ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովը Վիլնյուսում (2023)
ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովը Վիլնյուսում, որն անցկացվել է 2023 թվականի հուլիսի 11-12-ը Լիտվայի մայրաքաղաք Վիլնյուսում[1]։ Գագաթնաժողովը պաշտոնապես առաջարկվել է 2022 թվականի Մադրիդի գագաթնաժողովի ժամանակ, իսկ ամսաթվերը որոշվել էին 2022 թվականի նոյեմբերի 9-ի դրությամբ[2]։
.jpg) | |
| Թվական | 2023 թվական |
|---|---|
| Ժամանակ | հուլիսի 11-12 |
| Վայր | Վիլնյուս, Լիտվա |
| Վեբկայք | [1] |
Օրակարգ
խմբագրելՈւկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկին 2023 թվականի հունվարին Լիտվայի խորհրդարանին ուղղված իր ուղերձում գագաթնաժողովը ճակատագրական է անվանել[3]։ Ուկրաինան ցանկություն է հայտնել պաշտոնական հրավեր ստանալ ՆԱՏՕ-ում։ ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենը հայտարարել է, որ չի կարծում, որ Ուկրաինան այժմ պատրաստ է անդամակցել ՆԱՏՕ-ին, և ընդգծել է, որ վաղաժամ է քվեարկել դաշինքին երկրի անդամակցության օգտին[4]։ Գագաթնաժողովի ժամանակ 24 անդամ երկրներ պաշտոնապես հայտարարել են ՆԱՏՕ-ին Ուկրաինայի անդամակցությանն աջակցելու մասին[5]։ Գագաթնաժողովից առաջ՝ 2023 թվականի հուլիսի 4-ին, Լիտվայի նախկին նախագահ Դալյա Գրիբաուսկայտեն քննադատել է Արևմտյան առաջնորդներին, որոնք չեն կարողացել կանխել ռուսական ագրեսիան և հայտարարել են, որ Ուկրաինային ՆԱՏՕ հրավիրելը սխալ կլինի[6]։
2023 թվականի սկզբին ՆԱՏՕ-ին Ֆինլանդիայի անդամակցությունից հետո ՆԱՏՕ-ի անդամ շատ երկրներ հույս ունեին, որ Թուրքիան և Հունգարիան կավարտեն վավերացման գործընթացը և կհամաձայնեցնեն Շվեդիայի անդամակցությանը[7]։
Ավստրալիան, Ճապոնիան, Նոր Զելանդիան և Հարավային Կորեան մասնակցել են գագաթնաժողովին, որպեսզի ամրապնդեն իրենց կապերը ՆԱՏՕ-ի հետ՝ Չինաստանի և Ռուսաստանի հետ լարվածության աճի պատճառով[8][9]։
Գագաթնաժողովի արդյունքներ
խմբագրելԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենը և մի շարք այլ առաջնորդներ Վիլնյուս են ժամանել երկուշաբթի՝ գագաթնաժողովի նախօրեին[10]։ Երեկոյան գլխավոր քարտուղար Յենս Ստոլտենբերգը հանդիպում է անցկացրել Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Էրդողանի և Շվեդիայի վարչապետ Ուլֆ Քրիստերսոնի միջև։ Ժամեր տևած բանակցություններից հետո Ստոլտենբերգը հայտարարել է, որ Էրդողանը համաձայնել է ապաշրջափակել Շվեդիայի անդամակցությունը ՆԱՏՕ-ին և ապահովել հնարավորինս շուտ վավերացումը[11]։ Հայտարարությունից անմիջապես հետո Հունգարիայի վարչապետ Վիկտոր Օրբանը հայտարարել է, որ Հունգարիան այլևս չի արգելափակի Շվեդիայի միացումը, ինչպես նաև կպահպանի իր անդամակցությունը պաշտպանական բլոկին[12]։
Հուլիսի 11-ին գագաթնաժողովի շրջանակներում ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Յենս Ստոլտենբերգը հայտարարել է, որ Ուկրաինան Վիլնյուսում կայանալիք գագաթնաժողովում ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու հրավեր չի ստանա։ Ուկրաինան ՆԱՏՕ-ին հրավեր կստանա, երբ «բոլոր դաշնակիցները համաձայնեն և պայմանները կատարվեն»։ Միևնույն ժամանակ, նա հայտարարել է, որ Կիևը ստիպված չի լինի իրականացնել անդամակցության գործողությունների ծրագիրը՝ առաջին հերթին ռազմական, ինչպես նաև քաղաքական բարեփոխումների ստանդարտ փաթեթը, որը պարտադիր է բոլոր անդամ պետությունների համար։ Դա նշանակում է, որ, հրավիրելով Ուկրաինային անդամակցել, դաշինքի անդամ պետություններն անմիջապես կանցնեն Ազգային խորհրդարաններում նրա անդամակցության մասին համաձայնագրի վավերացմանը[13]։
