ԽՍՀՄ ՊԱԿ նախագահ

ԽՍՀՄ ՊԱԿ նախագահ;
	ԽՍՀՄ Պետական անվտանգության կոմիտեի; խորհրդանիշ
	; ՊԱԿ շենքը Մոսկվայի Լուբյանկա հրապարակ
Տեսակ	պաշտոն
Երկիր	ԽՍՀՄ
Հապավում	ԽՍՀՄ ՊԱԿ նախագահ; ԿԳԲ նախագահ (ռուս.՝ председатель КГБ СССР)
Կարգախոս	«Հավատարմություն կուսակցությանը, հավատարմություն հայրենիքին»; ռուս.՝ «Верность партии - Верность Родине»
Հիմնադրված	մարտի 12, 1954
Լուծարված	1991 նոյեմբերի 6 (դե ֆակտո); 1991 դեկտեմբերի 3 (դե յուրե)
Իրավ. կարգավիճակ	լուծարված
Նպատակներ	ղեկավարել ԽՍՀՄ ՆԳՆ; ՄԱԾ (МСБ); ԿՀԾ (ЦСР); ԽՍՀՄ Պետական սահմանի պաշտպանության կոմիտեի կազմակերպությունները և բաժինները
Գլխադասային գրասենյակ	ԽՍՀՄ
Տեղագրություն	ՌԽՖՍՀ; Մոսկվա Լուբյանկա հրապարակ
Տարածաշրջան	ԽՍՀՄ
Վերջին նախագահ	Վադիմ Բակատին
Նախորդող նախագահ	Վլադիմիր Կրյուչկով
Առաջին ՊԱԿ նախագահ	Իվան Սերով
Կարևոր անձինք	Լավրենտի Բերիա
Վերադաս կազմակերպություն	ԽՄԿԿ կենտրոնական կոմիտե; ԽՍՀՄ Մինիստրների խորհուրդ
Անձնակազմ	480 000 (1991 թ.)

ԽՍՀՄ Պետական անվտանգության կոմիտեի նախագահ կամ ԽՍՀՄ Նախարարների խորհրդին առընթեր Պետական անվտանգության կոմիտեի նախագահ (մինչև 1978 թ.) կամ հապավում՝ ԽՍՀՄ ՊԱԿ նախագահ (ռուս.՝ Председатель Комитета государственной безопасности СССР ( արտասանություն), խոսակցականում՝ «կագեբեի նաչալնիկ», «վարչության պետ», «օրգանի պետ», «չեկիստ» կամ «չեկայի պետ»), ԽՍՀՄ Պետական անվտանգության կոմիտեի (КГБ) ղեկավարի պաշտոն, ԽՍՀՄ ազգային անվտանգության ոլորտում գործող պետական կառավարման կենտրոնական համամիութենական մարմնի ղեկավար։ Ի պաշտոնե ՊԱԿ նախագահը ԽՄԿԿ ԿԿ Քաղբյուրոյի անդամ պետք է լիներ, ըստ էության ԽՄԿԿ շահերի պաշտպանությունն էր ղեկավարում^[1]։ Կուսակցական հսկողությամբ ղեկավար պաշտոններում ընտրվելու վառ օրինակ է եղել ՊԱԿ Նախագահ Յուրի Անդրոպովը, որը 1982 թվականին ընտրվել է ԽՄԿԿ ԿԿ Քարտուղար, իսկ հետագայում^[2], ԽՄԿԿ ԿԿ Գլխավոր քարտուղար (1982-1984)^[3]:

Հավատարմություն կուսակցությանը, հավատարմություն հայրենիքին:

- ԽՍՀՄ ՊԱԿ կարգախոս

ՊԱԿ-ի նախագահը ղեկավարում էր ԽՍՀՄ արտաքին հետախուզությունը, հակահետախուզությունը, ՕՀԾ, Պետական սահմանների պաշտպանությունը, ԽՄԿԿ ղեկավարների և ԽՍՀՄ պետական գործիչների անվտանգության պաշտպանությունը։ Պաշտոնը գործել է 1954-1991 թվականները։

