Կորեերեն
Կորեերենը (հանգըլ՝ 한국어, հանջա՝ 조선말), կորեացիների լեզուն։ Պետական լեզու է Հյուսիսային Կորեայում և Հարավային Կորեայում։ Խոսվում է Կորեական թերակղզում, Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունում, Ճապոնիայում, Ռուսաստանում և ԱՄՆ-ում։ Խոսողների թիվը՝ 78 միլիոն մարդ։
 한국어, 조선어, 조선말 韓國語, 朝鮮語, 朝鮮말 Հանգուկո, Չոսոնմալ | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | բնական լեզու և կենդանի լեզու |
| Ենթադաս | Koreanic? |
| Երկրներ |  Հարավային Կորեա Հյուսիսային Կորեա Չինաստան Ճապոնիա ԱՄՆ Կանադա Ռուսաստան |
| Պաշտոնական կարգավիճակ | Հարավային Կորեա Հյուսիսային Կորեա Չինաստան |
| Խոսողների քանակ | 77 300 000 մարդ (2019)[1] |
| Վերահսկող կազմակերպություն | Կորեերենի ազգային ինստիտուտ |
| Լեզվակիրների թիվը | 78 միլիոն |
| Ռեյտինգ | 11 |
| ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի լեզվի կարգավիճակ | անվտանգ |
| Դասակարգում | Եվրասիայի լեզուներ |
| Գրերի համակարգ | հանգըլ, հանջա |
| IETF | ko |
| ԳՕՍՏ 7.75–97 | 330 |
| ISO 639-1 | ko |
| ISO 639-2 | kor |
| ISO 639-3 | kor |
 | |
| Կորեերեն բարբառները | |
 | |
| Կորեերեն լեզվով խոսող երկրներ Կանաչ գույնը ներգաղթային համայնքներն են | |
 Korean language Վիքիպահեստում | |
|
Այս էջում կա կորեերեն տեքստ։ Առանց արևելաասիական լեզուների գրերի օժանդակ ծրագրի՝ դուք կարող եք կորեերեն պայմանանշանների փոխարեն տեսնել հարցականներ կամ այլ նշաններ։ |
Կորեերենը համարվում է մեկուսացած լեզու, թեև նրա ծագման մասին կան տարբեր կարծիքներ (դրավիդյան, ճապոնական, հնասիական, հնդեվրոպական և այլն)։ Ունի 6 բարբառ՝ հյուսիսարևելյան, հյուսիսարևմտյան, կենտրոնական, հարավարևելյան, հարավարևմտյան և Ջեջու կղզու բարբառը։ Կորեերենը գործածում է կորեական գիրը՝ հանգըլը, օգտագործելով նաև չինական հանջա հիերոգլիֆներ։ Ըստ աշխարհի լեզուների դասակարգման կորեերենը 13-րդն է։
Միջին կորեերենը գրվում է կորեերեն տառատեսակով (한글; Հանգյուլը հարավային Քորեայում, 조선글; Չոսունգուլ հյուսիսային Քորեայում), համակարգը, որը ստեղծվել է 15-րդ դարում այդ նպատակի համար, չոնայնս դա չեղարվել հիմնական տառատեսակին մինչեւ 20-րդ դար:[2][3] Որպես գրվածք կիրառվում են 24 հիմնական տառեր (jamo)[4] և 27 բարդ տառեր, որոնք համակարգված են հիմնականներից: Երբ կորեերենը առաջին անգամ փորձարկվել է պատմական տեքստերում, դա պարզապես երկխոսությունն էր:[5]
21-րդ դարի սկզբից կորեերեն մշակույթը տարածվել է այլ երկրներում շնորհավորձալվածության և մշակույթային արտահանության շնորհիվ:[6][7][8] Գիտելիքը կորեերեն լեզվի մասին (որպես օտարալեզու) նախնիկվում է նաև այլմոռացված կապերի, ռազմական մասնակցության և դիվանագիտության կողմից:
Այոթիլիցի որոշ լինգվիստները ներառել են այն Ալտայի ընտանիքին, բայց հիմնական Ալտայի առաջարկը կորցրել է իր մեծ մասը երկրպագությանը: Կիդանյան լեզվում կան մի քանի բառարանական միավորներ, որոնք նման են կորեերենին, որոնք չեն հանդիպում այլ մոնղոլական կամ տունգուսական լեզուներդ մեջ, որը կարող է նշանակել կորեերենին գործած ազդեցություն կիդանյան վրա:[9]
