Գերմանական մարկ

Գերմանական մարկ
Տեսակ	հնացած տարադրամ և մարկ
ISO 4217 կոդ	DEM
Երկիր	Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետություն և Գերմանիա
Ներդրման ամսաթիվը	1948
Ավարտման ամսաթիվը	2002
Նշան	DM
Մետաղադրամ	1, 2, 5, 10 և 50 պֆենիգ 1, 2 և 5 մարկ
Թղթադրամ	5, 10, 20, 50, 100, 200, 500 և 1000 մարկ
Կենտրոնական բանկ	Գերմանիայի դաշնային բանկ և Bank deutscher Länder?
Փոխարինել է	Saar franc?, Reichsmark? և East German mark?
Փոխարված է	եվրո

Գերմանական մարկ (գերմ.՝ Deutsche Mark), Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության դրամական միավոր, որը շրջանառությունից հանվել է 2002 թվականին եվրոյին անցնելուց հետո։ Անունը գալիս է զանգվածի չափման նույնանուն միավորից։

Պատմություն

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Գերմանիան բաժանվեց չորս օկուպացիոն գոտիների։ 1948 թվականի հունիսի 20-ին խորհրդային գոտու համար անսպասելիորեն բրիտանական, ֆրանսիական և ամերիկյան օկուպացիոն գոտում ներդրվեց գերմանական մարկը (գերմ.՝ Deutsche Mark)։ Այդ պահից Գերմանիայում գործում էին երկու տարբեր դրամական համակարգեր ՝ արևմտյան մասում գերմանական մարկը, իսկ արևելքում շրջանառության մեջ մնացին ռայխսմարկը, վարձակալության մարկը և դաշնակից ռազմական հրամանատարության մարկը, որոնք հետագայում փոխարինվեցին նոր արժույթով ՝ ԳԴՀ մարկը^[1]։

Նոր արժույթի ներդրման նախագիծը ստեղծվել է «Bird dog» ծածկանունով^[2]։ Նոր թղթադրամները տպագրվել են ԱՄՆ-ում և 1948 թվականի ապրիլին բերվել են Գերմանիա։ Կասելի մոտ գտնվող Ռոտվեսթենի նախկին զորանոցում հավաքվել էին մասնագետներ, որոնք ամենախիստ գաղտնիության պայմաններում պատրաստել էին անհրաժեշտ օրենքներ և իրականացրել դրամական միջոցների մուտքագրման կազմակերպչական նախապատրաստում։ Գերմանական մարկի թողարկումն ի սկզբանե իրականացվել է Գերմանական հողերի բանկ (գերմ.՝ Bank deutscher Länder) կողմից, 1957 թվականից՝ Գերմանիայի դաշնային բանկի (գերմ.՝ Deutsche Bundesbank) կողմից։ Այն օգտագործվել է 1948-ից 2002 թվականներին։

Ընթացիկ վճարումների համար ռայխսմարկի և գերմանական մարկի փոխարժեքը սահմանվել է 1:1^[3]։ Փողի փոխանակման համար գործում էր 10:1 փոխարժեքը։

Բնակչությունը իրավունք ստացավ հունիսի 21-ին միանգամից փոխել 400 ռայխսմարկ 40 գերմանական մարկով և ևս 200 ռայխսմարկ 20 գերմանական Մարկով երկու ամսվա ընթացքում։ Բոլոր գումարները, որոնք մինչև 1948 թվականի հունիսի 26-ը չեն հանձնվել բանկերին, անվավեր են դարձել։

Բանկային հաշիվներում միջոցների կեսը փոխանակվել է 10:1 փոխարժեքով, երկրորդ կեսը սառեցվել է։ Ըստ դրամավարկային համակարգի կանոնակարգման չորրորդ օրենքի՝ այս գումարի 70% - ը կորել է, 20% - ը դարձել է ազատորեն մատչելի, մնացած 10% - ը մնացել է սառեցված մինչև 1954 թվականը^[4]։

Արդյունքում 100 ռայխսմարկի համար արդյունավետ փոխարժեքն է համրվում 6,50 գերմանական մարկը։

Օրինակ ՝ 100 ℛℳ → 10 ℳ, որից → 5 ℳ անմիջապես հասանելի է + 5 ℳ սառեցված են։

Սառեցված գումարներից 5 ℳ → 3,50 ℳ բացակայում է + 1 ℳ առկա է + 50 ₰ սառեցված է մինչև 1954 թվականը։

Կայունություն

Գերմանական մարկը հայտնի էր իր կայունությամբ և համարվում էր ամուր արժույթ։ Այս արժույթի հեղինակության վրա աշխատել է գերմանական մարկի գնողունակության համարժեքությունն այլ արժույթների հետ։ Ստորև բերված է վիճակագրություն^[5], որը բացահայտում է արժույթի արժեքի հարաբերակցությունը 1977 թվականին՝ համեմատած հետևյալ երկրների՝ 1950 թվականի տվյալների հետ․

Մեծ Բրիտանիա — 18 %
Ճապոնիա — 19 %
Ֆրանսիա — 21 %
Իտալիա — 22 %
Շվեցարիա — 23 %
Նիդերլանդներ — 27 %
Բելգիա — 35 %
ԱՄՆ — 40 %
Շվեյցարիա — 42 %
Գերմանիա — 44 %