Քաղբյուրոն ղեկավարում էր Պետանվտանգության կոմիտեն ոչ թե կուսակցական կազմակերպության միջոցով, այլ անմիջապես ՊԱԿ Նախագահի և նրա մեկ-երկու տեղակալների միջոցով^[4]։

- Լեոնիդ Շեբարշին

Պատմություն խմբագրել

Լիազորություններ խմբագրել

ԽՍՀՄ ՊԱԿ նախագահը ղեկավարել է միութենական և տեղական բաժանմունքների գործունեությունն ամբողջ ԽՍՀՄ տարածքում։ 1955 թ. դեկտեմբերի 28-ից ՊԱԿ-ի նախագահն ի պաշտոնե մտնում էր ԽՍՀՄ Նախարարների խորհրդի կազմի մեջ^[5]։ Համաձայն ԽՍՀՄ Նախարարների խորհրդին առընթեր ՊԱԿ-ի և տեղական մարմինների կարգավիճակի, 1959 թ. - ից ՊԱԿ նախագահը հաստատվում էր ԽՄԿԿ ԿԿ կողմից (մինչև 1990 թ. մարտի 14) և նշանակվում ԽՍՀՄ Գերագույն Խորհրդի Նախագահության կողմից^[6]։

Համաձայն ԽՍՀՄ 1977 թ. Սահմանադրության 127. 3 հոդվածի (1990 թ. դեկտեմբերի 26-ի խմբագրություն) և ԽՍՀՄ-ի 1991 թ. մայիսի 16-ի թիվ 2159-I ԽՍՀՄ պետական անվտանգության մարմինների մասին օրենքի հոդված 9-ի, ԽՍՀՄ ՊԱԿ նախագահին նշանակում և պաշտոնից ազատում է ԽՍՀՄ Նախագահը հաշվի առնելով Դաշնային Խորհրդի կարծիքը և ԽՍՀՄ Գերագույն Խորհրդի հետ համաձայնեցնելով^[7]^[8]։

ՊԱԿ-ի Նախագահների և նրանց տեղակալների ցուցակ խմբագրել

ՊԱԿ Նախագահներ խմբագրել

№	Անուն (կյանքի տարիներ)		Իրավասության ժամանակահատված		Պետության ղեկավար
№	Անուն (կյանքի տարիներ)		Սկիզբ	Ավարտ	Պետության ղեկավար
1		Բանակի գեներալ Իվան Սերով (1905-1990)	1954 թ. մարտի 13	1958 թ. դեկտեմբերի 8	Գեորգի Մալենկով (1953-1955) Նիկոլայ Բուլգանին (1955-1958) Նիկիտա Խրուշչով (1958-1964)
-		Գեներալ մայոր Կոնստանտին Լունյով (պաշտոնակատար) (1907-1980)	1958 թ. դեկտեմբերի 8	1958 թ. դեկտեմբերի 28	Նիկիտա Խրուշչով (1958-1964)
2		Ալեքսանդր Շելեպին (1918-1994)	1958 թ. դեկտեմբերի 25	1961 թ. նոյեմբերի 5	Նիկիտա Խրուշչով (1958-1964)
-		Գեներալ գնդապետ Պյոտր Իվաշուտին (պաշտոնակատար) (1909-2002)	1961 թ. նոյեմբերի 5	1961 թ. նոյեմբերի 13	Նիկիտա Խրուշչով (1958-1964)
3		Գեներալ գնդապետ Վլադիմիր Սեմիչաստնի (1924-2001)	1961թ. նոյեմբերի 13	1967 թ. մայիսի 18	Նիկիտա Խրուշչով (1958-1964) Ալեքսեյ Կոսիգին (1964-1980)
4		Բանակի գեներալ Յուրի Անդրոպով (1914-1984)	1967 թ. մայիսի 18	1982 թ. մայիսի 26	Ալեքսեյ Կոսիգին (1964-1980) Նիկոլայ Տիխոնով (1980-1985)
5		Գեներալ գնդապետ Վիտալի Ֆեդորչուկ (1918-2008)	1982 թ. մայիսի 26	1982 թ. դեկտեմբերի 17	Նիկոլայ Տիխոնով (1980-1985)
6		Բանակի գեներալ Վիկտոր Չեբրիկով (1923-1999)	1982 թ. դեկտեմբերի 17	1988 թ. հոկտեմբերի 1	Նիկոլայ Տիխոնով (1980-1985) Նիկոլայ Ռիժկով (1985-1991)
7		Բանակի գեներալ Վլադիմիր Կրյուչկով (1924-2007)	1988 թ. հոկտեմբերի 1	1991 թ. օգոստոսի 28	Նիկոլայ Ռիժկով (1985-1991) Վալենտին Պավլով (1991)
-		Գեներալ լեյտենանտ Լեոնիդ Շեբարշին (պաշտոնակատար) (1935-2012)	1991 թ. օգոստոսի 22	1991 թ. օգոստոսի 23	Վալենտին Պավլով/Վիտալի Դոգուժիև (1991) պաշտոնակատար
8		Գեներալ լեյտենանտ Վադիմ Բակատին (ծնվ. 1937)	1991 թ. օգոստոսի 29	1991 թ. դեկտեմբերի 3	Իվան Սիլաև (1991)