Բացի այդ, անդամ երկրների ղեկավարներն ընդունել են Ուկրաինայի համար երկարաժամկետ աջակցության ծրագիր, որը նախատեսում է․
- Տարեկան 500 մլն դոլար՝ ուկրաինական բանակի արդիականացման և ՆԱՏՕ-ի չափանիշներին լիարժեք անցման համար, առաջին հերթին՝ հաղորդակցության ոլորտում, կապի ցանցերի, ՀՕՊ-ի և շտաբային մշակույթի օգտագործման կանոնների;
- Ուկրաինա-ՆԱՏՕ խորհրդի մեկնարկը, որտեղ բոլոր անդամները հավասար են, և որը պետք է հարթակ դառնա ճգնաժամային իրավիճակներում խորհրդակցությունների և դաշինքին երկրի անդամակցության ճանապարհին խնդիրների լուծման համար։ Առաջին նիստը տեղի կունենա նախագահ Զելենսկիի մասնակցությամբ[13]։
Վիլնյուսում ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովի շրջանակներում Մեծ յոթնյակի երկրները և Ուկրաինան համատեղ հռչակագիր են ստորագրել Ուկրաինային աջակցելու և նրա համար անվտանգության նախնական երաշխիքների մշակման մասին՝ դաշինքին անդամակցելուց առաջ երկկողմ պարտավորությունների և պայմանավորվածությունների շրջանակներում[14]։
Հաստատվել է ՆԱՏՕ-ի հավաքական պաշտպանության մանրամասն ծրագիրը, որը երաշխավորում է, որ դաշինքը կկարողանա պաշտպանել իր տարածքի յուրաքանչյուր թիզն ու իր բոլոր ներկա անդամներին։ Դա տեղի է ունեցել Խորհրդային Միության փլուզումից հետո առաջին անգամ՝ Ռուսաստանի նման տերության կողմից լայնամասշտաբ հարձակումից պաշտպանվելու կոնկրետ ծրագրի ընդունում։ Դրանք նախանշում են յուրաքանչյուր մասնակից երկրի համար առաջադրանքները՝ նշելով նրա պատասխանատվության կոնկրետ ոլորտները, թե որ դաշնակիցների հետ պետք է փոխգործակցի և ինչ սպառազինություն օգտագործի։ Դրանք նախատեսված են ինչպես խոշոր ռազմական հակառակորդից, այնպես էլ ահաբեկչական սպառնալիքներից պաշտպանվելու համար։ ՆԱՏՕ-ի նոր պլաններում նաև ընդգծվում է, որ դաշինքի ուժերը պետք է գտնվեն լիակատար պատրաստության վիճակում. բոլոր անդամ երկրների զինված ուժերի մինչև 300 հազար զինծառայողներ սպառնալիքի առաջացման դեպքում պետք է տեղակայվեն անհրաժեշտության դեպքում 30 օրվա ընթացքում, ընդ որում նրանցից ոմանք պատրաստ կլինեն մարտի մեջ մտնել երեք օրվա ընթացքում, իսկ մյուսները՝ 10 օրվա ընթացքում[15]։
Մասնակիցներ
խմբագրելԳագաթնաժողովի մասնակիցներն էին Հյուսիսատլանտյան դաշինքի անդամ բոլոր 31 երկրների պատվիրակությունները, ինչպես նաև հրավիրված այլ պետությունների և կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ։
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Անցկացման վայր
խմբագրելՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովի անցկացման վայր է դարձել Շալտունայում գտնվող Լիտէքսպո ցուցահանդեսային կենտրոնը։
-
Լիտեքսպոյի շենքերը (Ազատության 5), որտեղ տեղի է ունեցել գագաթնաժողովը -
2023 թվականի հուլիսի 10-ին ԱՄՆ նախագահի Air Force One (Boeing VC-25) ինքնաթիռը վայրէջք է կատարել Վիլնյուսի օդանավակայանում -