Գերմանական մարկն արժեզրկվել է խիստ, գրեթե կիսով չափ, ինչը, ավելի քիչ է, քան մյուս համեմատվող երկրների արժույթները։ Գրեթե 50 տարվա ընթացքում ՝ 1948 թվականին շրջանառության մեջ մտնելուց մինչև 1999 թվականի սկզբին, նրա գնողունակությունը գրեթե քառապատկվել է։ Այս ժամանակահատվածում գնաճի միջին մակարդակը 3%-ից մի փոքր պակաս է, ինչը ավելի բարձր է, քան եվրոն, որն ընկալվում է որպես ավելի փափուկ արժույթ։ Գերմանական մարկի արժեզրկումը բացատրվում է տնտեսական աճի բարձր տեմպերով, որոնք հաճախ հանգեցնում են գնաճի աճի։

Կոսովոյում և Չեռնոգորիայում տեղական դրամական միավորների գնաճի բարձր մակարդակի պատճառով գերմանական մարկն որոշ ժամանակ դարձավ պաշտոնական արժույթ^[6]^[7]։ Կոսովոյում մարկն օրինական վճարամիջոց է հայտարարվել 1999 թվականի սեպտեմբերին։ Չեռնոգորիայում մարկն 1999 թվականի նոյեմբերի 2-ից շրջանառության մեջ է եղել դինարին զուգահեռ, իսկ 2000 թվականի նոյեմբերից դարձել է միակ օրինական վճարամիջոցը։ Արևելյան Եվրոպայի շատ երկրներում գերմանական մարկը մեծ պահանջարկի պատճառով համարվում էր ոչ պաշտոնական պետական արժույթ։ Որոշ արժույթներ, ինչպիսիք են Բոսնիայում փոխարկելի մարկը և բուլղարական լևը կապված էին մարկի հետ 1:1 փոխարժեքով։

Ըստ գերմանական դաշնային բանկի տվյալների մինչև 2005 թվականի սեպտեմբերի վերջը շրջանառության մեջ գտնվող մետաղադրամների 45%-ը դեռ չի փոխանակվել եվրոյի հետ։ Այս մետաղադրամների ընդհանուր արժեքը կազմում է 7,24 միլիարդ մարկ։ Շրջանառության մեջ գտնվող թղթադրամների ընդհանուր թվից ժամանակի այս պահին չի փոխանակվել մոտ 3%-ը (7,59 միլիարդ Մարկ)։ Դրանց մեծ մասը (76,5 միլիոն թղթադրամ) 10 մարկանոց թղթադրամներ են։

Ըստ Գերմանիայի դաշնային բանկի տվյալներով 2015 թվականի վերջին գերմանացիների ձեռքին մնացել է մոտ 13 միլիարդ մարկ, ինչը կազմում է մոտ 6,6 միլիարդ եվրո^[8]։

Կասեցում

1999 թվականի հունվարի 1-ից եվրոյին անցնելուց հետո գերմանական մարկը դադարեց լինել ինքնուրույն արժույթ և շրջանառության մեջ էր բացառապես որպես իրեն ոչ տասնապատիկ ենթակա դրամական միավոր։ Մետաղադրամներն ու թղթադրամները մնացին օրինական վճարամիջոց մինչև 2002 թվականի հունվարի 1-ի ժամը 00:00-ն: Այսուհետ գերմանական մարկն ու պֆենիգները ընդունվում են եվրոյի և ցենտի փոխանակման համար առանց ժամանակային սահմանափակումների և առանց Բունդեսբանկի մասնաճյուղերում լրացուցիչ ծախսերի, 1 Եվրո = 1,95583 մարկ։ Առևտրային ձեռնարկությունների և վարկային հաստատությունների մեծ մասը, կամավոր պարտավորություններ ստանձնելով, հնացած վճարման միջոց են ընդունել նաև կանխիկ եվրոյի ներդրումից հետո մինչև 2002 թվականի փետրվարի 28-ը։ Առանձին խանութներ ակցիաներ են անցկացնում դրանցից ապրանքներ ձեռք բերելու դեպքում մարկն եվրոյով փոխանակելու համար։

Մետաղադրամ

Գերմանական մարկի առաջին մետաղադրամները թողարկվել են Գերմանական հողերի բանկ կողմից 1948 և 1949 թվականներին։ 1950 թվականից մետաղադրամների վրա հայտնվել է Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետություն (գերմ.՝ Bundesrepublik Deutschland) գրությունը։ Այս մետաղադրամները թողարկվել են 1, 2, 5, 10 և 50 պֆենիգ անվանական արժեքներով։ 1 և 2 պֆենիգ մետաղադրամները հատվել են բրոնզով ծածկված պողպատից (չնայած մի քանի տարի 2 պֆենիգն արտադրվել է ամուր բրոնզից), մինչդեռ 5 և 10 պֆենիգն փողային ծածկված պողպատ էր, իսկ 50 պֆենիգն՝ մելքիորից։ 1 և 2 պֆենիգ մետաղադրամները հատվել են բրոնզե ծածկված պողպատից (չնայած մի քանի տարի շարունակ 2 պֆենիգն արտադրվել է 1950 թվականին թողարկվել են 1 մելքիորական նամականիշ, իսկ 1951 թվականին՝ 2 մելքիորական և 5 արծաթե մարկ՝ 625 ֆունտ արժողությամբ։ 1975 թվականին մելքիորը մետաղադրամներում արծաթը փոխարինեց 5 նամականիշով։ 2 և 5 նամականիշերի անվանական արժեքով մետաղադրամները հաճախ օգտագործվել են որպես հուշադրամներ, չնայած, որպես կանոն, շրջանառության համար նախատեսված է միայն 5 նամականիշի ընդհանուր դիզայնը։ Թողարկվել են նաև 10 գերմանական մարկ անվանական արժեքով արծաթե հուշադրամներ, որոնք պարբերաբար շրջանառության մեջ են դրվել։ Ի տարբերություն եվրոպական այլ երկրների, Գերմանիան պահպանեց ամենափոքր մետաղադրամների օգտագործումը (1 և 2 պֆենիգ) մինչև եվրոյի ներդրումը։

