Մասնակից:Նարեհ/Ավազարկղ

Այս էջը Խմբի մասին է․ their eponymous album տես՝ The Beatles (album)։ other uses տես՝ Նարեհ/Ավազարկղ (այլ կիրառումներ)։

«Fab Four» էջը վերահղված է այստեղ։ Այլ կիրառումների համար այցելիր Fab Four (այլ կիրառումներ)։

Բիթլզն Անգլիական ռոք խումբ է, որը ձևավորվել է Լիվերպուլում, 1960 թվականին: Խմբի անդամներն էին Ջոն Լենոնը, Փոլ ՄաքՔարթնին, Ջորջ Հարիսոնը և Ռինգո Սթարը: Խումբը համարվում է ամենաառաջատարը և ամենաազդեցիկը պատմության մեջ: Սկզբնավորվելով սքիֆլից, բիթից և 1950-ականների ռոքնռոլից՝ խումբը փոփ երաժշտության՝ դեպի արվեստի զարգացման և 1960-ական թվականների հակամշակույթի զարգացման անբաժանելի մասն էր: Այն հաճախ ներմուծում էր դասական մասնիկներ, ավելի հին փոփ տարրեր, արտասովոր ձայնագրման տարբերակներ իսկ ավելի ուշ փորձարկեց մի քանի երաժշական ոճեր՝ սկսած փոփ բալլադներից և հնդկական երաժշտությունից մինչև փսիխոդելիկ և ծանր ռոք: Քանի որ խմբի անդամները շարունակում էին ազդեցություններ կրել զանազան մշակութային աղբյուրներից, նրանց երաժշտական և լիրիկական կենսափորձը աճեց, և նրանց ընդունում էին որպես դարի հասարակամշակութային շարժման մարմնացումներ:

Առաջնորդվելով երգերի հիմնական հեղինակներ Լենոնի և ՄաքՔարթնիի կողմից, Բիթլզը ստեղծեց իր հեղինակությունը՝

Նարեհ/Ավազարկղ
The Beatles in 1964. Clockwise from top left: John Lennon, Paul McCartney, Ringo Starr and George Harrison
Հիմնական տվյալներ
Երկիր	Liverpool, England
Ժանրեր	Rock pop
Գործունեություն	1960–1970
Լեյբլ	Parlophone Apple Capitol
Կապված	The Quarrymen Tony Sheridan Billy Preston Plastic Ono Band
Կայք	thebeatles.com
Նախկին անդամներ
John Lennon Paul McCartney George Harrison Ringo Starr See members section for others

նվագելով Լիվերպուլի և Համբուրգի ակումբներում՝ 1960 թվականից սկսած երեք տարի շարունակ: Սթյուարթ Սաթքլիֆը սկզբնապես հանդես էր գալիս որպես բաս-կիթառահար: 1958 թվականից սկսած՝ հիմնական եռյակը, բաղկացած Լենոնից, ՄաքՔարթնիից և Հարիսոնից, ունեցավ մի շարք հարվածային գործիք նվագողներ, նաև Փիթ Բեստն-ը, մինչև որ 1962 թվականին առաջարկեցին Սթարիին միանալ իրենց: Մենեջեր Բրայան Էփսթեյն ուղղորդեց նրանց դեպի մասնագիտական գործունեություն, իսկ պրոդյուսեր Ջորջ Մարթինն առաջնորդեց և զարգացրեց նրանց ձայնագրությունները՝ մեծապես ընդարձակելով խմբի հայրենական հաջողությունը նրանց առաջին` «Love Me Do» հիթից հետո 1962 թվականին: Նրանց ճանաչվածությունը հասավ նրան, որ երկրպագուները նրանց «Beatlemania» վանկարկմանն արժանացրիՆ: Նրանք ձեռք բերեցին «հրաշալի քառյակ» անվանումը՝ Էփսթեյնի, Մարթինի և խմբի շքախմբում եղած մյուս անդամների հետ՝ երբեմն ստանալով «հինգերորդ Բիթլ» ոչ պաշտոնական տիտղոսը:

Մինչ 1964 թվականը նրանք միջազգային աստղեր էին՝ գլխավորելով Միացյալ Նահանգների փոփ-շուկայի «British Invasion»-ը: Նույն թվականին Բիթլզի ձայնասկավառակներն ամենաշատ վաճառվածներն էին: Շուտով նրանք պատրաստեցին իրենց կինոֆիլմի առաջին ելույթը ծաղրա-վավերագրական «A hard Day's Night»-ի հետ (1964): 1965 թվականից սկսած, նրանք թողարկեցին բավականին նորարարական ձայնասկավառակներ՝ ներառյալ Rubber Soul-ը (1965), Revolver-ը (1966), Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band-ը (1967), the Beatles (հայտնի որպես «White Album», 1968) և Abbey Road (1969) ալբոմները: 1968 թվականին նրանք հիմնեցին Apple Corps-ը՝ բազմաճյուղ մուլտիմեդիա ընկերությունը, որն գործող էլ մնաց: 1970 թվականին խմբի փլուզումից հետո, չորս անդամներից յուրաքանչյուրը հաջողության հասավ որպես մենակատար: Լեննոնը սպանվեց 1980 թվականի դեկտեմբերին, Հարրիսոնը 2001 թվականի նոյեմբերին մահացավ թոքի քաղցկեղից, իսկ ՄաքՔարթնին և Սթարրը շարունակում են երաժշտական ակտիվ գործունեություն ծավալել:

Բիթլզը պատմության մեջ ամենաշատ վաճառվող խումբն է. ամբողջ աշխարհում ձայնագրությունների գնահատված վաճառքը հասնում է 800 միլիոնի: Խումբն ամենաշատ վաճառվածն է Միացյալ Նահանգներում՝ 178 միլիոն հավաստված միավորներով: Խումբը ներգրավվեց Rock and Roll Hall of Fame-ում 1988 թվականին, իսկ բոլոր չորս հիմնական անդամներն անհատապես ներգրավվեցին 1994-2015 թվականներին: Նրանք ունեցել են ավելի շատ առաջնային ալբոմներ Բրիտանական չարթերում և վաճառել են ավելի շատ ձայներիզներ Միացյալ Թագավորությունում, քան որևէ մեկ այլ երկրում: 2008 թվականին խումբը գլխավորեց Billboard ամսագրի բոլոր ժամանակների ամենահաջողակ արտիստների ցուցակը, իսկ 2017 թվականին այն պահեց Hot 100 չարթում ամենահաճախ հանդիպող №1 հիթի ռեկորդը (20 սինգլ): Խումբը ստացել է յոթ Գրեմմի մրցանակներ, մեկ Ակադեմիական մրցանակ ՝ ամենայուրօրիանկ երգի հաջողության համար և տասնհինգ Իվոր Նովելո մրցանակներ: Խմբի մասնակիցները միասին ներառվել են Time ամսագրի՝ 20-րդ դարի 100 ամենաազդեցիկ մարդկանց շարքում:

History

1957–1962: Կազմավորումը, Ճանաչվածությունը Համբուրգում Եվ Մեծ Բրիտանիայում

1957 թվականի մարտին տասնվեցամյա Ջոն Լենոնը Լիվերպուլում ձևավորեց սքիֆլ խումբ՝ իր Quarry Bank High School-ի մի քանի ընկերների հետ։ Նրանք իրենց համառոտ Blackjacks էին կոչում, մինչև որ այն փոխեցին Quarrymen-ով՝ պարզելով, որ տեղական հայտնի մի խումբ արդեն իսկ օգտագործում է այն։ Տասնհինգամյա Փոլ ՄաքՔարթնին միացավ նրանց որպես սոլո-կիթառահար՝ Լենոնի հետ Հուլիսի հանդիպումից շատ կարճ ժամանակ անց։ 1958 թվականի Փետրվարին ՄաքՔարթնին հրավիրեց իր ընկեր Ջորջ Հարիսոնին՝ դիտելու խումբի կատարումները։ Տասնհինգամյա Ջորջը երգեց Լենոնի համար՝ իր նվագով տպավորելով նրան, բայց Լենոնն ի սկզբանե մտածում էր, որ Հարիսոնը չափազանց երիտասարդ էր խմբին միանալու համար։ Հարիսոնի համառությունից մեկ շաբաթ անց, ՄաքՔարթնիի կողմից կազմակերպված երկրորդ հանդիպման ընտացքում նա կատարեց «Raunchy» գործիքային երգի հիմնական կիթառի հատվածը Լիվերպուլի ավտոբուսի վերնամասում նստած: Խմբի անդամները նրան ընդգրկեցին որպես իրենց գլխավոր կիթառահար։ Մինչև 1959 թվականը Լենոնի Quarry High School Bank-ի ընկերները թողել էին խումբը, և Լենոննը սկսեց իր ուսումը Լիվերպուլի Արվեսի Քոլեջում։ Երեք կիթառահարներերը՝ որպես Ջոնի և Մունդոգս , ռոքնռոլ էին նվագում, երբ որ կարողանում էին հարվածային գործիքներ նվագող գտնել։ Լենոննի արվեստի դպրոցի ընկեր Ստյուարթ Սաթքլիֆը, ով նոր էր վաճառել իր կտավներից մեկը և բաս կիթառ գնել, միացավ նրանց 1960 թվականի hունվարին և նա էր, ով առաջարկեց փոխել խմբի անունը Բիթլզի՝ ի պատիվ Buddy Holly-ի և Crickets-ի։ Նրանք այդ անունն օգտագործեցին մինչև մայիս, երբ Շոտլանդիայում փոփ-երգիչ և իրենց լավ ընկեր Ջոնի Ջենթլի հետ՝ որպես բեք-վոկալային խումբ, կարճ շրջագայություն ունենալուց հետո դարձան Արծաթե Բիթլներ։ Հուլիսի սկզբին նրանք խումբն անվանեցին Արծաթե Բիթլներ, իսկ օգոստոսի կեսին կրճատեցին այն՝ թողնելով միայն Բիթլզը:

Ալան Վիլյամսը՝ Բիթլզի ոչ պաշտոնական մենեջերը, կազմակերպեց նրանց կեցությունը Համբուրգում, բայց, ունենալով մշտական հարվածային գործիքներ նվագողի պակաս, 1960 թվականի Օգոստոսի կեսին նրանք լսումներ կազմակերպեցին և վարձեցին Փիթ Բեսթին։ Արդեն հինգ անդամ ունեցող խումբը չորս օր անց մեկնեց և պայմանագիր կնքեց ակումբատեր Բրունո Կոշմիդերի հետ՝ 3½-ամսյա կեցության համար: Բիթլզյան պատմաբան Մարկ Լյուիսոնը գրում է․ «Նրանք Համբուրգ հասան օգոստոսի 17-ի մթնշաղին, այն ժամանակ, երբ Կարմիր լապտերների փողոցում կյանքը սկսվում էր ... խղճուկ հագնված կանայք տարատեսակ զվարճություններ էին առաջարկում»։

Կոշմիդերը շրջանում եղած մի քանի գիշերային ակումբներ վերածեց երաժշտական վայրերի: Սկզբնապես Բիթլզը տեղակայվեց Ինդրա ակումբում։ Աղմուկի հետ կապված բողոքների հիման վրա, Ինդրայի փակվելուց հետո՝ հոկտեմբերին, նա խմբին տեղափոխեց Kaiserkeller[16][16]։ Երբ նա իմացավ, որ խումբը, խախտելով իրենց պայմանագիրը, ելույթներ էր ունեցել մրցակից Top Ten Club-ում, նա խմբին տվեց մեկ ամսով դադերցման ցուցում և զեկուցեց անչափահաս Հարրիսոնի մասին, ով Համբուրգում մնալու թույլտվությունը ստացել էր՝ խաբելով Գերմանիայի իշխանություններին իր տարիքը։ Իշխանությունները նոյեմբերին արտաքսեցին Հարիսոնին։ Մեկ շաբաթ անց Կոշմինդերը ձեերբակալել տվեց ՄաքՔարթնիին և Բեսթին՝ բետոնե միջանցքում հրդեհ բռնկելու համար։ Նրանք նույնպես վտարվեցին։ Լենոնը վերադարձավ Լիվերպուլ դեկտեմբերին, մինչդեռ Սաթքլիֆը մնաց Համբուրգում մինչ ուշ փետրվար իր գերմանուհի հարսնացու Աստրիդ Կիրշերի հետ, ով նկարահանել էր Բիթլզի առաջին կիսապրոֆեսիոնալ լուսանկարները։

Հաջորդ երկու տարիների ընթացքում Բիթլզի անդամները կարճ ժամանակահատվածով բնակություն հաստատեցին Համբուրգում, որտեղ Պրելյուդին էին օգտագործում՝ վերականգնվելու և ողջ գիշեր տևող ելույթների ընթացքում իրենց էներգիան պահպանելու համար։ 1961 թվականին խմբի Համբուրգյան գործունեության ընթացքում Կիրշերը կտրեց Սատքլիֆի մազերը «exi» (էքզիստենցիալիստական) ոճով, որը հետագայում որդեգրվեց Բիթլզի մյուս անդամների կողմից ։ Երբ Սաթքլիֆը որոշեց լքել խումբը այդ տարի և վերականգնել իր արվեսի դասերը Գերմանիայիում, ՄաքՔարթնին փոխարինեց նրան։ Պրոդյուսեր Բերտ Կիմպֆերթը պայմանագիր կնքեց չորսհոգանոց խմբի հետ մինչև 1962 թվականի հունիսը և օգտագորխեց խումբը որպես Tony Sheridan-ի բեկ-ոկալ՝ Polydor Records-ի մի շարք ձայնագրությունների համար։ Ձայնագրություններն ընթացքում Բիթլզը Poydor-ի հետ մեկ տարով պայմանագիր կնքեց։ Ի շնորհիվ «Tony Sheridan & Beat Brothers »-ի, «My Bonnie» երգը, ձայնագրված 1961 թվականի հունիսին և թողարկված չորս ամիս անց, Musikmarkt չարթում գրավեց 32-րդ հորզոնականը։

Համբուրգում երկրորդ անգամ բնակություն հաստատելուց հետո նրանք Merseybeat շարժման հետ մեկտեղ վայելում էին իրենց աճող հանրաչանաչությունը Լիվերպուկում: Սակայն նրանք նաև ձանձրանում էին բազմաթիվ ելույթների միապաղաղությունից նույն ակումբներում իրար հաջորդող գիշերների ընթացքում: 1961 թվականի նոյեմբերին, The Cavern Club-ում խմբի հերթական ելույթի ընթացքում, նրանք հանդիպեցին Բրայան Էփսթեյնին՝ տեղացի ձայներիզների խանութի տիրոջը և երաժշտական տեսաբանին: Հետագայում նա հիշում է. «Ես միանգամից հավանեցի այն, ինչ լսեցի: Նրանք թարմություն էին և անկեղծ էին: Նրանք ունեին այն, ինչ ես համարում էի ներկայություն ... դա աստղերին է բնորոշ»: Էփսթեյնը ղեկավարեց խումբը հաջորդ մի քանի ամիսներին, և խմբի անդամները 1962 թվականի հունվարին նշանակեցին Էփսթեյնին իրենց մենեջեր: 1962 թվականին ընթացքում Էփսթեյնը ջանում էր ազատել Բիթլզին իր՝ Bert Kaempfert Productions-ի պայմանագրային պարտավորություններից: Ի վերջո, նա բանակցեց և կարողացավ պայմանագրից մեկ ամիս շուտ ազատվելու պայմանավորվածություն ձեռք բերել՝ փոխանակելով այն Համբուրգում վերջին ձայնագրությունների շրջանի հետ: Ապրիլին, Գերմանիա վերադառնալով, օդանավակայանում նրանք ստացան Սաթքլիֆի մահվան լուրը։ Նա մահացել էր նախորդ օրը՝ ուղեղի արյունահոսությունից:

Էփսթեյնը սկսեց ձայնագրող լեյբլների հետ պայմանագիր կնքելու բանակցություններ վարել: Մեծ Բրիտանիայում ձայնագրության պայմանագիր ապահովելու նպատակով՝ Էփսթեյնը բանակցեց Polydor-ի հետ՝ գործող պայմանագիրը ժամկետից շուտ ավարտելու համար: Փոխարենը նա առաջարկում էր Թոնի Շերիդանի համար որպես բեք-վոկալային խումբ ևս մի քանի երգ ձայնագրել: Ամանորյա լսումներից հետո Decca Records ձայնագրման լեյբլը մերժեց խմբին՝ մեկնաբանելով. « Կիթառային խմբերը իրենցն արդեն ապրել են, պարո՛ն Էփսթեյն»: Սակայն երեք ամիս անց, պրոդյուսեր Ջորջ Մարթինը պայմանագիր կնքեց Բիթլզի և EMI's Parlophone լեյլբի միջև։

Մարթինի հետ Բիթլզի ձայնագրման առաջին շրջանը տեղի ունեցավ 1962 թվականի հունիսի 6-ին Լոնդոնում,  EMI's Abbey Road ստուդիայում: Մարթինը անմիջապես դժգոհեց Էփսթեյնին Բեսթի թույլ հարվածային ունակություններից և առաջարկեց նրա փոխարեն խումբ նոր հարվածային նվագող ընդգրկել: Արդեն դիտարկելով Բեսթի հեռացումը՝ Բիթլզն օգոստոսի կեսին փոխարինեց նրան Ռինգո Սթարով, ով լքեց Rory Storm and the Hurricanes-ը նրանց միանալու համար: EMI-ում սեպտեմբերի 4-ի շարքը թողարկեց «Love Me Do»-ի ձայնագրությունը՝ ընդգծելով Սթարին հարվածային գործիքների վրա, բայց դժգոհ Մարթինը մեկ շաբաթ անց վարձեց թմբուկահար Էնդի ՈՒայթին խմբի երրորդ շարքի համար , ով ստեղծեց «Լօve Me Do»-ի, «Please Please Me»-ի և «P.S. I Love You»-ի ձայնասկավառակները: Մարթինը սկզբնապես ընտրեց Սթարի «Love Me Do» տարբերակը խմբի առաջին սինգլի համար, չնայած հետագա մամուլի ասուլիսները առանձնացրել են ՈՒայթի տարբերակը, որտեղ Սթարն է հարվածային գործիքների վրա: Հոկտեբերին թողարկված «Love Me Do»-ն զբաղեցրեց յոթերորդ հորզոնականը Record Retailer չարթում: Խմբի հեռուստատեսային առաջին կատարումը ցուցադրվեց հոկտեմբերի վերջին՝ People and Places լրատվական ծրագրի ուղիղ եթերում: Մարթինի՝ «Please Please Me»-ի ավելի արագ տեմպով վերաձայնագրման առաջարկից հետո, նոյեմբերի վերջին ստուդիական ձայնագրման շրջանը թողարկեց ձայնագրությունը, ինչի վերաբերյալ Մարթինը ճշգրիտ կերպով կանխատեսել էր. «Դուք հենց նոր ստեղծել եք ձեր առաջին հորզոնականը»:

