Վիքիպեդիա

Պուտինականություն

Պուտինականություն, տերմին, որը նկարագրում է 21-րդ դարի առաջին տասնամյակների Ռուսաստանի սոցիալ-տնտեսական և քաղաքական համակարգի ամբողջությունը[1]։

Վլադիմիր Պուտին (2020-02-20)

Պուտինականությունը նկարագրելիս կա երեք ուղղություն[1].

  • Պուտինականությունը որպես անհատականացում, որտեղ առաջին պլան է մղվել Վլադիմիր Պուտինի անձնական հատկանիշները, նշվում է, որ եթե նա հեռացվի իշխանությունից, ապա պուտինականությունը կավարտվի։
  • Պուտինականությունը որպես «օրգանական հակաժողովրդավարություն», երբ առաջին պլան է է եկել ժողովրդավարական նորմերի համալիր խախտումը, որի արմատները հետազոտողները տեսնում են Ռուսաստանի բնակչության ավտորիտարիզմի հակումներում։
  • Պուտինականությունը որպես ֆունկցիոնալ երևույթ, երբ պուտինականությունը դիտվել է որպես ժամանակի մարտահրավերներին առավել ֆունկցիոնալ պատասխան։

Ինչպես նշել է ամերիկացի պատմաբան և քաղաքագետ Վալտեր Լակերը պուտինականության հաջող սահմանում դեռ չի ձևակերպվել[2]։ Քաղաքագիտության պրոֆեսոր Բրայան Թեյլորի խոսքով՝ պուտինականությունը և՛ կառավարման համակարգ է (և՛ պաշտոնական, և՛ ոչ ֆորմալ), և՛ գաղափարների, հույզերի և սովորությունների համալիր[3]։

Քաղաքական գիտությունների դոկտոր Ստեպան Սուլակշինը վերլուծել է «պուտինականություն» տերմինը և եկել է այն եզրակացության, որ պուտինականությունը ոչ թե տեսություն կամ ուսմունք է, այլ քաղաքական ռեժիմ[4]։

Համաձայն Հուվերի ինստիտուտի հետազոտող Առնոլդ Բեյխմանի՝ 2007 թվականին «Պուտինականությունը 21-րդ դարում դարձել է նույնքան կարևոր կարգախոս, որքան ստալինիզմը՝ 20-րդ դարում»[5]։ 1999 թվականին իշխանության գալուց ի վեր «Պուտինը ներշնչել է շողոքորթության արտահայտությունները, որը Ռուսաստանը չի լսել Ստալինից ի վեր»[6]։ Մյուս կողմից, բրիտանացի լրագրող Ռոջեր Բոյսը Պուտինին համարել է ավելի շատ ժամանակակից Բրեժնև, քան Ստալին[7]։

Սյունակագիր Ջորջ Ուիլը շեշտել է, որ «պուտինականությունը նացիոնալ-սոցիալիզմ է՝ առանց այն հայտնագործողի դիվային տարրի»[8]։ Որոշները նշել են նաև, որ ներկայիս Պուտինը «նեոխորհրդային» տեսակետներ ունի, հատկապես օրենքի գերակայության և ռազմավարական պաշտպանության վերաբերյալ[9]։ Պուտինի, այն ժամանակ Ռուսաստանի անվտանգության դաշնային ծառայության տնօրեն, քաղաքականապես վիճահարույց առաջին քայլը 1999 թվականի հունիսին նախկին Խորհրդային Միության առաջնորդ և ԽՍՀՄ ՊԱԿ նախագահի Յուրի Անդրոպովի հուշատախտակի վերականգնումն էր այն շենքի ճակատին, որտեղ նախկինում գտնվել է Պետական անվտանգության կոմիտեն[10]։

Պատմություն խմբագրել

Պուտինականությունի առաջին հիշատակումները լրագրողական բնույթ են ունեցել[1][11]։ Ռուսաստանում այն առաջին անգամ հայտնվել է «Յաբլոկո» կուսակցության կայքում 2000 թվականին, բայց այն լայնորեն տարածվելէ «Նյու Յորք Թայմս»-ում Ուիլյամ Սաֆիրի հոդվածից հետո[1][12]։

2003 թվականին պուտինականություն տերմինը գիտական օգտագործման մեջ է դրել քաղաքագետ Վյաչեսլավ Նիկոնովը՝ որպես քաղաքական համակարգ, որը հաստատվել է Ռուսաստանում 2000 թվականին Վլադիմիր Պուտինի իշխանության գալուց հետո[13][1][14]։