Անվանում	Թողարկման տարեթվի	Պատրաստման նյութ	Տրամագիծ	Դիմերես	Հակառակ կողմ
1 պֆենիգ	1948–2001	1948–1949: Բրոնզե կաղապարով պողպատ 1950–2001: Պղինձ կաղապարով պողպատ	16.5 մմ	Անվանական արժեքը տարեկանի ցողունների միջև	Կաղնու ճյուղ
2 պֆենիգ	1949–2001	1949–1968: Բրոնզե 1968–2001: Բրոնզե կաղապարով պողպատ	19.25 մմ	Անվանական արժեքը տարեկանի ցողունների միջև	Կաղնու ճյուղ
5 պֆենիգ	1949–2001	Փողային կաղապարով պողպատ	18.5 մմ	Անվանական արժեքը տարեկանի ցողունների միջև	Կաղնու ճյուղ
10p պֆենիգ	1949–2001	Փողային կաղապարով պողպատ	21.5 մմ	Անվանական արժեքը տարեկանի ցողունների միջև	Կաղնու ճյուղ
50 պֆենիգ	1949–2001	Պղինձ-նիկելի խառնուրդ	20 մմ	Անվանական արժեքը	Կինը կաղնու տնկի է տնկում^[9]
1 մարկ	1950–2001	Պղինձ-նիկելի խառնուրդ	23.5 մմ	Անվանական արժեքը տարեկանի ցողունների միջև	Գերմանիայի զինանշան
2 մարկ	1951–1956	Պղինձ-նիկելի խառնուրդ	25.5 մմ	Անվանական արժեքը տարեկանի և խաղողի ցողունների միջև^[10]	Գերմանիայի զինանշան
	1957–1971	Պղինձ-նիկելի խառնուրդ	26.75 մմ	Մաքս Պլանկ	Գերմանիայի զինանշան, ներքևում անվանական արժեքը
	1969–2001	Պղինձ-նիկելի խառնուրդ (Cu 75% Ni 25%)	26.75 մմ	1969–1987: Կոնրադ Ադենաուեր 1970–1987: Թեոդոր Հոյս 1979–1993: Կուրտ Շումախեր 1988–2001: Լյուդվիգ Էրհարդ 1990–2001: Ֆրանց Յոզեֆ Շտրաուս 1994–2001: Վիլի Բրանդտ	Գերմանիայի զինանշան, ներքևում անվանական արժեքը
5 մարկ	1951–1974	Արծաթ 625 հարգի (Ag 62.5% Cu 37.5%)	29 մմ	Անվանական արժեքը	Գերմանիայի զինանշան
5 մարկ	1975–2001	Պղինձ-նիկելի խառնուրդ (Cu 75% Ni 25%)	29 մմ	Անվանական արժեքը	Գերմանիայի զինանշան

Մետաղադրամների քաշի և չափերի մասին տեղեկություններ կարելի է գտնել Բունդեսբանկի հաճախ տրվող հարցերի բաժնում^[11]։ Ի տարբերություն այլ երկրների (օրինակ ՝ Ավստրալիայի), այստեղ 1 և 2 ֆունտ ստեռլինգ արժողությամբ մետաղադրամները հանելու փորձեր կամ առաջարկներ չեն արվել։ Երկու մետաղադրամներն էլ դեռ շրջանառության մեջ էին 2001 թ.-ին, և մասնավորապես սուպերմարկետներում գները դեռ ճշգրիտ էին պֆենիգի համար։ Ճշգրտության այս հակումը պահպանվում է նաև եվրոյով, իսկ Գերմանիայում դեռ կա 1 ցենտ արժողությամբ մետաղադրամ։

Գոյություն ունեին զգալի թվով արծաթե մետաղադրամներ՝ 5 և 10 մարկով, որոնք իրականում ունեին օրինական վճարման միջոցի կարգավիճակ, բայց հազվադեպ էին հանդիպում կոլեկցիոներների շրջանակից դուրս։

2000 թվականի դեկտեմբերի 27-ին Գերմանիայի կառավարությունն ընդունեց օրենք, որը Գերմանիայի դաշնային բանկը թույլ էր տալիս 2001 թվականին թողարկել 1 գերմանական մարկ անվանական արժեքով հատուկ մետաղադրամ ՝ պատրաստված 999 հարգի մաքուր ոսկուց, որը նվիրված է գերմանական մարկի շրջանառության ավարտին։ Մետաղադրամն ունեցել է շրջանառության մեջ գտնվող 1 պղնձա-նիկել անվանական արժեքով գերմանական մարկի ճշգրիտ դիզայն և չափեր, բացառությամբ դարձերեսի մակագրության, որն ասում էր «Deutsche Bundesbank», քանի որ տվյալ դեպքում թողարկողը Բունդեսբանկն էր։ Հատվել է ընդհանուր առմամբ մեկ միլիոն ոսկե մետաղադրամ ՝ 1 Գերմանական մարկով (200,000-ական հինգ դրամահատարաններից յուրաքանչյուրում), որոնք վաճառվել են 2001 թվականի կեսերից Բունդեսբանկի անունից գերմանական մետաղադրամների դիլերների միջոցով։ Կախված դիլերից թողարկման գինը տատանվում էր, բայց միջինը կազմում էր մոտ 165 դոլար։

