Կարլսռուե
Կարլսռուե (գերմ.՝ Karlsruhe, Կալզղուը), քաղաք Գերմանիայում, Բադեն-Վյուրտեմբերգ երկրամասում, Հռենոս գետի աջ ափին, Ֆրանսիայի հետ Գերմանիայի ունեցած պետական սահմանի մերձակայքում։ 259, 1 հազար բնակիչ (1970)։ Արդյունաբերական կենտրոն է, տրանսպորտային հանգույց, գետային նավահանգիստ։ Զարգացած է նավթաթորումը, տրանսպորտային և էլեկտրատեխնիկական մեքենաշինությունը։ Ունի համալսարան, կերպարվեստի պետական ակադեմիա, թանգարան։ Հիմնադրվել է 1715 թ.-ին։
| Բնակավայր | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| գերմ.՝ Karlsruhe | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Գերմանիա | ||||
| Հիմնադրված է | հունիսի 17, 1715 թ. | ||||
| Մակերես | 173,42 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 115±1 մետր, 118 մետր | ||||
| Բնակչություն | ▼306 502 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2021)[1] | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+1 և UTC+2 | ||||
| Հեռախոսային կոդ | 0721 | ||||
| Փոստային դասիչ | 76229, 76131, 76137, 76133, 76135, 76139, 76149, 76199, 76185, 76187, 76189, 76227 և 76228 | ||||
| Ավտոմոբիլային կոդ | KA | ||||
| Պաշտոնական կայք | karlsruhe.de(գերմ.) | ||||
| |||||
Կարլսռուեում են տեղակայված արդարադատության համակարգի մի շարք բարձրագույն (դաշնային մակարդակի) հաստատություններ, այդ թվում՝ դաշնային սահմանադրական դատարանը ( Bundesverfassungsgericht ), արդարադատության դաշնային դատարանը ( Bundesgerichtshof), դաշնային դատարանի գլխավոր դատախազը ( Generalbundesanwalt beim Bundesgerichtshof ):
ԱնվանումԽմբագրել
Հիմնադրել է մարկգրաֆ Կարլ Վիլհելմը 1715 թվականին։ Առաջին շինությունը եղել է նրա որսորդական դղյակը․ այստեղից էլ քաղաքի անվանումը, որը նշանակում է «Կարլի հանգիստ» (գերմաներեն Ruhe ― «հանգիստ, հանգստություն»)[2]։
ԺողովրդագրությունԽմբագրել
Բնակչության թվաքանակի փոփոխությունները.
| Տարին | Բնակչ. |
|---|---|
| 1719 | 2,000[3] |
| 1750 | 2,500[3] |
| 1815 | >15,000[3] |
| 1901 | 100,000[3] |
| 1933 | 155,000[3] |
| 1973 | 264,249[4] |
| 2003 | 282,595 |
| 2007 | 288,917 |
| 2012 | 296,033 |
| 2014 | 312,174[5] |
Քույր քաղաքներԽմբագրել
Կարլսռուեն բարեկամական սերտ կապեր է հաստատել հետևյալ քաղաքների հետ[6].
Ֆրանսիա, Նանսի (1955)
Անգլիա, Նոթինգհեմ (1969)
Գերմանիա, Հալլե (1987)
Ռուսաստան, Կրասնոդար (1997)
Ռումինիա, Տիմիշոարա (1997)
Ուկրաինա, Վիննիցա, (2022)[7]
ԳործընկերությունԽմբագրել
Կարլսռուեն գործընկերային սերտ կապեր է հաստատել հետևյալ քաղաքների հետ[8].