1962 թվականի դեկտեմբերին Բիթլզը դադարեցրեց Համբուրգում իր հինգերորդ և վերջին բնակությունը: Մինչ 1963 թվականը խմբի անդամները համաձայնության էին եկել, որ բոլոր չորս անդամները՝ ներառյալ Ռինգո Սթարը, ով սահմանափակ ձայնային դիապազոն ուներ, պետք է ալբոմների վոկալային մասերում մասնակցություն ունենային: Դրանով Սթարը վավերականացնելու էր խմբում իր ներկայությունը: Լենոնը և ՄաքՔարթնին համագործակցում էին որպես երգահաններ, և որքան խմբի հաջողությունն աճում էր, այնքան Հարրիսոնի հնարավորությունները, որպես հիմնական վոկալիստ, սահմանափակվում էին: Բիթլզի կոմերցիոն ներուժը մեծացնելու նպատակով՝ Էփսթեյնը խրախուսեց նրանց՝ ելույթների նկատմանմբ պրոֆեսիոնալ մոտեցման որդեգրումը: Հետագայում Լենոնը հիշում է՝ ինչպես է Էփսթեյն ասել․ «Եթե իսկապես ուզում եք ավելի մեծ տեղերում հայտնվել, ապա ստիպված եք փոխվել. բեմում չուտել, չծխել, չհայհոյել․․․»:Լենոնն այսպես է պատասխանել է․ «Մենք սովոր էինք հագնվել այնպես, ինչպես ուզում էինք թե՛ բեմում, թե՛ դրանից դուրս։ Նա մեզ ասում էր, որ ջինսերն այնքան էլ խելամիտ որոշում չէին, և ավելի լավ կլիներ, որ մենք ավելի համապատասխան տաբատներ կրեինք։ Սակայն նա չէր ուզում, որ մենք միանգամից կաղապարված տեսք ունենայինք։ Նա մեզ թույլ էր տալիս ունենալ մեր սեփական անհատականությունը»:

Abbey Road Studios main entrance

1963-1966։ Բիթլամանիա և շրջագայության տարիներ

«Please Please Me» և «With the Beatles»

1963 թվականի փետրվարի 11-ին, ձայնագրման մեկ շրջանի ընթացքում դեբյուտային LP Please Please Me  ալբոմի համար խումբը միանգամից ձայնագրեց տասը երգ: Ալբոմը ներառում էր արդեն թողարկված առաջին երկու սինգլները։ Մարթինը ի սկզբանե որոշել էր LP դեբյուտային ալբոմի ձայնագրությունը Cavern ակումբում անցկացնել, սակայն հասկանալով, որ շենքի հնչողությունը համապատասխան չէ, որոշեց Abbey Road-ում ընդամենը մեկ արագ ձայնագրման շրջան անցկացնել: «Love Me Do»-ի համեստ հաջողությունից հետո, «Please Please Me» սինգլն ավելի բուռն ընդունելության արժանացավ։ Թողարկվելով 1963 թվականի հունվարին՝ համանուն ալբոմից երկու ամիս առաջ, երգը զբաղեցրեց Լոնդոնի բոլոր չարտերի առաջին հորիզոնականները, բացառությամբ Record Retailer չարտի, որտեղ այն երկրորդ հորիզոնականը զբաղեցրեց: Հիշելով, թե ինչպես էր Բիթլզը «շտապում տեղ հասցնել» իր առաջին ալբոմը՝ մեկ օրում դուրս թողնելով «Please Please Me» սինգլը, AllMusic-ից Ստեֆան Թոմաս Էրլիուայնն ասում է․ «Թողարկումից տասնամյակներ անց, ալբոմը դեռ շարունակում է թարմ հնչել՝ շնորհիվ իր ամուր արմատների»: Լենոնն ասում էր, որ այդ ժամանակ փոքրիկ միտքը հսկայական կոմպոզիցիայի վերածվեց։ Նա և ՄաքՔարթնին «պարզապես երգեր էին գրում, ինչպես Էվերլի եղբայրները, Բադդի Հոլին, փոփ երգեր, որոնք ուղղակի մեղեդի ստեղծելու միտում ունեին։ Իսկ բառերը գրեթե անտեղի ու անհամապատասխան էին»:

Թողարկվելով 1963 թվականի մարտին, ալբոմը  սկիզբ դրեց մի մրցավազքի, որի ընթացքում 1970 թվականին Մեծ Բրիտանիայում լույս տեսած տասներկու ստուդիական ալբոմներից տասնմեկը առաջին հորիզոնականը զբաղեցրին: Խմբի երրորդ սինգլը՝ «From Me To You», լույս տեսավ ապրիլին և նույնպես դարձավ չարտեր գլխավորող հիթ՝ սկսելով համարյա անխախտ մի ավանդույթ, որով Բիթլզի տասնյոթ հիթ հաջորդ վեց տարիների ընթացքում առաջին հորիզոնականներին էին զբաղեցնում Բիտանիայում:

Լույս տեսնելով օգոստոսին, խմբի չորրորդ սինգլը՝ «She Loves You»-ն, Մեծ Բրիտանիայում մինչ այդ ամենաարագ վաճառքն ապահոված ձայնագրությունը դարձավ՝ ընդամենը չորս շաբաթում վաճառելով երեք-քառորդ միլիոն օրինակ։ Այն դարձավ նրանց առաջին սինգլը, որը մեկ միլիոն նմուշի վաճառք ապահովեց և մինչև 1978 թվականը մնաց Մեծ Բրիտանիայի ամենամեծ վաճառք ունեցող ձայնագրությունը: Բիթլզի կոմերցիոն հաջողությունը գրավեց մեդիայի լայնածավալ ուշադրությունը, որին խումբը պատասխանեց անտեղի և կատակերգական վերաբերմունքով։ Դա չարդարացրեց ժամանակի փոփ երաժիշտների սպասելիքները՝ ավելի մեծ հետաքրքրություն առաջացնելով: Տարվա առաջին կեսում խումբը Մեծ Բրիտանիայում երեք շրջագայություն ունեցավ․ չորս շաբաթ տևողությամբ առաջին ազգային շրջագայությունը, որը սկսեց փետրվարին։ Դրան նախորդում էր երեք շաբաթյա շրջագայությունը, որը տևել էր մարտին և մայիս-հունիս ամիսներին:

Նրանց հայտնիության աճին զուգահեռ, տարածում գտավ մի նոր, խելագար մոլուցք։ Աղմկող երկրպագուների կատաղի բղավոցները մամուլը նոր ֆենոմեն համարեց, անվանելով «Բիթլամանիա»: Եվ, չնայած շրջագայության առաջատար չհամարվելուն, Բիթլզը, փետրվարի հրավերներով ու ելույթներով, ստվեր գցեց Թոմմի Ռոյի և Քրիս Մոնտեսի վրա, դառնալով «լսարանի պահանջով» ամենաշատ վճարվող խումբը։ Սա մի բան էր, որը մինչ այդ բրիտանական ոչ մի արտիստ, շրջագայության ընթացքում ամերիկյան արտիստների հետ ելույթ ունենալով, չէր նվաճել: Նմանատիպ իրավիճակ առաջացավ Բիթլզի մայիս-հունիս ամիսներին տեղի ունեցած Ռոյ Օրբիսոնի հետ շրջագայության ընթացքում:

Ուշ հեկտեմբերին Բիթլզը սկսեց Շվեդիայի հինգօրյա շրջագայությունը։ 1962 թվականի դեկտեմբերին Համբուրգում ավարտված համերգներից հետո դա խմբի առաջին արտասահմանյան շրջագայությունն էր: Հոկտեմբերի 31-ին, երբ խումբը Մեծ Բրիտանիա վերադարձավ, Հիթրոու օդանավակայանում հարյուրավոր մոլի երկրպագուներ, չնայած հորդ անձրևին, աղմկելով դիմավորեցին նրանց։ Օդանավակայանում էին նաև 50-ից 100 լրագրողներ ու լուսանկարիչներ, ինչպես նաև BBC-ի ներկայացուցիչներ։ Սա ոչ հաճախ հանդիպող դեպք էր: Հաջորդ օրը խումբը սկսեց ինն ամսվա ընթացքում Մեծ Բրիտանիայում իր չորրորդ շրջագայությունը, այս անգամ՝ վեց շաբաթյա ծրագրով: Նոյեմբերի կեսին, երբ բիթլամանիան ավելի էր սաստկացել, ոստիկանությունը սկսեց բարձր ճնշման ջրային խողովակներ օգտագործել՝ Plymouth-ում համերգից առաջ ամբոխին կառավարելու համար:

«Please Please Me»-ն դեռ 30 շաբաթ շարունակեց զբաղեցնել Record Retailer չարտի առաջատար դիրքը։ Այն իր դիրքը զիջեց միայն խմբի հաջորդ՝ the Beatles ալբոմին, որը EMI-ն թողարկեց նոյեմբերի 22-ին՝ սահմանելով 270․000 օրինակ վաճառքի ռեկորդ։ LP-ն դեռ առաջատար էր՝ մեկ շաբաթում կես միլիոն օրինակ վաճառքի ռեկորդ: Ձայնագրված լինելով հուլիսի և հոկտեմբերի միջև ընկած ժամանակահատվածում, With the Beatles-ը ստուդիայի արտադրական տեխնիկայից ավելի մեծ օգուտ ստացավ, քան իր նախորդը: Այն առաջատար դիրքը պահպանեց 21 շաբաթ, իսկ չարտերում մնաց շուրջ 40 շաբաթ։ Էրլվայնի բնութագրմամաբ LP-ն «ամենաբարձրակարգ արդյունքն է․ այն մեկը, որը գերազանցում է սկզբնական տարբերակը»: EMI-ն ալբոմը թողարկեց առաջիկա սինգլ "I Want To Hold Your Hand"-ից շուտ։ Երգն ալբոմից հանվել էր վաճառքի մեծացման նպատակով: Ալբոմը գրավեց The Times—ի երաժշտական քննադատ Ուիլիամ Մաննի ուշադրությունը, ըստ ում Լենոննն ու ՄաքՔարթնին 1963 թվականի անգլիացի լավագույն երգահաններն էին: Թերթը մի ամբողջ հոդվածաշար հրապարակեց, որտեղ Մաննը ներկայացնում էր երաժշության մանրակրկիտ վերլուծություն՝ հասցնելով  այն ավելի բարձր հեղինակության: With the Beatles-ը բրիտանական չարտերի պատմության մեջ դարձավ երկրորդ ալբոմը, որը մեկ միլիոն օրինակ վաճառեց։ Սա ցուցանիշ էր, որը նախկինում միայն  1958 թվականին South Pacific-ի սաունդթրեքն էր գրանցել: Ալբոմի սկզբնական նշումներն անելիս, խմբի մամուլի աշխատակից Թոնի Բարրոուն օգտագործեց գերադրական «հրաշալի քառյակ» կոչումը, որը հետագայում լայն տարածում գտավ մեդիայում՝ «the Fab Four» անվամբ:

«Բրիտանական ներխուժում». Բիթլզն ԱՄՆ-ում

EMI-ի ամերիկյան մասնաճյուղը՝ Capitol Records-ը, մոտ մեկ տարի շարունակ խոչընդոտում էր Բիթլզի թողարկումներին ԱՄՆ-ում՝ ի սկզբանե հրաժարվելով թողարկել նրանց երաժշտությունը, ներառյալ առաջին երեք սինգլները։ Ամերիկյան անկախ լեյբլ Vee-Jay-ի հետ մրցակցային բանակցությունների արդյունքում 1963 թվականին մի քանի երգեր թողարկվեցին, բայց ոչ բոլորը: Vee-Jay—ն ավարտին հասցրեց Introducing... The Beatles ալբոմի նախապատրաստական աշխատանքները, որում ընդգրկված էին Parlophone-ում ձայնագրած "Please Please Me"-ի հիմնական երգերը։ Սակայն, ղեկավարության ազդեցությամբ ալբոմը չթողարկվեց։ Այնուհետև, երբ պարզվեց, որ լեյլբլը չի զեկուցել վաճառքի իրավունքները, Vee-Jay-ի՝ EMI-ի հետ կնքած արտոնագիրն անվավեր համարվեց: «She Love You» սինգլի համար Swan լեյբլին նոր արտոնագիր տրվեց։ Ձայնագրութունը Վիրջինիայի Թայդուաթեր WGH ռադիոկայանի կողմից որոշակի հեռարձակում ստացավ և ներկայացվեց  ամերիկյան խմբերի սանդղակի մի մաս համարվող "Rate-a-Record"-ում, սակայն չկարողացավ ազգային մասշտաբի հաջողության հասնել:

Էփսթեյը 40․000$ արժողությամբ մարքեթինգային արշավ կազմակերպեց։ Ամերիկյան չարտերի հաջողությունը սկսեց այն բանից հետ, երբ Վաշինգտոնի AM ռադիկայանի դիջեյ Քերոլ Ջեյմսը 1963 թ.-ի դեկտեմբերի կեսին առաջին անգամ հեռարձակեց «I Want to Hold Your Hand»-ը ուղին եթերում։ Շուտով երգի ձայնագրված տարբերակները շրջանառության մեջ մտան ԱՄՆ-ի մյուս ռադիոկայաններում: Սա հանգեցրեց պահանջարկի մեծացման, Capitol-ին ստիպելով  նույն ամսում ժամանակից շուտ թողարկել "I Want to Hold Your Hand" սինգլը: 1963 թվականինին, երբ խմբի՝ նախօրոք ծրագրավորված առաջնաելույթին ընդամենը մի քանի շաբաթ էր մնում, դեկտեմբերի 26-ին թողարկված "I Want to Hold Your Hand" սինգլը մեկ միլիոն օրինակ վաճառեց՝ հունվարի կեսին դառնալով ԱՄՆ-ում առաջին հիթը։ Դրանից հետո Vee-Jay-ը, Capitol-ի առաջին ալբոմ Meet the Beatles!-ին զուգահեռ, թողարկեց Introducing․․․ The Beatles-ը, մինչ Swan-ը վերաթողարկեց «She Loves You» սինգլը:

1964 թվականի փետրվարի 7-ին Մեծ Բրիտանիայի Հիթրոու օդանավակայանումԲիթլզին ճանապարհում էր 4000 երկրպագուներից կազմված բանակ, որն ինքնաթիռի չվերթի ընթացքում երկար ժամանակ գոռում և աղմկում էր: Նյու Յորքի  Ջոն Ֆ․ Քենեդիի անվան օդանավակայանում վայրէջք կատարելուց դեռ ժամեր առաջ, մոտ 3000 երկրպագու պատրաստ սպասում էր խմբի ժամանմանը: Արդեն երկու օր անց, ամերիկյան հեռուստատեսությամբ՝ Էդ Սուլիվանի շոուի ընթացքում նրանք իրենց առաջին կենդանի ելույթն ունեցան։ Լսարանի քանակը մոտավորապես 73 միլիոնի էր հասնում (ԱՄՆ բնակչության մոտ 34%-ը)։ Կենսագիր Ջոնաթան Գուդը նշում է, որ, համաձայն Նիլսենի վարկանշային դասակարգման, Բիթլզի լսարանն ամերիկյան հեռուստատեսային ծրագրերի պատմության ընթացքում ամենամեծն է եղել: Հաջորդ առավոտյան Բիթլզն արթնացավ ԱՄՆ-ում բացասական քննադատությունների տարափով, սակայն, ընդամենը մեկ օր անց, ԱՄՆ-ում նրանց առաջին համերգի ընթացքում բիթլամանիան պայթեցրեց Վաշինգտոն Կոլիզեյում համերգասրահը: Հաջորդող օրը Նյու Յորք վերադառնալով, Քարնեգի դահլիճում ունեցած երկու համերգների ժամանակ Բիթլզը կրկին ցնցող ընդունելության արժանացավ: Այնուհետև խումբը մեկնեց Ֆլորիդա և արդեն երկրորդ անգամ ելույթ ունեցավ Էդ Սուլիվանի ամեն շաբաթ հեռարձակվող շոուի ժամանակ, այս անգամ՝ 70 միլիոն ունկնդրով։ Փետրվարի 22-ին Բիթլզը վերադարձավ Մեծ Բրիտանիա:

Բիթլզի առաջին այցը ԱՄՆ տեղի ունեցավ այն ժամանակ, երբ ամբողջ ազգը դեռ սգում էր նախագահ Ջոն Քեննեդու անցած նոյեմբերին տեղի ունեցած սպանությունը: Քննադատներն հաճախ ենթադրում էին, որ շատերի համար՝ մասնավորապես երտասարդների, Բիթլզի կատարումները բոցավառում էին հուզմունք և հավանականություն, որը վարկենապես նվազեցնում էր սպանության թողած ազդեցությունը, և օգնում էին հնարավորություններ ստեղծել տասկամյակի ընթացքում հեղափոխական հասարակական փոփոխությունների իրականացման համար: Նրանց սանրվածքը, որն արտասովոր երկար էր այդ դարաշրջանի համար, և շատ մեծահասակներ ծաղրում էին նրանց, դարձավ բարգավաճող երիտասարդների մշակույթի ապստամբության խորհրդանիշը:

Խմբի հանրաճանաչությունը աննախադեպ հետաքրքրություն առաջացրեց բրիտանական երաժշտության նկատմամբ, և հետևաբար մի շարք այլ բրիտանական սկսնակ երաժիշներ կատարեցինն իրեն սեփական ամերիկյան դեբյուտները`հաջող կերպով շրջագայելով hաջորդ երեք տարիները, ինչն էլ անվանվեց Բրիտանական Ներխուժում: Բիթլզի հաջողությունը Միացյալ նահանգներում հերթական բրիտանական բիթ խմբերի և փոփ սկսնակների շարքի համար բացեց դռները, ինչպիսիք էին Dave Clark Five-ը, Animals-ը, Petula Clark-ը, Kinks-ը և the Rolling Stones-ը, որն հաջողության հասավ Ամերիկայում: 1964 թվականի ապրիլի 4-ին, Բիթլզը Billboard Hot 100-ի սինգլների չարթում 12 տեղն էր զբաղեցնում՝ այդ թվում թոփ 5-ը:

A Hard Day's Night ալբոմ

1963 թվականի ամբողջ ընթացքում Capital Records-ի ցուցաբերած անտարբերությունն աննկատ չմնաց և, որպես մրցակից, United Artists Records-ը Բիթլզին առաջարկեց երեք գործողությամբ ֆիլմ նկարահանել՝ հիմնականում ԱՄՆ-ում սաունդթրեքերի կոմերցիոն ներուժը խթանելու համար: Ռեժիսոր Ռիչարդ Լեսթերի ղեկավարությամբ, խումբը շուրջ վեց շաբաթ՝ 1964 թվականի մարտ-ապրիլ ամիսներին, զավեշտալի-վավերագրական ֆիլմում խաղաց ինքն իր դերը: Ֆիլմի պրեմիերան տեղի ունեցավ հուլիսին՝ Լոնդոնում և Նյու Յորքում, և բավականին հաջող անցավ։ Չնայած նրան, որ շատ քննադատներ այն համեմատում էին Մարքս եղբայրների հետ, ֆիլմը միջազգային հաջողության հասավ: Ըստ Էրլվայնի՝ ուղեկցող սաունդթրեքի ալբոմը՝ A Hard Day's Night-ն իրապես օգնեց նրանց որպես խումբ կայանալ։ Բիթլզի առաջին երկու ալբոմների չափազանց տարբեր ազդեցությունները փոխվել էին ու վերածվել պայծառ, ուրախ, ինքնատիպ մեղեդիների՝ կիթառի զվարթ ու անդիմադրելի ձայնով: Այդ «զվարթ» ձայնը մասնավորապես Ջորջ Հարրիսոնի 12-լարանի էլեկտրիկ Ռիքենբաքեր կիթառից էր հնչում, որը, որպես նախատիպ, նրան անձամբ գործիք պատրաստողն էր նվիրել:

1964-իշրջագայությունն աշխարհում, հանդիպում Բոբ Դիլանի հետ

Հունիսին և հուլիսին, միջազգային շրջագայության ժամանակ, Բիթլզը 27 օրվա ընթացքում 37 բեմել ունեցավ Դանիայում, Նիդեռլանդներում, Հոնգ Կոնգում, Ավստրալիայում և Նոր Զելանդիայում[104][104][104][104][104][104][104][104][104]: Օգոստոսին և սեպտեմբերին նրանք վերադարձան ԱՄՆ՝ 23 քաղաքներում 30 համերգային ծրագրով: Կրկին մեծ հետաքրքրություն առաջացնելով՝ մեկամսյա շրջագայությունը յուրաքանչյուր կես ժամ տևողություն ունեցող համերգի ընթացքում մոտ 10000-ից 20000 հանդիսատես էր ունենում :