2001 թվականի հատուկ ոսկե թողարկման 1 մարկ մետաղադրամի դիմերեսի տեսքը

Գերմանական մետաղադրամների վրա կա դրամահատարանի խարան, որը ցույց է տալիս, թե որտեղ է հատվել մետաղադրամը։ D նշանակում է Մյունխեն, F՝ Շտուտգարտ, G՝ Կարլսռուե և J՝ Համբուրգ։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ հատված մետաղադրամներն ունեն A (Բեռլին) և B (Վիեննա) դրամահատարանների խարան։ Դրամահատարանի նամականիշ և օգտագործվել է նաև գերմանական մարկի մետաղադրամների վրա, որոնք հատվել են Բեռլինում 1990 թվականից՝ Գերմանիայի միավորումից հետո։ Այս դրամահատարանի նշանները պահպանվել են գերմանական եվրո մետաղադրամների վրա։

Փոքր մետաղադրամների ժամանակավոր պակասի պատճառով 1990 թվականի հուլիսի 1-ից (արժութային միություն Արևելյան Գերմանիայի հետ) մինչև 1991 թվականի հուլիսի 1-ը մինչև 50 պֆենիգ արժողությամբ Արևելյան գերմանական մետաղադրամները շարունակում էին շրջանառվել որպես գերմանական մարկ իրենց անվանական արժեքով։ Այս մետաղադրամները օրինական վճարամիջոց էին միայն նախկին Արևելյան Գերմանիայի տարածքում։

Խոսակցական արտահայտություն

Խոսակցական գերմաներենում 10 պենս անվանական արժեքով մետաղադրամը երբեմն անվանում էին գրոշեն։ Նմանապես, գերմ.՝ sechser-ը (վեց) կարող է վերաբերել 5 պենս արժողությամբ մետաղադրամին։ Երկու խոսակցական արտահայտություններն էլ վերաբերում են մի քանի դրամական միավորներին, որոնք գոյություն ունեին մինչև 1871 թվականը նախկինում անկախ պետություններում (մասնավորապես Պրուսիայում), որտեղ գրոշը բաժանվում էր 12 պֆենիգների։ Հետևաբար մետաղադրամի կեսը բաժանվում էր 6-ի։ 1871 թվականից հետո 12 հին պֆենիգները փոխարկվեցին 10 ֆունտանոց նշանի, հետևաբար 10 պենսանոց մետաղադրամները ժառանգեցին գրոսչեն անվանումը, իսկ 5 պենսանոց մետաղադրամները ՝ սեչսեր։ Օգտագործման երկու դեպքերն էլ տարածաշրջանային են և կարող են անհասկանալի լինել այն շրջաններում, որտեղ կոպեկներով մետաղադրամները գոյություն չունեին մինչև 1871 թվականը։ Մասնավորապես, սեչսերի օգտագործումը պակաս տարածված է։ Հյուսիսային Գերմանիայում 5 գերմանական մարկ ունեցող մետաղադրամը նախկինում կոչվում էր նաև հայերման, մինչդեռ Բավարիայում 2 գերմանական մարկ ունեցող մետաղադրամը կոչվում էր զվիկլ, և արտահայտությունն այժմ օգտագործվում է տարածաշրջանում 2 եվրո արժողությամբ մետաղադրամի համար։

Թղթադրամ

Գերմանական մեկ մարկ (1948), առաջին թողարկում

Եղել են գերմանական մարկի չորս շարքի թղթադրամներ՝

Առաջինը թողարկվել է 1948 թվականին դաշնակից զինված ուժերի կողմից։ Գոյություն ունեին 1-2 գերմանական մարկ անվանումներ, 1, 2, 5, 10, 20, 50 և 100 մարկ, երկու տարբերակով՝ 20 եւ 50 մարկ։
Երկրորդ շարքը ներդրվել է 1948 թվականին Գերմանիայի հողերի բանկի կողմից՝ Արևմտյան օկուպացիոն կառավարության հիմնադրմամբ։ Դիզայնը նման էր ԱՄՆ դոլարին և ֆրանսիական Ֆրանկին, քանի որ տարբեր անվանական արժեքների մշակման և տպագրության աշխատանքները բաժանված էին Ֆրանսիայի Բանկի և ամերիկյան թղթադրամների ընկերության միջև։ Թողարկվել են 5 և 10 պենս անվանական արժեքով թղթադրամներ, 5, 10, 20, 50 և 100 գերմանական անվանական արժեքով թղթադրամներ։ Վերջին թղթադրամները (5 և 10 գերմանական մարկ) շրջանառությունից հանվել են 1966 թվականի հուլիսի 31-ին։
Երրորդ շարքը ներկայացվել է 1960 թվականին Բունդեսբանկի կողմից, որում ներկայացված էին չեզոք խորհրդանիշներ, գերմանացի նկարիչների նկարներ և շենքեր։ Թողարկվել են 5, 10, 20, 50, 100, 500 և 1000 գերմանական մարկ։ 1995 թվականի հունիսի 30-ին դադարել են օրինական վճարամիջոց լինել։
Չորրորդ թղթադրամը թողարկվել է 1990 թվականին Բունդեսբանկի կողմից՝ կեղծման տեխնոլոգիայի առաջընթացի դեմ պայքարելու համար։ Թղթադրամների վրա պատկերված էին գերմանացի նկարիչներ և գիտնականներ, ինչպես նաև նրանց արհեստի խորհրդանիշներն ու գործիքները։ 100 գերմանական մարկ անվանական արժեքով թղթադրամների օգտագործումը նվազեցնելու համար ավելացրեց շարքում 200 գերմանական մարկ անվանական արժեքի թղթադրամները, որոնք կազմում էին շրջանառության մեջ գտնվող բոլոր թղթադրամների 54%-ը և լրացնում էին 100 և 500 գերմանական մարկ անվանական արժեքների միջև եղած բացը։ 1997-1998 թվականներին թողարկվել են 50, 100 և 200 գերմանական մարկի նոր տարբերակները՝ բարելավված անվտանգության տարրերով։