ՊԱԿ Նախագահի Առաջին տեղակալներ խմբագրել

1991 թ. մայիսի 16-ի հոդված 9 թիվ 2159-I «ԽՍՀՄ Պետական անվտանգության մարմինների մասին» օրենքի համաձայն ՊԱԿ Առաջին Նախագահի տեղակալները նշանակվում և պաշտոնից ազատվում են ԽՍՀՄ Նախարարների Կաբինետի կողմից ՊԱԿ Նախագահի ներկայացմամբ։

№	Անուն (Կյանքի տարիներ)		Իրավասության տարիներ		Պակ Նախագահ
№	Անուն (Կյանքի տարիներ)		Սկիզբ	Ավարտ	Պակ Նախագահ
1		Առանց կոչման Գեներալ մայոր (1954 թ, մայիսի 31) Կոնստանտին Լունյով (1907-1980)	1954 թ. մարտի 13	1959 թ. օգոստոսի 28	Իվան Սերով Ալեքսանդր Շելեպին
2		Գեներալ լեյտենանտ (1944 թ. սեպտեմբերի 25) Գեներալ գնդապետ (1958 թ. փետրվարի 18) Պյոտր Իվաշուտին (1909-2002)	1956 թ. հունվարի 24	1963 թ. մարտի 14	Իվան Սերով Ալեքսանդր Շելեպին Վլադիմիր Սեմիչաստնի
3		Գեներալ լեյտենանտ (1961 թ. փետրվարի 23) Գեներալ գնդապետ (1964 թ. դեկտեմբերի 9) Նիկոլայ Զախարով (1909-2002)	1963 թ. հուլիսի 24	1970 թ. ապրիլի 3	Վլադիմիր Սեմիչաստնի Յուրի Անդրոպով
4		Գեներալ գնդապետ (1969 թ. դեկտեմբերի 18) Բանակի գեներալ (1978 թ. դեկտեմբերի 13) Սեմյոն Ցվիգուն (1917-1982)	1967 թ. նոյեմբերի 24	1982 թ. հունվարի 19 †	Յուրի Անդրոպով
5		Բանակի գեներալ (1978 թ. դեկտեմբերի 13) Գեորգի Ցինյով (1907-1996)	1982 թ. հունվարի 25	1985 թ. նոյեմբերի 1	Յուրի Անդրոպով Վիտալի Ֆեդորչուկ Վիկտոր Չեբրիկով
6		Գեներալ գնդապետ (1978 թ. դեկտեմբերի 11) Վիկտոր Չեբրիկով (1923-1999)	1982 թ. հունվարի 25	1982 թ. դեկտեմբերի 17	Յուրի Անդրոպով Վիտալի Ֆեդորչուկ
7		Գեներալ գնդապետ ինժեներ (1978 թ. դեկտեմբերի 11) Բանակի գեներալ (1985 թ. ապրիլի 10) Նիկոլայ Եմոխոնով (1921-2014)	1984 թ. փետրվարի 4	1990 թ. օգոստոսի 8	Վիկտոր Չեբրիկով Վլադիմիր Կրյուչկով
8		Գեներալ գնդապետ (1984 թ. ապրիլի 20) Բանակի գեներալ (1987 թ. հոկտեմբերի 30) Ֆիլիպ Բոբկով (ծնվ. 1925)	1985 թ. դեկտեմբերի 5	1991 թ. հունվարի 29	Վիկտոր Չեբրիկով Վլադիմիր Կրյուչկով
9		Գեներալ գնդապետ (1986 թ. դեկտեմբերի 18) Գենի Ագեև (1929-1994)	1990 թ. օգոստոսի 8	1991 թ. օգոստոսի 28	Վլադիմիր Կրյուչկով
10		Գեներալ լեյտենանտ (1987 թ. հոկտեմբերի 29) Գեներալ գնդապետ (1991 թ. ապրիլի 13) Վիկտոր Գրուշկո (1930-2001)	1991 թ. հունվարի 29	1991 թ. օգոստոսի 28	Վլադիմիր Կրյուչկով
11		Գեներալ մայոր (1991 թ.մարտի 16) Անատոլի Օլեյնիկով (1940-2009)	1991 թ. օգոստոսի 29	1991 թ. դեկտեմբերի 3	Վադիմ Բակատին
12		Առանց կոչման Եվգենի Պրիմակով (1929-2015)	1991 թ. սեպտեմբերի 30	1991 թ. դեկտեմբերի 3	Վադիմ Բակատին