2019 թվականի փետրվարին Վլադիսլավ Սուրկովն առաջարկել է «Պուտինի երկարատև պետությունը» գաղափարախոսությունը, որը մտավորականության մեջ իրագործել է ազգային գաղափարի թեման և կոչ է արել ուսումնասիրել պուտինականությունը որպես «առօրյա կյանքի գաղափարախոսություն»՝ ապագայի համար[15][16][17][18]։

Պուտինականությունը որպես անհատականություն խմբագրել

Հիմնական հոդված՝ Պուտինի անձի պաշտամունք

Ռուսաստանի ընթացքն ու քաղաքական ռեժիմը ըստ անհատապաշտների որոշվում է Պուտինի անհատականությամբ[1]։ Պուտինի անձի պաշտամունքի բնութագրական առանձնահատկությունները տղամարդկությունն ու այրականությունն են։ Ենթադրվում է, որ անձի պաշտամունքը ծագել է 2002 թվականին[19]։

Ռուսաստանի ժամանակակից քաղաքական ռեժիմում առաջնորդի անձի հետ կապված հատկությունների փոխհարաբերությունը այլ կերպ է գնահատվել[20]։ Անհատակենտրոն «Պուտինի ռեժիմում» հայտնաբերվել են գոլիզմի և նույնիսկ բոնապարտիզմի առանձնահատկություններ[21]։ Ֆրանսիացի պատմաբան Մառլեն Լարելը նախազգուշացրել է Պուտինին դիվականացնելուց և նկարագրել է նրան որպես հայրիշխանական առաջնորդ, որը հասարակությունը միավորել է ազգային վեհության և պահպանողական արժեքների շուրջ[21]։

Բերկլիի համալսարանի պրոֆեսոր Սթիվեն Ֆիշը պուտինականությունը նկարագրել է որպես պահպանողական, պոպուլիստական և անձնապաշտական ինքնավարության ձև[22], որը նա անվանել է ինքնավարության ձև[1]։

Մ. Կրասնովը Ռուսաստանի Դաշնության Սահմանադրության մեջ տեսել է անձնավորված ռեժիմի նախադրյալներ[23]։

Համանմանություն ցարականության հետ խմբագրել

«The Economist» բրիտանական շաբաթաթերթը մատնանշել է Պուտինի օրոք քաղաքական ռեժիմի և Ռոմանովների ռուսական միապետության նմանությունը[24]։ Ըստ ամսագրի՝ Վլադիմիր Պուտինը իշխանության գալուց ի վեր միտումնավոր փորձել է ստեղծել ռուսական նոր ցարի կերպար։ Ցարի նման նա ներկայացել է որպես «ռուսական հողերի հավաքող»։ Պուտինը փորձել է ԽՍՀՄ փլուզումից հետո ընկած ժամանակահատվածը ներկայացնել ոչ թե որպես անցում դեպի շուկայական տնտեսության և արևմտյան ոճի ժողովրդավարության, այլ որպես քաոսի ժամանակաշրջան, որը հիշեցրել է 16-րդ դարի վերջին «Անորոշ ժամանակը»[24]։

Հրապարակման մեջ նշվել է նաև, որ ՊԱԿ-ի Պուտինի նախկին գործընկերները պատրաստակամորեն պաշտպանել են նման զուգահեռումը։ Այսպիսով, 2001 թվականին Նիկոլայ Պատրուշևն իրեն և իր ենթականերին անվանել է «ինքնիշխան ժողովուրդ»՝ նոր ազնվականություն։ Ըստ «The Economist»-ի՝ Պուտինի կառավարման ժամանակաշրջանում ի հայտ են եկել իշխող նոր դասեր, որոնք միավորվել են ազգակցական կապերով, ընտանեվարությամբ և ընտանեկան կապերով։ Հրապարակումը նշել է, որ նավթագազային և բանկային հատվածների պետական ընկերությունների շատ ղեկավարներ Պուտինի կամ ՊԱԿ-ի նրա գործընկերների մտերիմների զավակներն են եղել։ Ըստ ամսագրի, նրանք իրենց արագ հարստացումը տեսել են ոչ թե որպես կոռուպցիա, այլ որպես հավատարիմ ծառայության պատշաճ պարգև[24]։