Ավելի քան 200 գերմանական մարկի թղթադրամները հազվագյուտ էին։ 1960 թվականի հուլիսի 1-ին շրջանառության մեջ դրվեց պահուստային շարքը, որը բաղկացած էր 10, 20, 50 և 100 գերմանական մարկ անվանական արժեքով թղթադրամներից։ Թղթադրամները տպագրվել են 1963-1974 թվականներին ՝ վախենալով, որ եթե Արևելյան բլոկը տնտեսությունը խաթարելու համար սկսի համակարգված կեղծել առաջին թողարման թղթադրամները, ապա դրանք արագորեն կփոխարինվեն արտակարգ իրավիճակների թղթադրամներով։ 1963 թվականի հուլիսի 1-ին թողարկվեց Արևմտյան Բեռլինի թղթադրամների մեկ այլ պահուստային շարք, որը բաղկացած էր 5, 10, 20, 50 և 100 գերմանական մարկից։ 15 միլիարդ մարկ արժողությամբ թղթադրամները պահվում էին Բունդեսբանկի հատուկ կառուցված ստորգետնյա բունկերում ՝ Կոհեմում, Ռայնլանդ-Պֆալցում, մնացածը պահվում էր Ֆրանկֆուրտի Բունդեսբանկի պահոցում։

Երրորդ թողարկման թղթադրամ

1957 թվականին, երբ Գերմանիայի հողերի բանկը և Նահանգների կենտրոնական բանկերը միավորվեցին Բունդեսբանկում, մշակվեցին նոր թղթադրամներ, քանի որ նախորդ շարքի «Գերմանիայի հողերի բանկ» մակագրությունն այլևս չէր համապատասխանում իրականությանը։ Նախորդ շարքի թղթադրամները պատրաստված էին ավելի քիչ դիմացկուն թղթից և ունեին բավականին կարճ ծառայության ժամկետ։ Չնայած նախկինում վնասված թղթադրամները կարող էին փոխարինվել պահուստային պաշարներից, այդ պաշարը նույնպես մոտենում էր ավարտին, ինչը պահանջում էր վերաթողարկում։

Այն ժամանակ պաշտպանության բնորոշ տարրերն էին գիլյոշները, գլխի վրա շերտավորված ջրանիշը և պաշտպանիչ թելը։ Ուշադրություն դարձրել այն թվերին, որոնք ուլտրամանուշակագույն լույսի ներքո լուսավորվել են կանաչ, դեղին և կապույտ գույներով։ Թղթի մեջ ներկառուցված 27 լյումինեսցենտային մանրաթելերը հայտնաբերվել են թղթադրամների մեծ մասի վրա, սակայն շրջանառության մեջ եղել են նմուշներ՝ առանց այդ նշանների։ 1976 թվականից սկսած թղթադրամները սկսեցին համալրվել մեքենայական ընթերցման գործառույթով ՝ անօրգանական օքսիդների անգույն խառնուրդով, որը կիրառվում էր պաշտպանիչ թելի վրա։ Նման պատկերով թղթադրամները Բունդեսբանկում ստացել են Երրորդ թողարկում անվանումը։ Երրորդ թողարկման բոլոր թղթադրամների վրա, դարձերեսի վերևի աջ անկյունում, նշվում է կեղծման համար պատիժը, համաձայն Գերմանիայի քրեական օրենսգրքի 146-րդ հոդվածի. «Նա, ով կեղծում է թղթադրամները կամ ձեռք է բերում կեղծ թղթադրամներ և դրանք շրջանառության մեջ է դնում, պատժվում է ազատազրկմամբ առնվազն երկու տարի ժամկետով» (գերմ.՝ Wer Banknoten nachmacht oder verfälscht, oder nachgemachte oder verfälschte sich verschafft und in Verkehr bringt, wird mit Zuchthaus/Freiheitsstrafe nicht unter zwei Jahren bestraft.):

Թղթադրամների կեղծման համար պատիժը (ազատազրկում առնվազն երկու տարի ժամկետով) նշված է երրորդ թողարկման բոլոր թղթադրամների դարձերեսի վերին աջ անկյունում: Նկատի ունեցեք, որ սա 1970 թվականից հետո թողարկված տարբերակ է, որի վրա գրված է «Freiheitsstrafe»՝ «Zuchthaus» -ի փոխարեն:

Երրորդ թողարկման թղթադրամները շրջանառության մեջ են մտել 1961 թվականի փետրվարի 10-ին ՝ 20 գերմանական մարկ անվանական արժեքով։ Հաջորդ տարի թողարկվեցին 100 և 50 գերմանական մարկ անվանական արժեքով թղթադրամներ, իսկ 1963 թվականին ՝ 5 և 10 գերմանական մարկ։ 1964 և 1965 թվականներին, համապատասխանաբար, թողարկվեցին 1000 և 500 գերմանական մարկ անվանական արժեքով թղթադրամներ։

Թղթադրամները տպագրվել են բացառապես Արևմտյան Գերմանիայում ՝ Արևմտյան Բեռլինի Բունդեսբանկում և Մյունխենի Giesecke & Devrient-ում։ Երրորդ թողարկման թղթադրամները դադարել են օրինական վճարամիջոց լինել 1995 թվականի հունիսի 30-ին, երբ չորրորդ թողարկման թղթադրամները շրջանառության մեջ էին 3-5 տարի։ Ընդհանուր առմամբ, թողարկվել է երրորդ սերիայի հինգ թողարկում, որոնց հիմնական տարբերությունները եղել են Բունդեսբանկի նախագահների և փոխնախագահների ամսաթվերը և ստորագրությունները^[12]^[13]․