ՊԱԿ Նախագահի տեղակալներ խմբագրել

ԽՍՀՄ Նախարարների խորհրդին առընթեր ՊԱԿ-ի և նրա տեղական մարմինների կարգավիճակի մասին 1959 թ. դրույթի համաձայն, Կոմիտեի նախագահի տեղակալները հաստատվում են ԽՄԿԿ ԿԿ (մինչև 1990 թ. մարտի 14) կողմից և նշանակվում են ԽՍՀՄ Նախարարների Խորհրդի կողմից։

ԽՍՀՄ 1991 թ. մայիսի 16-ի հոդված 9 թիվ 2159-I ԽՍՀՄ Անվտանգության մարմինների մասին օրենքի համաձայն, ՊԱԿ Նախագահի տեղակալները նշանակվում և ազատվում են պաշտոնից ԽՍՀՄ Նախարարների Կաբինետի կողմից ՊԱԿ Նախագահի ներկայացմամբ։

№	Անուն (կյանքի տարիներ)		Իրավասության ժամանակաշրջան		ՊԱԿ Նախագահ
№	Անուն (կյանքի տարիներ)		Սկիզբ	Ավարտ	ՊԱԿ Նախագահ
1		պահեստային Գեներալ մայոր (1954 թ. մայիսի 31) Պյոտր Գրիգորև (1900 - ?)	1954 թ. մարտի 13	1959 թ. հուլիսի 6	Իվան Սերով Ալեքսանդր Շելեպին
2		Գնդապետ (1954 թ. հունվարի 4) Գեներալ մայոր (1954 թ. մայիսի 31) Իվան Սավչենկո (1908-1999)	1954 թ. մարտի 13	1959 թ. հուլիսի 6	Իվան Սերով Ալեքսանդր Շելեպին
3		Գեներալ մայոր (1954 թ. մայիսի 31) Վասիլի Լուկշին (1912-1967)	1954 թ. մարտի 25	1958 թ. օգոստոսի 1	Իվան Սերով
4		Գեներալ լեյտենանտ (1944 թ.սեպտեմբերի 25) Պյոտր Իվաշուտին (1909-2002)	1954 թ. հունիսի 7	1956 թ. հունվարի 24	Իվան Սերով
5		Գեներալ լեյտենանտ (1945 թ.հուլիսի 9) Գեներալ գնդապետ (1958 թ. փետրվարի 18) Սերգեյ Բելչենկո (1902-2002)	1956 թ. հունվարի 18	1959 թ. հուլիսի 6	Իվան Սերով Ալեքսանդր Շելեպին
5		Գեներալ մայոր (1956 թ. հունվարի 14) Սերաֆիմ Լյալին (1908-1978)	1958 թ. օգոստոսի 1	1959 թ. օգոստոսի 21	Իվան Սերով Ալեքսանդր Շելեպին
6		Գեներալ մայոր (1954 թ. մայիսի 31) գեներալ լեյտենանտ (1964 թ. դեկտեմբերի 9) Ալեքսանդր Պերեպելիցին (1913-1967)	1959 թ. օգոստոսի 28	1967 թ. օգոստոսի 15 †	Ալեքսանդր Շելեպին Վլադիմիր Սեմիչաստնի Յուրի Անդրոպով
7		Առանց կոչման Վադիմ Տիկունով (1921-1980)	1959 թ. օգոստոսի 28	1961 թ. հուլիսի 21	Ալեքսանդր Շելեպին
8		Գեներալ լեյտենանտ (1961 թ. փետրվարի 23) Նիկոլայ Զախարով (1909-2002)	1961 թ. դեկտեմբերի 3	1963 թ. հուլիսի 24	Վլադիմիր Սեմիչաստնի Յուրի Անդրոպով
