջին Հյուսիսային Կորեան վերագնահատեց իր արժույթը՝ փաստացի բռնագրավելով մասնավոր բոլոր փողերը, որոնք գերազանցում էին մեկ անձի համար 35 ԱՄՆ դոլարին համարժեք գումարը։ Վերագնահատումը փաստացիորեն վերացրեց շատ հյուսիսկորեացիների խնայողությունները։ Վերարժևորումից օրեր անց վոնը ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ իջավ 96%-ով։ Հյուսիսային Կորեայի իշխող Աշխատավորական կուսակցության պլանավորման և ֆինանսների դեպարտամենտի տնօրեն Պակ Նամ-Գին մեղադրվել է աղետի համար և ավելի ուշ մահապատժի է ենթարկվել 2010 թվականին։

2004 և 2006 թվականներին օրենքներ են ընդունվել խնայողությունների և առևտրային բանկային գործունեության կանոնների կոորդինացման համար։ Այնուամենայնիվ, միայն 2012 թվականին Հյուսիսային Կորեայի բանկերը սկսեցին լրջորեն մրցել մանրածախ հաճախորդների համար։ Մրցակցող էլեկտրոնային կանխիկ քարտերը լայնորեն ընդունված են Փհենյանում և այլ քաղաքներում, բայց հիմնականում կապված չեն բանկային հաշիվների հետ։ Հյուսիսային Կորեայի բանկերը ներկայացրել են մանրածախ ապրանքներ, որոնք թույլ են տալիս բջջային հեռախոսի հավելվածին կատարել վճարումներ և լիցքավորումներ։

2013 թվականի մայիսի դրությամբ չինական բանկերը՝ China Merchants Bank-ը, Industrial and Commercial Bank of China, China Construction Bank-ը և Agricultural Bank of China-ն դադարեցրել են «բոլոր անդրսահմանային կանխիկ փոխանցումները՝ անկախ բիզնեսի բնույթից» Հյուսիսային Կորեայի հետ։

Չինաստանի Բանկը 2013 թվականի մայիսի 14-ին հայտարարել է, որ «փակել է Արտաքին առևտրի բանկի՝ Հյուսիսային Կորեայի հիմնական արտարժույթի բանկի հաշիվը»։ Այնուամենայնիվ, Հյուսիսարևելյան Չինաստանում տեղակայված ավելի փոքր բանկերը Հյուսիսային Կորեայի սահմանից այն կողմ ասացին, որ դեռևս իրականացնում են լայնածավալ անդրսահմանային փոխանցումներ։ Օրինակ, Դանդունի բանկի Դալիանի մասնաճյուղը շարունակում էր փոխանցումները դեպի Հյուսիսային Կորեա.:

2015 թվականից Կիմ Չեն Ընը ձգտել է ընդլայնել և բարեփոխել բանկային հատվածը, աջակցել տնտեսական աճին, վարկային քարտերը դիտելով որպես փողի շրջանառությունը մեծացնելու միջոց։ Սոցիալիստական առևտրային բանկերի հայեցակարգը մշակվում է «պարապ միջոցները» արդյունավետ օգտագործելու համար, ներառյալ ֆիզիկական անձանց խնայողությունները, տնտեսական աճը խթանելու համար։

Մանրածախ առևտուր

Մինչև 2000-ականների սկիզբը պաշտոնական մանրածախ առևտրի ոլորտը հիմնականում վերահսկվում էր պետության կողմից՝ Ժողովրդական ծառայությունների կոմիտեի ղեկավարությամբ։ Սպառողական ապրանքները քիչ էին և անորակ, որոնց մեծ մասը տրամադրվում էր ռացիոնալ հիմունքներով։ Գոյություն ունեին պետական խանութներ և ուղղակի գործարանային կետեր, և հատուկ շքեղ խանութներ էլիտայի համար, ինչպես նաև արտարժույթի խանութների ցանց (համատեղ ձեռնարկություն Ճապոնիայում Փհենյանի կողմնակից կորեացիների ասոցիացիայի հետ, Ch'ongryŏn)՝ մասնաճյուղերով խոշոր քաղաքներում։

2002-ին և 2010-ին մասնավոր շուկաները աստիճանաբար օրինականացվեցին՝ հիմնականում սննդամթերքի վաճառքի համար։ 2013 թվականի դրությամբ քաղաքային և ֆերմերային շուկաները անցկացվում էին 10 օրը մեկ, և քաղաքային բնակիչների մեծ մասն ապրում էր շուկայից 2 կմ հեռավորության վրա։ 2009 թվականի տնտեսական միջամտությունից հետո Հյուսիսային Կորեայի քաղաքացիների համար սովորական է գնումներ կատարել չինական յուանով և ԱՄՆ դոլարով։

2012 թվականին Փհենյանում բացվեց երրորդ խոշոր առևտրի կենտրոնը՝ Kwangbok Area-ն։

2014 թվականին սկսվեց ևս մեկ խոշոր առևտրի կենտրոնի կառուցումը։ 2017 թվականի դրությամբ այս առևտրի կենտրոնները վաճառում էին մրցակցող ապրանքանիշերի ապրանքներ, օրինակ՝ վաճառվում էր առնվազն տասը տարբեր տեսակի ատամի մածուկ։

2017 թվականին Կորեայի ազգային միավորման ինստիտուտը գնահատեց, որ կային 440 կառավարության կողմից հաստատված շուկաներ, որտեղ աշխատում էր մոտ 1,1 միլիոն մարդ։