No.	Ամսաթիվ	Նախագահ	Փոխնախագահ	Այլ ուշագրավ փոփոխություններ
1	Հունվար 2, 1960	Կառլ Բլեսինգ	Հայնրիխ Տրոյգեր
2	Հունվար 2, 1970	Կառլ Կլասեն	Օմար Էմմինգեր	«Zuchthaus»ը փոխարինվեց «Freiheitsstrafe»-ով 1969 թվականի քրեական օրենսգրքի մեծ բարեփոխումից հետո։
3	Հունիս 1, 1977	Օմար Էմմինգեր	Կառլ Օտտո Պելե	Մեքենայական ընթերցվող «M» նշանը, որն այժմ նշվում է որպես Երրորդ թողարկում։
4	Հունվար 2, 1980	Կառլ Օտտո Պելե	Հելմուտ Շլեզինգեր
5	Հունվար 2, 1980	Կառլ Օտտո Պելե	Հելմուտ Շլեզինգեր	Դարձերեսի ներքևում նշված է «Deutsche Bundesbank»- ի հեղինակային իրավունքի մասին ծանուցումը՝ նշելով թղթադրամի առաջին թողարկման տարեթիվը։

1960 թվականի թողարկում^[14]
Նկար		Չափս	Թղթի գույն	Հիմնական գույն	Նկարագրություն		Ամսաթիվ
Դիմերես	Հակադարձ	Չափս	Թղթի գույն	Հիմնական գույն	Դիմերես	Հակադարձ	Թողարկման	Հանման
		120×60 մմ	Կանաչ	Կանաչ	Ալբրեխտ Դյուրերի «Երիտասարդ վենետիկուհու դիմանկարը» (1505)	Կաղնու տերևներով և կաղիններով ճյուղը խորհրդանշում է գերմանական բնությունը	6/5/1963	30/6/1995
		130×65 մմ	Կապույտ	Կապույտ	Լուկաս Կրանախ Ավագի «Անմորուք պատանին» (1500)	«Գորխ Ֆոկ» ուսումնական նավը խորհրդանշում է գերմանական կոսմոպոլիտիզմը	21/10/1963	30/6/1995
		140×70 մմ	Կանաչ	Կանաչ	Էլիզաբեթ Թաչերի դիմանկարը, նե Պուշ, Ալբրեխտ Դյուրերի վրձնին (1499)	Ջութակն ու կլարնետը խորհրդանշում են գերմանական երաժշտության աշխարհը	10/2/1961	30/6/1995
		150×75 մմ	Դեղին	Շագանակագույն	Հանս Ուրմիլլերի դիմանկարը Հանս Ուրմիլլերի և Նրա Որդու՝ Բարտել Բեհամի վրձնի Դիմանկարից (1525)	Լյուբեկում գտնվող Հոլստենտորը խորհրդանշում է Գերմանիայի քաղաքացիական հպարտությունը	18/6/1962	30/6/1995
		160×80 մմ	Կապույտ	Կապույտ	Սեբաստիան Մյունստերի տիեզերագրությունը Քրիստոֆ Ամբերգերի կողմից (1552)	Տարածված թևերով արծիվը (Դաշնային արծիվ) խորհրդանշում է Գերմանիայի պետական գիտակցությունը	26/2/1962	30/6/1995
		170×85 մմ	Դեղին	Կարմիր	Հանս Մալեր զու Շվացի «Անտեր տղամարդու» դիմանկարը (1521)	Ռեյնլանդ-Պֆալցում գտնվող Էլց քաղաքը խորհրդանշում է գերմանական ասպետությունը	26/4/1965	30/6/1995
		180×90 մմ	Դեղին	Շագանակագույն	Դոկտոր Յոհաննես Շերինգի դիմանկարը ՝ Լուկաս Կրանախ Ավագի վրձնով (1529)	Լիմբուրգի տաճարը խորհրդանշում է Գերմանիայի ռոմանական ճարտարապետությունը	27/7/1964	30/6/1995
Կաղապար:Standard banknote table notice

Չորրորդ թողարկման թղթադրամ

Գերմանական թղթադրամների դիզայնը մնաց անփոփոխ 1960-ականների, 1970-ականների և 1980-ականների ընթացքում։ Այս ժամանակահատվածում կեղծման տեխնոլոգիան զգալիորեն առաջ շարժվեց։ Այդ պատճառով 1980-ականների վերջին Բունդեսբանկը որոշեց թողարկել գերմանական թղթադրամների նոր շարք։ Յուրաքանչյուր անվանական արժեքի գույները մնացել են անփոփոխ նախորդ շարքի համեմատ, սակայն դիզայնը զգալի փոփոխությունների է ենթարկվել և ներդրվել է 200 գերմանական մարկ անվանական արժեք։ Նոր թղթադրամների վրա պատկերելու համար ընտրվել են հայտնի ազգային նկարիչներ և գիտնականներ։ Կին և տղամարդ նկարիչներն ընտրվել են հավասար թվով։ Թղթադրամների դիմերեսի հետին պլանում գտնվող շենքերը սերտ կապ ունեին պատկերված անձի հետ, ինչպես նաև երկրորդ ֆոնային պատկերի հետ։ Թղթադրամների դարձերեսը ցույց է տալիս դիմերեսին պատկերված անձի աշխատանքը։