Օգոստոսին լրագրող Ալ Արոնովիցը Բիթլզի համար Բոբ Դիլանի հետ հանդիպում կազմակերպեց: Նյու Յորքի հյուրանոց այցելելիս նա տղաներին ծանոթացրեց հոգեմետ դեղերին: Գուլդը առանձնացնում է այդ հանդիպման երաժշտական և մշակութային կարևորությունը, ինչից առաջ երաժիշտների համապատասխան երկրպահուների խմբերը «ընկալվում էին որպես երկու կենսունակ առանձին ենթամշակութային աշխարհներ»: Դիլանի լսարանը հիմնականում «քոլեջում սովորող արտիստիկ ու խելացի դեռահասներ էին՝ ծագող քաղաքական ու սոցիալական իդեալիզմով և թեթև բոհեմական ոճով», իսկ Բիթլզինը՝ «իրական», միջին կամ ավագ դպրոցում սովորող դեռահասներ, որոնց կյանքն ամբողջությամբ սահմանափակվում էր հեռուստատեսության, ռադիոյի, փոփ ձայնագրությունների, ամսագրերի և նորաձևության առևտրայնացված ու հայտնի մշակույթով»։

1964 թվականի ԱՄՆ-ի շրջագայության ընթացքում խումբը այդ ժամանակ բախվեց երկրում ռասսայական խտրականության իրականության հետ, հատկապես Հյուսիսում: Ֆլորիդայում Բիթլզն հայտարարեց, որ խումբը ելույթ չի ունենա, մինչև որ հանդիսատեսը չներգրավվի: Լենոնն պնդեց. «Մենք երբեք հանդես չենք եկել առանձին հանդիսատեսի համար և չենք պատրաստվում հիմա սկսել»: Քաղաքի ղեկավարությունը տեղի տվեց և համաձայնեց թույլ տալ ներգրավված շոու:

McCartney, Harrison and Lennon performing on Dutch TV in 1964

Beatles for Sale, Help! and Rubber Soul

Համաձայն Գուլդի՝ խմբի չորրորդ՝ «Beatles for Sale» ստուդիական ալբոմն աճող կոնֆլիկտ առաջացրեց նրանց համընդանուր հաջոցության առևտրային ճնշումների և Բիթլզի ստեղծագործ հավակնությունների միջև: 1964 թվականի օգոստոս-հոկտեմբեր ամիսներին ձայնագրված ալբոմը  միտված էր շարունակել «A Hard Day's Night"-ի ձևաչափը», որում, ի տարբերություն նախորդ երկու ալբոմների, միայն երգերի բնօրինակներն էին: Նրանք գրեթե սպառել էին նախորդ ալբոմների երաժշտական պաշարը և կանգնել միջազգային շրջագայության համար անհրաժեշտ միջոցների բացակայության խնդրի առաջ։ Ըստ Լենոնի՝ «Նյութականը առաջնահերթ ու ցավագին խնդիր է դառնում»: Արդյունքում, ալբոմն ավարտին հասցնելու համար նրանց լայն երգացանկից վեց երգի թարմացված տարբերակ ընտրվեց։ Դեկտեմբերի սկզբին թողարկված ալբոմի ութ երգերը իսկապես ապացուցեցին Լենոն-ՄաքՔարթնի երգահանության համագործակցության աճող հասունությունը:

Վաղ 1965 թվականին, ճաշին, որին ներկա էին Լենոնը և Հարրիոսնը և նրանց կանայք, Հարիսոնի ատամնաբույժ Ջոն Ռայլին նրանց սուրճի մեջ գաղտնի կերպով հոգեմետ դեղ լցրեց։  Լեննոնն այսպես էր դա նկարագրում․ «Դա սարսափելի էր, բայց՝ ֆանտաստիկ։ Ես մոտ մեկ-երկու ամիս շշմած էի»։ Հետագայում նա և Հարրիսոնը աստիճանաբար սկսեցին թմրադեղեր օգտագործողներ։ Երբեմն Սթարն էլ էր նրանց միանում։ Սկզբում ՄաքՔարթնին չէր ցանկանում փորձել դա, սակայն 1966 թվականինին, ի վերջո, նա էլ միացավ։ Նա դարձավ առաջին Բիթլը, ով հանրային կերպով քննարկեց հոգեմեդ դեղերի թեման, ամսագրային հարցազրույցներից մեկում հայտարարելով, որ այն «բացել է իր աչքերը և դարձրել ավելի լավը, ավելի ազնիվ, հասարակության ավելի հանդուրժող անդամ»։

1965 թ.-ի հունիսին վիճաբանություն ծագեց, երբ Եղիսաբեթ 2-րդ թագուհին Բիթլզի բոլոր չորս անդամներին Բրիտանական կայսրության շքանշանով պարգևատրեց։ Նրանց այդ մրցանակի համար Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Հերոլդ Վիլսոնն էր առաջադրել։ Այդ ժամանակաշրջանում շքանշանը հիմնականում տրվում էր ռազմական վետերաններին և քաղաքացիական առաջնորդներին։ Այդ իսկ պատճառով, որոշ պահպանողական մրցանակակիրներ իրենց ստացած շքանշանները, ի նշան անտարբերության, հետ վերադարձրին։ Բիթլզի մասին երկրորդ՝ «Help!» ֆիլմը, որը թողարկվեց հուլիսին, կրկին Լեսթերի ղեկավարությամբ էր նկարահանվել։ Համարվելով Բոնդի անխիղճ նմանակում, ֆիլմը խմբի անդամների և լսարանի միջև բուռն ու իրարամերժ արձագանք առաջացրեց։ ՄաքՔարթնին ասում է․ «Help!-ը հրաշալի ֆիլմ էր, սակայն մերը չէր։ Մենք այնտեղ պարզապես հյուրեր էինք։ Դա զվարճալի էր, բայց, ընդանուր առմամբ,ոպես գիլմի գաղափար՝ այն փոքր-ինչ սխալ էր»։ Սաունդթրքեում գերակշռող դերը Լենոնինն էր, որն իր գրած երգերում հիմնական մասը անձամբ էր կատարում, այդ թվում նար «Help!»-ը և «Ticket to Ride»-ը։ Ուղեկցվող Help! ալբոմը՝ խմբի հինգերորդ LP ստուդիոն, արտացոլում էր A Hard Day's Nights-ը՝ ընդգծելով մի կոմից սաունդթրեքայի երգերը, մյուս կողմից՝ նույն շարքի հավելյալ երգերը: Ֆիլմին զուգահեռ թողարկված հինգերորդ ստուդիական ալբոմը՝ «LP»-ն, ամբողջությամբ երգերի բնօրինակներ էր ներառում, բացառությամբ՝ «Act Naturally» և «Dizzy Miss Lizzy» երգերի։ Դրանք հին երգերի վերջին նորացված տարբերակներն էին, որոնք ներառվելու էին ալբոմի մեջ, բացի՝ ավանդական լիվերպուլյան «Maggie Mae» երգի կարճ տարբերակից՝«Let It Be»-ից։ «Help!»-ում խումբն ընդլայնեց ձայնաբաժինները և ավելացրեց դասական երաժշտական գործիքավորում, մասնավորապես «Yesterday» փոփ-բալլադի մեջ լարային քառյակ օգտագործելով։ ՄաքՔարթնիի հեղինակած «Yesterday»-ն հետագայում դարձավ աշխարհում երբևէ ամենաշատ ձայնագրված երգը՝ իր տարբերակներով։

Բիթլզի երրորդ՝ ամերիկյան շրջագայությունը բացվեց ռեկորդային 55․600 հանդիսատես ունեցող Նյու Յորքի Շիա համերգասրահում, 1965 թվականի օգոստոսի 15-ին, որը, ըստ Լեվիսոնի նկարագրության, « գուցե դարձավ խմբի ամենահայտնի համերգը»։ Հաջորդող ինը հաջողված համերգները Ամերիկայի տարբեր քաղաքներում էին։ Ատլանտայի համերգի ժամանակ խումբն առաջին անգամ ելույթի ժամանակ մոնիտորային բարձրախոս օգտագործեց։ Շրջագայության ավարտին տղաները հանդիպեցին իրենց վրա ամենամեծ երաժշտական ազդեցություն գործած արտիստին՝  Էլվիս Փրեսլիին, ով նրանց Բևեռլի Հիլզի իր առանձնատուն հրավիրեց։ Սեպտեմբերին լույս տեսավ  շաբաթ առավոտյան հեռարձակվող ամերիկյան «Բիթլզ» մուլտֆիլմը, որն իր ցուցադրման երկու տարիների ընթացքում կարծես A Hard Day's Night-ի զավեշտալի կրկնօրինակումը լիներ։ Որպես առաջին շաբաթական հեռուստատեսային ծրագիր, մուլտֆիլմը  նշանակալի պատմական իրողությունն էր, որը ներկայացնում էր իրական, գոյություն ունեցող մարդկանց անիմացված տարբերակները։

1965 թ.-ի հոկտեմբերի կեսին Բիթլզը կրկին ձայնագրման ստուդիա մուտք գործեց․ առաջին անգամ ալբոմ պատրաստելիս նրանք երկար ժամանակ ունեին՝ առանց խոշոր պարտավորությունների։ Ըստ Ջորջ Մարտինի՝ մինչ այդ «Խմբի ալբոմները պարզապես սինգլների հավաքածուներ էին։ Սակայն արդեն ժամանակն է դրանց վերաբերվել որպես արվեստի մի մասնիկի»։ Թողարկվելով դեկտեմբերին, «Rubber Soul»-ը քննադատների կողմից խրախուսվեց՝ որպես խոշոր քայլ դեպի հասունություն և խմբի երաժշտության խորքայնություն։ Բիթլզի թեմատիկ ուղղվածությունը սկսեց ընդլայնվել․ ավելի մեծ ուշադրություն էր դարձվում սիրային պատմություններին ու փիլիսոփայությանը։ Կենսագիրներ Փիթեր Բրաունը և Սթիվեն Գեյնսը Բիթլզի երաժշտական նոր ուղղությունը վերագրում են « մարիխուանայի կանոնավոր օգտագործմանը»։ Խմբի անդամների կողմից ընդունված փաստ է, որ Լեննոնն ընդունում էր այն որպես «փոթ ալբոմ», որի մասին Ռինգո Սթարն ասել է․ «Թմրանյութն իրոք մեծ ազդեցություն է թողել մեզ հետ տեղի ունեցած շատ փոփոխությունների՝ հատկապես երգերի ստեղծման վրա։ Եվ քանի որ նրանք տարբերվող երգեր էին գրում, մենք դրանք ուրիշ կերպ էինք կատարում»: Ֆլեյտայով և լարային գործիքներով համեմված «Help!»-ի ֆորեյից հետո, Հարրիսոնի՝ «Norvegian Wood»-ի սիթարով կատարումը հետագայում, փոփ երաժշտության ավանդական սահմաններից դուրս, նշանակալի առաջընթաց ապրեց։ Քանի որ երգերի բառերը ավելի նուրբ ու ճարտար էին դանում, երկրպագուները սկսում էին ավելի խորը իմաստ փնտրել դրանց մեջ։ «Norvegian Wood»-ի վերաբերյալ Լեննոնն ասել է․ «Որևէ բան գրելիս ես փորձում էի ավելի մեծ կենսափորձ ունեցող մեկը լինել․․․ սակայն դա տեղի էր ունենում այնպիսի «ծխապատ» միջավայրում, որ ոչ ոք չի կարող պատկերացնել»:

Մինչ «Rubber Soul» ալբոմի շատ հայտնի երգեր Լենոնի և ՄաքՔարթնիի համատեղ աշխատանքի արդյունքն էին, ալբոմը նաև ընդգրկում էր նրանցից յուրաքանչյուրի անհատական աշխատանքները։ Չնայած դրան, նրանք շարունակում էին համատեղ հեղինակություն վայելել։ «In My Life» երգը, որի հեղինակը նրանցից երկուսի կարծիքով իրենցից մեկն էր,  Լենոն-ՄաքՔարթնի համագործակցության գագաթնակետն է համարվում։ Հարրիսոնը Rubber Soul-ն իր ամենասիրելին էր համարում, իսկ Սթարն այն «մեկնումի ալբոմ» էր համարում։ ՄքՔարթնիի կարծիքով «խումբն արդեն բավականին լավ ժամանակ է անցկացրել, և արդեն եկել է ընդլայնվելու ժամանակը»։ Ձայնագրման ինժեներ Նորման Սմիթը հետագայում նշում է, որ ստուդիական ձայնագրման շրջանները երևան էին հանում խմբի ներսում աճող կոնֆլիկտը. «Ջոնի և Փոլի միջև բախումն ավելի ու ավելի ակնհայտ էր դառնում։ Եվ քանի դեռ Փոլը մտահոգված էր, Ջորջն ի վիճակի չէր ճիշտ գործել»։ 2003 թվականին Ռոլլինգ Սթոուն ամսագիրը «Rubber Soul» ալբոմն ընդգրկեց «Բոլոր ժամանակների 500 լավագույն ալբոմների» ցանկում, իսկ AllMusic-ից Ռիչի Ունտերբերգն այն «ավանդական-ռոք ձայնագրության դասական նմուշ» անվանեց։

The band at a press conference in Minnesota in August 1965, shortly after playing Shea Stadium in New York

(աուդիո)
	[[:Պատկեր:{{{Ֆայլի անվանում}}}|{{{Անվանում}}}]]
	[[Պատկեր:{{{Ֆայլի անվանում}}}|180px|noicon]]

Հակասություններ, վերջին շրջագայություն և "Revolver"

1963 թ.-ի դեկտեմբերից, երբ Capitol records-ը սկսեց  ԱՄՆ շուկայի համար թողարկել Բիթլզի երգերը, ձևաչափի վրա ամբողջական հսկողություն սահմանելու փորձ կատարեց՝ ամերիկյան տարբեր ալբոմներ հավաքելով և նրանց ընտրած երգերը որպես սինգլներ թողարկելով։ 1966 թվականի հունիսին Capitol-ի թողարկած ալբոմներից «Yesterday and Today»-ը մեծ աղմուկ բարձրացրեց իր շապիկով, որի վրա բիթլերը պատկերված էին մսագործի հագուստով, իսկ նրանց հետ՝ հում միս և աղավաղված պլաստիկ տիկնիկներ։ Ըստ որոշ անհիմն մեկնաբանությունների՝ դա հեգնական պատասխան էր՝ ուղղված Capitol records-ին՝ իրենց ամերիկյան ալբոմներն աղավաղված ներկայացնելու համար։ «LP»-ի հազարավոր օրիգինալ շապիկի օրինակների վրա նոր շապիկ էր ամրացվել, իսկ նախնական տարբերակի գինը 2005 թվականի աճուրդի ժամանակ հասցվել էր մինչև 10․500 դոլարի։ Միևնույն ժամանակ Անգլիայում Հարրիսոնը հանդիպեց սիթառի վարպետ Ռավի Շանքարին, ով համաձայնեց սովորեցնել նրան նվագել գործիքը։

«Yesterday and Today»-ի ֆուրորից մեկ ամիս անց, Ֆիլիպինների շրջագայության ժամանակ, Բիթլզը ոչ դիտմամբ վիրավորեց երկրի առաջին տիկնոջը՝ Իմելդա Մարկոսին, ով նրանց Թագավորական պալատում  նախաճաշի էր հրավիրել։ Երբ նրանք հրավեր ստացան, Էփսթեյնը խմբի անդամների անունից քաղաքավարի հրաժարվեց՝ կարծես նմանատիպ պաշտոնական հրավերներ ընդունելն ամենևին իր վարած քաղաքականությունը չէր: Շուտով հայտնի դարձավ, որ Մարկոսի հասարակարգը սովոր չէր մերժում ստանալ։ Արդյունքում ծագած խռովությունը վտանգի ենթարկեց խմբին, և նրանք դժվարությամբ դուրս եկան երկրից։ Դրանից անմիջապես հետո, խմբի անդամներն առաջին անգամ Հնդկաստան հասան։ Տուն վերադառնալուց համարյա անմիջապես հետո,  բիտանացի լրագրող Մաուրեն Քլիվին մարտ ամսին տված հարզացրույցում Ջոն Լենոնի մի արտահայտության համար, Բիթլզն ԱՄՆ կրոնական և սոցիալական պահպանողականների կատաղի ճնշմանն առերեսվեց (հայտնի նաև որպես Կու Կլու Կլան)։ «Քրիստոնեությունը կվերանա։ Այն կմաքրվի և կնեղանա։ Ես դրա վերաբերյալ վիճաբանելու կարիք չունեմ․ ես ճիշտ եմ ու կապացուցեմ դա։ Հիսուսը լավն էր, բայց նրա աշակերտներն անմիտ ու պարզունակ էին։ Նրանց հեգնանքն է, որ կործանում է այն իմ մեջ»։

Լենոնի ասածը Մեծ Բրիտանիայում գրեթե աննկատ մնաց, սակայն երբ ամերիկյան Datebook դեռահաս երկրպագուների ամսագիրը հինգ ամիս անց՝ խմբի ԱՄՆ շրջագայության նախօրեին, հրապարակեց այն, Աստվածաշնչին հետևող քրիստոնյաների շրջանում մեծ տարաձայնություն առաջացավ։ Վատիկանը բողոք ներակայացրեց և Բիթլզի ձայնագրությունների համար արգելքներ սահմանեց բոլոր իսպանական, հոլանդական և հարավամերիկյան հեռարձակող ազգային ընկերությունների համար։ Էփսթեյնը մեղադրեց Datebook-ին՝ Լենոնի խոսքերը ոչ ճշգրիտ համատեքստում ներկայացնելու համար, և մամուլի մի ասուլիսի ժամանակ մատնանշեց․ «Եթե ես ասած լինեի, որ հեռուստատեսությունն ավելի հայտնի է, քան Քրիստոսը, ես կկարողանայի կարգավորել այդ հարցը»։ Լենոնը պնդեց, որ ինքը նկատի ուներ այն, թե ինչպես են այլ մարդիկ վերաբերվում խմբի հաջողությանը, սակայն լրագրողների հորդորով նաև ավելացրեց․ «Եթե դու ուզում եք, որ ես ներողություն խնդրեմ, և դա ձեզ կերջանկացնի, ապա՝ լա՛վ, ներեցե՛ք ինձ»։

Երբ արդեն ԱՄՆ շրջագայութան պատրաստություններն էին ընթանում, Բիթլզի անդամները տեղյակ էին, որ իրենց երաժշտությունը հազիվ թե լսող լինի։ Ի սկզբանե օգտագործելով Vox AC30 ուժեղացուցիչներ, 1964 թվականին, երբ արդեն մեծ վայրերում էին ելույթ ունենում, նրանք ձեռք բերեցին 100 ՎՏ-անոց ուժեղացուցիչներ, որոնք Vox-ի կողմից հատուկ իրենց համար էին նախագծված։ Սակայն դրանք դեռ անհամապատասխան էին։ Փորձելով մրցել բղավող երկրպագուների ստեղծած աղմուկի հետ, խումբն անասելի ձանձրացել էր կենդանի կատարմամբ ելույթ ունենալուց։ Հասկանալով, որ իրենց ելույթներն այլևս երաժշտության մասին չէին, նրանք որոշեցին իրենց օգոստոսյան շրջագայությունը վերջինը դարձնել։