Գյուղատնտեսություն

Հյուսիսային Կորեայում աճող մշակաբույսեր

Հյուսիսային Կորեայի սակավ գյուղատնտեսական ռեսուրսները սահմանափակում են գյուղատնտեսական արտադրությունը։ Կլիման, ռելիեֆը և հողային պայմաններն առանձնապես բարենպաստ չեն հողագործության համար՝ համեմատաբար կարճ ցանքատեղիով։ Ընդհանուր ցամաքի միայն մոտ 17%-ը կամ մոտավորապես 20,000 կմ2-ն է վարելահող, որից 14,000 կմ2-ը հարմար է հացահատիկային մշակաբույսերի մշակման համար, երկրի հիմնական մասը խորդուբորդ լեռնային տեղանքն է։

Եղանակը զգալիորեն տարբերվում է ըստ բարձրության, և տեղումների բացակայությունը, անբերրի հողի հետ մեկտեղ, 400 մետրից ավելի բարձրության վրա գտնվող հողերը դարձնում են ոչ պիտանի այլ նպատակների համար, քան արոտավայրերը։ Տեղումները աշխարհագրական և սեզոնային անկանոն են, և երկրի մեծ մասում տարեկան անձրևների կեսը տեղի է ունենում ամառվա երեք ամիսներին։ Այս օրինաչափությունը նպաստում է բրնձի մշակմանը ավելի տաք շրջաններում, որոնք հագեցած են ոռոգման և ջրհեղեղների դեմ պայքարի ցանցերով։ Բրինձի բերքատվությունը 5,3 տոննա է մեկ հեկտարից, որը մոտ է միջազգային նորմերին[92]: 2005 թվականին Հյուսիսային Կորեան FAO-ի կողմից զբաղեցրեց 10-րդ տեղը թարմ մրգերի արտադրության մեջ և գնահատված 19-րդը՝ խնձորի արտադրության մեջ։

Տրակտոր Հյուսիսային Կորեայում

Հողագործությունը կենտրոնացած է արևմտյան ափի չորս նահանգների հարթավայրերում, որտեղ ավելի երկար աճող սեզոնը, հարթ հողը, համապատասխան տեղումները և լավ ոռոգվող հողը թույլ են տալիս մշակաբույսերի ամենաինտենսիվ մշակումը։ Նմանատիպ պարարտ հողի նեղ շերտը անցնում է արևելյան ափամերձ Համգյոն գավառներով և Կանգուն գավառով, սակայն ներքին Չագանգ և Ռյանգանգ նահանգները չափազանց լեռնային են, ցուրտ և չոր, որպեսզի թույլ տան հողագործություն։ Լեռները ընդգրկում են Հյուսիսային Կորեայի անտառային պաշարների մեծ մասը, մինչդեռ հիմնական գյուղատնտեսական շրջանների ներսում և դրանց միջև ընկած նախալեռները հողեր են ապահովում անասունների արածեցման և պտղատու ծառերի մշակման համար։ Կառավարության քաղաքականության մեկ այլ նպատակ է՝ նվազեցնել քաղաքային և գյուղական կենսամակարդակի միջև եղած տարբերությունը, պահանջում է շարունակական ներդրումներ գյուղատնտեսության ոլորտում։ Երկրի կայունությունը կախված է ողջամիտ գներով պարենային ապրանքների առկայության կայուն, եթե ոչ արագ, աճից։ 1990-ական թվականների սկզբին սննդի խիստ պակաս կար։

Սնունդ

Սննդամթերքի պակասը հիմնականում պայմանավորված էր Չինաստանից և Խորհրդային Միությունից ներկրվող վառելիքի և այլ հումքի կորստով, ինչը էական նշանակություն ունեցավ էներգա ինտենսիվ և էներգաարդյունավետ գյուղատնտեսության համակարգին աջակցելու համար։ Խորհրդային Միության փլուզումից հետո նախկին արտոնյալ առևտրային հարաբերությունները, որոնք ձեռնտու էին Հյուսիսային Կորեային, հասանելի չէին։ 1994-1996 թվականների երեք ջրհեղեղների և երաշտի տարիները միայն ծառայեցին գյուղատնտեսության ոլորտի փլուզման ավարտին։ 2004 թվականին բնակչության կեսից ավելին (57%) բավարար սնունդ չուներ առողջ մնալու համար։ Երեխաների 37%-ի աճը դադարել էր, իսկ մայրերի 1⁄3-ի մոտ թերսնում էր։

2006 թվականին Պարենի համաշխարհային ծրագիրը (ՊՀԾ) և FAO-ն գնահատել են 5,3-ից 6,5 միլիոն տոննա հացահատիկի պահանջը, երբ ներքին արտադրությունը բավարարել է ընդամենը 3,825 միլիոն տոննա։

Երկիրը նաև բախվում է հողերի դեգրադացիայի այն բանից հետո, երբ գյուղատնտեսության համար մերկացված անտառները հանգեցրել են հողի էրոզիայի։ 2008 թվականին՝ սովի ամենավատ տարիներից մեկ տասնամյակ անց, ընդհանուր արտադրությունը կազմել է 3,34 միլիոն տոննա (հացահատիկի համարժեք)՝ 5,98 միլիոն տոննայի կարիքի դիմաց։ Բնակչության 37 տոկոսը համարվում էր անապահով սննդամթերքի հասանելիության հարցում։ Եղանակը շարունակում էր մարտահրավերներ առաջացնել ամեն տարի, սակայն սննդամթերքի ընդհանուր արտադրությունը աստիճանաբար աճեց, և մինչև 2013 թվականը արտադրությունն աճել էր մինչև ամենաբարձր մակարդակը ճգնաժամից ի վեր՝ մինչև 5,03 միլիոն տոննա հացահատիկային համարժեք՝ 5,37 նվազագույն պահանջի դիմաց։