Պուտինականության և ժողովրդավարության հակադրություն խմբագրել

 
Վլադիմիր Պուտինը Պրիմորսկի երկրամասի Ուսսուրի արգելոցում

Այս ուղղության ներկայացուցիչները հակադրել են պուտինականությունն արևմտյան արժեքներին, այն ներկայացրել են որպես «հակագաղափարախոսություն»[25]՝ դրա պատճառները բացատրելով պահպանողականությամբ, ազգայնականությամբ և «ռուսական բնույթով»[26], միևնույն ժամանակ հայտարարելով պուտինականության դիսֆունկցիոնալությունը՝ կապված արևմտյան զարգացման մոդելների հետ դրա անհամապատասխանության հետ[1]։ Պուտինականության՝ որպես հակաժողովրդավարության հիմնական բնութագրական առանձնահատկություններն են[1]՝:

  • քաղաքական հակաժողովրդավարություն (կեղծ ընդդիմություն, լրատվամիջոցների վերահսկողություն, իշխանության կենտրոնացում և այլն),
  • գործնական պահպանողականություն (դիմադրություն դրսից փոփոխություններին, կայունության առաջնահերթություն և այլն),
  • ազգայնականություն (Ռուսաստանի ազգային շահեր, հակաամերիկյանիզմ, իմպերիալիզմ և այլն),
  • ավանդապաշտություն (սեռական այլատյացություն, կրոնապաշտություն և այլն)։

Ըստ սերբ քաղաքագետ Զորան Միլոշևիչի՝ «պուտինականության քննադատները» դեմ են դրա «ազատական ժողովրդավարության արևմտյան արժեքներին», Մարկ Ուռնովը և Վալերիա Կասամարան առանձնացրել են Ռուսաստանի քաղաքական համակարգի հետևյալ առանձնահատկությունները, որոնք տարբերվում են այն քաղաքագետների շրջանում հաստատված մրցակցային քաղաքականության հիմնական սկզբունքներից[27]

  • Կենտրոնացում[25], ուժեղ նախագահական իշխանություն[28], ուժեղացված է եղել նույնիսկ Ելցինի[29] օրոք[27],
  • Երկրի հիմնական հեռուստաընկերությունների վրա ուղղակի կամ անուղղակի պետական վերահսկողության հաստատում[27][30], գրաքննություն,
  • Անընդհատ աճող «վարչական ռեսուրսների» օգտագործումը տարածաշրջանային և դաշնային մակարդակներում անցկացվող ընտրություններում[27][30], ընտրությունները ազդեցություն չեն ունեցել իրական իշխանության կենտրոնների ձևավորման վրա,
  • Իշխանությունների բաժանման համակարգի փաստացի վերացում, գործադիր իշխանության վերահսկողություն[27][30] և գերակայություն դատական և օրենսդրական համակարգերի վրա,
  • Քաղաքական վարքի ոչ հրապարակային ոճի ձևավորում[27][30]։

Այլ հետազոտողներ և ընդդիմադիր քաղաքական գործիչներ նույնպես ընդգծել են պուտինականության հետևյալ առանձնահատկությունները.

  • նախագահի ձեռքում քաղաքական իշխանության մենաշնորհ[30],
  • պետական շահերի գերակայություն անհատի շահերից, քաղաքացիների իրավունքների սահմանափակում[25][30], բռնաճնշումներ քաղաքացիական հասարակության դեմ[25],
  • ընդդիմության մեկնաբանում[30]՝ որպես թշնամական ուժ[21][31], դրա քաղաքական դաշտից դուրսմղում վարչական մեթոդներով[21],
  • Պուտինի անձի պաշտամունք[31], ԽՍՀՄ փլուզումից հետո հոգեբանական վնասվածքներից հետո դրա մեջ պետության շարունակականության մարմնացում[21],
  • բյուրոկրատական ավտորիտարիզմի ռեժիմ, իշխող կուսակցության ներկայության միաձուլում բյուրոկրատական ապարատի հետ,
  • ստեղծել «պաշարված ամրոցի» պատկեր՝ հավասարեցնելով ընդդիմության գործողությունները թշնամական գործողությունների հետ[31],
  • ուժեղ պետական վերահսկողություն սեփականության նկատմամբ[30],
  • ագրեսիվ արտաքին քաղաքականություն[28],
  • կողմնորոշում դեպի կարգը և պահպանողական արժեքները[25],
  • ազգային վսեմության գաղափարախոսություն[21],
  • հակաամերիկյանիզմ[21],
  • իրավապահ մարմինների դերի ուժեղացում[21]
  • «Մեկ ու կես կուսակցություն» համակարգ, ինչպես հետպատերազմյան Իտալիայում,
  • իշխանությունների կողմից չվերահսկվող քաղաքական կուսակցությունների լուծարում և միջինացում։