«Rubber Soul«-ն առաջընթացի մեծ քայլ արեց, իսկ 1966 թ.-ի օգոստոսին՝ մինչև Բիթլզի վերջին շրջագայությունը թողարկված «Revolver»-ի հաջողությունն ավելի մեծ էր։ Pitchfork-ից Սքոթ Պլագենհոֆն այն համարում է խմբի՝ կատարյալ վստահության հասնող ձայնը։ «Revolver»-ը  բարդ երգացանկ ուներ, ստուդիական փորձարկումներ և հիանալի կերպով ընդլայնել էր երաժշտական ոճերի ցանկը՝ լարային նորարարական գործիքավորումներից մինչև փսիխոդելիկ ռոք[163][163][164][164][164][164][164][164][164][164][164][165][165][165][165][165]։ Ըստ Գուլդի՝ հրաժարվելով ավանդական խմբակային լուսանկարներից, ալբոմի բծախնդիր, նրբաճաշակ, թանաքագրչով սև և սպիտակ կոլաժ հիշեցնող , Օդրի Բըրդսլիի ոճով պատրաստված շապիկը ձևավորել էր Բիթլզի համբուրգյան օրերի ընկեր Կլաուս Վուրմանը։ Ալբոմին նախորդում էր «Paperback Writer» սինգլը, որի ստեղծմանը համար մեծ խթան էր «Rain»-ը: Երկու սինգլների համար էլ կարճ գովազդային հոլովակներ պատրաստվեցին, որոնք, մշակութային պատմաբան Սաուլ Օստերլիցի խոսքով, «առաջին իրական երաժշտական հոլովակների շարքում էին»։ 1966 թ.-ի հուլիսին դրանք հեռարձակվեցին Էդ Սուլիվանի շոուի և Top of the Pops-ի ժամանակ։

«Revolver»-ի փորձնական երգերից «Tomorrow Never Knows»-ի բառերը Լենոնը վերցրել էր Թիմոթի Լերիի «Փսիխոդելիկ փորձ» գրքից, որը տիբեթյան մեռյալների գրքի ձեռնարկի վրա էր հիմնված։ Դրա ստեղծման համար պահանջվել էր ութ նվագարկիչ, որոնք տեղադրված էին EMI-ի շենքում, և որոնցից յուրաքանչյուրի համար նախատեսված էր ինժեներ կամ խմբի անդամ, ով փոխում էր  ժապավենների ուղղությունը, մինչ Մարտինը, ստացվող տվյալների օրինակով, կոմպոզիցիոն ձայնագրություն էր կատարում։

ՄաքՔարթնիի «Eleanor Rigby»-ի հայտնի երգում լարային ութնյակ էր օգտագործվել։ Գուլդն այն  նկարագրում է որպես «երաժշտական ոչ մի ժանրի և ոճի չհամապատասխանող իսկական հիբրիդ»։ Հարրիսոնը կայանում էր որպես երգահան, և նրա ստեղծագործություներից երեքը տեղ գտան ձայնագրության մեջ։ 2003 թվականինին Ռոլլինգ Սթոունը «Revolver»-ը դասեց բոլոր ժամանակների երրորդ լավագույն ալբոմների շարքին։ Սակայն ալբոմի թողարկմանն ամիջապես հաջորդող ԱՄՆ շրջագայության ընթացքում խումբը նրանից ոչ մի երգ չկատարեց։ Ըստ Քրիս Ինգհամի՝ այդ երգերն ավելի շատ «ստուդիական արտադրանք էին․․․և պարզապես անհնար էր, որ չորս անդամից բաղկացած ռոքնռոլ խումբը դրանց նախապատվություն տար, հատկապես՝ երկրպագուների անզգայացնող բղավոցների  միջավայրում»։ «Կենդանի հնչողությամբ Բիթլզը» և «Ստուդիական Բիթլզը» ամբողջությամբ տարբեր բաներ էին դարձել։ Սան Ֆրանցիսկոյի Candlestick պուրակում՝ օգոստոսի 29-ին, խմբի եզափակիչ համերգը նրանց վերջին կոմերցիոն ելույթն էր։ Այն նշանավորեց խմբի քառամյա՝ գրեթե անդադար շրջագայություններով լի գործունեությունը, որի ընթացքում շուրջ 1400 միջազգային համերգ էր կազմակերպվել։

(աուդիո)
	[[:Պատկեր:{{{Ֆայլի անվանում}}}|{{{Անվանում}}}]]
	[[Պատկեր:{{{Ֆայլի անվանում}}}|180px|noicon]]

San Francisco's Candlestick Park (pictured in its 1960s configuration) was the venue for the Beatles' final concert before a paying audience.

1966-1970․ Ստուդիական տարիներ և բաժանում

Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band

Շրջագայության ծանրաբեռնվածությունից ազատվելով, 1966 թվականի նոյեմբերի վերջին «Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band»-ը ձայնագրելիս, Բիթլզն ավելի փորձարարական մոտեցում ցուցաբերեց։ Համաձայն Ջեֆ Էմերիքի՝ ալբոմի ձայնագրումը մոտ 700 ժամ է տևել։ Նա հիշում է խմբի հետևյալ պնդումը․ «Sgt. Pepper»-ում ամեն բան պետք է ուրիշ լինի։ Մենք բարձրախոսները դրել էինք անմիջապես պղնձե գործիքների վրա, իսկ ականջակալները դարձրել էինք բարձրախոսներ ու ամրացրել ջութակներին։ Գործիքների և ձայնաբաժինների արագությունը չափելու համար մենք հսկայական պարզ օսիլատորներ էինք օգտագործում և մասերի բաժանված ու հակառակ կողմով իրար միացված ձայներիզներ»։ «A Day in the Life»-ի որոշ հատվածներ 40 մասից բաղկացած նվագախումբ  էին ներառում։ Ձայնագրության շրջանների արդյունքում 1967 թվականի փետրվարին ստեղծվեց ոչ ալբոմային «Strawberry Fields Foreve»/«Penny Lane» երգը, իսկ հունիսին՝ «Sgt. Pepper LP»-ը։ Ձայնագրությունների երաժշտական ամբողջականությունը, որը ստեղծվել էր ձայնագրման համեմատաբար ավելի պարզ տեխնոլոգիայով, ժամանակակից արտիսներին ապշեցրել էր։ Երաժշտական քննադատների համար ալբոմի հեղինակությունը, փաստացիորեն, համընդհանուր է Գուլդը գրում է․ «Անկասկած, Բիթլզը համաշխարհային գլուխգործոց է ստեղծել․ հարուստ, կայացած ու միասնական արդյունքն այն մարդկանց աշխատանքի, ում  համարձակ հավակնությունները և ցնցող ինքնատիպությունը կտրուկ ընդլայնեցին փոփ ձայնագրություններ լսելու հնարավորությունները և մեծացրին սպասելիքները։ Հենց այս սկզբունքի հիման վրա՝ «St. Pepper»-ը զանգվածային խանդավառության խթան դարձավ ալբոմային ֆորմատով ներկայացված ռոք երաժշտության համար, որը հեղափոխելու էր ձայնագրման ոլորտի գեղագիտական և տնտեսական կողմերը՝ ճիշտ այնպես, ինչպես 1956-ին Էլվիս Փրեսլին կամ 1963 թ.-ին՝ Բիթլամանիան»։

«St. Pepper»-ը «LP»-ի առաջին  և հիմնական երգն էր՝ ամբողջական բառերով, որոնք ներկայացված էին ալբոմի հակառակ երեսին։ Այդ բառերը քննադատական վերլուծության էին ենթարկվել․ օրինակ՝ 1967 թվականի վերջերին ալբոմը ամերիկացի գրական քննադատ և անգլերենի պրոֆեսոր Ռիչարդ Պուաղիերի գիտական հարցումների առարկան էր։ Նա նկատել էր, որ իր ուսանողները խմբի երաժշտությունն այնպիսի մեծ ոգևորությամբ էին լսում, որին նա, որպես գրականության դասախոս, միայն կարող էր «նախանձել»։ Նա այդ երևույթը «խառնաշփոթ» էր անվանում․ «Խելամիտ չէ ընդունել, որ նրանք միայն մեկ բան են անում կամ իրենց միայն մեկ ոճում են դրսևորում։ Մի բանի վերաբերյալ միատեսակ զգացմունք ունենալը բավական չէ։ Առաջացած ցանկացած զգացմունք հաճախ պետք է  հակասական այլընտրանքների համատեքստում գոյություն ունենա»: Այդ ժամանակ ՄաքՔարթնին ասել է․ «Մենք երգեր ենք գրում։ Մենք գիտենք, թե դրանցով ինչ նկատի ունենք։ Սակայն, մեկ շաբաթ հետո, այլ մեկը այդ մասին ինչ-որ բան է ասում, որը դու չես կարող ժխտել։ Մեր երգերի մեջ յուրաքանչյուրն իր իմաստն է ներդնում՝ իր մակարդակին համապատասխան»։ Ալբոմի մշակված շապիկը նույնպես զգալի հետաքրքրություննեի և ուսումնասիրությունների տեղիք տվեց։ Փոփ-արտիստներ Փիթեր Բլեյքի և Ջեն Հեվորթի կողմից նախագծված կոլաժը Բիթլզին պատկերում էր որպես երևակայական խումբ, որի մասին նշվում է ալբոմի համանուն երգում՝ հայտնի մարդկանց ամբոխի մեջ։ Խմբի անդամների մեծ բեղերն արտացոլում էին հիպպի ոճի աճող ազդեցությունը, մինչդեռ մշակութային պատմաբան Ջոնաթան Հարրիսը նրանց՝ «ռազմական համազգեստների՝ վառ գունավորմամաբ նմանակումը» նկարագրում է որպես  «հակաինքնավարության կամ հակաիշխանության» գիտակցական դրսևորում։ 2003 թվականին, Ռոլլինգ Սթունի «Բոլոր ժամանակների 500 լավագույն ալբոմների» ցանկում այն առաջին հորիզոնականը զբաղեցրեց։

1967 թվականի հուլիսին, համաշխարհային առաջին հեռուստատեսային կենդանի հղում Our World-ով, շուրջ 350 մլն հեռուստադիտողի առաջ Բիթլզը կատարեց իր նոր սինգլ «All You Need Is Love»-ը։ Մեկ շաբաթ հետո թողարկվելով, երգն իսկական օրհներգի վերածվեց։ Երկու ամիս անց, խումբը մեծ կորուստ ունեցավ, ինչի պատճառով կարիերան իսկական իրարանցման մեջ հայտնվեց։ Օգոստոսի 25-ի նախորդ գիշերը Մահարիշի Մահեշի Յոգիի հետ ծանոթությունից հետո, խումբը, նրա բժշկական մեկուսացման նպատակով, Բանգոր ուղևորվեց։ Երկու օր անց զանագահարեց Բիթլզի մենեջերի օգնական Փիթեր Բրաունը և հայտնեց, որ ,ընդամենը 32 տարեկան Էփսթեյնը մահացել է։ Ըստ դատաքննիչի՝ մահվան պատճառը կարբիտոլի գերդոզավորումն էր, չնայած՝ բավականին տարածված էր նաև ինքնասպանության վարկածը։ Անձնական խնդրիրների պատճառով, Էփսթեյնը զգայական փխրուն վիճակում էր գտնվում։ Նրա մահը խմբին ապակողմնորոշման և ապագայի նկատմամբ վախի մեջ գցեց։ Հետագայում Լենոնը ասել է․ «Մենք հանկարծակիի էինք եկել։ Ես դեռ այն ժամանակ գիտեի, որ մենք վտանգի մեջ ենք հայտնվել։ Ըստ իմ պատկերացումների՝ մենք՝ երաժշտությամբ զբաղվելուց բացի, ուրիշ ոչինչ ի վիճակի չէինք անել, և դա ինձ վախեցնում էր։ Ես կարծում էի, որ դա վերջն է»։

Brian Epstein was dead ... Paul and George were in complete shock. I don't think it could have been worse if they had heard that their own fathers had dropped dead ... Brian had found them, believed in them, molded them, turned them into millionaires, and made them famous the world over ... We knew that life would never be the same again.

– Pattie Boyd, wife of George Harrison

Magical Mystery Tour, the White Album and Yellow Submarine

Բիթլզի մասին պատմող սպասվող հեռուստատեսային ֆիլմի սաունդթրեք «Magical Mystery Tour»-ը որպես ձայնասկավառակ լույս էր տեսել Մեծ Բրիտանիայում, 1967 թվականի դեկտեմբերին։ Ալբոմի վեց երգերն էլ ԱՄՆ-ում թողարկվել էին նույնությամբ վերնագրված «LP» ձայնասկավառակով: Ալբոմի մեջ նաև խմբի վերջին սինգլներից հինգն էին ներառված։ «Magic Mystery» ամերիկյան շրջագայության մասին խոսելիս Ունտերբերգերը նշում է, որ փսիխոդելիկ մեղեդին «Sgt. Pepper»-ի երակներում է և դեռ նույնիսկ ավելի ընդլայնված է (հատկապես «I Am the Walrus»—ի մեղեդային կոլաժները)։ Նա ալբոմի հինգ երգերը խմբի՝ 1967 թվականի «հսկայական, փառավոր և նորարարական» սինգլների ընտրանին է համարում։ Առաջին երեք շաբաթների ընթացքում ալբոմը ամենամեծ նախնական վաճառքի ռեկորդ սահմանեց՝ հետագայում դառնալով Capitol-ի միակ արտադրանքը, որը խմբի ստուդիական ալբոմների պաշտոնական հավաքածուում ընդգրկվեց։

Առաջին անգամ եթեր հեռարձակվելով Բռնցքամարտի համաշխարհային օրը,  հիմնականում ՄաքՔարթնիի ղեկարավարությամբ ստեղծված «The Magical Mystery» ֆիլմն անգլիական մամուլում խմբի առաջին խոշոր բացասական քննադատությունն առաջացրեց։ Այն եթերից հեռացվեց՝ Daily Express-ի, Daily Mail-ի և The Guardian-ի կողմից՝ ստանալով «գռեհիկ աղբ»,«չափից դուրս ինքնագոհ» և «լսարանի ջերմության, կոպտության ու հիմարության մասին երևակայական խրատ» պիտակավորումները։ Գուլդն այն բնութագրում է ինչպես «մի խումբ մարդկանց՝ ավտոբուս նստելու, ավտոբուսից իջնելու և նրանով ճանապարհորդելու ընթացքի հիանալի կադրերի հավաքածու»։ Չնայած՝ դիտումների քանակը բավականին մեծ էր, մամուլի կողմից ստացված կշտամբանքների արդյունքում ամերիկյան շատ հեռուստաալիքներ դադարեցին ցուցադրել ֆիլմը։

1968 թվականի հունվարին, «Yellow Submarine» անիմացիոն ֆիլմի համար Բիթլզհը կարճամետրաժ հոլովակ նկարահանեց, որտեղ խմբի անդամների անիմացիոն տարբերակներն էին և ինը երգ՝ ներառյալ չորս չթողարկված ստուդիական ձայնագրություններ, որոնք առաջին անգամ հնչեցին հենց ֆիլմում։ 1968 թվականինի հունիսին թողարկված ֆիլմն իր երաժշտության, հումորի և տեսողական նորարարական ոճի համար գովասանքի արժանացավ։ Այնուամենայնիվ, ֆիլմի սաունդթրեքերի ալբոմը թողարկվեեմ իայն յոթ ամիս անց ։

Կարճ ժամանակ անց, հայտնվեց նաև «The Beatles»-ը, որն իր հասարակ շապիկի համար հայտնի է նաև «Սպիտակ ալբոմ» անվամբ։ Ալբոմի ստեղծագործ ոգեշնչումը նոր աղբյուր ուներ․ առանց Էփսթեյնի ուղղորդող ներկայության, խումբը Մահարիշի Մահեշի Յոգիին միանգամից դարձրել էր իր գուրուն (հոգևոր առաջնորդը)։ Հնդկաստանի Ռիշիկեշ քաղաքում անցկացվող «Ուղորդման դասընթաց»-ի շրջանը խմբի կարիերայի ամենահետաքրքիր ժամանակահատվածներից էր, որի արդյւունքում բազմաթիվ երգեր ծնվեցին՝ այդ թվում նաև նոր ալբոմում ներառված 30 երգերից մի քանիսը։ Այնուամենայնիվ, ընդամենը տասն օր հետո Սթարը դուրս եկավ խմբից՝ տեղափոխվելով «Butlins», իսկ ավելի ուշ՝ ՄաքՔարթնին ձանձրացավ և մեկ ամիս անց հեռացավ։ Լեննոնի և Հարիսոնի համար ստեղծագործ լինելը հարցականի տակ դրվեց, երբ Կախարդական Ալեքս անունով էլեկտրոնիկայի տեխնիկը նրանց հայտնեց, որ Մահարիշին փորձում է շահագործել նրանց։ Երբ նա փաստեց այն մասին, որ Մահարիշին կին մասնակիցներից շատերին սեռական բնույթի առաջարկներ է արել, Լենnոնը դասընթացից ընդամենը երկու ամիս անց արագ հեռացավ՝ իր հետ տանելով դեռ այդ ամենին չհավատացող Հարիսոնին և շրջագայության մյուս մասնակիցներին։ Զայրացած Լեննոնը նրան ուղղված մի ստորացուցիչ երգ է գրում, անվանելով այն «Մահարիշի», հետագայում վերանվանելով «Sexy Sadie»-ի, որպեսզի խուսափի հավանական օրինական խնդիրներից։ ՄաքՔարթնին ասում է․ «Մենք սխալվել էին։ Մենք նրա մասին ավելի մեծ կարծիք ունեինք, քան պետք էր»։

1968 թ.-ի հոկտեմբերի կեսերից մինչև մայիս տևած «Սպիտակ ալբոմի» ձայնագրման շրջանների ընթացքում, խմբի անդամների հարաբերությունները բացահայտ կերպով ավելի խռով էին դառնում։ Սթարը երկու շաբաթով հեռացավ, իսկ ՄաքՔարթնին հարվածայինի տեղը զբաղեցրեց «Back in the U.S.S.R.» և «Dear Prudence» երգերի համար, որոնցում նաև Հարիսոնն ու Լենոնն էին հարվածային նվագում։ Լենոնը կարծես կորցրել էր ՄաքՔարթնիի հետ համագործակցելու հետաքրքրությունը, այդ պատճառով նրա վերջին երգը՝ «Ob-La-Di, Ob-La-Da», ծաղրելով անվանեց «պառավական տաղտկալի երաժշտություն»։։ Լարվածությունն ավելի սրվեց Լեննոնի և ավանտ-գարդ արտիստ Յոկո Օնոյի սիրավեպի պատճառով, քանի որ Լեննոնն այդ կնոջը հաճախ ձայնագրությունների էր բերում, չնայած խմբի միասնական որոշմանը, ըստ որի՝ ընկերուհիների մուտքը ստուդիա արգելվում էր։ Նոր ալբոմը նկարագրելիս, Լեննոնը հետագայում ասել է․ «Յուրաքանչյուր երգն անհատական է․ այստեղ բիթլզական ոչ մի երգ չկա։ Կա Ջոն և խումբ, Փոլ և խումբ, Ջորջ և խումբ»։ ՄաքՔարթնին հետագայում հիշում է, որ ալբոմի ստեղծման ընթացքն «այնքան էլ հաճելի չէր»։ Թե՛ ինքը, թե՛ Լեննոնը ձայնագրման շրջանները խմբի փլուզման սկիզբն են համարում։

Նոյեմբերին թողարկված «Սպիտակ Ալբոմ»-ը Apple Records-ի հետ Բիթլզի առաջին համատեղ աշխատանքն էր, չնայած՝ ձայնագրությունները շարունակում էին EMI-ին պատկանել։ Նոր լեյբլը Apple Corps-ի մասնաճյուղն էր, որն Էփսթեյնն էր հիմնել՝ հարկային առումով շահավետ բիզնես-կառույց ստեղծելու նպատակով։ Ձայնագրությունն ավելի քան երկու միլիոն նախնական պատվեր ունեցավ, իսկ արդեն մեկ ամիս անց՝ միայն ԱՄՆ-ում վաճառքի քանակը 4 միլիոնի էր հասնում, իսկ երգերը գլխավորում էին ամերիկյան ռադիոկայանների երգացանկերը։ Չնայած իր հայտնիությանը, այդ շրջանում ալբոմն այնքան էլ դրական արձագանքներ չստացավ։ Գուլդը նշում է․ «Քննադատական արձագանքը տարբեր էր․ հանգիստ քննատությունից մինչև խառը։ Ի տարբերություն «St. Pepper»-ի, որը խմբին հնարավորություն էր տվել դասական ռոք քննադատության ամբողջ մի ժանր հիմնել։ «Սպիտակ ալբոմը» ցանկացած գրառման ոչ քննադատական մոտեցում էր քարոզում։ Նույնիս ամենա կարեկցող քննադատները ընդանրապես գաղափար չունեին՝ ինչի կարող է վերածել երգերի այդ տարօրինակ արտահոսքը։ «Newsweek»-ից Հուբերտ Սալը, որը բազմաթիվ նմանակումների հեղինակ էր, խմբին մեղադրում էր քիթն ամեն տեղ խոթելու մեջ»։