9		Գեներալ մայոր (1954 թ. մայիսի 31) Գեներալ լեյտենանտ (1964 թ. դեկտեմբերի 9) Սերգեյ Բաննիկով (1921-1989)	1963 թ. հուլիսի 24	1967 թ. նոյեմբերի 1	Վլադիմիր Սեմիչաստնի Յուրի Անդրոպով
10		Գեներալ մայոր (1964 թ. դեկտեմբերի 9) Գեներալ լեյտենանտ (1970 թ. դեկտեմբերի 14) Լև Պանկրատով (ծնված 1920)	1963 թ. սեպտեմբերի 21	1971 թ. հուլիսի 8	Վլադիմիր Սեմիչաստնի Յուրի Անդրոպով
11		Գեներալ մայոր (1958 թ. փետրվարի 18) Գեներալ լեյտենանտ (1967 թ.հոկտեմբերի 27) Սեմյոն Ցվիգուն (1917-1982)	1967 թ. մայիսի 23	1967 թ. նոյեմբերի 24	Յուրի Անդրոպով
12		Գեներալ մայոր (1967 թ.հոկտեմբերի 27) Գեներալ լեյտենանտ (1974 թ. մայիսի 23) Արդալյոն Մալիգին (1913-1999)	1967 թ. հունիսի 8	1979 թ. փետրվարի 2	Յուրի Անդրոպով
13		Գեներալ մայոր (1967 թ. հոկտեմբերի 26) Գեներալ լեյտենանտ (1972 թ. նոյեմբերի 2) Գեներալ գնդապետ (1978 թ. դեկտեմբերի 11) Վիկտոր Չեբրիկով (1923-1999)	1968 թ. սեպտեմբերի 4	1982 թ. հունվարի 25	Յուրի Անդրոպով
14		Գեներալ գնդապետ (1967 թ.հոկտեմբերի 27) Բանակի գեներալ (1978 թ.դեկտեմբերի 13) Գեորգի Ցինյով (1907-1996)	1970 թ. հուլիսի 28	1982 թ. հունվարի 25	Յուրի Անդրոպով
15		Գեներալ մայոր ինժեներ (1971 թ. դեկտեմբերի 20) Գեներալ լեյտենանտ ինժեներ (1973 թ. դեկտեմբերի 17) Գեներալ գնդապետ ինժեներ (1978 դեկտեմբերի 11) Նիկոլայ Եմոխոնով (1921-2014)	1971 թ. հուլիսի 8	1984 թ. փետրվարի 4	Յուրի Անդրոպով Վիտալի Ֆեդորչուկ Վիկտոր Չեբրիկով
16		Գեներալ մայոր (1969 թ. դեկտեմբերի 17) Գեներալ լեյտենանտ (1973 թ. դեկտեմբերի 17) Գեներալ գնդապետ (1984 թ.ապրիլի 20) Վլադիմիր Պիրոժկով (1924-2009)	1971 թ. մարտի 12	1991 թ. հունվարի 29	Յուրի Անդրոպով Վիտալի Ֆեդորչուկ Վիկտոր Չեբրիկով Վլադիմիր Կրյուչկով
17		Գեներալ լեյտենանտ (1968 թ. դեկտեմբերի 20) Սերգեյ Անտոնով (1922-1989)	1974 թ. օգոստոսի 16	1983 թ. հունվարի 27	Յուրի Անդրոպով Վիտալի Ֆեդորչուկ Վիկտոր Չեբրիկով