Ամերիկացի հայտնի հրապարակախոս Փիթեր Սուչիուն[32] 2010 թվականին Վլադիմիր Պուտինին բնորոշել է որպես համոզված ֆաշիստ՝ այս առաջնորդի հակամարքսիստական ազգայնականության պատճառով։ «Որոշ պատմաբաններ և տնտեսագետներ նշել են, որ ֆաշիզմը սոցիալիզմի հակամարքսիստական ձև է, մասնավորապես դասային համագործակցությանն աջակցելու և ազգայնականության հայեցակարգի վերաբերյալ, վերջինս երբեք իսկապես չի ընդունվել մարքսիստների կողմից։ Համոզված մարքսիստ առաջնորդը երբեք չի թռչի մոլորակի կեսը` փորձելու հաղթել իր երկրի կամ նույնիսկ իր ծննդավայրի համար` Օլիմպիական խաղերն անցկացնելու իրավունքը։ Համոզված ֆաշիստը ընդունակ է եղել դրան։

2020 թվականի հունիսին ռուս լրագրող հանրապետական Իվան Դավիդովը ձևակերպել է պուտինականության երեք հիմնական բաղադրիչները՝

  • մթագնում (զանգվածային գիտակցության նպատակային արքաիկացում),
  • բռնաճնշում (անընդհատ թշնամիների գտնելը՝ դրանց հետագա նվաճմամբ),
  • կալվածքներ (նոր ազնվականների բարդ դասի ձևավորում, որոնք օժտված են եղել հատուկ իրավունքներով, տարբերվել են հասարակ մարդկանց իրավունքներով)[33]

«Պուտինականություն» տերմինն առավել հաճախ ունեցել է բացասական երանգ, երբ արևմտյան ԶԼՄ-ներում օգտագործվել է ժամանակակից Ռուսաստանի քաղաքական համակարգը նշելու համար, որտեղ ուժայինները, որոնք Պուտինի ընկերներ են կամ նախկինում նրա հետ աշխատել են Սանկտ Պետերբուրգում և պետական անվտանգության գործակալություններում, վերահսկել են իշխանության մեծ մասը։ Սոցիոլոգ Լև Գուդկովը օգտագործել է «պուտինականություն» տերմինը Ռուսաստանի ժամանակակից քաղաքական հատկությունները նկարագրելու համար և այն նկարագրել է որպես հետտոտալիտար ավտորիտարիզմի հատուկ տեսակ, որում քաղաքական ոստիկանությունը իշխանություն է ստացել բյուրոկրատական կլանների կամ կորպորացիաների մասնավոր շահերի անունից՝ այդպիսով հերքելով պուտինականության զուտ անձնավորված բնույթը[34][35][36][37]

Գործառնական պուտինականություն խմբագրել

Գործառնական պուտինականության կողմնակիցները պնդում են, որ պուտինականության գոյության պատճառները ոչ թե Ռուսաստանի բնակչության առանձնահատկությունների մեջ են, ոչ թե նախագահի անձի, այլ այն փաստի, որ պուտինականությունն մարտահրավերներին առաջարկում է առավել ֆունկցիոնալ պատասխաններ, և քանի որ պուտինականությունը գոյություն ունի վաղուց, դա չի կարող լիովին ոչ գործառնական լինել[1]։

Սերբ քաղաքագետ Զորան Միլոշևիչը պուտինականությունը նկարագրել է որպես գործառնական երևույթ[1]՝ որպես ազատական գաղափարախոսություն, որը հիմնված է եղել ժողովրդավարության, շուկայի, ինքնիշխանության և կենսամակարդակի վրա։

«Նոր բոնապարտիզմի» ներկայացուցիչները այս մարտահրավերներից մեկը համարել են որպես տրավմատիկ փոփոխությունների շրջանից հետո բնակչության կայունության օբյեկտիվ կարիք[1]։

2008 թվականին Շիմովը և Պոնաիտովը իրենց աշխատանքում պուտինականությունն անվանել են ժողովրդավարական «վիրտուալ բոնապարտիզմ», որը ռուսական վերնախավը՝ կապիտալիստական բուրժուազիան, օգտագործել է իրենց նպատակներին հասնելու համար[1]։

Կարիգոն նշել է, որ Չինաստանի մամուլում և փորձագիտական համայնքներում ոչ ոք չի վիճարկում «պուտինականության» պատմական ճշմարտացիությունը և նպատակահարմարությունը[1]։

Մ. Լորելը նշել է պուտինականության և գոլիզմի նմանությունը (ի հայտ են եկել ցնցումներից հետո՝ գրաքննություն, ընդդիմության դուրսմղում, ավանդապաշտություն, պահպանողականություն)[1]։