2014 թվականին Հյուսիսային Կորեան ունեցել է բացառիկ լավ բերք՝ 5,08 միլիոն տոննա հացահատիկ, որը գրեթե բավարար է ամբողջ բնակչությանը կերակրելու համար։ Թեև պարենամթերքի արտադրությունը զգալիորեն վերականգնվել էր 1996-ի և 1997-ի ամենածանր տարիներից ի վեր, վերականգնումը փխրուն էր՝ ենթարկվելով անբարենպաստ եղանակային պայմաններին և տարեցտարի տնտեսական սղությանը։ Բաշխումն անհավասար էր, ընդ որում հանրային բաշխման համակարգը հիմնականում անարդյունավետ էր։ Հյուսիսային Կորեան այժմ ունի թերսնման ավելի ցածր մակարդակ, քան որոշ ավելի հարուստ ասիական երկրներում։ 2019 թվականին Հյուսիսային Կորեան ունեցել է ավելի քան մեկ տասնամյակի ընթացքում ամենավատ բերքը, որը ՄԱԿ-ը նկարագրել է որպես «սովի ճգնաժամ»։

Ճգնաժամ և սով

1994-1998 թվականներին Հյուսիսային Կորեան սով ապրեց։ Քանի որ Հյուսիսային Կորեան փակ երկիր է, միջադեպի հետևանքով մահացածների թիվը դժվար է իմանալ։ Ըստ տարբեր գրականության՝ սովից կամ թերսնված մահացությունների թիվը գնահատվում է 240,000-480,000։ 1998 թվականից ի վեր գյուղատնտեսական արտադրության աստիճանական վերականգնում է նկատվում, ինչը մինչև 2013 թվականը Հյուսիսային Կորեան վերադարձրեց հիմնական սննդամթերքի ինքնաբավությանը։ Այնուամենայնիվ, 2013 թվականի դրությամբ տնային տնտեսությունների մեծ մասը ունի սննդի խնդիր։

1990-ական թվականներին Հյուսիսային Կորեայի տնտեսությունը տեսավ լճացում, որը վերածվեց ճգնաժամի։ ԽՍՀՄ-ից և Չինաստանից ստացված տնտեսական օգնությունը տնտեսական աճի կարևոր գործոնն էր։ 1991 թվականին փլուզումից հետո Խորհրդային Միությունը հետ կանչեց իր աջակցությունը և պահանջեց վճարել արտարժույթով ներկրման համար։ Չինաստանը միջամտեց՝ որոշակի օգնություն տրամադրելու և սննդամթերք ու նավթ մատակարարելու համար, որոնց մեծ մասը արտոնյալ գներով։ Այս ճգնաժամի մյուս պատճառներն էին պաշտպանության բարձր ծախսերը (ՀՆԱ-ի մոտ 25%-ը) և վատ կառավարումը։

1991 թվականի դեկտեմբերին Հյուսիսային Կորեան ստեղծեց «ազատ տնտեսության և առևտրի գոտի»՝ ներառելով հյուսիսարևելյան նավահանգստային քաղաքները՝ Ունգի (Սոնբոնգ), Չոնջին և Նաջին։ Այս գոտու ստեղծումը նաև հետևանքներ ունեցավ այն հարցերի շուրջ, թե որքան հեռու կգնա Հյուսիսային Կորեան իր տնտեսությունը դեպի Արևմուտք և Հարավային Կորեա բացելու համար, Տումեն գետի տարածքի զարգացման սխեմայի ապագան և տնտեսական բարեփոխումները։

1993 թվականի դեկտեմբերին հայտարարեց եռամյա անցումային տնտեսական քաղաքականության մասին՝ առաջնային շեշտը դնելով գյուղատնտեսության, արդյունաբերության և արտաքին առևտրի վրա։ Պարարտանյութի պակասը, բնական աղետները և վատ պահեստավորման ու փոխադրման գործելակերպը երկիրը բերել է տարեկան ավելի քան մեկ միլիոն տոննա հացահատիկի ինքնաբավության պակասի։ Էլեկտրաէներգիայի արտադրության համար պահեստամասեր և նավթ գնելու համար արտարժույթի բացակայությունը շատ գործարաններ թողեց անգործության մեջ։

1990-ական թվականների սովը կաթվածահար արեց ստալինյան տնտեսական ինստիտուտներից շատերը։ Կառավարությունը վարում էր Կիմ Ջոնգ Իլի Սոնգուն քաղաքականությունը, որի համաձայն զինված ուժերը տեղակայվում են արտադրական և ենթակառուցվածքային նախագծերն ուղղորդելու համար։ Տնտեսական ինքնաբավության հաստատման կառավարության քաղաքականության հետևանքով Հյուսիսային Կորեայի տնտեսությունն ավելի ու ավելի է մեկուսացվել մնացած աշխարհի տնտեսությունից, և նրա արդյունաբերական զարգացումն ու կառուցվածքը չեն արտացոլում նրա միջազգային մրցունակությունը։ Ներքին ընկերությունները պաշտպանված են միջազգային, ինչպես նաև ներքին մրցակցությունից. արդյունքը քրոնիկական անարդյունավետությունն է, վատ որակը, արտադրանքի սահմանափակ բազմազանությունը և բույսերի թերօգտագործումը։ Այս ամենը սահմանափակում է շուկայի չափը Հյուսիսային Կորեայի արտադրողների համար։