18		Գեներալ լեյտենանտ (1971 թ. դեկտեմբերի 21) Գեներալ գնդապետ (1982 թ. դեկտեմբերի 16) Գրիգորի Գրիգորենկո (1918-2007)	1978 թ. նոյեմբերի 23	1983 թ. օգոստոսի 1	Յուրի Անդրոպով Վիտալի Ֆեդորչուկ Վիկտոր Չեբրիկով
19		Գեներալ լեյտենանտ (1973 թ.դեկտեմբերի 17) Գեներալ գնդապետ (1982 թ. դեկտեմբերի 16) Բանակի գեներալ (1988 թ. հունվարի 27) Վլադիմիր Կրյուչկով (1924-2007)	1978 թ. նոյեմբերի 23	1988 թ. հոկտեմբերի 1	Յուրի Անդրոպով Վիտալի Ֆեդորչուկ Վիկտոր Չեբրիկով
20		Գեներալ լեյտենանտ (1974 թ. մայիսի 23) Գեներալ գնդապետ (1984 թ.հոկտեմբերի 29) Վասիլի Լեժեպեկով (1923-2005)	1978 թ. նոյեմբերի 23	1983 թ. հունվարի 31	Յուրի Անդրոպով Վիտալի Ֆեդորչուկ Վիկտոր Չեբրիկով
21		Գեներալ լեյտենանտ ինժեներ (1974 թ. դեկտեմբերի 18) Գեներալ գնդապետ ինժեներ (1984 թ. ապրիլի 20 Միխայիլ Երմակով (1919-1994)	1979 թ. փետրվարի 2	1990 թ. հունիսի 9	Յուրի Անդրոպով Վիտալի Ֆեդորչուկ Վիկտոր Չեբրիկով Վլադիմիր Կրյուչկով
22		Գեներալ լեյտենանտ (1972 թ. նոյեմբերի 2) Գեներալ գնդապետ (1984 թ. ապրիլի 20) Ֆիլիպ Բոբկով (ծնված 1925)	1982 թ. փետրվարի 16	1985 թ. դեկտեմբերի 5	Յուրի Անդրոպով Վիտալի Ֆեդորչուկ Վիկտոր Չեբրիկով
23		Գեներալ լեյտենանտ (1979 թ. դեկտեմբերի 14) Գեներալ գնդապետ (1986 թ. դեկտեմբերի 18) Գենի Ագեև (1929-1994)	1983 թ. փետրվարի 15	1990 թ. օգոստոսի 8	Վիկտոր Չեբրիկով Վլադիմիր Կրյուչկով
24		Գեներալ լեյտենանտ (1980 թ. դեկտեմբերի 16) Գեներալ գնդապետ (1985 թ.դեկտեմբերի 13) Իվան Մարկելով (1917-1990)	1983 թ. օգոստոսի 1	1989 թ. սեպտեմբերի 20	Վիկտոր Չեբրիկով Վլադիմիր Կրյուչկով
25		Բանակի գեներալ (1978 թ. դեկտեմբերի 13) Վադիմ Մատրոսով (1917-1999)	1984 թ. փետրվարի 4	1989 թ. դեկտեմբերի 28	Վիկտոր Չեբրիկով Վլադիմիր Կրյուչկով
26		Գեներալ մայոր (1980 թ. ապրիլի 17) Գեներալ լեյտենանտ (1986 թ. հոկտեմբերի 31) Վիտալի Պոնոմարյով (ծնված 1932)	1985 թ. դեկտեմբերի 5	1991 թ. օգոստոսի 28	Վիկտոր Չեբրիկով Վլադիմիր Կրյուչկով
27		Գեներալ մայոր (1986 թ. ապրիլի 30) Գեներալ լեյտենանտ (1989 թ.օգոստոսի 16) Լեոնիդ Շեբարշին (1935-2012)	1989 թ. փետրվարի 6	1991 թ. սեպտեմբերի 21	Վլադիմիր Կրյուչկով Վադիմ Բակատին