Ռուսաստանի քաղաքական համակարգ Պուտինի օրոք խմբագրել

Ռուսաստանի գիտական գրականության մեջ օգտագործվել են «Պուտինի քաղաքական ռեժիմ», «ավտորիտարիզմ», «իմիտացիոն»[38] կամ «ինքնիշխան ժողովրդավարություն»[39], «հիբրիդային ռեժիմ» և այլ տերմիններ, ռուսական իրականության համապարփակ նկարագրության հետ կատարել են նույն հայեցակարգային գործառույթը, ինչ «պուտինականությունը»[1][40]։ Հարվարդի համալսարանի պրոֆեսոր Սթիվեն Լևիցկին, Տորոնտոյի համալսարանի քաղաքագիտության պրոֆեսոր Լուկան Վեյը, քաղաքագետ Եկատերինա Շուլմանը և հոլանդական եվրոպամետ և ՆԱՏՕ-ի հետազոտական, շահույթ չհետապնդող «Ցիցերո» կազմակերպության[41][42] Марсель ван Херпен[43] Մարսել վան Հերպենը[25][44][45], որում կան ինչպես ժողովրդավարական, այնպես էլ ավտորիտար հատկանիշներ, սակայն, մասնագետների շրջանում տարբեր հատկանիշների հարաբերակցությունը մնում է բանավիճային։

Քաղաքագետ Լիլիա Շևցովայի խոսքով՝ Պուտինը դարձել է անձնավորված իշխանության կայունացնողը՝ ժողովրդավարական ճանապարհով օրինականացնելու հիբրիդային համակարգը[46], որը Ելցինը սկսել է կառուցել՝ ամրապնդելով նախագահի անձնական իշխանությունը և բյուրոկրատիայի վերահսկողությունը («իշխանության ուղղահայաց»)[28]։ Կենտրոնացումը կապված է եղել Պուտինի հետ[39], և Վլադիմիր Սոգրինը Վլադիմիր Պուտինի կառավարման ոճը բնութագրել է որպես լուսավոր ավտորիտարիզմ[47]։

Քաղաքական վերլուծաբան Անդրեաս Ումլանդը նշել է, որ մինչև 2004 թվականը Պուտինը աստիճանաբար սահմանափակել է հիմնական քաղաքական իրավունքներն իրականացնելու հնարավորությունը և ավելի ու ավելի է խոչընդոտել ժողովրդավարական գործընթացներին։ 2005 թվականից փորձեր են արվել ձևավորել նոր պետական գաղափարախոսություն՝ նախատեսելով մեկ կուսակցություն և ազգային եկեղեցի։ 2007 թվականից «Միասնական Ռուսաստան» կուսակցությունը գերիշխանությունից պարզապես վերածվել է իշխանության օրենսդիր ճյուղի՝ այժմ արդեն գերակշռող քաղաքական կազմակերպության, իսկ մյուս կուսակցությունները նրա համար դարձել են պարզապես զարդարանք Պետական դումայի և տարածաշրջանային խորհրդարաններում, ինչը նման է ԳԴԿ-ի Ազգային ճակատի «դաշինքի կուսակցությունների» դերին։ Ումլանդը այս գործընթացը կապել է Ուկրաինայում «Նարնջագույն հեղափոխության» արձագանքի հետ և Պուտինի օրոք ստեղծված քաղաքական ռեժիմը բնութագրել է որպես «պարատոտալիտար»[48]։

Քաղաքագետ Եկատերինա Շուլմանը, նկարագրելով Ռուսաստանի քաղաքական համակարգը, նշել է, որ պետությունը գերակշռել է քաղաքական տարածքում, Պետական դուման վերահսկվել է «Միասնական Ռուսաստան» նախագահամետ կուսակցության կողմից, և իշխանությունը կենտրոնացած է եղել անվտանգության ուժերի և տնտեսական բյուրոկրատիայի ձեռքում, և, չնայած արդիականացման ալիքներին, ռեժիմն ուղղված է եղել ինքնապահպանմանը[45]։ Ռուսաստանում պետությունը գերակշռել է քաղաքական դաշտում և, օգտագործելով իր ուժային լիազորությունները, պայմաններ է թելադրել այլ քաղաքական սուբյեկտներին[49]։

Տերմինի քննադատություն խմբագրել

 
Վլադիմիր Պուտինը «Պետրոս Մեծ» ինքնաթիռում

Ռուսական գիտության մեջ «պուտինականություն» տերմինի օգտագործումը պակաս տարածված է եղել՝ էթիկական ինքնսահմանափակումների պատճառով[1]։ Այս տերմինի գիտական ընկալումը գտնվել է սկզբնական փուլում և որոշ ոլորտներում այնքան հազվադեմ բնույթ է կրել, որ հասկացությունը հասկանալու համար պետք է դիմել հրապարակախոսական աղբյուրներին[1]։