Քորեայից դուրս այս լեզունը ծանոթացված է համարվում են փոքրագույնների լեզուների էքսիդյալ, քիմը քինը ճիլինում, իսկ կոնկրետում, յանգբյ՚ւնի նահանգի եւն բեյբեյւդանլը:[10][11][12] Այն նաև խոսում է ղօյրճղացւքները մթերմսերեանեացք տարածքերի մի քանի մասերի մեկն մասում, որոնք գտնվում են կենսաշփոթության վրա, իկի, այնպես էլ վրայ հայերենական լեզվի տրված գրառվածքը Լեզվում կան մի քանի մայրենական լեզվուներ, որոնք - հետո Նարկայն լեզվի եւ իսկ կորեերենը - կազմում են դարձգյություն վառույթները:[13] Այնուամենայնիվ, եւ իրավունքը առաջարկում են, որ լեզվի պատրաստության ենթակայությունը լինզվիտագիտափնտջիվ: Լեզվում կայուն է արտացոյս, որն ազդում է լեզվի վրա, անցկացնող խոսքի մակարդակների և պարգևատրական քթի սեփերուդքին, որն որոշում է առաջարկության բոլոր սիտուցիաների ստմափիռությունը:
Անվանում
խմբագրելՄինչ 1945 թվականը օգտագործվել է «չոսոնմալ» (հանջա՝ 朝鮮말, հանգըլ՝ 조선말) կամ «չոսոնա» (հանգըլ՝ 조선어, հանջա՝ 朝鮮語) անվանումները, որը մինչև այժմ էլ օգտագործվում է Հյուսիսային Կորեայում։ Հարավային Կորեայում այժմ ընդունված է «հանգուկո» (հանգըլ՝ 한국어, հանջա՝ 韓國語) կամ, ավելի քիչ, «հանգուկմալ» (հանգըլ՝ 한국말, հանջա՝ 韓國말) տարբերակները, իսկ սովորաբար ուղղակի «կուգո» (հանգըլ՝ 국어, հանջա՝ 國語, «պետական լեզու»)։ Կորեայի երկու հատվածներում էլ օգտագործվում է խոսակցային «ուրիմալ» տարբերակը (հանգըլ՝ 우리말, «մեր լեզուն»)։
Առանձնահատկություններ
խմբագրելԲաղաձայնական համակարգում տարբերակում են եռաշարք աղմկային բաղաձայններ։ Հարուստ է միաբարբառներով ու երկբարբառներով։ Շեշտը բարբառների մի մասում ուժային է, մյուսում՝ երաժշտական և անկայուն։ Կորեերենը կցական լեզու է, սակայն ուժեղ միտում ունի դեպի վերլուծական կառուցվածքը։
Գոյականները հարուստ են հոլովական ձևերով, բացակայում է քերականական սեռը։ Բայերն ու ածականները չունեն դեմքի, թվի, սեռի կարգեր։ Շարահյուսության մեջ բառերի դասավորությունը հաստատուն է, իսկ նրանց կապը իրագործվում է ետադրություններով, մասնիկներով, սպասարկու բառերով և այլն։
Փոխառությունները գլխավորապես եվրոպական լեզուներից և ճապոներենից են, միջին տոկոս են կազմում չինաբանությունները։ Ժամանակակից գրական կորեերենի հիմքում ընկած է Սեուլի խոսվածքը։ Կորեայի Ժողովրդա-Դեմոկրատական Հանրապետությունում որպես նորմա ընդունված է Փենյանի խոսվածքը։
Լեզվաբանական բնութագիր
խմբագրելՀնչյունաբանություն
խմբագրել| Երկշրթնային | Առաջնալեզվային | Ետնալեզվային | Ետնաքմային | Կոկորդային | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ռնգային | ㅁ /m/ | ㄴ /n/ | ㅇ /ŋ/ (վանկի վերջում) | |||
| Պայթականներ և պայթաշփականներ |
հասարակ | ㅂ /b/ կամ /p/ | ㄷ /d/ կամ /t/ | ㅈ /t͡ɕ/ | ㄱ /ɡ/ կամ /k/ | |
| երկար | ㅃ /p͈/ | ㄸ /t͈/ | ㅉ /t͈͡ɕ/ | ㄲ /k͈/ | ||
| հագագային | ㅍ /pʰ/ | ㅌ /tʰ/ | ㅊ /t͡ɕʰ/ | ㅋ /kʰ/ | ||
| Շփականներ | հասարակ | ㅅ /s/ | ㅎ /h/ | |||
| երկար | ㅆ /s͈/ | |||||
| Նայականներ | ㄹ /l/կամ/ɾ/ | |||||
Այբուբենը և գիր
խմբագրել- 가 나 다 라 마 바 사 아 자 차 카 타 파 하
- 아 야 어 여 오 요 우 유 으 이
| Բաղաձայներ | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ㄱ | ㄴ | ㄷ | ㄹ | ㅁ | ㅂ | ㅅ | ㅇ | ㅈ | ㅊ | ㅋ | ㅌ | ㅍ | ㅎ |
| գ/կ | ն | դ/տ | ր/լ | մ | բ/պ | ս/շ | - / նգ | ջ | չ | ք | թ | փ | հ |
| ㄲ | ㄸ | ㅃ | ㅆ | ㅉ | |||||||||