Վիլնյուսի օդանավակայանում տեղադրվել են Patriot զենիթահրթիռային համալիրներ -
Ջո Բայդենը ողջունում է Վիլնյուսի օդանավակայանում ԱՄՆ դեսպանատան աշխատակիցների երեխաներին -
Բայդենը հանդիպել է Զելենսկիի հետ 2023 թվականի ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովի շրջանակներում -
Վիլնյուսի գագաթնաժողովի խմբային լուսանկար
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ «Madrid Summit Declaration». NATO. 2022 թ․ հունիսի 29. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 15-ին.
- ↑ «NATO Secretary General announces dates for 2023 Vilnius Summit». NATO. 2022 թ․ նոյեմբերի 9. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 15-ին.
- ↑ «Zelenskyy Hopes That NATO Summit in Lithuania Will Be Fateful». www.eurointegration.com.ua. 2023 թ․ հունվարի 13. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 15-ին.
- ↑ «Biden says Ukraine not ready for NATO membership» (անգլերեն).
- ↑ Tuysuz, Hira Humayun,Radina Gigova,Mariya Knight,Tara John,Gul (2023 թ․ հուլիսի 7). «Turkey's Erdogan says Ukraine deserves NATO membership». CNN (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ հուլիսի 8-ին. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 8-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ «Europe said Baltics were right about Russia, but is ignoring us again, says Lithuania's former president». LRT. 2023 թ․ հուլիսի 4. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 4-ին.
- ↑ «Lithuania hopes Sweden will join NATO ahead of Vilnius summit despite Hungary's objection». LRT. 2023 թ․ հունիսի 29. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ հուլիսի 4-ին. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 4-ին.
- ↑ «Statement of the NATO Secretary General with representatives of Australia, New Zealand, Japan and South Korea». NATO. 2023 թ․ ապրիլի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ հուլիսի 4-ին. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 4-ին.
- ↑ «With eye on China, Japan to deepen ties with NATO at key leaders' summit». The Japan Times. 2023 թ․ հուլիսի 2. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ հուլիսի 4-ին. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 4-ին.
- ↑ «US President Joe Biden arrives in Lithuania – photos». LRT. 2023 թ․ հուլիսի 10. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ հուլիսի 11-ին. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 10-ին.
- ↑ Press statement following the meeting between Türkiye, Sweden, and the NATO Secretary General
- ↑ Siebold, Sabine; Irish, John (2023 թ․ հուլիսի 10). «Turkey gives green light to Swedish NATO membership bid». Reuters (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 11-ին.
- ↑ 13,0 13,1 Sabine Siebold, John Irish and Andrew Gray (2023 թ․ հուլիսի 11). «NATO summit: Ukraine's Zelenskiy says lack of timeframe for membership 'absurd'». reters.com.
- ↑ Совместная Декларация о поддержке Украины
- ↑ Новый план коллективной обороны и уступки Украине