Ընդհանուր հայտարարությունը, որ պուտինականության արմատները ռուս ժողովրդի «անլիարժեքության» մեջ են, հակասում են այն փաստին, որ պուտինականության գաղափարախոսությունը համախոհներ ունի արևմտյան երկրներում (այնպիսի քաղաքական գործիչներ, ինչպիսիք են Կուրցը (Ավստրիա), Ցիպրասը (Հունաստան), Օրբանը (Հունգարիա), Թրամփը և Բյուկենենը (ԱՄՆ)[1])։ Դ. Բրուքսը կարծել է, որ Պուտինը օրինակ է պահպանողական պոպուլիստների համար այնպիսի երկրներում, ինչպիսիք են Ֆրանսիան, Իտալիան, Ֆիլիպինները[1]։ Զաքարիան կարծել է, որ Էրդողանի (Թուրքիա), Մարին Լը Պենի (Ֆրանսիա), Գ. Վիլդերսի (Նիդեռլանդներ) և Ֆարաջի (Մեծ Բրիտանիա) քաղաքական հայացքներն ավելի մոտ են պուտինյան Ռուսաստանի արժեքներին, քան ազատական ժողովրդավարության արժեքներին[1]։

Պուտինականության դիրքորոշման ներկայացուցիչները՝ որպես օրգանական հակադեմոկրատիզմ, երբեմն սահում են հակառուսականության և հակասովետականության մեջ։ Ամերիկյան մամուլում «պուտինականություն» տերմինի օգտագործումը ուղեկցվել է բացասական երանգի հուզական բառապաշարով։ Ըստ Ռյումինի՝ «պուտինականություն» հասկացությունը բացասական երանգ է պարունակում[1]։

  Ներկայիս Ռուսաստանը Պուտինի ռեժիմի իշխանության ներքո ներկայացվում է որպես բարոյական խելագարության (moral insanity) մեջ գտնվող երկիր, իսկ ռուսական քաղաքական մշակույթը դիտվում է որպես հոգեպես անհավասարակշիռ, բռնակալական և իրենից ներկայացնում է ուղղակի մաքիավելլիզմ[50]  

:

Ըստ Ս. Քոենի՝ Ռուսաստանի առաջնորդի քաղաքականության չեզոք գնահատումը անհնար է նրա դիվականացման և սառը պատերազմի կարծրատիպերի հետևանքով[1]։

Մինչ ռեժիմի քննադատները նշել են, որ ռեսուրսային տնտեսության վրա հիմնված ռեժիմը ձգտել է պահպանման, ազատական փոքրամասնությունը զգալի ազդեցություն ունի էլիտաների շրջանում, և Ուկրաինայում տեղի ունեցող իրադարձությունների շուրջ գաղափարական տարաձայնությունները շարունակել են մնալ վիճելի, պուտինականության կողմնակիցները, ընդհակառակը, կարծել են, որ 2014—2015 թվականների իրադարձությունները Ռուսաստանի հասարակությանը հավաքել են «հետղրիմյան կոնսենսուսի» արժեքների շուրջ, որ սոցիալ-տնտեսական ոլորտը դանդաղ զարգացել է, հասարակությունը հարմարվել է լճացմանը, իսկ ռուսական քաղաքականությունը հիմնականում հիմնականում պրագմատիկ բնույթ է ունեցել[51][25]։