ԿլիմաԽմբագրել
| Կարլսռուե normals 1991-10/2008, Rheinstetten normals 11/2008-2020, extremes 1948–2020ի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 17.5 (63.5) |
22.0 (71.6) |
26.7 (80.1) |
30.4 (86.7) |
33.3 (91.9) |
37.3 (99.1) |
39.2 (102.6) |
40.2 (104.4) |
33.2 (91.8) |
29.5 (85.1) |
22.0 (71.6) |
19.2 (66.6) |
40.2 (104.4) |
| Միջին բարձր °C (°F) | 5.3 (41.5) |
7.3 (45.1) |
12.1 (53.8) |
17.1 (62.8) |
21.0 (69.8) |
24.7 (76.5) |
27.0 (80.6) |
26.8 (80.2) |
21.8 (71.2) |
16.0 (60.8) |
9.5 (49.1) |
6.0 (42.8) |
16.22 (61.18) |
| Միջին օրական °C (°F) | 2.5 (36.5) |
3.5 (38.3) |
7.1 (44.8) |
11.2 (52.2) |
15.3 (59.5) |
18.9 (66) |
20.8 (69.4) |
20.4 (68.7) |
15.8 (60.4) |
11.1 (52) |
6.3 (43.3) |
3.3 (37.9) |
11.35 (52.42) |
| Միջին ցածր °C (°F) | −0.3 (31.5) |
-0.0 (32) |
2.5 (36.5) |
5.3 (41.5) |
9.4 (48.9) |
13.0 (55.4) |
15.0 (59) |
14.6 (58.3) |
10.7 (51.3) |
7.1 (44.8) |
3.2 (37.8) |
0.6 (33.1) |
6.76 (44.18) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | −20.0 (−4) |
−15.9 (3.4) |
−14.6 (5.7) |
−5.3 (22.5) |
−0.9 (30.4) |
3.6 (38.5) |
6.9 (44.4) |
6.3 (43.3) |
1.4 (34.5) |
−4.1 (24.6) |
−9.3 (15.3) |
−18.7 (−1.7) |
−20 (−4) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 57.0 (2.244) |
52.6 (2.071) |
52.4 (2.063) |
45.2 (1.78) |
75.7 (2.98) |
70.2 (2.764) |
77.2 (3.039) |
62.0 (2.441) |
54.8 (2.157) |
66.5 (2.618) |
64.4 (2.535) |
72.0 (2.835) |
750 (29.527) |
| Միջին ամսական արևային ժամ | 57.4 | 85.1 | 143.7 | 196.8 | 223.7 | 239.7 | 257.0 | 239.9 | 180.8 | 111.8 | 60.9 | 43.0 | 1839,8 |
| աղբյուր: Data derived from Deutscher Wetterdienst[9] | |||||||||||||
ՊատկերասրահԽմբագրել
- Կարլսռուե - Karlsruhe
ԾանոթագրություններԽմբագրել
- ↑ register of German municipalities (4th quarter 2022) (գերմ.) — DESTATIS, 2023.
- ↑ Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան (1987)։ Աշխարհագրական անունների բառարան։ Երևան: «Լույս»
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Bräunche Ernst Otto, Koch Manfred (2015-04-16)։ «Karlsruher Stadtgeschichte»։ Stadtarchiv & Historische Museen (գերմաներեն)։ Stadt Karlsruhe։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-08-14-ին։ Վերցված է 2016-04-09
- ↑ «Eingliederung ehemals selbständiger Gemeinden»։ Amt für Stadtentwicklung (գերմաներեն)։ Stadt Karlsruhe։ 2010-06-07։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-12-22-ին։ Վերցված է 2011-01-05
- ↑ http://web1.karlsruhe.de/Stadtentwicklung/siska/pdf/Bevoelkerung%202014-06.pdf(չաշխատող հղում)
- ↑ «Partnerstädte»։ karlsruhe.de (գերմաներեն)։ Karlsruhe։ Արխիվացված է օրիգինալից 2020-08-02-ին։ Վերցված է 2021-02-15
- ↑ «Gemeinderat befürwortet Partnerschaft mit Winnyzja»։ Stadt Karlsruhe (գերմաներեն)։ 2022-07-28
- ↑ «Partneri- ja kummikaupungit»։ ouka.fi (ֆիններեն)։ Oulu։ 20 April 2017։ Վերցված է 2021-02-15
- ↑ «Wetter und Klima - Deutscher Wetterdienst - CDC (Climate Data Center)»։ www.dwd.de
ԳրականությունԽմբագրել
- Dorothea Wiktorin (Hrsg.): Atlas Karlsruhe – 300 Jahre Stadtgeschichte in Karten und Bildern. Emons, Köln 2014, ISBN 978-3-95451-413-7.