Հանքարդյունաբերություն

Հարավային Կորեայում տեղակայված Հյուսիսային Կորեայի ռեսուրսների ինստիտուտի 2012 թվականի զեկույցի համաձայն, Հյուսիսային Կորեան ունի երկաթի հանքաքարի, ածուխի, կրաքարի և մագնեզիտի զգալի պաշարներ։ Հյուսիսային Կորեան ունի հազվագյուտ մետաղների հսկայական պոտենցիալ ռեսուրսներ, որոնք գնահատվել են ավելի քան 6 տրիլիոն ԱՄՆ դոլար։

Աշխարհում երկաթի և ցինկի ամենամեծ արտադրողների շարքում 18-րդն է և ունի ածխի 22-րդ ամենամեծ պաշարներն աշխարհում։ Այն նաև 15-րդն է ֆտորի ու պղնձի և աղի 12-րդ արտադրողն Ասիայում։ Արտադրության այլ հիմնական բնական ռեսուրսները ներառում են կապար, վոլֆրամ, գրաֆիտ, մագնեզիտ, ոսկի, պիրիտներ և հիդրոէներգիա։

2015 թվականին Հյուսիսային Կորեան արտահանել է 19,7 միլիոն տոննա ածուխ՝ 1,06 միլիարդ դոլար արժողությամբ, որի մեծ մասը Չինաստան։ 2016 թվականին հաշվարկվել է, որ ածխի արտահանումները Չինաստան կազմում են արտահանման մոտ 40%-ը։

2017 թվականի փետրվարից սկսած Չինաստանը դադարեցրեց Հյուսիսային Կորեայի ածխի բոլոր ներմուծումները, թեև, ըստ Չինաստանի, Հյուսիսային Կորեայի հետ ընդհանուր առևտուրն աճել է։

Տեղեկատվական տեխնոլոգիաներ և մշակույթ

Հյուսիսային Կորեան զարգացող տեղեկատվական տեխնոլոգիաների արդյունաբերություն ունի։ 2018 թվականին տեխնոլոգիական ցուցահանդեսը ցուցադրեց նոր Wi-Fi ծառայություն, որը կոչվում էր Mirae («Ապագա»), որը բջջային սարքերին թույլ տվեց մուտք գործել Փհենյանի ցանց։ Ցուցահանդեսը նաև ցուցադրել է տնային ավտոմատացման համակարգ՝ օգտագործելով խոսքի ճանաչում կորեերեն։

Հյուսիսային Կորեան 2013 թվականին ստեղծեց Տեղեկատվական արդյունաբերության ուղեցույցի բյուրոյի ներքո գտնվող Արհեստական ինտելեկտի հետազոտական ինստիտուտը, որը 2021 թվականին ընդգրկվեց Տեղեկատվական արդյունաբերության նախարարության մեջ։

Հյուսիսային Կորեայի մուլտֆիլմերի անիմացիոն ստուդիաները, ինչպես SEK Studio-ն, ենթապայմանագրով աշխատում են Հարավային Կորեայի անիմացիոն ստուդիաներից։ Mansudae Overseas Projects-ը հուշարձաններ է կառուցում ամբողջ աշխարհում։

Տնտեսական պլանավորում

Հյուսիսային Կորեան՝ աշխարհի ամենակենտրոնացված և մեկուսացված տնտեսություններից մեկը, բախվում է վատ տնտեսական պայմանների։ Արդյունաբերական կապիտալի պաշարը գրեթե չի վերականգնվում տարիների թերի ներդրումների և պահեստամասերի պակասի հետևանքով։ Զուգահեռաբար նվազել են արդյունաբերական և էլեկտրաէներգիայի արտադրությունը։ Այն, ինչ Հյուսիսային Կորեան անվանում էր «խաղաղ շինարարություն» մինչև Կորեական պատերազմը, տնտեսության հիմնարար խնդիրն էր գերազանցել արտադրանքի և արդյունավետության մակարդակը, որը ձեռք էր բերվել ճապոնական օկուպացիայի ավարտին. վերակառուցել և զարգացնել կենսունակ տնտեսություն՝ վերակողմնորոշված դեպի կոմունիստական բլոկի երկրներ, և սկսել տնտեսության սոցիալականացման գործընթացը։ Հիմնական արդյունաբերական ձեռնարկությունների ազգայնացումը և հողային բարեփոխումները, որոնք երկուսն էլ իրականացվեցին 1946 թվականին, հիմք դրեցին երկու հաջորդական մեկամյա պլանների համար՝ համապատասխանաբար 1947 և 1948 թվականներին, և 1949–1950 թվականների երկամյա պլանը։ Հենց այս ժամանակաշրջանում սկսեցին կիրառվել մասնակի աշխատավարձի համակարգը և անկախ հաշվառման համակարգը, և որ առևտրային ցանցը գնալով անցնում էր պետական և կոոպերատիվ սեփականության ներքո։

Եռամյա ծրագրի հիմնական նպատակը, որը պաշտոնապես կոչվում է «1954–1956-ի եռամյա հետպատերազմյան վերակառուցման ծրագիր», կորեական պատերազմից խզված տնտեսության վերակառուցումն էր։ Պլանը շեշտում էր ավելին, քան միայն նախապատերազմյան արտադրանքի մակարդակը վերականգնելը։ ԽՍՀՄ-ը, Արևելյան Եվրոպայի այլ երկրներ և Չինաստանը օգնություն են ցուցաբերել վերակառուցման համար։ Ամենաբարձր առաջնահերթությունը ծանր արդյունաբերության զարգացումն էր, սակայն սկսվեցին նաև գյուղատնտեսությունը կոլեկտիվացնելու լուրջ ջանքեր։ 1957 թվականի վերջում արդյունաբերական ապրանքների մեծ մասի արտադրանքը վերադարձել էր 1949 թվականի մակարդակին, բացառությամբ մի քանի ապրանքների, ինչպիսիք են քիմիական պարարտանյութերը, կարբիդները և ծծմբաթթուն, որոնց վերականգնումն ավելի երկար տևեց։