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 1,22 Фёдоров В. В., Баскакова Ю. М., Бызов Л. Г., Чернозуб О. Л., Мамонов М. В., Гаврилов И. В., Вядро М. А. «Путинизм» как социальный феномен и его ракурсы // Выборы на фоне Крыма: электоральный цикл 2016—2018 гг. и перспективы политического транзита / В. В. Фёдоров. — ВЦИОМ, 2018. — С. 587—602. — 993 с. — ISBN 9785041523244
  2. ↑ Лакер, Вальтер Putinism: Russia and Its Future with the West. — New York: Thomas Dunne Books, 2015. — 288 p. — ISBN 978-1250064752: Կաղապար:Coquote
  3. ↑ svoboda.org — Хрупкий режим. Разговор с автором книги «Кодекс путинизма»
  4. ↑ Сулкашин С. С. — ПНТ. Программные основы. Занятие 13. Путинизм Արխիվացված 2019-07-05 Wayback Machine 12.10.2018
  5. ↑ Regression in Russia — By Arnold Beichman Արխիվացված 2020-09-25 Wayback Machine. В фокусе эксперт: Арнольд Бейхман
  6. ↑ Cassiday, Julie A.; Johnson, Emily D. Putin, Putiniana and the Question of a Post-Soviet Cult of Personality. — JSTOR, 2010. — С. 681–707.
  7. ↑ Boyes, Roger. «Putin is no Stalin. He's a latter day Brezhnev». 0140-0460. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 9-ին.
  8. ↑ «George Will». www.jewishworldreview.com. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 9-ին.
  9. ↑ «Deconstructing the Millennium Manifesto». web.archive.org. 2007 թ․ սեպտեմբերի 26. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 9-ին.
  10. ↑ «Putin Foreign Policy, Andropov - JRL 6-19-04». web.archive.org. 2009 թ․ փետրվարի 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 12-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 9-ին.
  11. ↑ Пионтковский, Андрей Андреевич (публицист)|Андрей Пионтковский — Путинизм как высшая и заключительная стадия бандитского капитализма в России
  12. ↑ Essay; Putinism Looms By WILLIAM SAFIREJAN. 31, 2000
  13. ↑ Никонов В. Путинизм // Современная российская политика: Курс лекций / Под ред. В.Никонова. Международный университет (Москва), ОЛМА Медиа Групп, 2003; 222 с. — стр. 29:
    Կաղապար:Coquote
  14. ↑ Исаев Б. А. Политическая власть в современной России — Издательский дом «Питер», 2012; 443 с. — стр. 193: Կաղապար:Coquote
  15. ↑ Халдей, Александр (2019 թ․ փետրվարի 14). «Что стоит за идеей «долгого государства» Владимира Путина?». regnum.ru (ռուսերեն). Regnum.
  16. ↑ «Для кого и зачем Сурков написал статью о путинизме и глубинном народе». kp.ru (ռուսերեն). Сайт «Комсомольской правды». 2019 թ․ փետրվարի 18. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 15-ին.
  17. ↑ ««Метод Путина»: Сурков призвал исследовать «путинизм» как «политический лайфхак» | Общество» (անգլերեն). Forbes.ru. 2019 թ․ հոկտեմբերի 14. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  18. ↑ Независимая газета — Владислав Сурков: Долгое государство ПутинаԿաղապար:Coquote
  19. ↑ Ross, Cameron Russian Politics Under Putin. — Manchester University Press, 2004. — P. 26. — 304 p. — ISBN 978-0719068003
  20. ↑ Сулакшин С. С., Багдасарян В. Э., Волошинович Т. И., Гаганов А. А., Дегтев А. С., Кравченко Л. И., Хвыля-Олинтер Н. А., Шишкина Н. И. Партия нового типа Настольная научно-учебная книга партийного строителя. — М.: Наука и политика, 2017. — С. 38. — 1081 с. — ISBN 978-5-906673-34-4:
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 21,4 21,5 21,6 21,7 Марлен Ларюэль — Путинизм как голлизм
  22. ↑ Fish, M. Steven. «The Kremlin Emboldened: What Is Putinism?» Journal of Democracy, vol. 28 no. 4, 2017, pp. 61-75. Project MUSE, doi:10.1353/jod.2017.0066
  23. ↑ Краснов, М. А. Персоналистский режим в России: опыт институционального анализа. Արխիվացված 2020-11-13 Wayback Machine М. : Фонд «Либеральная миссия», 2006.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 Enter Tsar Vladimir: Vladimir Putin wants to forget the revolution, The Economist, 26 October, 2017
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 25,3 25,4 25,5 25,6 (голландский социолог Марсель ван Херпен) Marcel Van Herpen Putinism. Basingstoke: Palgrave Macmillan; January 2013. ISBN 978-1-137-28281-1Կաղապար:Цитата2
  26. ↑ WALTER LAQUEUR — Why Putinism will survive Putin
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 27,4 27,5 Урнов М., Касамара В. Современная Россия: вызовы и ответы: Сборник материалов. М., 2005.; стр. 26-27