| կկ/գգ | տտ/դդ | պպ/բբ | սս | ջջ | |||||||||
| Ձայնավորներ | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Տառ | +ի | ||||||||||
| Հիմք | ㅏ | ㅓ | ㅗ | ㅜ | ㅡ | ㅣ | ㅐ | ㅔ | ㅚ | ㅟ | |
| ա | օ | օ | ու | ը | ի | ե | ե | յո | յու | ||
| յ+ | ㅑ | ㅕ | ㅛ | ㅠ | ㅒ | ㅖ | |||||
| յա | յո | յո | յու | յե | յե | ||||||
| վ+ | ㅘ | ㅝ | ㅙ | ㅞ | |||||||
| վա/ուա | վո/ուո | վե | վե | ||||||||
Բառապաշար
խմբագրելԲառեր և արտահայտություններ (실용 간단 한국어)
խմբագրել- Բարև ― 안녕하세요! ― անյոնհասեյո։ 안녕하십니까! ― անյոնգհասիմնիկա։
- Բարի գալուստ ― 환영합니다. ― հվանյոնգհամնիդա։ 어서오세요. ― օսոօսեյո։ 어서오십시오. ― օսոօսիփշիո։
- Շնորհակալություն ― 고마워요. ― քոմավոյո։ 고맙습니다. ― քոմափսըմնիդա։
- Այո / ոչ ― 네 ― նէ, 예 ― յե։ / 아니요 ― անիյո։ 아닙니다. ― անիմնիդա։ (옛 조선말로는 "아니올시다.")
- Խնդրում եմ ― 주세요 ― չուսեյո։ 주십시요. ― չուշիփշիյո։
- Հաջողություն / ցտեսություն ― 안녕히 가세요 ― անյոնգհի քասեյո։ 안녕히 가십시요 ― անյոնգհի քաշիփշիյո։ 안녕히 가십시오! ― անյոնգհի քաշիփշիո։
Թվեր (실용 한국어 숫자)
խմբագրել- 1 - 하나(일 / 一), 2 - 둘(이 / 二), 3 - 셋(삼 / 三), 4 - 넷(사 / 四), 5 - 다섯(오 / 五), 6 - 여섯(육 / 六), 7 - 일곱(칠 / 七), 8 - 여덟(팔 / 八), 9 - 아홉(구 / 九), 10 - 열(십 / 十)
- 11 - 열하나(십일 / 十一), 12 - 열둘(십이 / 十二)
- 20 - 스물(이십 / 二十), 30 - 서른(삼십 / 三十), 40 - 마흔(사십 / 四十), 50 - 쉰(오십 / 五十), 60 - 예순(육십 / 六十), 70 - (칠십 / 七十), 80 - 여든(팔십 / 八十), 90 - 아흔(구십 / 九十), 100 - 온(백 / 百, 일백 / 一百)
- 1000 - 즈믄(천 / 千, 일천 / 一千)
Տես նաև
խմբագրելԾանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Ethnologue — 25, 19 — Dallas, Texas: SIL International, 1951. — ISSN 1946-9675
- ↑ «Korean (한국어 / 조선말)». omniglot.com. Վերցված է 2024-07-26-ին.
- ↑ «Korean language history». www.todaytranslations.com. Վերցված է 2024-07-26-ին.
- ↑ «Korean Pronunciation: The Complete Guide To Sounding Like A Native». storylearning.com. Վերցված է 2024-07-26-ին.
- ↑ «The Korean Alphabet. A Complete and Definitive Guide to Hangul 한글». flexiclasses.com. Վերցված է 2024-07-26-ին.
- ↑ «Hybridity and the rise of Korean popular culture in Asia» (PDF). sites.duke.edu. Վերցված է 2024-07-26-ին.
- ↑ «How South Korea Is Exporting Its Culture Globally Through BTS To Emerge As A Powerful Nation». edtimes.in. Վերցված է 2024-07-26-ին.
- ↑ «A look into Korean popular culture and its tourism benefits» (PDF). journalissues.org. Վերցված է 2024-07-26-ին.
- ↑ «Koreanic Loanwords In Khitan And Their Importance In The Decipherment Of The Latter» (PDF). real.mtak.hu. Վերցված է 2024-07-26-ին.
- ↑ «History of the Korean Language». hannaone.com. Վերցված է 2024-07-26-ին.
- ↑ «South Korean Muslim Convert Translating Quran into Korean». iqna.ir. Վերցված է 2024-07-26-ին.
- ↑ «Yanbian Korean Autonomous Prefecture». www.north-korea-travel.com. Վերցված է 2024-07-26-ին.
- ↑ «Korean Language History». renaissance-translations.com. Վերցված է 2024-07-26-ին.
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- GeoNames
- Ethnologue
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կորեերեն» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 656)։ 
|