Ընդհանուր քննադատական կարծիքը հետագայում «Սպիտակ ալբոմի» համար կարոր դեր խաղաց, և 2003 թվականին Rolling Stone-ն այն բոլոր ժամանակների տասներորդ լավագույն ալբոմ համարեց։ «Pitchfork»-ից Մարկ Ռիչարդսոնն ալբոմն այսպես է նկարագրում․ «Լայն ու ընդարձակ, գաղափարներով և հանդուրժողականությամբ տոգորված, մեծաքանակ ու զանազան նյութերի բազմազանությամբ լի․․․․Պարտությունները նրա բնույթին նույնքան հատուկ են, որքան հաղթանակները»։

Էրլվինը մեկնաբանում է․ «Երկու գլխավոր երգահաններն այլևս նույն ուղու վրա չէին, սակայն Ռինգոն և Ջորջը նույնպես անջատ էին աշխատում», մինչդեռ «Լենոնն իր երկու լավագույն բալլադներն է գրում, Մաքքարթնիի երգերն ապշեցուցիչ են, Հարիսոնը դարձել է «երգահան, որն ավելի լայն ճանաչման է արժանի», իսկ Սթարի ստեղծագործությունները պազապես հիանալի են»։

1969 թվականի հունվարին թողարկված «The Yellow Submarine» LP ալբոմը ընդգրկում էր ֆիլմում ներկայացված, բայց մինչ այդ չհրապարակված երգերից միայն չորսը, ներառյալ՝  «Revolver» (ֆիլմի ժամանակ արդեն թողարկվել էր), «All You Need Is Love» (արդեն թողարկվել էր որպես սինգլ և կատարվել էր «Magical Mystery Tour LP» ԱՄՆ շրջագայության ժամանակ) և Ջորջ Մարթինի գրած ևս յոթ գործիքային ստեղծագործություններ։ Բիթլզի նոր երաժշտության պակասի պատճառով, AllMusic-ից Ունտերբերգը և Բրյուս Էդերը նշում են, որ ալբոմն «անէական» է, սակայն Հարիսոնի «It's All Too Much» ալբոմի մասին գրում են ճիշտ հակառակը․ «նոր երգերի գոհար․․․Մելոտրոնի զարմանահրաշ խառնուրդ, հիասքանչ հարվածային գործիքներ, կիթառի հոսող ալիքային ձայն և ճամփորդություն դեպի մեկ այլ, նոր ու մշուշոտ փսիխոդելիկ երաժշտության աշխարհ»։ Որոշ տեսաբաններ մատնանշեցին, որ ֆիլմում նրանց կատարումներից

շատերն ավելի լավ հնչողություն ունեին, քան հենց ալբոմների ձայնագրություններում։ Համարելով "Let It Be"-ն խմբի միակ աբոմը, որը բացասական, որոշ դեպքերում՝ թշնամական արձագանք է առաջացրել, Ունտերբերգերն այն «ամբողջապես թերագնահատված» է անվանում՝ առանձնացնելով "I've Got a Feeling" և "Dig a Pony", և ՄաքՔարթնիի ու Լենոնի համատեղ աշխատանք  "Let It Be", "Get Back" և "Two of Us" երգերը։  1970 թվականի դեկտեմբերի 31-ին ՄաքՔարթնին հայց ներկայացրեց՝ լուծարելու Բիթլզի պայմանագրային համագործակցությունը։ Օրինական վեճերը շարունակվեցին անգամ խմբի բաժանումից հետո, իսկ լուծարումը ոչ պաշտոնական համարվեց մինչև 1974 թ.-ի դեկտեմբերի 29-ը, երբ Լենոնը, որն այդ ընթացքում ընտանիքի հետ Ֆլորիդա հանգստի էր մեկնել, ստորագրեց խմբի միասնական աշխատանքի ավարտի մասին փաստաթուղթը։

Պատկեր:The Beatles magical mystery tour.jpg

Filming a sequence from the Magical Mystery Tour film

The Beatles, known as the White Album for its minimalist cover, conceived by pop artist Richard Hamilton "in direct contrast to Sgt. Pepper", while also suggesting a "clean slate"

.

Abbey Road, Let It Be և բաժանում

Չնայած «Let It Be»-ն Բիթլզի վերջին թողարկված ալբոմն էր, այն ձայնագրվել էր դեռ «Abbey Road»-ից առաջ։ Ծրագրի շարժիչ ուժը Մարթինը վերագրում է ՄաքՔարթնիի գաղափարին, ըստ որի պետք է նոր նյութերի վրա հիմնված ալբոմ ստեղծեին, փորձեր անեին , ապա՝ առաջին անգամ կենդանի ելույթով ներկայացնեին այն։ Սկզբնապես մեկ ժամանոց «Բիթլզն աշխատանքի ժամանակ» "հեռուստատեսային ծրագրի համար նախատեսված լինելով, ալբոմի պարունակության մեծ մասը խմբի՝ 1969 թվականի հունվարին, Թվիքենհեմ կինոսոտւդիայում ռեժիսոր Մայքլ Լինդսի-Հոգի նկարահանած փորձերն էին։ Ըստ Մարտինի՝ դա «ձայնագրման ոչ այնքան հաջող ընթացք էր։ Դա այն ժամանակն էր, երբ խմբի ներսում հարաբերություններն անկման շրջանում էին»։ Ձայնագրման լարված շրջանները Լենոնը որպես «դժոխք» էր նկարագրում, «երկրագնդի վրա ամենաողորմելին, ամենացածրը»։ Լենոնից և ՄաքՔարթնիից վիրավորված, Հարիսոնը հինգ օրով հեռացավ։ Իսկ վերադարձից հետո, նա սպառնաց, որ «կլքի խումբը, եթե կենդանի ելույթ ունենալու մասին խոսակցությունները չդադարեն», և ողջ ուշադրությունը չկենտրոնացնեն «Get Back» ալբոմն ավարտին հասցնելու վրա: Նրա պահանջով պետք է նաև դադարեցվեին Թվիքենհեմում իրականացվող աշխատանքները և տեղափոխվեին նորակառույց Apple ձայագրման ստուդիա։ Խմբի մյուս անդամները համաձայնեցին, և հենց դրա շնորհիվ ծնվեց ձայնագրման ընթացքի նկարահանումները հեռուստատեսային արտադրանքում օգտագործելու գաղափարը։

Խմբի ներսում լարվածությունը մեղմելու և կենդանի ելույթի որակը բարելավելելու համար  ձայնագրման վերջին ինը օրվա ընթացքում Հարիսոնը հրավիրեց դաշնակահար Բիլլի Փրիսթոնին ։ Վերջինս մասնակցեց  «Get Back» սինգլի ձայնագրություններին և դարձավ  Բիթլզի պաշտոնական թողարկման մեջ երբևէ ընդգրկված միակ երաժիշը։ Փորձերի ավարտին խումբը չէր կարողանում համաձայնության գալ՝ որտեղ նկարահանել համերգը․ մի քանի առաջարկներ մերժվեցին, որոնց թվում՝ նավակում, հոգեբուժարանում, Թունիսյան անապատում և, նույնիսկ, Կոլիզեյում։ Ի վերջո, նրանց վերջնական ելույթը նկարահանվեց 1969 թվականի հունվարին, Լոնդոնում՝ Apple Corps-ի տանիքում։ Հինգ շաբաթ անց, ինժեներ Գլին Ջոնսը, ում Լյուիսոնը նկարագրում է որպես «Get Back-ի անհայտ պրոդյուսեր», ազատ հսկողությամբ սկսեց ալբոմի ձևավորման աշխատանքները, քանի որ խումբն իր  «ձեռքերը լվացել էր»։

Ֆինանսական խորհրդատուի նշանակումից հետո խմբի անդամների միջև նոր հարաբերություններ ձևավորվեցին։ Առանց Էփսթեյնի, գործնական հարաբերությունների կառավարումն ակնհայտորեն դժվարացել էր։ Լեննոնը, Հարիսոնը և Սթարը նախապատվությունը Ռոլինգ Սթոունի և Սեմ Քուկի ղեկավար Ալան Քլայնին տվեցին։ ՄաքՔարթնին այդ պաշտոնում հայր և որդի Լի և Ջոն Իսթմաններին էր տեսնում, հիմնականում՝ Լինդա Իսթմանի համար, ում հետ մարտի 12-ին ամուսնացավ։ Սակայն, համաձայնության չգալով, թե՛ Քլայնը, թե՛ Իսթմանները ժամանակավորապես նշանակվեցին․ Քլայնը՝ որպես Բիթլզի մենեջեր, իսկ Իսթմանները՝ նրանց փաստաբաններ։ Այդուհանդերձ, այս ամենը հանգեցրեց ընդհարման և ֆինանսական հնարավորությունների կորստի։ Մայիսի 8-ին Քլայնը խմբի միակ մենեջերը դարձավ, իսկ Իսթմաններն արդեն հեռացվել էին խմբի փաստաբանների պաշտոնից։ ՄաքՔարթնին հրաժարվեց Քլայնի հետ ղեկավարման պայմանագիր կնքել, սակայն խմբի մյուս անդամների ձայների մեծամասնությունը նրանն էր։

Մարտինը հայտարարեց, որ ինքը զարմացած էր, երբ ՄաքՔարթնին խնդրել էր իրեն ևս մեկ ալբոմի պրոդյուսեր լինել, քանի որ «Get Back»-ի ձայնագրման շրջանը «սարսափելի փորձառություն» էր, և նա «կարծում էր, որ խումբը դադարելու էր գոյություն ունենալ»։ Abbey Road-ի հիմնական ձայնագրման շրջանը մեկնարկեց 1969 թվականի հուլիսի 2-ին։ Լեննոնը, ով մերժել էր Մարթինի առաջարկած՝ երաժշտության «անընդհատ շարժման մեջ» ձևաչափը, ցանկանում էր, որ իր և ՄաքՔարթնիի երգերը ալբոմի տարբեր կողմերում ներկայացված լինեին։ Նախորդ ձևաչափը, որտեղ ալբոմի մի երեսին անհատական ձայնագրություններն էին, իսկ մյուսին՝ խառը, ՄաքՔարթնիի առաջարկած փոխզիջումն էր։ Հուլիսի 4-ին լույս տեսավ խմբի անդամներից մեկի առաջին սոլո երգը․ Լենոնի «Give Pecae a Chance»-ը։ 1969 թ.-ի օգոստոսի 20-ին թողարկված «I Want You (She's So Heavy)» սինգլի ամբողջական տարբերակը վերջին երգն էր, որում խմբի անդամները միասին էին։ Սեպտեմբերի 20-ին Լենոնն իր հեռանալու մասին հայտնեց խմբի մյուս անդամներին, սակայն համաձայնեց հրապարակայնորեն չհայտարարել՝ նոր ալբոմի վաճառքին չխոչընդոտելու համար։

Լենոնի հեռանալուց վեց օր անց թողարկված «Abbey Road» ալբոմն ընդամենը երեք ամսում 4 մլն․ օրինակ վաճառեց և շուրջ 17 շաբաթ գլխավորեց բրիտանական չարտերը։ Ալբոմի երկրորդ երգը՝ «Something» բալլադը, որպես առանձին սինգլ էր թողարկվել և դարձել Հարրիսոնի գրած միակ ստեղծագործությունը, որը ողջ խմբով էին կատարել ։ «Abbey Road»-ը տարատեսակ արձագանքներ ստացավ, սակայն, ընդհանուր առմամբ, դրանք դրական էին։ Ունտերբերգերն այս ալբոմը համարում է խմբի «կարապի երգը», որում համակցված են «ցանկացած ռոք ձայնագրության մեջ հնարավոր լավագույն հնչյունները»։ Երաժշտագետ և երգահան Յան ՄաքԴոնալդի կարծիքով, այն մի փոքր «քաոսային և երբեմն դատարրկ» է, չնայած՝ «համերաշխություն և համախմբվածություն» է քարոզում։ Մարթինn առանջնացրել է այս ալբոմը՝ որպես բոլոր ալբոմներից իր ամենասիրելին, մինչդեռ Լենոնի համար այն «մրցունակ», սակայն՝ «անկյանք» էր։ Ձայնագրման ինժեներ Էմերիքն էլ նշում է, որ ստուդիայում որոշակի տեխնիկական փոփոխությունների հետևանքով ձայնագրություններում հնչողությունն ավելի նուրբ ու «բարակ» է դարձել՝ մեծ հիասթափությունների առիթ տալով, քանի որ այդպես ալբոմը նմանվում է խմբի բոլոր նախորդ աշխատանքներին ու կորցնում ազդեցությունը։ 1970 թվականի հունվարի 3-ին, դեռ անավարտ «Get Back» ալբոմի համար մեկ այլ վերջին երգ ձայնագրվեց` Հարրիսոնի «I Me Mine»-ը։ Քլայնը ձայնագրման շրջանների ձայներիզները տվեց ամերիկյան պրոդյուսեր Ֆիլ Սպեկտորին, որը վերջերս Լեննոնի սոլո սինգլ «Instant Karma»-ի պրոդյուսերն էր։ Սպեկտորը ձայնագրված նյութերը խմբագրեց, վերափոխեց, իսկ մի քանիսը՝ վերաձայնագրեց։ ՄաքՔարթնին դժգոհ էր պրոդյուսերի մոտեցումից և, մասնավորապես, «The Long and Winding Road» երգի՝ չափից շատ նվագախմբային գործիքավորումից, որում 14 ձայն ունեցող երգչախումբ և 36 գործիքից բաղկացած նվագախումբ էին ներառված։ Նրա պահանջները, որպիսի երգում տեղի ունեցած բոլոր փոփոխությունները չեղալ համարվեին, անտեսվեցին, և 1970 թվականի ապրիլի 10-ին նա հանրային կերպով հայտարարեց խումբը լքելու մասին։ Դա նրա առաջին՝ իր անունը կրող ալբոմի թողարկումից ընդամենը մեկ շաբաթ առաջ էր։ Մայիսի 8-ին լույս տեսավ Սպեկտորի պրոդյուսերությամբ ստեղծված «Let It Be» ալբոմը։ Դրան ուղեկցող «The Long and Winding Road» սինգլը Բիթլզի վերջին երգն էր։ Այն թողարկվեց ԱՄՆ-ում, բայց ոչ Մեծ Բրիտանիայում։

Նույն ամսում լույս տեսավ նաև «Let It Be» վավերագրական ֆիլմը, որը հավակնում էր 1970 թվականի Academy մրցանակի արժանանալ՝ որպես լավագույն օրգինալ երգ։ Sunday Telegraph-ի քննադատ Պենելոպե Գիլլիանթն այն «շատ վատ, բայց հուզիչ ֆիլմ» անվանեց՝ «արդեն եղբայրներ դարձած տղաների՝ չծերացող, հանգստություն բերող և կատարյալ ընտանիքի բաժանման մասին»։ Որոշ տեսաբաններ մատնանշեցին, որ ֆիլմում նրանց կատարումներից շատերն ավելի լավ հնչողություն ունեին, քան հենց ալբոմների ձայնագրություններում։ Համարելով «Let It Be»-ն խմբի միակ ալբոմը, որը բացասական, որոշ դեպքերում թշնամական արձագանք է առաջացրել, Ունտերբերգերն այն «ամբողջապես թերագնահատված» է անվանում՝ առանձնացնելով «I've Got a Feeling»և «Dig a Pony», և ՄաքՔարթնիի ու Լենոնի համատեղ աշխատանք  «Let It Be», «Get Back» և «Two of Us» երգերը։ 1970 թվականի դեկտեմբերի 31-ին ՄաքՔարթնին հայց ներկայացրեց՝ լուծարելու Բիթլզի պայմանագրային համագործակցությունը։ Օրինական վեճերը շարունակվեցին անգամ խմբի բաժանումից հետո, իսկ լուծարումը ոչ պաշտոնական համարվեց մինչև 1974 թ.-ի դեկտեմբերի 29-ը, երբ Լեննոնը, որն այդ ընթացքում ընտանիքի հետ Ֆլորիդա հանգստի էր մեկնել, ստորագրեց խմբի միասնական աշխատանքի ավարտի մասին փաստաթուղթը։

American soul musician Billy Preston (pictured in 1971) was, for a short time, considered a fifth Beatle during the recording of Get Back.

