Ամման
Ամման (արաբ․՝ عمان), Հորդանանի մայրաքաղաքը և երկրի ամենախոշոր քաղաքը։ Նախկինում անվանվել է Ռաբբաթ-Ամմոն, հելլենիստա-հռոմեական դարաշրջանում՝ Ֆիլադելֆիա։ VII-IX դարերում մտնում էր արաբական խալիֆայության կազմի մեջ։ 1516 թվականից և մինչև Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտը գտնվել է Օսմանյան կայսրության կազմի մեջ։
| Քաղաք | |||
|---|---|---|---|
| Ամման | |||
| عمان | |||
| |||
 | |||
| Երկիր |  Հորդանան | ||
| Ենթարկում | Մայրաքաղաք | ||
| Քաղաքապետ | Օմար ալ Մաանի | ||
| Առաջին հիշատակում | 7-րդ դար | ||
| Մակերես | 1680 կմ² | ||
| ԲԾՄ | 773 մ | ||
| Խոսվող լեզուներ | արաբերեն | ||
| Բնակչություն | ▲4 007 526 մարդ (2015) | ||
| Ժամային գոտի | UTC+2, ամառը UTC+3 | ||
| Փոստային դասիչ | 11110–17198 | ||
| Պաշտոնական կայք | ammancity.gov.jo | ||
| |||
.svg)
Բնակչությունը՝ ▲4 007 526 մարդ (2015)։
Պատմություն խմբագրել
Մ.թ.ա. XIII դարում Ամման քաղաքը (այն ժամանակ Ռաբբաթ-Ամմոն) Ամմոնյան թագավորության մայրաքաղաքն էր։ Այդ տարածքն ավելի ուշ գրավել են ասորիները, հետո՝ պարսիկները։ Եգիպտոսի հույն կառավարիչ Պտղոմեոս II Ֆիլադելֆը այն անվանափոխել է Ֆիլադելֆիայի։ Այն դառնում է նաբաթական թագավորության մաս մինչև 106 թվականը, ինչից հետո Ֆիլադելֆիան հայտնվում է հռոմեական վերահսկողության տակ և միանում է Դեկապոլիսին։
Մ.թ.ա. 326 թվականին քրիստոնեությունը դառնում է կայսրության հիմնական կրոնը, իսկ Ֆիլադելֆիան՝ բյուզանդական դարաշրջանի քրիստոնեության կենտրոն։ Այդ ժամանակաշրջանի եկեղեցիներից մեկը գտնվում է քաղաքի ամրոցում։
Ֆիլադելֆիան անվանափոխվել է Ամմանի Հասանիդների ժամանակաշրջանի ընթացքում։ Քաղաքն ավերվել է մի շարք երկրաշարժերի և տարերային աղետների հետևանքով և մինչև 1887 թվականը մնում էր ավերակների տեսքով։ Քաղաքի վերակառուցումը սկսվեց, երբ Օտոմանյան սուլթանը որոշում է կայացնում Ամմանով երկաթուղի անցկացնել՝ միացնելով Դամասկոսը և Մեդինան՝ դրանով իսկ հեշտացնելով և՛ ամենամյա հաջի ուխտագնացությունը, և՛ առևտուրը։
Տնտեսություն խմբագրել
Քաղաքը համարվում է կարևոր արդյունաբերական կենտրոն։ Ամմանում կենտրոնացած են սննդի, ցեմենտի, նավթամշակման, տեքստիլ և ծխախոտի արդյունաբերությամբ զբաղվով ձեռնարկություններ[1]։ Գործում է միջազգային օդանավակայան։
Ամմանում է գտնվում «Արաբ բանկ» բանկի գլխավոր գրասենյակը։
Սպորտ խմբագրել
2009 թվականին Ամմանում անց է կացվել կրոսի աշխարհի առաջնությունը։
Աշխարհագրություն և կլիմա խմբագրել
Քաղաքը գտնվում է Մեռյալ ծովից 35 կմ դեպի հյուսիս-արևելք, Միջերկրական ծովից 110 կմ դեպի արևելք և Երուսաղեմից 65 կմ դեպի արևելք։
Քաղաքը տեղակայված է յոթ բլուրների վրա, որոնք աստղի ձևով պատկերված են Հորդանանի դրոշի վրա։
Ամմանի կլիման մոտ է միջերկրածովյանին, սակայն տարբերվում է իր ցամաքայնությամբ։ Մեծ ազդեցություն ունի ծովի մակարդակից մեծ բարձրությունը (773 մ)։ Բոլոր տեղումները թափվում են բացառապես ձմռան սեզոնին, ձմռանը հաճախ ձյուն է տեղում և հաճախ լինում են ցրտահարություններ։ Քաղաքում շատ հաճախ ուժեղ մառախուղներ են լինում։
| Ամմանի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 23.0 (73.4) |
27.3 (81.1) |
32.6 (90.7) |
37.0 (98.6) |
38.7 (101.7) |
40.6 (105.1) |
43.4 (110.1) |
43.2 (109.8) |
40.0 (104) |
37.6 (99.7) |
31.0 (87.8) |
27.5 (81.5) |
43.4 (110.1) |
| Միջին բարձր °C (°F) | 12.3 (54.1) |
13.7 (56.7) |
17.2 (63) |
22.6 (72.7) |
27.8 (82) |
30.8 (87.4) |
32.0 (89.6) |
32.4 (90.3) |
30.7 (87.3) |
27.1 (80.8) |
20.4 (68.7) |
14.4 (57.9) |
23.5 (74.2) |
| Միջին ցածր °C (°F) | 3.6 (38.5) |
4.2 (39.6) |
6.1 (43) |
9.5 (49.1) |
13.5 (56.3) |
16.6 (61.9) |
18.5 (65.3) |
18.6 (65.5) |
16.6 (61.9) |
13.8 (56.8) |
9.3 (48.7) |
5.2 (41.4) |
11.3 (52.3) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | −4.5 (23.9) |