Պաշտպանության նոր տարրեր են դարձել․ միկրոտպագրության ռեժիմում թղթադրամների անվանական արժեքների կիրառմամբ, ջրանիշեր, միկրոտպագրություն, գրունտային տպագրություն (տեսանելիությունը կախված է դիտման անկյունից, ինչպես նաև թղթադրամների անվանական արժեքը նշող բրայլյան տառատեսակ), գույնը փոխող թանաք (500 և 1000 գերմանական մարկի անվանական արժեքով թղթադրամների վրա), ինչպես նաև գրանցման թափանցիկ սարք և ուլտրամանուշակագույն լույսի ներքո տեսանելի պաշտպանիչ տարրեր։

Առաջինը թողարկվել են 1990 թվականի հոկտեմբերի 1-ին 100 և 200 գերմանական մարկի թղթադրամներ։ 1991 թվականի ապրիլի 16-ին թողարկվեց 10 գերմանական մարկի անվանական արժեքով թղթադրամ, իսկ 1991 թվականի սեպտեմբերի 30-ին ՝ 50 գերմանական մարկ^[15]։ Հաջորդը 20 գերմանական մարկ անվանական արժեքով թղթադրամն էր, որը թողարկվել է 1992 թվականի մարտի 20-ին (տպագրվել է 1991 թվականի օգոստոսի 2-ին)։ Այս աստիճանական ներդրման պատճառն այն էր, որ հասարակությունը պետք է ծանոթանար մեկ անվանական արժեքին՝ նախքան նորը ներկայացնելը։ Փոփոխությունն ավարտվել է 1992 թվականի հոկտեմբերի 27-ին 5, 500 և 1000 գերմանական մարկ անվանական արժեքների ներդրմամբ։ Այս երեք անվանական արժեքները հազվադեպ էին հայտնվում շրջանառության մեջ (առաջինը՝ 5 գերմանական մարկ արժողությամբ մետաղադրամի շրջանառության պատճառով, վերջին երկուսը՝ իրենց արժեքի պատճառով), և բոլորը շրջանառության մեջ դրվեցին մեկ փուլով։ Սկսած 1996 թվականից թղթադրամների կեղծման տեխնոլոգիաների զարգացմամբ Բունդեսբանկը որոշեց լրացուցիչ միջոցներ ներդնել առավել արժեքավոր թղթադրամների վրա (50, 100 և 200 գերմանական մարկ)։ Դրանք թղթադրամի առջևի կենտրոնում հոլոգրամային փայլաթիթեղ էին, թղթադրամի աջ կողմում փայլատ կնիք՝ անվանական արժեքով (ինչպես նոր եվրո թղթադրամների հետևի մասում) և թղթադրամի հետևի մասում՝ եվրիոն համաստեղությունը։ Բացի այդ, գույները փոքր-ինչ փոխվել են կեղծելը դժվարացնելու համար։

1989 թվականի սերիա [1] Արխիվացված 14 Հուլիս 2014 Wayback Machine
Նկար		Չափս	Արժեքը եվրոյով (€)	Գույն	Նկարագրություն			Ամսաթիվ
Դիմերես	Հակադարձ	Չափս	Արժեքը եվրոյով (€)	Գույն	Դիմերես	Հակադարձ	Առաջին թողարկում	Թողարկման	Հանման
		122×62 մմ	€2.56	Կանաչ	Բետինա ֆոն Առնիմ․ Բեռլինի պատմական շենքեր	Բրանդենբուրգյան դարպասներ	1/8/1991	27/10/1992	31/12/2001
		130×65 մմ	€5.11	Մանուշակագույն	Կառլ Ֆրիդրիխ Գաուս․ Գյոթինգենի պատմական շենքեր	Սեքստանտ	2/1/1989	16/4/1991	31/12/2001
		138×68 մմ	€10.23	Ակվա	Աննետտե ֆոն Դրոստե-Հյուլսհոֆֆ․ Մեերսբուրգի պատմական շենքեր	Սագի փետուր և եվրոպական հաճարենի ծառ	1/8/1991	20/3/1992	31/12/2001
		146×71 մմ	€25.56	Դեղնականաչ կանաչ	Յոհան Բալտազար Նեյման․ Վյուրցբուրգի պատմական շենքեր	Վյուրցբուրգի նստավայրի մասնակի տեսարան	2/1/1989	30/9/1991	31/12/2001
		154×74 մմ	€51.13	Կապույտ	Կլարա Շուման․ Լայպցիգի պատմական շենքեր	Դաշնամուր	2/1/1989	1/10/1990	31/12/2001
		162×77 մմ	€102.26	Նարնջագույն	Պաուլ Էրլիխ․ Ֆրանկֆուրտի պատմական շենքեր	Մանրադիտակ	2/1/1989	1/10/1990	31/12/2001
		170×80 մմ	€255.65	Կարմիր	Մարիա Սիբիլլա Մերիան․ Նյուրնբերգի պատմական շենքերը	Խատուտիկ, երկրաչափներ, թավշաթիթեռներ	1/8/1991	27/10/1992	31/12/2001
		178×83 մմ	€511.29	Շագանակագույն	Վիլհելմ և Յակոբ Գրիմ․ Կասելի պատմական շենքեր	«Գերմաներեն լեզվի բառարան»․ Բեռլինի հին գրադարան	1/8/1991	27/10/1992	31/12/2001
Հոլոգրամի տարբերակ
		Ինչպես նախորդը					2/1/1996	2/2/1998	31/12/2001
							2/1/1996	1/8/1997	31/12/2001
							2/1/1996	1/8/1997	31/12/2001
Կաղապար:Standard banknote table notice