Apple Corps building at 3 Savile Row, site of the Let It Be rooftop concert

1970–ականներ։ Բաժանումից հետո

Տե՛ս նաև՝ Collaborations between ex-Beatles

1970 թվականին խմբի բոլոր անդամները սոլո ալբոմներ թողարկեցին։ Նրանց սոլո ձայնագրությունները երբեմն ներառում էին մյուսների մեկ կամ մի քանի երգերը։ Միայն Ռինգո Սթարի «Սթար»-ն (1973) էր, որ սեփական երգերից բացի,  ներառում էր բոլոր չորս նախկին բիթլների երգերը։ 1971 թվականի օգոստոսին, Նյու-Յորքում, Սթարի մասնակցությամբ Հարրիսոնը Բանգլադեշին նվիրված համերգ ունեցավ։ Իսկ Լենոնն ու ՄաքՔարթնին 1974 թվականից սկսած այլևս չհամագործակցեցին։

1973 թվականին թողարկվեց 1962-1966 և 1967-1970 թվականների Քլայնի կազմած՝ Բիթլզի լավագույն հիթերն ընդգրկող  կրկնակի ալբոմը` Apple Records տարբերանշանով։ Առավել հայտնի որպես «Կարմիր ալբոմ» և «Կապույտ ալբոմ», դրանցից յուրաքանչյուրը մուլտի-պլատինե սերտիֆիկատ ստացավ ԱՄՆ-ում և պլատինե սերտիֆիկատ՝ Մեծ Բրիտանիայում։ 1972-1982 թվականների ընթացքում EMI/Capitol-ը, առանց նախկին բիթլների ներդիրի, խմբի լավագույն հիթերն ընդգրկող հավաքական ալբոմների շարք թողարկեց։ Դրանցից միակը, որում նախկինում չթողարկված երգեր էին ընդգրկված,The Beatles at the Hollywood Bowl-ն էր(1977)` խմբի առաջին, պաշտոնապես արված համերգային ձայնագրությունը, որը ներառում էր երկու ելույթ` 196 և 1965 թթ․ ամերիկյան շրջագայության ընթացքում։

Բիթլզի երաժշտությունն ու երկարատև համբավը գործնականորեն տարբեր ձևերով էին շահագործվում՝ հաճախնրանց ստեղծագործական հսկողությունից դուրս։ 1974 թվականի ապրիլին, Լոնդոնում կայացավ Վիլլի Ռուսսելլի հեղինակած «Փոլը, Ջոնը, Ջորջը, Ռինգոն, ինչպես նաև․․․ Բերթը» մյուզիքլի պրեմիերան, որտեղ ելույթ էր ունենում երգչուհի Բարբարա Դիքսոնը։ Այն ընդգրկում էր Լենոն-ՄաքՔարնի համագործակցության արդյունքում ստեղծված տասնմեկ և Հարրիսոնի հեղինակած մեկ երգ՝ «Here Comes the Sun»-ը։ Դժգոհելով իր երգի օգտագործման համար, Հարրիսոնը հրաժարվեց տալ իր թույլտվությունը։ Ավելի ուշ նույն տարում, վերսկսվեցին Բրոդվեյի խաղացանկից դուրս եկած «Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band on the Road»-ի ներկայացումները։ Իսկ «All This and World War II»-ը (1976) կինոնկար էր, որտեղ ններառված էին Բիթլզի երգերի քավր տարբերակները՝ Էլթոն Ջոնի, Քեյթ Մունի և Լոնդոնի սիմֆոնիկ նվագախմբի կատարմամբ։

Բրոդվեյի «Բիթլոմանիա» կոչվող մյուզիքլը, որը դեռևս չարտոնագրված էր, 1977 թվականին բեմ բարձրացվեց և դարձավ ճանաչված հինգ շրջագայություն ապահովող ներկայացում։ 1979 թվականին խումբը պրոդյուսերներին դատի տվեց՝ մի քանի միլիոն դոլարի վնաս հասցնելու համար։ «Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band» (1978) երաժշտական ֆիլմը, որտեղ Բի Ջիները և Փիթեր Ֆրամթոնն էին խաղում, ըստ Ինգամի առևտրային ձախողում էր և «գեղարվեստական ֆիասկո»։

1976 թվականի ապրիլի 24-ին, Saturday Night Live-ի ուղիղ հեռարձակման ժամանակ պրոդյուսեր Լորն Մայքլզը Բիթլզին երեք հազար դոլար առաջարկեց՝ իր շոուի ընթացքում վերամիավորվելու դիմաց։ Լեննոնը և ՄաքՔարթնին ուղիղ եթերին հետևում էին Լեննոնի նյույորքյան  բնակարանից, որն ընդամենը մի քանի քայլ հեռավորության վրա էր այն շենքից, որտեղից եթերը հեռարձակվում էր։ Գաղափարը նախկին բիթլներին դուր եկավ։ Նրանք շտապեցին ստուդիա, որտեղ Մայքլզին հանկարծակիի բերեցին՝ ընդունելով նրա առաջարկը, սակայն հաղորդման վերջում, բնականաբար, հրաժարվեցին։ 1976 թվակաի սեպտեմբերին համերգային հովանավոր Սիդ Բերնստեյնը թերթերի հայտարարությունների բաժնում ամբողջական էջ հատկացրեց հայտարարությանը, որով հրավիրում էր Բիթլզին միավորվել մի համերգի համար, որը կհավաքեր 230 միլիոն դոլլար՝ բարեգործության համար։ 1976 թվականի հունիսին ձեռնարկատեր Ալան Ամրոնը ստեցծեց Միջազգային հանձնաժողով՝ Բիթլզին վերամիավորելու նպատակով , դիմելով Բիթլզի՝ ամբողջ աշխարհի երկրպագուներին ուղարկել մեկ դոլլար, որից հետո առաջարկել գումարը խմբի անդամներին՝ վերամիավորվելու համար։ 1977 թվականի Հունվարին Ամրոնը համագործակցեց բռնցքամարտ Մուհամեդ Ալիի հետ՝ Բիթլզի միավորման առաջարկով, որը կօգներ տսեղծել 200դոլլարանոց բարեգործական ֆոնդ։ 1978 թվականի մարտին Փրոջեքթ Ինթըրսփիք կոչվող բնապահպանական մի խումբ հայտարարություն տարածեց մեդիայով, որ նրանք պլանավորում են համերգ` կետերի որսը կանխող փորձերի համար գումար հավաքելու նպատակով։ Խումբը ենթադրեց,որ Բիթլզը կմասնակցի ։

1980-ականներ

1980 թվականին Ջոն Լեննոնի սպանությունից հետո, Հարրիսոնը, նրա հիշատակին նոր բառեր գրեց նրա «All Those Years Ago» երգի համար։ 1981 թվականի մայիսին թողարկվեց երգը, որում Սթարը հարվածային գործիքներ էր նվագում, իսկ ՄաքՔարթնին ու իր կինը՝ Լինդան, բեք-վոկալային հատվածն էին կատարում։ ՄաքՔարթնիի հարգանքի տուրքը՝  «Here Today»-ը, թողարկվեց 1982 թվականին՝ նրա «Tug of War» ալբոմում։ 1987 թ.-ին Հարրիսոնի «Cloud Nine» ալբոմում տեղ գտավ "When We Was Fab" երգը, որը Բիթլոմանիայի ժամանակաշրջանի մասին էր։

1987 թվականին, երբ  EMI-ին և Apple Corps-ը թողարկեցին Բիթլզի ստուդիական ալբոմները, նրանց երգացանկն ամբողջ աշխարհում չափանիշի էր վերածվել։ Բոլոր երգերը, որոնք չէին հայտնվել ալբոմներում, հավաքվեցին և ներառվեցին «Past Masters» (1988) նոր ալբոմում։ Բացառությամբ «Կարմիր» և «Կապույտ» ալբոմների, EMI-ին իր երգացանկից հեռացրեց Բիթլզի բոլոր մյուս հավաքածուները՝ ներառյալ Hollywood Bowl-ի ձայնագրությունը։

1988 թվականին Բիթլզն ընդգրկվեց Ռոքնռոլի Փառքի շարքում։ Հարրիսոնը և Սթարն այդ միջոցառմանը ներկա էին Ջոն Լեննոնի այրու՝ Յոկո Օնոյի և նրա երկու որդիների՝ Ջուլիանի և Շենի հետ։ ՄաքՔարթնին հրաժարվեց ներկա գտնվել, նշելով, որ կան որոշակի «գործնական տարաձայնություններ», որոնք կստիպեն իրեն իսկական «կեղծ հիպոկրատ» զգալ, որը շարունակ ժպտում է ու բոլորին ձեռքով անում։ Հջորդող տարում, EMI/Capitol-ը դադարեցրեց խմբի՝ հեղինակային իրավունքի վերաբերյալ մեկ տասնամյակ ձգվող դատական գործընթացը՝ ճանապարհ բացելով նախկինում չհրապարակված կոմերցիոն նյութերի թողարկման համար։

1990-ականներ

1994 թվականին, BBC-ի ուղիղ եթերում հայտնվեցին տասնյոթ տարվա ընթացքում Բիթլզի առաջին չհրապարակված ելույթները։ Նույն տարում ՄաքՔարթնին, Հարրիսոնը և Սթարը համագործակցեցին «Անթոլոգիա» կոչվող ծրագրի շրջանակում։ Այն 1970 թվականին՝ Apple Corps-ի տնօրեն Նայլ Ասպինալի ղեկավարությամբ սկսված «Երկար և քամոտ ճանապարհ» վավերագրական ֆիլմի աշխատանքների եզրափակիչ մասն էր։ Պատմությունը խմբի անդամների բառերով ներկայացնելով, «Անթոլոգիա» ծրագիրն ընդգրկում էր Բիթլզի մի շարք չհրապարակված ձայնագրություններ։ Բացի այդ, ՄաքՔարթնին, Հարրիսոնը և Սթարը Լենոնի՝ 1970-ականներին ձայնագրած երգերից մի քանիսին գործիքային ու վոկալային նոր մասեր էին ավելացրել։

1995-1996 թվականներին արդեն պատրաստ էր ծրագրի մինի հեռուստատեսային տարբերակը՝ բաղկացած 8-մասանի վիդեոշարքից, որը ներառում էր նաև Կլաուս Վորմանի ստեղծագործական աշխատանքները։ Լենոնի դեմո ձայնագրությունների վրա հիմնված երկու երգերը՝  «Free as a Bird»-ը «Real Love»-ը, թողարկվեցին որպես Բիթլզի նոր սինգլներ։  Թողակումները առևտրային հաջողություն ունեցան, իսկ հեռուստատեսային շարքը մոտավորապես 400 մլն․ դիտում ունեցավ։1999 թվականին, համընկնելով «Yellow Submarine» ֆիլմի վերահրապարակման հետ, թողարկվեց նոր՝ «Yellow Submarine Soundtrack» երգը։

2000-ականներ

«The Beatles' 1» ալբոմը, որը խմբի՝ բրիտանական և ամերկյան թիվ մեկ հիթերի հավաքածուն էր, թողարկվեց 2000 թվականի նոյեմբերի 13-ին։ Այն դարձավ բոլոր ժամանակների ամենաարագ վաճառված ալբոմը՝ հենց առաջին շաբաթում վաճառելով 3․3 մլն․ օրինակ, իսկ մեկ ամսում՝ 13 մլն․։ Առնվազն 28 երկրներում այն գլխավորեց ալբոմների չարտերը։ 2009 թվականի ապրիլին այն ողջ աշխարհում արդեն վաճառել էր 31 մլն․ օրինակ, և ԱՄՆ-ում դարձել տասնամյակի ամենալավ վաճառվող ալբոմը։

2001 թվականի նոյեմբերին, թոքերի մետաստազային քաղցկեղից մահացավ Ջորջ Հարրիսոնը։ ՄաքՔարթնին և Սթարրը երաժիշտների շարքում էին․ ովքեր մասնակցեցին «Համերգ՝ նվիրված Ջորջին»-ին՝ կազմակերպված Էրիկ Քլեփթոնի և Հարրիսոնի այրու՝ Օլիվիայի կողմից։ Այդ միջոցառումը տեղի ունեցավ Royal Albert համերգասրահում՝ Հարիսոնի մահվան առաջին տարելիցին։

2003 թվականին թողարկվեց «Let It Be» ալբոմի վերափոխված՝ «Let It Be...Naked» տարբերակը՝ ՄաքՔարթնիի ղեկավարությամբ։ Նոր տարբերակի հիմնական տարբերություններից մեկը սկզբնական լարային գործիքավորման բացակայությունն էր։ Մեծ Բրիտանիայում և Ամերիկայում այն թոփ տասը լավագույն ալբոմների ցանկում էր։ 1964 թվականից 1965-ը թողարկվեց ալբոմի փոփոխված ամերիկյան տարբերակը՝ ինչպես ձայնասկավառակով, այնպես էլ վինիլային պնակով 2004-ին և2006-ին։

Շուտով Ջորջ Մարտինը և իր որդի Գիլեն ստեղծեցին խմբի ավելի քան 130  ձայնագրության թարմացված ռեմիքս տարբերակները նոր՝ «Love» ալբոմում։ Ալբոմը թողարկվեց նոյեմբերին, երբ ՄաքՔարթնին բուռն քննարկումների մեջ էր՝ այն հույսով, որ 1967 թվականին Abbey Road-ում արված «Carnival Of Light» ձայնագրությունը պաշտոնական ողարկում կունենա։ 2009 թվականի ապրիլին բացառիկ ելույթ տեղի ունեցավ՝ երկու նախկին բիթլների՝ ՄաքՔարթնիի և Ռինգո Սթարի մասնակցությամբ, Նյու Յորքի Radio City երաժշտական համերգասրահում։ Միասին նրանք երեք երգ կատարեցին։

2009 թվականի սեպտեմբերին 9-ին, չորս տարի տևած  թվայնացման պրոցեսից հետո, Բիթլի ամբողջական արխիվը վերահրատարակվեց։ Կոմպակտ ձայնասկավառակի տեսքով թողարկվեցին անգլիական ստուդիական բոլոր 12 ալբոմների ստերեո տարբերակները, այդ թվում նաև «Magical Mystery Tour»-ը և «Past Masters'» հավաքածուն։  Համեմատելով նոր թողարկված տարբերակները 1987 թվականի ձայնասկավառակների հետ, որոնք լայնորեն քննադատվել էին մաքրության ու դինամիզմի  բացակայության համար, Դեննի Էքսլեսթոնը գրում է․ «Վերամշակված վոկալային հատվածներն ավելի մաքուր և բնական են հնչում»։ Երկրորդ տարբերակը՝ «The Beatles in Mono»-ն, ընդգրկում էր Բիթլզի՝ 1965 թվականին թողարկած ալբոմի վերամշակված տարբերակը, ինչպես նաև «Help!»-ը և «Rubber Soul»-ը (որը Մարտինը ռեմիքս էր արել 1987 թվականին լույս տեսնող տարբերակի համար): Նույն օրը թողարկվեց նաև «The Beatles:Rock Band» երաժշտական համակարգչային խաղը։ 2009 թվականի դեկտեմբերին, սահմանափակ քանակությամբ պաշտոնապես թողարկվեց խմբի արխիվը՝ FLAC և MP3 ձևաչափերով։

2010-ականներ

Երկարատև թագավորական անհամաձայնությունների շնորհիվ Բիթլզն օնլայն երաժշտական ծառայությունների հետ գործարք կատարած խոշոր արտիստների մեջ վերջիիներից էր: Մյուս անհամաձայնությունը, որը բխում էր«Apple» անվան օգտագործման հետ կապված Apple Corps-ի և Apple Inc.-ի՝ iTunes-ի սեփականատերերի հետ վիճաբանությունից, , նույնպես մասամբ պատասխանատու էր հետաձգման համար, չնայած 2008 թվականին ՄաքՔարթնին պնդեց, որ հիմնական խոչընդոտը, որպիսի Բիթլզի ցանկը հասանելի դառնա օնլայն, այն էր, որ «EMI-ն ուզում էր մի բան, որը մենք պատրաստ չէինք տալ նրան». 2010 թվականին տասներեք Բիթլզ ստուդիո ալբոմների պաշտոնական լավագույն շարքը, Past Masters և «Կարմիր և կապույտ» լավագույն հիթերի ալբոմները հասանելի դարձան iTunes-ում: 2012 թվականին EMI-ի ձայնագրած երաժշտական մշակումերը վաճառվեցին Universal Music Group-ին: Որպիսի Universal Music-ը ձեռք բերի EMI-ը՝ Եվրոպական Միությունը, անհիմն պատճառներով, ստիպեց EMI-ին կրկնօրինակել արժեքները՝ ներառելով Պարլոֆոնին: Յունիվերսալին թույլ տրվեց պահել Բիթլզի ձայնագրված երաժշտական կատալոգը, որն իրագործվել էր Capitol Records-ի կոմից՝ իր՝ Capitol Music Group-ի բաժանման ներքո: Բիթլզի ամբողջական ալբոմի օրիգինալ կատալոգը նաև վերաթողարկվել է ձայնապնակով 2012 թվականին՝ հասանելի և՛ անհատական ձևով, և՛ որպես ընդանրացված հավաքածու:

2013 թվականին ԲիԲիՍի-ի ձայնագրություւների երկրորդ հատորը, որը վերնագրված էր On Air – Live at the BBC Volume 2, թողարկվեց: Այդ դեկտեմբերին Բիթլզի ձայնագրությունների մեկ այլ թողարկում եղավ iTunes-ով: Հավաքածուն, որը վերնագրված էր The Beatles Bootleg Recordings 1963, հնարավորություն ուներ ձեռք բերել 70-ամյա հեղինակային իրավունքի տարածումը այն երգերի վրա, որոնք ամենաքիչը մեկ անգամ հրապարակվել էին մինչ 2013 թվականի ավարտը:Apple Records-ը թողարկեց ձայնագրությունները դեկտեմբերի 17-ին՝ կանխելով դրանց հասարակական տիրույթում հայտնվելը և հեռացրեց դրանք iTunes-ից նույն օրը: Երկրպագունների արձագանքները թողարկմանը տարբեր էին: Բլոգերներից մեկն ասել էր. «Բիթլզի ժրաջան կոլեկցիոններները, ովքեր փորձում են ձեռք բերել ամեն ինչ, արդեն կունենան այս թողարկումները:

2014 թվականի հունվարի26-ին ՄաքՔարթնին և Սթարը միասին ելույթ ունեցան 56-րդ ամենամյա Գրեմմի մրցանակաբաշխությանը, որն անցկացվում էր Լոս Անջելեսի Սթեյպլզ Սենթրում: Հաջորդ օրը The Night That Changed America: A Grammy Salute to The Beatles հեռուստատեսային հատուկ թողարկումը արձակվեց Լոս Անջելեսի Քնվենշն Սենթրի ՈՒեսթ Հոլլում: Հատուկ թողարկումը ներառում էր Բիթլզի երգերը ժամանակակից աստղերի կատարմամբ, ինչպես նաև՝ ՄաքՔարթնիի և Սթարի, արխիվային տեսանյութեր, հարցազրույցներ՝ երկու կենդանի մնացած նախկին Բիթլզականնների հետ, որոնք իրականացվել էին Դեյվիդ Լեթերմենի կողմից Էդ Սալիվըն թատրոնում:

2015 թվականի դեկտեմբերին Բիթլզը թողարկեց իր հավաքածուն`տարածելու այն տարբեր երաժշտություն տարածող ծառայությունների միջոցով: 2017 թվականի մայիսի 18-ին Սիրիուս ԻքսԵմ ռադիոն մեկնարկեց 27/4 ռադիո ալիքը՝ Բիթլզի ալիքը: Մեկ շաբաթ անց «Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band»-ը վերաթողարկվեց նոր ձայնային միքսերով և չթողարկված նյութերով՝ ալբոմի 50-րդ տարելիցի համար: Մնանատիպ մի ընդանրացված հավաքածու Բիթլզի համար՝ խմբի 1968-ի կրկնակի ալբոմը, թողարկվեց 2018 թվականի նոյեմբերին:

Երաժշական ոճը և զարգցումը

Տե՛ս նաև՝ Lennon–McCartney

In Icons of Rock: An Encyclopedia of the Legends Who Changed Music Forever, Scott Schinder and Andy Schwartz describe the Beatles' musical evolution:

In their initial incarnation as cheerful, wisecracking moptops, the Fab Four revolutionised the sound, style, and attitude of popular music and opened rock and roll's doors to a tidal wave of British rock acts. Their initial impact would have been enough to establish the Beatles as one of their era's most influential cultural forces, but they didn't stop there. Although their initial style was a highly original, irresistibly catchy synthesis of early American rock and roll and R&B, the Beatles spent the rest of the 1960s expanding rock's stylistic frontiers, consistently staking out new musical territory on each release. The band's increasingly sophisticated experimentation encompassed a variety of genres, including folk-rock, country, psychedelia, and baroque pop, without sacrificing the effortless mass appeal of their early work.

In The Beatles as Musicians, Walter Everett describes Lennon and McCartney's contrasting motivations and approaches to composition: "McCartney may be said to have constantly developed – as a means to entertain – a focused musical talent with an ear for counterpoint and other aspects of craft in the demonstration of a universally agreed-upon common language that he did much to enrich. Conversely, Lennon's mature music is best appreciated as the daring product of a largely unconscious, searching but undisciplined artistic sensibility."

Ian MacDonald describes McCartney as "a natural melodist – a creator of tunes capable of existing apart from their harmony". His melody lines are characterised as primarily "vertical", employing wide, consonant intervals which express his "extrovert energy and optimism". Conversely, Lennon's "sedentary, ironic personality" is reflected in a "horizontal" approach featuring minimal, dissonant intervals and repetitive melodies which rely on their harmonic accompaniment for interest: "Basically a realist, he instinctively kept his melodies close to the rhythms and cadences of speech, colouring his lyrics with bluesy tone and harmony rather than creating tunes that made striking shapes of their own." MacDonald praises Harrison's lead guitar work for the role his "characterful lines and textural colourings" play in supporting Lennon and McCartney's parts, and describes Starr as "the father of modern pop/rock drumming".

Influences

The band's earliest influences include Elvis Presley, Carl Perkins, Little Richard and Chuck Berry. During the Beatles' co-residency with Little Richard at the Star-Club in Hamburg, from April to May 1962, he advised them on the proper technique for performing his songs. Of Presley, Lennon said, "Nothing really affected me until I heard Elvis. If there hadn't been Elvis, there would not have been the Beatles."

Other early influences include Buddy Holly, Eddie Cochran, Roy Orbison and the Everly Brothers. The Beatles continued to absorb influences long after their initial success, often finding new musical and lyrical avenues by listening to their contemporaries, including Bob Dylan, the Who, Frank Zappa, the Lovin' Spoonful, the Byrds and the Beach Boys, whose 1966 album Pet Sounds amazed and inspired McCartney. Referring to the Beach Boys' creative leader, Martin later stated: "No one made a greater impact on the Beatles than Brian [Wilson]." Ravi Shankar, with whom Harrison studied for six weeks in India in late 1966, had a significant effect on his musical development during the band's later years.