Հիմնականում ավարտելով վերակառուցման խնդիրը՝ պետությունը նախատեսում էր ամուր հիմքեր դնել ինդուստրացման համար՝ ավարտելով սոցիալականացման գործընթացը և լուծելով սննդի և բնակարանների հիմնական խնդիրները 1957-1960 թվականների հնգամյա պլանի ընթացքում։ Սոցիալականացման գործընթացը ավարտվեց մինչև 1958 թվականը տնտեսության բոլոր ոլորտներում, և ներդրվեց Ch'ŏllima շարժումը։ Թեև աճի տեմպերը բարձր են եղել, տնտեսական տարբեր ոլորտներում առկա են լուրջ անհավասարակշռություններ։ Քանի որ պարգևներ էին տրվում այն անհատներին և ձեռնարկություններին, որոնք բավարարում էին արտադրության քվոտաները, այլ ձեռնարկությունների և արդյունաբերության ոլորտների հետ մրցակցության մեջ պլանի թիրախները կատարելու ջանքերը անհամաչափ աճ առաջացրեցին տարբեր ձեռնարկությունների, արդյունաբերության և գյուղատնտեսության, թեթև և ծանր արդյունաբերության միջև։ Քանի որ ռեսուրսները սահմանափակ էին, և տրանսպորտային համակարգը տուժում էր խցանումներից, ռեսուրսները ուղղվեցին դեպի քաղաքականապես լավ կապ ունեցող ձեռնարկություններ։ Նման խափանումներն ավելի են սրվել, քանի որ մոտենում էր ծրագրի նպատակային տարին։

Մինչև 1960-ական թվականները Հյուսիսային Կորեայի տնտեսությունը շատ ավելի արագ էր աճում, քան Հարավային Կորեայինը։ Չնայած Հյուսիսային Կորեան զիջում էր ընդհանուր ազգային արտադրանքին, այն առաջ էր Հարավային Կորեայից մեկ շնչին բաժին ընկնող ազգային արտադրանքով, քանի որ նրա բնակչությունը փոքրաթիվ էր Հարավային Կորեայի համեմատությամբ։ 1960 թվականին Հյուսիսային Կորեայի բնակչությունը 10 միլիոնից մի փոքր ավելի էր, մինչդեռ Հարավային Կորեայի բնակչությունը գրեթե 25 միլիոն մարդ էր։ Տնտեսական աճի տարեկան տեմպերը կազմել են 30% և 21% 1954–1956 թվականների եռամյա և 1957–1960 թվականների հնգամյա պլանների ընթացքում, համապատասխանաբար։ 1959 թվականին Հնգամյա պլանի վաղաժամկետ կատարման պահանջից հետո Հյուսիսային Կորեան պաշտոնապես 1960 թվականը նշանակեց «բուֆերային տարի»՝ մինչև հաջորդ պլանի ուժի մեջ մտնելը 1961 թվականին։ Քանի որ Հնգամյա ծրագիրը վաղաժամկետ կատարվեց, այն դարձավ դե ֆակտո քառամյա պլան։ 1960-ականների սկզբից սկսած, սակայն, Հյուսիսային Կորեայի տնտեսական աճը դանդաղեց, մինչև այն լճացավ 1990-ական թվականների սկզբին։

Բնության վերափոխման ծրագրերի հաջող իրականացումը նույնպես Երկրորդ յոթամյա ծրագրի մի մասն էր։ Այս նախագծերը վերաբերում էին 1976 թվականին Կիմ Իլ Սոնգի կողմից ներկայացված բնության փոխակերպման հինգ կետից բաղկացած ծրագրին.

• 1000 քառակուսի կիլոմետր նոր հողերի վերադարձ.
• ստեղծել 1500-2000 կմ մակերեսով դաշտեր;
• անտառապատման և ջրի պահպանման աշխատանքների իրականացում.
• մակընթացային հողերի վերադարձը։

Բոլոր ցուցումներից ելնելով՝ Երկրորդ յոթնամյա ծրագիրը հաջողությամբ չպսակվեց։ Հյուսիսային Կորեան, ընդհանուր առմամբ, նսեմացնում էր ծրագրի ձեռքբերումները։ Պաշտոնապես հայտարարվեց, որ պլանի ընթացքում տնտեսությունն աճել է տարեկան 8,8 տոկոսով, ինչը փոքր-ինչ ցածր է նախատեսված 9,6 տոկոսից։ Այս համախառն չափման հուսալիությունը, սակայն, կասկածելի է։ Ծրագրի ընթացքում ձեռք է բերվել տարեկան 10 մլն տոննա հացահատիկի (և ընդեղեն) արտադրանքի նպատակային ցուցանիշը։ Դատելով մոտ տասներկու արդյունաբերական արտադրանքի համար հայտարարված աճի տեմպերից, արդյունաբերական արտադրանքի ընդհանուր ծավալն աճել է միջինը 12,2 տոկոսով։ Ծրագրի ավարտից հետո երկու տարվա համար նոր տնտեսական ծրագիր չկար, ինչը վկայում էր ինչպես ծրագրի ձախողման, այնպես էլ 1980-ականների կեսերին տնտեսության առջև ծառացած տնտեսական և պլանավորման խնդիրների ծանրության մասին։ 1998-2003 թվականը կառավարությունը իրականացրել է գիտատեխնիկական զարգացման ծրագիր, որը կենտրոնացած է երկրի ՏՏ և էլեկտրոնային արդյունաբերության վրա։