−4.4 (24.1) |
−3.0 (26.6) |
−3.0 (26.6) |
3.9 (39) |
8.9 (48) |
11.0 (51.8) |
11.0 (51.8) |
10.0 (50) |
5.0 (41) |
0.0 (32) |
−2.6 (27.3) |
−4.5 (23.9) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 63.4 (2.496) |
61.7 (2.429) |
43.1 (1.697) |
13.7 (0.539) |
3.3 (0.13) |
0 (0) |
0 (0) |
0 (0) |
0.3 (0.012) |
6.6 (0.26) |
28.0 (1.102) |
49.2 (1.937) |
269.3 (10.602) |
| Միջ. տեղումների օրեր (≥ {{{միավոր տեղումների օրեր}}}) | 11.0 | 10.9 | 8.0 | 4.0 | 1.6 | 0.1 | 0 | 0 | 0.1 | 2.3 | 5.3 | 8.4 | 51.7 |
| Միջին ամսական արևային ժամ | 179.8 | 182.0 | 226.3 | 266.6 | 328.6 | 369.0 | 387.5 | 365.8 | 312.0 | 275.9 | 225.0 | 179.8 | 3289,7 |
| Աղբյուր #1: World Meteorological Organization[2] | |||||||||||||
| Աղբյուր #2: NOAA (sun 1961–1990)[3], Pogoda.ru.net (records)[4] | |||||||||||||
Տեսարժան վայրեր խմբագրել
Թանգարաններ
- Հորդանանի հնագիտական թանգարան
- Ազգային ավանդույթների Հորդանանի թանգարան
- Ժողովրդական բանահյուսության Հորդանանի թանգարան
- Հորդանանի Համալսարանի հնագիտական թանգարան
- Հորդանանի Համալսարանի մարդաբանական թանգարան
- Դրամագիտության թանգարան / Հորդանանի կենտրոնական բանկ
- Ավտոմոբիլային թագավորական թանգարան
Ավերակներ
- Ջեբել կալյաա («Ջեբել» բառը արաբերենից թարգմանաբար նշանակում է «լեռ»)
- Ամֆիթատրոն, նախատեսված 6000 հանդիսատեսի համար։
Բնակչություն խմբագրել
Քույր-քաղաքներ խմբագրել
Central Governorate?, Բահրեյն (2006)
Ալժիր, Ալժիր (1998)
Անկարա, Թուրքիա (1992)
Աստանա, Ղազախստան (1999)
Բաղդադ, Իրաք (1989)
Բաքու, Ադրբեջան (1989)
Բեյրութ, Լիբանան (2000)
Բիշքեկ, Ղրղզստան (2006)
Բուխարեստ, Ռումինիա (1999)
Դամասկոս, Սիրիա
Դոհա, Կատար (1995)
Երևան, Հայաստան (2015)
Թունիս, Թունիս (1999)
Ժնև, Շվեյցարիա (2005)
Իսլամաբադ, Պակիստան (1989)
Խարթում, Սուդան (1993)
Կալաբրիա, Իտալիա (2003)
Կահիրե, Եգիպտոս (1988)
Մայամի, ԱՄՆ (1995)
Մասկատ, Օման (1986)- Միլան, Իտալիա (2005)
Մոնրեալ, Կանադա
Մոսկվա, Ռուսաստան (2005)
Մոստար, Բոսնիա և Հերցեգովինա- Նալչիկ, Ռուսաստան (1994)
Նուակշոտ, Մավրիտանիա (1999)- Չիկագո, ԱՄՆ (2004)
Պաֆոս, Կիպրոս[5]
Պեկին, Չինաստան (1990)
Պրետորիա, ՀԱՀ (2002)
Ջիդդա, Սաուդյան Արաբիա (1988)
Ռաբաթ, Մարոկկո (1986)
Սան Պաուլո, Բրազիլիա (1997)[6]- Սան Ֆրանցիսկո, ԱՄՆ (2010)[7][8]
Սանաա, Եմեն (1989)- Սարաևո, Բոսնիա և Հերցեգովինա (2005)
Սիլհեթ, Բանգլադեշ
Սոֆիա, Բուլղարիա (2000)- Ստամբուլ, Թուրքիա (1997)
Տեգուսիգալպա, Հոնդուրաս (2002)
Տոկիո, Ճապոնիա- Ցինցինատի, ԱՄՆ[9]
.svg){kind=small}
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Амман / Большая советская энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия. 1969—1978.
- ↑ «World Weather Information Service – Amman». World Meteorological Organization. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունվարի 9-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 22-ին.
- ↑ «Amman Airport Climate Normals 1961–1990». National Oceanic and Atmospheric Administration. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.
- ↑ «Pogoda.ru.net (Weather and Climate-The Climate of Amman)» (Russian). Weather and Climate. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ Διεθνείς Σχέσεις και Τουριστική Ανάπτυξη (հուն.)
- ↑ http://legislacao.prefeitura.sp.gov.br/leis/lei-14471-de-10-de-julho-de-2007
- ↑ Amman signs 'Sister-city' agreement with San Francisco
- ↑ https://oewd.org/san-francisco-sister-cities
- ↑ https://www.cincinnatisistercity.org/amman-jordan
Արտաքին հղումներ խմբագրել
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ամման» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 323)։ 
|