Genres

Originating as a skiffle group, the Beatles quickly embraced 1950s rock and roll and helped pioneer the Merseybeat genre, and their repertoire ultimately expanded to include a broad variety of pop music. Reflecting the range of styles they explored, Lennon said of Beatles for Sale, "You could call our new one a Beatles country-and-western LP", while Gould credits Rubber Soul as "the instrument by which legions of folk-music enthusiasts were coaxed into the camp of pop".

A Höfner "violin" bass guitar and Gretsch Country Gentleman guitar, models played by McCartney and Harrison, respectively; the Vox AC30 amplifier behind them is the model the Beatles used during performances in the early 1960s.

Although the 1965 song "Yesterday" was not the first pop record to employ orchestral strings, it marked the group's first recorded use of classical music elements. Gould observes: "The more traditional sound of strings allowed for a fresh appreciation of their talent as composers by listeners who were otherwise allergic to the din of drums and electric guitars." They continued to experiment with string arrangements to various effect; Sgt. Pepper's "She's Leaving Home", for instance, is "cast in the mold of a sentimental Victorian ballad", Gould writes, "its words and music filled with the clichés of musical melodrama".

The band's stylistic range expanded in another direction with their 1966 B-side "Rain", described by Martin Strong as "the first overtly psychedelic Beatles record". Other psychedelic numbers followed, such as "Tomorrow Never Knows" (recorded before "Rain"), "Strawberry Fields Forever", "Lucy in the Sky with Diamonds" and "I Am the Walrus". The influence of Indian classical music was evident in Harrison's "The Inner Light", "Love You To" and "Within You Without You" – Gould describes the latter two as attempts "to replicate the raga form in miniature".

Innovation was the most striking feature of their creative evolution, according to music historian and pianist Michael Campbell: "'A Day in the Life' encapsulates the art and achievement of the Beatles as well as any single track can. It highlights key features of their music: the sound imagination, the persistence of tuneful melody, and the close coordination between words and music. It represents a new category of song – more sophisticated than pop ... and uniquely innovative. There literally had never before been a song – classical or vernacular – that had blended so many disparate elements so imaginatively." Philosophy professor Bruce Ellis Benson agrees: "the Beatles ... give us a wonderful example of how such far-ranging influences as Celtic music, rhythm and blues, and country and western could be put together in a new way."

Author Dominic Pedler describes the way they crossed musical styles: "Far from moving sequentially from one genre to another (as is sometimes conveniently suggested) the group maintained in parallel their mastery of the traditional, catchy chart hit while simultaneously forging rock and dabbling with a wide range of peripheral influences from country to vaudeville. One of these threads was their take on folk music, which would form such essential groundwork for their later collisions with Indian music and philosophy." As the personal relationships between the band members grew increasingly strained, their individual tastes became more apparent. The minimalistic cover artwork for the White Album contrasted with the complexity and diversity of its music, which encompassed Lennon's "Revolution 9" (whose musique concrète approach was influenced by Yoko Ono), Starr's country song "Don't Pass Me By", Harrison's rock ballad "While My Guitar Gently Weeps", and the "proto-metal roar" of McCartney's "Helter Skelter".

Contribution of George Martin

Martin (second from right) in the studio with the Beatles in the mid-1960s

George Martin's close involvement in his role as producer made him one of the leading candidates for the informal title of the "fifth Beatle". He applied his classical musical training in various ways, and functioned as "an informal music teacher" to the progressing songwriters, according to Gould. Martin suggested to a sceptical McCartney that the arrangement of "Yesterday" should feature a string quartet accompaniment, thereby introducing the Beatles to a "hitherto unsuspected world of classical instrumental colour", in MacDonald's description. Their creative development was also facilitated by Martin's willingness to experiment in response to their suggestions, such as adding "something baroque" to a particular recording. In addition to scoring orchestral arrangements for recordings, Martin often performed on them, playing instruments including piano, organ and brass.

Collaborating with Lennon and McCartney required Martin to adapt to their different approaches to songwriting and recording. MacDonald comments, "while [he] worked more naturally with the conventionally articulate McCartney, the challenge of catering to Lennon's intuitive approach generally spurred him to his more original arrangements, of which 'Being for the Benefit of Mr. Kite!' is an outstanding example." Martin said of the two composers' distinct songwriting styles and his own stabilising influence:

Compared with Paul's songs, all of which seemed to keep in some sort of touch with reality, John's had a psychedelic, almost mystical quality ... John's imagery is one of the best things about his work – 'tangerine trees', 'marmalade skies', 'cellophane flowers' ... I always saw him as an aural Salvador Dalí, rather than some drug-ridden record artist. On the other hand, I would be stupid to pretend that drugs didn't figure quite heavily in the Beatles' lives at that time ... they knew that I, in my schoolmasterly role, didn't approve ... Not only was I not into it myself, I couldn't see the need for it; and there's no doubt that, if I too had been on dope, Pepper would never have been the album it was. Perhaps it was the combination of dope and no dope that worked, who knows?

Harrison echoed Martin's description of his stabilising role: "I think we just grew through those years together, him as the straight man and us as the loonies; but he was always there for us to interpret our madness – we used to be slightly avant-garde on certain days of the week, and he would be there as the anchor person, to communicate that through the engineers and on to the tape."

In the studio

Տե՛ս նաև՝ The Beatles' recording technology

Making innovative use of technology while expanding the possibilities of recorded music, the Beatles urged experimentation by Martin and his recording engineers. Seeking ways to put chance occurrences to creative use, accidental guitar feedback, a resonating glass bottle, a tape loaded the wrong way round so that it played backwards – any of these might be incorporated into their music. Their desire to create new sounds on every new recording, combined with Martin's arranging abilities and the studio expertise of EMI staff engineers Norman Smith, Ken Townsend and Geoff Emerick, all contributed significantly to their records from Rubber Soul and, especially, Revolver onwards. Along with innovative studio techniques such as sound effects, unconventional microphone placements, tape loops, double tracking and vari-speed recording, the Beatles augmented their songs with instruments that were unconventional in rock music at the time. These included string and brass ensembles as well as Indian instruments such as the sitar in "Norwegian Wood" and the swarmandal in "Strawberry Fields Forever". They also used novel electronic instruments such as the Mellotron, with which McCartney supplied the flute voices on the "Strawberry Fields Forever" intro, and the clavioline, an electronic keyboard that created the unusual oboe-like sound on "Baby, You're a Rich Man".

Legacy

Հիմնական հոդված՝ Cultural impact of the Beatles

Former Rolling Stone associate editor Robert Greenfield compared the Beatles to Picasso, as "artists who broke through the constraints of their time period to come up with something that was unique and original ... [I]n the form of popular music, no one will ever be more revolutionary, more creative and more distinctive..." The British poet Philip Larkin described their work as "an enchanting and intoxicating hybrid of Negro rock-and-roll with their own adolescent romanticism", and "the first advance in popular music since the War". They not only sparked the British Invasion of the US, they became a globally influential phenomenon as well. From the 1920s, the United States had dominated popular entertainment culture throughout much of the world, via Hollywood movies, jazz, the music of Broadway and Tin Pan Alley and, later, the rock and roll that first emerged in Memphis, Tennessee. The Beatles are regarded as British cultural icons, with young adults from abroad naming the band among a group of people that they most associated with UK culture.

Their musical innovations and commercial success inspired musicians worldwide. Many artists have acknowledged the Beatles' influence and enjoyed chart success with covers of their songs. On radio, their arrival marked the beginning of a new era; in 1968 the programme director of New York's WABC radio station forbade his DJs from playing any "pre-Beatles" music, marking the defining line of what would be considered oldies on American radio. They helped to redefine the album as something more than just a few hits padded out with "filler", and they were primary innovators of the modern music video. The Shea Stadium show with which they opened their 1965 North American tour attracted an estimated 55,600 people, then the largest audience in concert history; Spitz describes the event as a "major breakthrough ... a giant step toward reshaping the concert business". Emulation of their clothing and especially their hairstyles, which became a mark of rebellion, had a global impact on fashion.

According to Gould, the Beatles changed the way people listened to popular music and experienced its role in their lives. From what began as the Beatlemania fad, the group's popularity grew into what was seen as an embodiment of sociocultural movements of the decade. As icons of the 1960s counterculture, Gould continues, they became a catalyst for bohemianism and activism in various social and political arenas, fuelling movements such as women's liberation, gay liberation and environmentalism. According to Peter Lavezzoli, after the "more popular than Jesus" controversy in 1966, the Beatles felt considerable pressure to say the right things and "began a concerted effort to spread a message of wisdom and higher consciousness".

Other commentators such as Mikal Gilmore and Todd Leopold have traced the inception of their socio-cultural impact earlier, interpreting even the Beatlemania period, particularly on their first visit to the United States, as a key moment in the development of generational awareness. Referring to their appearance on the Ed Sullivan Show Leopold states: "In many ways, the Sullivan appearance marked the beginning of a cultural revolution...The Beatles were like aliens dropped into the United States of 1964". According to Gilmore:

Elvis Presley had shown us how rebellion could be fashioned into eye-opening style; the Beatles were showing us how style could have the impact of cultural revelation – or at least how a pop vision might be forged into an unimpeachable consensus.

Awards and achievements

Տե՛ս նաև՝ List of awards and nominations received by the Beatles

In 1965, Queen Elizabeth II appointed Lennon, McCartney, Harrison and Starr Members of the Order of the British Empire (MBE). The film Let It Be (1970) won the 1971 Academy Award for Best Original Song Score. The recipients of seven Grammy Awards and fifteen Ivor Novello Awards, the Beatles have been awarded six Diamond albums, as well as 24 Multi-Platinum albums, 39 Platinum albums and 45 Gold albums in the United States. In the UK, the Beatles have four Multi-Platinum albums, four Platinum albums, eight Gold albums and one Silver album. They were inducted into the Rock and Roll Hall of Fame in 1988.

The best-selling band in history, the Beatles have sold more than 800 million physical and digital albums as of 2013. They have had more number-one albums on the UK charts, fifteen, and sold more singles in the UK, 21.9 million, than any other act. In 2004, Rolling Stone ranked the Beatles as the best artist of all time. They ranked number one on Billboard magazine's list of the all-time most successful Hot 100 artists, released in 2008 to celebrate the US singles chart's 50th anniversary. As of 2017, they hold the record for most number-one hits on the Billboard Hot 100, with twenty. The Recording Industry Association of America certifies that the Beatles have sold 178 million units in the US, more than any other artist. They were collectively included in Time magazine's compilation of the twentieth century's 100 most influential people. In 2014, they received the Grammy Lifetime Achievement Award.

On January 16, beginning from 2001, people celebrate the World Beatles Day under UNESCO. This date has direct relation to the opening of The Cavern Club in 1957.

Members

Հավելյալ տեղեկություն՝ List of members of bands featuring members of the Beatles

Principal members John Lennon – vocals, rhythm and lead guitar, keyboards, harmonica, bass guitar (1960–1969) Paul McCartney – vocals, bass guitar, rhythm and lead guitar, keyboards, drums (1960–1970) George Harrison – lead and rhythm guitar, vocals, sitar, keyboards, bass guitar (1960–1970) Ringo Starr – drums, percussion, vocals (1962–1970)

Early members Pete Best – drums, vocals (1960–1962) Stuart Sutcliffe – bass guitar, vocals (1960–1961) Chas Newby – bass guitar (1960–1961) Norman Chapman – drums (1960) Tommy Moore – drums (1960) Touring musician Jimmie Nicol – drums (1964)

Timeline

Discography

Հիմնական հոդված՝ The Beatles discography

Տե՛ս նաև՝ List of songs recorded by the Beatles

Հավելյալ տեղեկություն՝ The Beatles' recording sessions և The Beatles bootleg recordings

• Please Please Me (1963)
• With the Beatles (1963)
• A Hard Day's Night (1964)
• Beatles for Sale (1964)
• Help! (1965)
• Rubber Soul (1965)
• Revolver (1966)
• Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band (1967)
• Magical Mystery Tour (1967)
• The Beatles ("The White Album", 1968)
• Yellow Submarine (1969)
• Abbey Road (1969)
• Let It Be (1970)

The above albums were reissued on CD in 1987, followed by the 1988 compilations Past Masters – Volume One and Past Masters – Volume Two, which collected all of the Beatles' non-album singles plus the 1964 EP Long Tall Sally and a few other rarities that were commercially available in the 1960s.

See also

• Anthology 1 (1995), Anthology 2 (1996) and Anthology 3 (1996)
• Discographies of John Lennon, Paul McCartney, George Harrison and Ringo Starr
• Lennon and McCartney's non-Beatles songs
• Collaborations between ex-Beatles

Song catalogue

Through 1969, the Beatles' catalogue was published almost exclusively by Northern Songs Ltd., a company formed in February 1963 by music publisher Dick James specifically for Lennon and McCartney, though it later acquired songs by other artists. The company was organised with James and his partner, Emmanuel Silver, owning a controlling interest, variously described as 51% or 50% plus one share. McCartney had 20%. Reports again vary concerning Lennon's portion – 19 or 20% – and Brian Epstein's – 9 or 10% – which he received in lieu of a 25% band management fee.

In 1965, the company went public. Five million shares were created, of which the original principals retained 3.75 million. James and Silver each received 937,500 shares (18.75% of 5 million); Lennon and McCartney each received 750,000 shares (15%); and Epstein's management company, NEMS Enterprises, received 375,000 shares (7.5%). Of the 1.25 million shares put up for sale, Harrison and Starr each acquired 40,000. At the time of the stock offering, Lennon and McCartney renewed their three-year publishing contracts, binding them to Northern Songs until 1973.

Harrison created Harrisongs to represent his Beatles compositions, but signed a three-year contract with Northern Songs that gave it the copyright to his work through March 1968, which included "Taxman" and "Within You Without You". The songs on which Starr received co-writing credit before 1968, such as "What Goes On" and "Flying", were also Northern Songs copyrights. Harrison did not renew his contract with Northern Songs when it ended, signing instead with Apple Publishing while retaining the copyright to his work from that point on. Harrisongs thus owns the rights to his later Beatles songs such as "While My Guitar Gently Weeps" and "Something". That year, as well, Starr created Startling Music, which holds the rights to his Beatles compositions, "Don't Pass Me By" and "Octopus's Garden".

In March 1969, James arranged to sell his and his partner's shares of Northern Songs to the British broadcasting company Associated Television (ATV), founded by impresario Lew Grade, without first informing the Beatles. The band then made a bid to gain controlling interest by attempting to work out a deal with a consortium of London brokerage firms that had accumulated a 14% holding. The deal collapsed over the objections of Lennon, who declared, "I'm sick of being fucked about by men in suits sitting on their fat arses in the City." By the end of May, ATV had acquired a majority stake in Northern Songs, controlling nearly the entire Lennon–McCartney catalogue, as well as any future material until 1973. In frustration, Lennon and McCartney sold their shares to ATV in late October 1969.

In 1981, financial losses by ATV's parent company, ACC, led it to attempt to sell its music division. According to authors Brian Southall and Rupert Perry, Grade contacted McCartney, offering ATV Music and Northern Songs for $30 million. According to an account McCartney gave in 1995, he met with Grade and explained he was interested solely in the Northern Songs catalogue, if Grade were ever willing to "separate off" that portion of ATV Music. Soon afterwards, Grade offered to sell him Northern Songs for £20 million, giving the ex-Beatle "a week or so" to decide. By McCartney's account, he and Ono countered with a £5 million bid that was rejected. According to reports at the time, Grade refused to separate Northern Songs, and turned down an offer of £21–25 million from McCartney and Ono for ATV Music. In 1982, ACC as a whole was sold to Australian business magnate Robert Holmes à Court for £60 million.

Three years later, Michael Jackson purchased ATV for a reported $47.5 million. The acquisition gave him control over the publishing rights to more than 200 Beatles songs, as well as 40,000 other copyrights. In 1995, in a deal that earned him a reported $110 million, Jackson merged his music publishing business with Sony, creating a new company, Sony/ATV Music Publishing, in which he held a 50% stake. The merger made the new company, then valued at over half a billion dollars, the third largest music publisher in the world. In 2016, Sony acquired Jackson's share of Sony/ATV from the Jackson estate for $750 million.

Despite the lack of publishing rights to most of their songs, Lennon's estate and McCartney continue to receive their respective shares of the writers' royalties, which together are 33¹⁄₃% of total commercial proceeds in the US and which vary elsewhere around the world between 50 and 55%. Two of Lennon and McCartney's earliest songs – "Love Me Do" and "P.S. I Love You" – were published by an EMI subsidiary, Ardmore & Beechwood, before they signed with James. McCartney acquired their publishing rights from Ardmore in the mid-1980s, and they are the only two Beatles songs owned by McCartney's company MPL Communications.

On 18 January 2017, McCartney filed a suit in the United States district court against Sony/ATV Music Publishing seeking to reclaim ownership of his share of the Lennon–McCartney song catalogue beginning in 2018. Under US copyright law, for works published before 1978 the author can reclaim copyrights assigned to a publisher after 56 years. McCartney and Sony agreed to a confidential settlement in June 2017.