Աշխատուժ

Աճը և տնտեսության կառուցվածքի ու սեփականության ձևի փոփոխությունները փոխել են նաև աշխատուժը։ 1958 թվականին անհատ մասնավոր ֆերմերները, որոնք ժամանակին կազմում էին աշխատուժի ավելի քան 70%-ը, վերափոխվել էին կամ փոխարինվել պետական կամ կոլեկտիվ ֆերմերներով։ Մասնավոր արհեստավորները, վաճառականները և ձեռնարկատերերը միացել էին պետական կամ կոոպերատիվ ձեռնարկություններին։ Արդյունաբերության ոլորտում 1963 թվականին, վերջին տարում, որի համար կան նման տվյալներ, կար 2295 պետական ձեռնարկություն և 642 կոոպերատիվ ձեռնարկություն։ Պետական ձեռնարկությունների չափն ու նշանակությունը կարելի է ենթադրել նրանով, որ պետական ձեռնարկությունները, որոնք կազմում էին արդյունաբերական ձեռնարկությունների ընդհանուր թվի 78%-ը, ապահովում էին ընդհանուր արդյունաբերական արտադրանքի 91%-ը։

Աշխատուժ (12,6 միլիոն)՝ ըստ զբաղմունքի․

• Գյուղատնտեսություն՝ 35%
• Արդյունաբերություն և ծառայություններ՝ 65% (2008)

Արտաքին առևտուր

Հյուսիսային Կորեայի առևտրային գործընկերների վիճակագրությունը հավաքագրվում է միջազգային կազմակերպությունների կողմից, ինչպիսիք են ՄԱԿ-ը և Արժույթի միջազգային հիմնադրամը, ինչպես նաև Հարավային Կորեայի միավորման նախարարությունը։

Հաշվարկվել է նաև, որ 1988-1990 թվականներին ԽՍՀՄ-ից զենքի ներմուծումը կազմել է Հյուսիսային Կորեայի ընդհանուր ներմուծման մոտ 30%-ը, 1981-1989 թվականներին Հյուսիսային Կորեան զենքի արտահանումից վաստակել է մոտ 4 միլիարդ դոլար։ 1996 թվականին Հյուսիսային Կորեայից զենքի արտահանման դոլարային անվանական արժեքը գնահատվում էր մոտ 50 միլիոն դոլար։

Հյուսիսային Կորեայի արտաքին առևտուրը վատթարացավ 1990-ական թվականներին։ 1998 թվականին 1,4 միլիարդ դոլարի հասնելուց հետո այն փոքր-ինչ վերականգնվեց։ Հյուսիսային Կորեայի առևտրի ընդհանուր ծավալը 2002 թվականին կազմել է 2,7 միլիարդ դոլար՝ 1988 թվականի 5,2 միլիարդ դոլարի միայն մոտ 50%-ը ԱՄՆ դոլարով։ 2000-ականների վերջին առևտուրը մեծ աճ գրանցեց՝ գրեթե եռապատկվելով 2007-2011 թվականներին՝ հասնելով 5,6 միլիարդ դոլարի, ընդ որում աճի մեծ մասը Չինաստանի հետ էր։

2010 թվականին արտաքին առևտուրը վերադարձավ 1990 թվականի մակարդակին, իսկ 2014 թվականին կրկնապատկվեց, ընդ որում՝ Չինաստանի հետ առևտուրը 2005 թվականի ընդհանուր առևտրի 50%-ից աճեց մինչև 2014 թվականին մոտ 90%։ 2015 թվականին Չինաստան արտահանումը կազմում էր 2,3 միլիարդ դոլար՝ 2,83 միլիարդ դոլար ընդհանուր արտահանման 83%-ը։

Բացի Kaesŏng-ից և Kŭmgang-san-ից, այլ հատուկ տնտեսական տարածքներ են ստեղծվել հյուսիս-արևմուտքում՝ Սինտյուջուում (Չինաստանի հետ սահմանին), և Ռասունում՝ հյուսիս-արևելքում (Չինաստանի և Ռուսաստանի սահմանին)։

Միջազգային պատժամիջոցները որոշ չափով խոչընդոտեցին միջազգային առևտուրը, որոնցից շատերը կապված էին Հյուսիսային Կորեայի կողմից զանգվածային ոչնչացման զենքերի մշակման հետ։ ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբաման 2011 թվականի ապրիլին հաստատեց գործադիր հրամանը, որով հայտարարվում էր «Հյուսիսային Կորեայից ցանկացած ապրանքի, ծառայության կամ տեխնոլոգիայի ներմուծումն ԱՄՆ ուղղակիորեն կամ անուղղակիորեն արգելված է»։ Գործառնական պատժամիջոցները ներառում էին Միավորված ազգերի կազմակերպության Անվտանգության խորհրդի 1695, 1718, 1874, 1928, 2087,[129] և 2094 թ.[130] բանաձևերը։ 2018 թվականի հաշվետվությունները ցույց էին տալիս, որ առևտրային պատժամիջոցները (գրեթե բոլոր արտահանումների արգելքները և արտասահմանյան հաշիվների սառեցումը) լրջորեն ազդում են տնտեսության վրա։