- Stadt Karlsruhe Stadtarchiv (Hrsg.): Karlsruhe. Die Stadtgeschichte. Badenia, Karlsruhe 1998, ISBN 3-7617-0353-8 (PDF; 54,4 MB).
- Georg Patzer: Kleine Geschichte der Stadt Karlsruhe. G. Braun, Karlsruhe 2014, ISBN 978-3-7650-8488-1.
- Hubert Doerrschuck, Herbert Meininger: Karlsruhe. Stadtgeschichte und Bilddokumentation. G. Braun, Karlsruhe 1984, ISBN 3-7650-8041-1.
- Erich Keyser: Badisches Städtebuch. (= Deutsches Städtebuch. Handbuch städtischer Geschichte. Band IV 2). Kohlhammer Verlag, Stuttgart 1959.
- Landesarchivdirektion Baden-Württemberg (Hrsg.): Regierungsbezirk Karlsruhe. (= Das Land Baden-Württemberg. Amtliche Beschreibung nach Kreisen und Gemeinden. Band V). Kohlhammer, Stuttgart 1976, ISBN 3-17-002542-2.
- Horst F. Pampel: Karlsruhe – Zwischen den Zeilen der Chronik. Karlsruhe o. J. (1988).
- Horst F. Pampel: Karlsruhe – 275 Jahre Perspektiven, Perioden und Persönlichkeiten. Karlsruhe o. J. (1990).
- David Depenau, Ernot Drücke: Karlsruhe einst und heute – Vergleichende Stadtansichten. Verlag Regionalkultur, Heidelberg u. a. 2006, ISBN 3-89735-461-6.
- Heinz Schmitt (Hrsg.): Alltag in Karlsruhe. Vom Lebenswandel einer Stadt durch drei Jahrhunderte. Badenia-Verlag, Karlsruhe 1990, ISBN 3-7617-0262-0.
- Armin G. Meyer, Sabine Meyer-Carillon: Ortsfamilienbuch Karlsruhe. Teil 1: Hof und Hofdienerschaft: Carlsburg in Durlach, Schloss Augustenburg in Grötzingen, markgräflicher Hof zu Basel 1688–1743 und Hof-Gemeinde Karlsruhe 1750–1761. Cardamina Verlag Susanne Breuel, 2014, ISBN 978-3-86424-162-8.
- Armin G. Meyer, Sabine Meyer-Carillon: Ortsfamilienbuch Karlsruhe. Teil 2: Reformierte Gemeinde 1722–1821. Cardamina Verlag Susanne Breuel, 2014, ISBN 978-3-86424-182-6.
Արտաքին հղումներԽմբագրել
|
Կարլսռուե Վիքիպահեստում |
|---|
- Կարլսռուեի պաշտոնական կայքէջը
- Amtlicher WebStadtplan Karlsruhe(չաշխատող հղում) mit thematischen und historischen Karten
- Karlsruhe auf stadtpanoramen.de
- Stadtlexikon Karlsruhe des Stadtarchiv Karlsruhe
- Stadtwiki Karlsruhe
- Tourismusportal Karlsruhes
- Karlsruhe հոդվածը Curlie-ում (ըստ DMOZ-ի)
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 326)։ 
|
|
Սա աշխարհագրության մասին անավարտ հոդված է։ Դուք կարող եք օգնել Վիքիպեդիային՝ ուղղելով և լրացնելով այն։ |