Selected filmography

Հիմնական հոդված՝ The Beatles in film

Fictionalised, starring the Beatles

• A Hard Day's Night (1964)
• Help! (1965)
• Magical Mystery Tour (1967)
• Yellow Submarine (1968) (animation, includes brief cameo)

Documentaries

• The Beatles at Shea Stadium (1966)
• Let It Be (1970)
• The Compleat Beatles (1982)
• It Was Twenty Years Ago Today (1987) (about Sgt. Pepper)
• The Beatles Anthology (1995)
• The Beatles: Eight Days a Week (2016) (about Beatlemania and touring years)

Concert tours

Հիմնական հոդված՝ List of the Beatles' live performances

1963

• 1963 UK tours (winter–autumn)
• The Beatles Winter 1963 Helen Shapiro Tour
• Spring 1963 Tommy Roe/Chris Montez UK tour
• Roy Orbison/The Beatles Tour
• Autumn 1963 Sweden tour

1964

• Winter 1964 North American tour
• Spring 1964 UK tour
• The Beatles' 1964 world tour

1965

• The Beatles' 1965 European tour
• The Beatles' 1965 US tour
• The Beatles' 1965 UK tour

1966

• The Beatles' 1966 tour of Germany, Japan and the Philippines
• The Beatles' 1966 US tour

Sources

• Aswad, Jem (16 November 2010). «Beatles End Digital Boycott, Catalog Now on iTunes». Rolling Stone. New York. Վերցված է 17 November 2010-ին. {{cite news}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Austerlitz, Saul (2007). Money for Nothing: A History of the Music Video, from The Beatles to The White Stripes. Ann Arbor: University of Michigan Press. ISBN 978-0-7119-7520-0. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Badman, Keith (1999). The Beatles After the Breakup 1970–2000: A Day-by-Day Diary (2001 ed.). London: Omnibus. ISBN 978-0-7119-8307-6. Վերցված է 31 March 2014-ին. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• «George Harrison Dies». BBC News. 30 November 2001. Արխիվացված է օրիգինալից 4 September 2009-ին. Վերցված է 27 September 2009-ին. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
• «60s Season – Documentaries». BBC Radio 2. Վերցված է 25 July 2009-ին.
• The Beatles (2000). The Beatles Anthology. San Francisco: Chronicle Books. ISBN 978-0-8118-2684-6. Վերցված է 31 March 2014-ին. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Benson, Bruce Ellis (2003). The Improvisation of Musical Dialogue: A Phenomenology of Music. Cambridge and New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-00932-4. Վերցված է 31 March 2014-ին. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• «The Billboard Hot 100 All-Time Top Artists (20-01)». Billboard. 11 September 2008. Արխիվացված է օրիգինալից 13 September 2008-ին. Վերցված է 13 September 2008-ին.
• «Most No. 1s By Artist (All-Time)». Billboard. 2008. Վերցված է 20 March 2016-ին.
• Boyd, Pattie (2008). Wonderful Tonight: George Harrison, Eric Clapton, and Me. Three Rivers Press. ISBN 978-0307407832. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• «Certified Awards Search». British Phonographic Industry. Արխիվացված է օրիգինալից 11 January 2013-ին. Վերցված է 6 October 2009-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
• Brown, Peter; Gaines, Steven (2002). The Love You Make: An Insider's Story of The Beatles. New York: New American Library. ISBN 978-0-451-20735-7. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Campbell, Michael (2008). Popular Music in America: The Beat Goes On. East Windsor, CT: Wadsworth. ISBN 978-0-495-50530-3. Վերցված է 31 March 2014-ին. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Carr, Roy; Tyler, Tony (1975). The Beatles: An Illustrated Record (2 ed.). New York: Harmony Books. ISBN 978-0-517-52045-1. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Collett-White, Mike (17 November 2008). «McCartney Hints at Mythical Beatles Track Release». Reuters. Վերցված է 20 October 2009-ին. {{cite news}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Collett-White, Mike (7 April 2009). «Original Beatles digitally remastered». Reuters. Վերցված է 13 October 2009-ին. {{cite news}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Costello, Elvis (2004). «100 Greatest Artists: The Beatles». Rolling Stone. Վերցված է 25 June 2013-ին. {{cite web}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• «Universal plans to launch Capitol UK». Complete Music Update. 7 November 2012. Արխիվացված է օրիգինալից 8 February 2013-ին. Վերցված է 12 November 2012-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
• «Beatles '1' is fastest selling album ever». CNN. Reuters. 6 December 2000. Վերցված է 26 February 2012-ին.
• Davies, Hunter (1968). The Beatles (Revised 2009 ed.). New York & London: W. W. Norton. ISBN 978-0-393-33874-4. Վերցված է 31 March 2014-ին. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Dillon, Mark (2012). Fifty Sides of the Beach Boys: The Songs That Tell Their Story. ECW Press. ISBN 978-1-77090-198-8. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Doggett, Peter (2009). You Never Give Me Your Money: The Beatles After the Breakup (1st US hardcover ed.). New York: Harper. ISBN 978-0-06-177446-1. Վերցված է 31 March 2014-ին. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Doggett, Peter (2011). You Never Give Me Your Money: The Beatles After the Breakup. New York: It Books. ISBN 978-0-06-177418-8. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Eccleston, Danny (9 September 2009). «Beatles Remasters Reviewed». Mojo. Արխիվացված է օրիգինալից 7 October 2009-ին. Վերցված է 13 October 2009-ին. {{cite news}}: Invalid |ref=harv (օգնություն); Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
• Emerick, Geoff; Massey, Howard (2006). Here, There and Everywhere: My Life Recording the Music of The Beatles. New York: Gotham. ISBN 978-1-59240-179-6. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Emerson, Bo (6 August 2009). «Beatles Atlanta Show Made History in More Ways than One». Atlanta Journal-Constitution. Վերցված է 27 October 2012-ին. {{cite news}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• «The Beatles' Entire Original Recorded Catalogue Remastered by Apple Corps Ltd» (Press release). EMI. 7 April 2009. Արխիվացված է օրիգինալից 1 April 2012-ին. Վերցված է 25 March 2011-ին. {{cite press release}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
• Erlewine, Stephen Thomas (2009a). «Please Please Me». AllMusic. Վերցված է 21 December 2011-ին. {{cite web}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Erlewine, Stephen Thomas (2009b). «With the Beatles». AllMusic. Վերցված է 21 December 2011-ին. {{cite web}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Erlewine, Stephen Thomas (2009c). «A Hard Day's Night». AllMusic. Վերցված է 21 December 2011-ին. {{cite web}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Erlewine, Stephen Thomas (2009d). «The Beatles (White Album)». AllMusic. Վերցված է 21 December 2011-ին. {{cite web}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Everett, Walter (1999). The Beatles as Musicians: Revolver through the Anthology. Oxford and New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-512941-0. Վերցված է 31 March 2014-ին. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Everett, Walter (2001). The Beatles As Musicians: The Quarry Men through Rubber Soul. Oxford and New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-514105-4. Վերցված է 31 March 2014-ին. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Fisher, Marc (2007). Something in the Air. New York: Random House. ISBN 978-0-375-50907-0. Վերցված է 31 March 2014-ին. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Frontani, Michael R. (2007). The Beatles: Image and the Media. University Press of Mississippi. ISBN 978-1-57806-965-1. Վերցված է 31 March 2014-ին. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Gaffney, Dennis (5 January 2004). «The Beatles' "Butcher" Cover». Antiques Roadshow Online. Public Broadcasting Service. {{cite web}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Gilliland, John (1969). «The British Are Coming! The British Are Coming!: The U.S.A. is invaded by a wave of long-haired English rockers» (audio). Pop Chronicles. Digital.library.unt.edu.
• Goodman, Fred (2015). Allen Klein: The Man Who Bailed Out the Beatles, Made the Stones, and Transformed Rock & Roll. Boston, New York: Houghton Mifflin Harcourt. ISBN 978-0-547-89686-1. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Gould, Jonathan (2007). Can't Buy Me Love: The Beatles, Britain and America. New York: Three Rivers Press. ISBN 978-0-307-35338-2. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Granata, Charles L. (2003). I Just Wasn't Made for These Times: Brian Wilson and the Making of the Beach Boys' Pet Sounds. London: Unanimous. ISBN 978-1556525070. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Gross, Doug (4 September 2009). «Still Relevant After Decades, The Beatles Set to Rock 9 September 2009». CNN. Վերցված է 6 September 2009-ին. {{cite news}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• «Grammy Past Winners Search». National Academy of Recording Arts and Sciences. Վերցված է 25 March 2011-ին.
• «Best Selling Group». Guinness World Records. Վերցված է 3 May 2012-ին.
• «Most Recorded Song». Guinness World Records. Արխիվացված է օրիգինալից 10 September 2006-ին. Վերցված է 29 October 2009-ին.
• Harris, Jonathan (2005). «Introduction: Abstraction and Empathy – Psychedelic Distortion and the Meaning of the 1960s». In Grunenberg, Christoph, and Jonathan Harris, eds (ed.). Summer of Love: Psychedelic Art, Social Crisis and Counterculture in the 1960s. Liverpool: Liverpool University Press. ISBN 978-0-85323-919-2. {{cite book}}: |editor-first= has generic name (օգնություն); Invalid |ref=harv (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: editors list (link)
• Harry, Bill (2000a). The Beatles Encyclopedia: Revised and Updated. London: Virgin. ISBN 978-0-7535-0481-9. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Harry, Bill (2003). The George Harrison Encyclopedia. London: Virgin. ISBN 978-0-7535-0822-0. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Harry, Bill (2000b). The John Lennon Encyclopedia. London: Virgin. ISBN 978-0-7535-0404-8. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Harry, Bill (2002). The Paul McCartney Encyclopedia. London: Virgin. ISBN 978-0-7535-0716-2. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Hertsgaard, Mark (1995). «We All Want to Change the World: Drugs, Politics, and Spirituality». A Day in the Life:The Music and Artistry of the Beatles. ISBN 978-0-385-31517-3. Վերցված է 31 March 2014-ին. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Hurwitz, Matt (1 January 2004). «The Naked Truth About The Beatles' Let It BeNaked [sic]». Mix. Արխիվացված է օրիգինալից 30 May 2013-ին. Վերցված է 21 May 2013-ին. {{cite web}}: Invalid |ref=harv (օգնություն); Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
• Ingham, Chris (2006). The Rough Guide to The Beatles. London: Rough Guides. ISBN 978-1-84353-720-5. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Inglis, Ian (2008). «Cover Story: Magic, Myth and Music». In Julien, Olivier (ed.). Sgt. Pepper and the Beatles: It Was Forty Years Ago Today. Aldershot, UK, and Burlington, VT: Ashgate. ISBN 978-0-7546-6249-5. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Kaplan, David (25 November 2008). «PDA Digital Content Blog: Beatles Tracks Not Coming to iTunes Any Time Soon; McCartney: Talks at an Impasse». The Guardian. London. Վերցված է 16 September 2009-ին. {{cite news}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Kozinn, Allan (10 November 1989). «Beatles and Record Label Reach Pact and End Suit». The New York Times. Վերցված է 27 September 2009-ին. {{cite news}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• La Monica, Paul R. (7 September 2005). «Hey iTunes, Don't Make It Bad ...». CNNMoney.com. Արխիվացված է օրիգինալից 4 September 2009-ին. Վերցված է 25 July 2009-ին. {{cite news}}: Invalid |ref=harv (օգնություն); Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
• Lavezzoli, Peter (2006). The Dawn of Indian Music in the West: Bhairavi. New York and London: Continuum. ISBN 978-0-8264-1815-9. Վերցված է 31 March 2014-ին. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Levine, Robert (4 September 2009). «Paul McCartney: The Billboard Q&A». Billboard. New York. Վերցված է 14 April 2012-ին. {{cite web}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Lewis, Randy (8 April 2009). «Beatles' Catalog Will Be Reissued Sept. 9 in Remastered Versions». Los Angeles Times. Արխիվացված է օրիգինալից 11 April 2009-ին. Վերցված է 2 May 2009-ին. {{cite news}}: Invalid |ref=harv (օգնություն); Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
• Lewis, Randy (27 September 2012). «Beatles album catalog will get back to vinyl Nov. 13». Los Angeles Times. Արխիվացված է օրիգինալից 8 February 2013-ին. Վերցված է 29 September 2012-ին. {{cite news}}: Invalid |ref=harv (օգնություն); Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
• Lewisohn, Mark (1988). The Complete Beatles Recording Sessions. New York: Harmony. ISBN 978-0-517-57066-1. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Lewisohn, Mark (1992). The Complete Beatles Chronicle:The Definitive Day-By-Day Guide To the Beatles' Entire Career (2010 ed.). Chicago: Chicago Review Press. ISBN 978-1-56976-534-0. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Lewisohn, Mark (2013). The Beatles: All These Years, Vol. 1: Tune In. Crown Archetype. ISBN 978-1-4000-8305-3.
• Loder, Kurt (8 June 1998). «The Time 100». Time. New York. Արխիվացված է օրիգինալից 22 August 2008-ին. Վերցված է 31 July 2009-ին. {{cite news}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Lustig, Jay (5 April 2009). «Paul McCartney, Ringo Starr Perform Together in Support of Transcendental Meditation». The Star-Ledger. Վերցված է 6 June 2012-ին. {{cite news}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• MacDonald, Ian (2005). Revolution in the Head: The Beatles' Records and the Sixties (2nd revised ed.). London: Pimlico. ISBN 978-1-84413-828-9. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Martens, Todd (4 November 2009). «Meet the Beatles' USB Drive; EMI Files Suit Against BlueBeat for Selling Beatles Downloads». Los Angeles Times. Արխիվացված է օրիգինալից 6 November 2009-ին. Վերցված է 5 November 2009-ին. {{cite news}}: Invalid |ref=harv (օգնություն); Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
• Martin, George (1979). All You Need Is Ears. New York: St. Marten's Press. ISBN 978-0-312-11482-4. Վերցված է 31 March 2014-ին. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• McNeil, Alex (1996). Total Television: The Comprehensive Guide to Programming From 1948 to the Present (4th ed.). New York City: Penguin Books. ISBN 978-0-14-024916-3. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Miles, Barry (1997). Paul McCartney: Many Years from Now. New York: Henry Holt and Company. ISBN 978-0-8050-5249-7. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Miles, Barry (1998). The Beatles: A Diary – An Intimate Day by Day History. London: Omnibus. ISBN 978-0-7119-9196-5. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Miles, Barry (2001). The Beatles Diary Volume 1: The Beatles Years. London: Omnibus Press. ISBN 978-0-7119-8308-3. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• «Beatles to Release New Album». NME. 2 October 2006. Արխիվացված է օրիգինալից 11 October 2011-ին.
• Norman, Philip (1996). Shout!: The Beatles in Their Generation. New York: Fireside. ISBN 978-0-684-43254-0. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Norman, Philip (2008). John Lennon: The Life. New York: Ecco/HarperCollins. ISBN 978-0-06-075401-3. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• «The Beatles». Official Charts Company. Վերցված է 16 February 2017-ին.
• «The Official Singles Charts' Biggest Selling Artists of All Time Revealed». Official Chart Company. 4 June 2012. Վերցված է 24 June 2012-ին.
• Pedler, Dominic (2003). The Songwriting Secrets of The Beatles. London: Omnibus. ISBN 978-0-7119-8167-6. Վերցված է 31 March 2014-ին. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Plagenhoef, Scott (9 September 2009). «Revolver». Pitchfork Media. Վերցված է 31 October 2009-ին. {{cite web}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• «Top Selling Artists». Recording Industry Association of America. 2009a. Վերցված է 10 October 2009-ին.
• «Gold & Platinum Artist Tallies». Recording Industry Association of America. 2009b. Արխիվացված է օրիգինալից 11 July 2013-ին. Վերցված է 10 October 2009-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
• «Diamond Awards». Recording Industry Association of America. 2009c. Արխիվացված է օրիգինալից 25 July 2013-ին. Վերցված է 10 October 2009-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
• Richardson, Mark (10 September 2009). «The Beatles». Pitchfork Media. Վերցված է 31 October 2009-ին. {{cite web}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• «Inductees: The Beatles». Rock and Roll Hall of Fame. Վերցված է 14 April 2012-ին.
• Rodriguez, Robert (2010). Fab Four FAQ 2.0: The Beatles' Solo Years, 1970–1980. New York: Backbeat. ISBN 978-0-87930-968-8. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• «The 500 Greatest Albums of All Time». Rolling Stone. New York. 18 November 2003. Արխիվացված է օրիգինալից 23 June 2008-ին. Վերցված է 13 September 2009-ին.
• Sandford, Christopher (2006). McCartney. New York: Carroll & Graf. ISBN 978-0-7867-1614-2. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Schinder, Scott; Schwartz, Andy (2007). Icons of Rock: An Encyclopedia of the Legends Who Changed Music Forever. Westport, CT: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-33845-8. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Southall, Brian; Perry, Rupert (contributor) (2006). Northern Songs: The True Story of the Beatles Song Publishing Empire. London: Omnibus. ISBN 978-1-84609-237-4. Վերցված է 31 March 2014-ին. {{cite book}}: |first2= has generic name (օգնություն); Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Sheff, David (1981). Golson, G. Barry (ed.). The Playboy Interviews with John Lennon and Yoko Ono. Playboy. ISBN 978-0-87223-705-6. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• «George Harrison's Death Certificate». The Smoking Gun. Արխիվացված է օրիգինալից 28 June 2012-ին. Վերցված է 22 June 2012-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
• Spitz, Bob (2005). The Beatles: The Biography. New York: Little, Brown. ISBN 978-0-316-80352-6. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Spizer, Bruce (2004). The Beatles Are Coming! The Birth of Beatlemania in America. New Orleans: 498 Productions. ISBN 978-0-9662649-9-9. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Strong, Martin (2004). The Great Rock Discography. Edinburgh and New York: Canongate. ISBN 978-1-84195-615-2. Վերցված է 31 March 2014-ին. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Unterberger, Richie (2009a). «Biography of The Beatles». AllMusic. Վերցված է 21 December 2011-ին. {{cite web}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Unterberger, Richie (2009b). «Rubber Soul». AllMusic. Վերցված է 21 December 2011-ին. {{cite web}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Unterberger, Richie (2009c). «Magical Mystery Tour». AllMusic. Վերցված է 21 December 2011-ին. {{cite web}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Unterberger, Richie (2009d). «Abbey Road». AllMusic. Վերցված է 21 December 2011-ին. {{cite web}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Unterberger, Richie (2009e). «Let It Be». AllMusic. Վերցված է 21 December 2011-ին. {{cite web}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Unterberger, Richie; Eder, Bruce (2009). «Yellow Submarine». AllMusic. Վերցված է 21 December 2011-ին. {{cite web}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Winn, John C. (2008). Way Beyond Compare: The Beatles' Recorded Legacy, Volume One, 1957–1965. New York: Three Rivers Press. ISBN 978-0-307-45157-6. Վերցված է 31 March 2014-ին. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Winn, John C. (2009). That Magic Feeling: The Beatles' Recorded Legacy, Volume Two, 1966–1970. New York: Three Rivers Press. ISBN 978-0-307-45239-9. Վերցված է 31 March 2014-ին. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)
• Womack, Kenneth (2007). Long and Winding Roads: The Evolving Artistry of the Beatles. London & New York: Continuum. ISBN 978-0-8264-1746-6. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (օգնություն)

Further reading

• Astley, John (2006). Why Don't We Do It In The Road? The Beatles Phenomenon. The Company of Writers. ISBN 978-0-9551834-7-8.
• Barrow, Tony (2005). John, Paul, George, Ringo & Me: The Real Beatles Story. New York: Thunder's Mouth. ISBN 978-1-56025-882-7.
• Bramwell, Tony; Kingsland, Rosemary (2006). Magical Mystery Tours: My Life with the Beatles. New York: St. Martin's Press. ISBN 978-0-312-33044-6.
• Braun, Michael (1964). Love Me Do: The Beatles' Progress (1995 reprint ed.). London: Penguin. ISBN 978-0-14-002278-0.
• Carr, Roy; Tyler, Tony (1975). The Beatles: An Illustrated Record. New York: Harmony Books. ISBN 978-0-517-52045-1.
• Epstein, Brian (1964). A Cellarful of Noise. Byron Preiss. ISBN 978-0-671-01196-3. OCLC 39211052.
• The Beatles: The FBI Files. Filibust. 2007. ISBN 978-1-59986-256-9. Վերցված է 31 March 2014-ին. {{cite book}}: |work= ignored (օգնություն)
• Harry, Bill (1985). The Book Of Beatle Lists. Poole, Dorset: Javelin. ISBN 978-0-7137-1521-7.
• Kirchherr, Astrid; Voormann, Klaus (1999). Hamburg Days. Guildford, Surrey: Genesis Publications. ISBN 978-0-904351-73-6.
• Lennon, Cynthia (2005). John. New York: Crown Publishers. ISBN 978-0-307-33855-6.
• Lewisohn, Mark (2013). The Beatles – All These Years: Volume One: Tune In. Little, Brown Book Group. ISBN 978-0-316-72960-4.
• Mansfield, Ken (2007). The White Book. Nashville, TN: Thomas Nelson. ISBN 978-1-59555-101-6. Վերցված է 31 March 2014-ին.
• Martin, George; Pearson, William (1994). Summer of Love: The Making of Sgt. Pepper. London: Macmillan. ISBN 978-0-333-60398-7.
• Riley, Tim (2011). Lennon: The Man, the Myth, the Music – The Definitive Life. New York: Hyperion/HarperCollins. ISBN 978-1-4013-2452-0.
• Schaffner, Nicholas (1977). The Beatles Forever. Harrisburg, PA: Cameron House. ISBN 978-0-8117-0225-6.
• Sheffield, Rob (2017). Dreaming the Beatles. New York: Harper Collins. ISBN 978-0-06-220765-4.
• Turner, Steve (2005). A Hard Day's Write: The Stories Behind Every Beatles Song (3rd ed.). New York: Harper Paperbacks. ISBN 978-0-06-084409-7.

External links

• Նարեհ/Ավազարկղ-ը Բրիտանիկա հանրագիտարանում
• Նարեհ/Ավազարկղ հոդվածը Curlie-ում (ըստ DMOZ-ի)
• The Beatles – FBI file.
• The Hugo Keesing Collection on the Beatles, University of Maryland, hdl:1903.1/4593