Փոխարժեքը դոլարի նկատմամբ

Գերմանական մարկի փոխարժեքը դոլարի նկատմամբ հասավ իր պատմական գագաթնակետին 1995 թվականի ապրիլի 19-ին, երբ ԱՄՆ մեկ դոլարն արժեր 1,3620 Մարկ (1 € = 1,4360 դոլար)^[16]։

Դոլարի նկատմամբ գերմանական ապրանքանիշի ամենացածր փոխարժեքը տեղի է ունեցել 1956 թվականի ապրիլի 3-ից 9-ն ընկած ժամանակահատվածում, երբ մեկ դոլարն արժեր 4,2161 Մարկ (1 € = 0,4639 դոլար վերահաշվարկով)^[16]։

Ծանոթագրություններ

↑ Следует отметить, что уже в июне 1947 года в Сааре французскими оккупационными властями была введена так называемая марка Саара, а 15 ноября 1947 года — саарский франк. Эти деньги оставались в обращении до воссоединения Саара с ФРГ 6 июля 1959 года.
↑ «www.zeit.de». Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 10-ին.
↑ «Gesetz Nr. 61 / Verordnung Nr. 157 der Militärregierung Deutschland (1948)». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 5-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 5-ին.
↑ «Gesetz Nr. 65 / Verordnung Nr. 175 der Militärregierung Deutschland (1948)». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 7-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 5-ին.
↑ Roeper, Hans: Die D-Mark — Vom Besatzungskind zum Weltstar. Frankfurt a. M.: Societäts-Verlag, 1978 (ISBN 3-7973-0322-X). стр. 282.
↑ «www.tagesspiegel.de». Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 5-ին.
↑ «www.zeit.de». Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 5-ին.
↑ «Немцы до сих хранят дойчемарки на миллиарды евро». Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.
↑ Քանդակագործ Ռիչարդ Մարտին Վերներն իր կնոջ պատվին ստեղծել է կինը խորաքանդակը (de).
↑ Sammler.com Արխիվացված 2018-04-27 Wayback Machine Withdrawn on 1 July 1958 over confusion with the similarly designed DM 1
↑ «Deutsche Mark coins». Frequently Asked Questions (FAQ). 2021. Վերցված է 2021 թ․ հունիսի 2-ին.
↑ Zeitung, Süddeutsche (2010 թ․ մայիսի 17). «DM-Mark-Scheine mit Sammlerwert». Süddeutsche.de (գերմաներեն). Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 23-ին.
↑ «GERMANY F.R.». banknote.ws. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 23-ին.
↑ «Kursfähige Bundesbanknoten» (PDF). Deutsche Bundesbank. 1986 թ․ հունվար. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2019 թ․ օգոստոսի 9-ին.
↑ Linzmayer, Owen (2012). «Federal Republic of Germany». The Banknote Book. San Francisco, CA: www.BanknoteNews.com. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 29-ին.
↑ ^16,0 ^16,1 Deutsche Bundesbank — Historische Devisenkurse der Frankfurter Börse

Արտաքին հղումներ

Deutsche Bundesbank : Монеты, Банкноты(գերմ.)
Монеты ФРГ (каталог и галерея)Արխիվացված 2012-06-18 Wayback Machine
Немцы не доверяют евро и хотят вернуться к марке Արխիվացված 2012-11-25 Wayback Machine
Галерея банкнот из Германии Արխիվացված 2017-11-08 Wayback Machine(գերմ.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գերմանական մարկ» հոդվածին։

[1] Следует отметить, что уже в июне 1947 года в Сааре французскими оккупационными властями была введена так называемая марка Саара, а 15 ноября 1947 года — саарский франк. Эти деньги оставались в обращении до воссоединения Саара с ФРГ 6 июля 1959 года.

[2] «www.zeit.de». Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 10-ին.

[3] «Gesetz Nr. 61 / Verordnung Nr. 157 der Militärregierung Deutschland (1948)». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 5-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 5-ին.

[4] «Gesetz Nr. 65 / Verordnung Nr. 175 der Militärregierung Deutschland (1948)». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 7-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 5-ին.

[5] Roeper, Hans: Die D-Mark — Vom Besatzungskind zum Weltstar. Frankfurt a. M.: Societäts-Verlag, 1978 (ISBN 3-7973-0322-X). стр. 282.

[6] «www.tagesspiegel.de». Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 5-ին.

[7] «www.zeit.de». Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 5-ին.

[8] «Немцы до сих хранят дойчемарки на миллиарды евро». Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.

[9] Քանդակագործ Ռիչարդ Մարտին Վերներն իր կնոջ պատվին ստեղծել է կինը խորաքանդակը (de).

[10] Sammler.com Արխիվացված 2018-04-27 Wayback Machine Withdrawn on 1 July 1958 over confusion with the similarly designed DM 1

[bundesbank_coins-11] «Deutsche Mark coins». Frequently Asked Questions (FAQ). 2021. Վերցված է 2021 թ․ հունիսի 2-ին.

[12] Zeitung, Süddeutsche (2010 թ․ մայիսի 17). «DM-Mark-Scheine mit Sammlerwert». Süddeutsche.de (գերմաներեն). Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 23-ին.

[13] «GERMANY F.R.». banknote.ws. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 23-ին.

[14] «Kursfähige Bundesbanknoten» (PDF). Deutsche Bundesbank. 1986 թ․ հունվար. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2019 թ․ օգոստոսի 9-ին.

[15] Linzmayer, Owen (2012). «Federal Republic of Germany». The Banknote Book. San Francisco, CA: www.BanknoteNews.com. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 29-ին.

[Deutsche_Bundesbank-16] 16,0 ^16,1 Deutsche Bundesbank — Historische Devisenkurse der Frankfurter Börse

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]