Rodong Sinmun հիմնական թերթը թղթի պակաս ուներ և տպագրում էր իր սովորական տպաքանակի միայն մեկ երրորդը, Փհենյանին էլեկտրաէներգիա մատակարարող երկու էներգետիկ կայանները ստիպված էին ընդհատումներով փակվել ածխի բացակայության պատճառով, ինչը հանգեցնում էր անջատումների, ածխահանքերը աշխատում էին մեծ հզորության տակ։ Վառելիքի բացակայության պատճառով ածուխը անհնար էր փոխադրվել, իսկ սննդի չափաբաժինը կիսով չափ կրճատվել է and 2094.։

Կորեայի Taep'oong International Investment Group-ը պաշտոնական ընկերություն է, որը կառավարում է արտասահմանյան ներդրումները Հյուսիսային Կորեա։

1956 թվականից հետո Հյուսիսային Կորեան ձեռք մեկնեց Երրորդ աշխարհին՝ առևտրային գործարքներ կնքելու հույսով։ Այնուամենայնիվ, ըստ վերլուծաբան Բենջամին Ռ Յանգի, այս մոտեցումն անարդյունավետ դարձավ, և Փհենյանին երբեք չհաջողվեց զարգացնել ամուր առևտրային հարաբերություններ գլոբալ հարավի հետ։

Հյուսիս-Հարավ տնտեսական կապեր

Հյուսիսային և Հարավային Կորեաների տնտեսական կապերը մեծ տատանումներ են ունեցել վերջին 30 տարվա ընթացքում։ 1990-ական թվականների վերջին և 2000-ական թվականների մեծ մասում հյուսիս-հարավ հարաբերությունները ջերմացան նախագահ Կիմ Դե-Յունգի արևային քաղաքականության ներքո։ Շատ ընկերություններ համաձայնել են ներդրումներ կատարել Հյուսիսային Կորեայում՝ խրախուսվելով Հարավային Կորեայի կառավարության՝ իրենց կորուստները ծածկելու պարտավորությունից, եթե հյուսիսում ներդրումային ծրագրերը չկարողանան շահութաբեր դառնալ։

1988 թվականին Հարավային Կորեայի կառավարության որոշմամբ՝ թույլ տալ առևտուրը Հյուսիսային Կորեայի հետ, հարավկորեական ընկերությունները սկսեցին ներմուծել հյուսիսկորեական ապրանքներ։ Հարավի հետ ուղղակի առևտուրը սկսվել է 1990 թվականի աշնանը՝ 1990 թվականի սեպտեմբերին երկու Կորեայի վարչապետների աննախադեպ հանդիպումից հետո։ Երկրների միջև առևտուրը 1989 թվականին 18,8 միլիոն դոլարից աճել է մինչև 1999 թվականին՝ 333,4 միլիոն դոլար, որի վերամշակման կամ հավաքման աշխատանքների մեծ մասը կատարվել է հյուսիսում։

Հարավկորեական Daewoo ընկերության նախագահն այցելել է Հյուսիսային Կորեա և պայմանավորվածություն ձեռք բերել Նամպոյում թեթև արդյունաբերական համալիր կառուցելու վերաբերյալ։ Այլ բանակցությունների ընթացքում Hyundai Asan-ը թույլտվություն ստացավ ծովով զբոսաշրջային խմբեր բերել Հյուսիսային Կորեայի հարավ-արևելյան ափին գտնվող Կումգանգ-սան, նաև կառուցելու 800 ակր (3,2 կմ2) Kaesŏng արդյունաբերական պարկը։

Հյուսիսային և Հարավային Կորեաները 2000 թվականի օգոստոսին պայմանավորվեցին վերամիավորել Սեուլ-Փհենյան Գյոնգուի երկաթուղային գծի հատվածը։ Բացի այդ, երկու կառավարություններն ասացին, որ կկառուցեն չորս գոտի ունեցող մայրուղի՝ շրջանցելով Պանմունջոմում զինադադարի գյուղը։

Samsung-ի Anycall բջջային հեռախոսի հեռուստատեսային գովազդը՝ հյուսիսկորեացի պարող Չո Մյոնգ-Աեի և հարավկորեացի Լի Հյո Ռիի մասնակցությամբ առաջին անգամ հեռարձակվել է 2006 թվականի հունիսի 11-ին։

Հարավային Կորեայի հետ առևտուրը անկում ապրեց այն բանից հետո, երբ 2008 թվականին Հարավային Կորեայի նախագահ ընտրվեց Լի Մյոն Բակը, որը նվազեցրեց առևտուրը՝ միջուկային հարցերի շուրջ Հյուսիսային Կորեայի վրա ճնշում գործադրելու համար։ Հարավային Կորեայի հետ առևտուրը 2007-2013 թվականներին ընկել է 1,8 միլիարդ դոլարից մինչև 1,1 միլիարդ դոլար, մնացած առևտրի մեծ մասն իրականացվում է Կաեսոնգ արդյունաբերական պարկի միջոցով։ Քաղաքական լարվածության պատճառով պարկը հաճախակի փակվել է։

Չինաստան

ԽՍՀՄ փլուզմամբ Չինաստանը դարձել է Հյուսիսային Կորեայի հիմնական առևտրային գործընկերը։ Երկկողմ առևտուրը կտրուկ աճել է 2007 թվականից հետո։ 2007 թվականին երկու երկրների միջև առևտուրը կազմել է 1,97 միլիարդ դոլար (1,7 տրիլիոն ₩): 2011 թվականին առևտուրն աճել է մինչև 5,6 միլիարդ դոլար (5,04 տրիլիոն ₩)։ Չինաստանի հետ առևտուրը կազմում էր Հյուսիսային Կորեայի ներմուծման 57%-ը և արտահանման 42%-ը։