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 Одинокая держава Արխիվացված 2020-11-14 Wayback Machine: Почему Россия не стала Западом и почему России трудно с Западом" / Шевцова Л.; Моск. Центр Карнеги. — М.: Российская политическая энциклопедия(РОССПЭН), 2010. — 272 с.Կաղապար:Coquote
  29. ↑ к. п. н. Горева Н. А. называет выстроенную Ельциным систему государственной власти «анархоавторитаризм»
    см. Автореферат диссертации «Трансформация политического режима в постсоветской России»
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 30,3 30,4 30,5 30,6 30,7 Политолог и депутат Борис Вишневский. Десять признаков путинизма
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 Aron, Leon Putinism (und). — American Enterprise Institute, 2008. — С. 16.
  32. ↑ «The National Interest: у РФ есть основания опасаться вторжения НАТО». aif.ru (ռուսերեն). Аргументы и факты. 2020 թ․ հունիսի 13. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 14-ին.
  33. ↑ «Триада, которой нет в Конституции: мракобесие, репрессии, сословность». republic.ru (ռուսերեն). Republic. 2020 թ․ հունիսի 4. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 14-ին.
  34. ↑ Safire, William (2000 թ․ հունվարի 31). «Opinion | Essay; Putinism Looms». The New York Times. 0362-4331. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 9-ին.
  35. ↑ «Putinism On the March (washingtonpost.com)». www.washingtonpost.com. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 9-ին.
  36. ↑ «From Communism to Putinism | The Brussels Journal». www.brusselsjournal.com. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 9-ին.
  37. ↑ «Op-ed: Russia's New Oligarchy: For Putin and Friends, a Gusher of Questionable Deals». web.archive.org. 2016 թ․ մարտի 24. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 24-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 9-ին.
  38. ↑ Баранов Н. А. Политический режим В.Путина // Перспективы политического развития России: Материалы Всероссийской научной конференции. Саратов, 19-20 апреля 2007 г. / Отв. Ред И. Н. Тарасов. Саратов: Саратовский государственный социально-экономический университет, 2007. С.3-6.
  39. ↑ 39,0 39,1 Г. И. Герасимов История современной России: поиск и обретение свободы (1985—2008) Институт общественного проектирования, 2008, ISBN 978-5-903464-04-3
  40. ↑ В. В. ЦЫГАНОВ, В. Л. ШУЛЬЦ — ОЛИГАРХИЯ: СУЩНОСТЬ, ЦИКЛИЧНОСТЬ, МОДИФИКАЦИИ В УСЛОВИЯХ ГЛОБАЛИЗАЦИИ Социологические исследования, № 2, Февраль 2009, C. 3-15
  41. ↑ Марсель Ван Херпен Արխիվացված 2018-09-12 Wayback Machine на сайте журнала Intersection: Россия / Европа / Мир Արխիվացված 2020-05-15 Wayback Machine
  42. ↑ Cicero Foundation
  43. ↑ Марсель Ван Херпен
  44. ↑ Ռուսաստանն անվանել են «հիբրիդային ռեժիմ»
  45. ↑ 45,0 45,1 Екатерина Шульман — 10 гибридных режимов Արխիվացված 2017-09-10 Wayback Machine
  46. ↑ Шевцова Л. Ф. Смена Режима или Системы? // Полис. 2004. № 1. стр. 46-50
  47. ↑ Согрин В. В. Политическая история современной России. 1982—2001: от Горбачева до Путина. М., 2001., стр. 238/262 Կաղապար:Coquote
  48. ↑ Андреас УМЛАНД — «Оранжевая революция» как постсоветский водораздел
  49. ↑ Зосименко Иван Андреевич, Ахмедова Инна Ивановна Структура политической системы современной России // Вестник УлГТУ. 2015. № 4 (72). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/struktura-politicheskoy-sistemy-sovremennoy-rossii
  50. ↑ Иудин, А. А.; Рюмин, А. М. ИНФОРМАЦИОННАЯ ВОЙНА В ИНТЕРНЕТ: ЗАПАДНЫЕ ОБЫВАТЕЛИ О РОССИИ. — Нижний Новгород: НИСОЦ, 2011. — С. 69. — ISBN 978-5-93116-145-7
  51. ↑ В. В. Фёдоров, Ю. М. Баскакова, Л. Г. Бызов, О. Л. Чернозуб, М. В. Мамонов, И. В. Гаврилов, М. А. Вядро Идейные рубежи «посткрымского консенсуса» // ВЫБОРЫ НА ФОНЕ КРЫМА: электоральный цикл 2016—2018 гг. и перспективы политического транзита / В. В. Фёдоров. — ВЦИОМ, 2018. — С. 196—201. — 993 с. — ISBN 9785041523244

Գրականություն խմբագրել

  • Anders Aslund Russia's Crony Capitalism: The Path from Market Economy to Kleptocracy. — Yale University Press, 2019. — ISBN 978-0300243093
  • Karen Dawisha Putin's Kleptocracy: Who Owns Russia?. — Simon & Schuster, 2015. — ISBN 978-1476795201

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Պուտինականություն&oldid=9786071» էջից