2013 թվականի չինական վիճակագրությունը ցույց է տալիս, որ Հյուսիսային Կորեայի արտահանումը Չինաստան կազմել է մոտ 3 միլիարդ դոլար, իսկ ներմուծումը` մոտ 3,6 միլիարդ դոլար։ 2015 թվականին Չինաստան արտահանումը գնահատվել է 2,3 միլիարդ դոլար։

Համատեղ ձեռնարկություններ

Հարավկորեական որոշ ընկերություններ համատեղ ձեռնարկություններ են սկսել այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են անիմացիոն և համակարգչային ծրագրերը, իսկ չինացի առևտրականները Չինաստանի և Հյուսիսային Կորեայի սահմանի վրայով բուռն բիզնես են զարգացնում։ Ռոբերտ Սուտերը, որը ղեկավարում էր շվեդ-շվեյցարական ABB էլեկտրաէներգիա արտադրող ընկերության Սեուլի գրասենյակը, ասում էր, որ ABB-ն դիրքեր էր գրավում Հյուսիսային Կորեայում։ Հարավային Կորեայի մի շարք ձեռնարկություններ հիմնականում ակտիվ էին Կաեսոնգ արդյունաբերական տարածաշրջանի հատուկ զարգացած արդյունաբերական գոտում, և հայտնի էր, որ չինական ձեռնարկությունները ներգրավված են եղել Հյուսիսային Կորեայի առևտրի և արտադրության տարբեր գործունեության ոլորտներում։ Եվրոպական ձեռնարկությունները հիմնադրել են 2005 թվականին Եվրոպական բիզնես ասոցիացիան (EBA), Փհենյանը, դե ֆակտո առևտրի պալատ է, որը ներկայացնում է եվրոպական ներդրումների մի շարք համատեղ ձեռնարկություններ և այլ բիզնեսներ։

Ch'ongryŏn-ը, Ճապոնիայում գտնվող Հյուսիսային Կորեայի կողմնակիցների ընդհանուր ասոցիացիան, 2008 թվականին հեռուստաալիքով հեռարձակեց երեք մասից բաղկացած հեռուստաֆիլմ, որը ներկայացնում էր օտարերկրյա ներդրումներն ու բիզնեսը Հյուսիսային Կորեայում։ Այս ֆիլմը տեղադրվել է «BusinessNK» կոչվող YouTube ալիքում, այն կարելի է դիտել օտարերկրյա համատեղ ձեռնարկությունների, ինչպես նաև Հյուսիսային Կորեայում այլ ներդրումային և բիզնես գործունեության վերաբերյալ մի շարք այլ տեսանյութերի հետ միասին։

Թեև 2013 թվականին մեկուսացված սոցիալիստական պետությունում ոչ մի միջազգային բանկ չէր գործում, արտասահմանյան ընկերություններն ավելի ու ավելի մեծ հետաքրքրություն էին ցուցաբերում Հյուսիսային Կորեայի հետ գործ ունենալու հարցում։

Հյուսիսային Կորեայում հարթ LCD հեռուստացույցների գործարանը ֆինանսավորվել է Ch'ongryŏn-ի կողմից 2010 թվականին։

Ռասոն հատուկ տնտեսական գոտին ստեղծվել է 1990-ականների սկզբին՝ Չինաստանին և Ռուսաստանին սահմանակից հյուսիսարևելյան անկյունում։ 2011 թվականի հունիսին Չինաստանի հետ համաձայնագիր կնքվեց Հյուսիսային Կորեայի Հվանգգումփյոնգ և Վիհվա կղզիներում և Դանդունի մոտ Չինաստանի սահմանային տարածքում ստեղծելու ազատ առևտրի համատեղ տարածք։

Հյուսիսային Կորեան 2013 և 2014 թվականներին նշանակել է ավելի քան մեկ տասնյակ նոր հատուկ տնտեսական գոտիներ։

Գրականություն

• L'économie de la Corée du Nord , Benoît Quennedey, Indes Savantes, 2012

Արտաքին հղումներ

• International Trade Office of Korea Full of information on investments in North Korea.
• North Korean Economy Watch Արխիվացված Դեկտեմբեր 6, 2011 Wayback Machine
• World Hunger – Korea (DPR), World Food Programme
• Despite U.S. Attempts, N. Korea Anything but Isolated, The Washington Post, May 12, 2005
• On North Korea's streets, pink and tangerine buses, The Christian Science Monitor, June 2, 2005
• North Korea on the rebound, Global Beat Syndicate, June 27, 2005
• A Question of Interpretation: Economic Statistics From and About North Korea Արխիվացված Հուլիս 21, 2012 Wayback Machine, Ruediger Frank, 38 North, School of Advanced International Studies, July 16, 2012
• Korea Society Podcast: North Korea: Market Opportunity, Poverty and the Provinces Արխիվացված Հունիս 21, 2015 Wayback Machine
• "North Korea lifts the veil on its agroforestry practices "
• "Agroforestry is not rocket science but it might save DPR Korea" Արխիվացված Մարտ 29, 2016 Wayback Machine
  • "Participatory agroforestry development for restoring degraded sloping land in DPR Korea"

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հյուսիսային Կորեայի տնտեսություն» հոդվածին։