28		Գեներալ լեյտենանտ (1987 թ. հոկտեմբերի 29) Վիկտոր Գրուշկո (1930-2001)	1989 թ. սեպտեմբերի 20	1991 թ. հունվարի 29	Վլադիմիր Կրյուչկով
29		Գեներալ լեյտենանտ (1980 թ. ապրիլի 17) Գեներալ գնդապետ (1990 թ. ապրիլի 20) Իլյա Կալինիչենկո (1931-1997)	1989 թ. դեկտեմբերի 28	1991 թ. դեկտեմբերի 3	Վլադիմիր Կրյուչկով Վադիմ Բակատին
30		Գեներալ մայոր (1984 թ. դեկտեմբերի 17) Ալեքսեյ Դենիսով (1931-1997)	1990 թ. հունիսի 9	1991 թ. սեպտեմբերի 6	Վլադիմիր Կրյուչկով Վադիմ Բակատին
31		Գեներալ լեյտենանտ (1984 թ. դեկտեմբերի 17) Յոկուբաս Պետրովաս (ծնված 1936)	1990 թ. դեկտեմբերի 15	1991 թ. սեպտեմբերի 5	Վլադիմիր Կրյուչկով Վադիմ Բակատին
32		Գնդապետ (1987 թ. դեկտեմբերի 14) Գեներալ մայոր (1990 թ. փետրվարի 2) Վալերի Լեբեդև (ծնված 1940)	1991 թ. հունվարի 29	1991 թ. սեպտեմբերի 11	Վլադիմիր Կրյուչկով Վադիմ Բակատին
33		Գեներալ լեյտենանտ (1990 թ. դեկտեմբերի 13) Գենադի Տիտով (ծնված 1932)	1991 թ. հունվարի 29	1991 թ. սեպտեմբերի 11	Վլադիմիր Կրյուչկով Վադիմ Բակատին
34		Գեներալ լեյտենանտ (1989 թ. դեկտեմբերի 13) Վիտալի Պրիլուկով (ծնված 1939)	1991 թ. մարտի 16	1991 թ. օգոստոսի 28	Վլադիմիր Կրյուչկով
35		Ավիացիայի գեներալ մայոր (1991 թ. օգոստոսի 30) Նիկոլայ Ստոլյարով (ծնված 1947)	1991 թ. օգոստոսի 28	1991 թ. դեկտեմբերի 3	Վադիմ Բակատին
36		Գեներալ մայոր (1989 թ. օգոստոսի 16) Նիկոլայ Շամ (ծնված 1940)	1991 թ. սեպտեմբերի 11	1991 թ. դեկտեմբերի 3	Վադիմ Բակատին
37		Գեներալ մայոր (1987 թ. հոկտեմբերի 29) Ֆեոդոր Մյասնիկով (ծնված 1940)	1991 թ. սեպտեմբերի 13	1991 թ. դեկտեմբերի 3	Վադիմ Բակատին

ՊԱԿ Նախագահի կոչումներ խմբագրել

ՊԱԿ Նախագահների թվում Ի. Ա. Սերովը միակ մարդն էր, ով ուներ Խորհրդային Միության Հերոսի կոչում։ 1963 թվականին Սերովին ԽՍՀՄ Զինված ուժերի Գլխավոր շտաբի Գլխավոր հետախուզական վարչության պետի պաշտոնից հեռացնելուց հետո, նա զրկվեց այդ կոչումից "... քաղաքական զգոնության բթացման համար" հիմնավորմամբ։
Ա. Ն. Շելեպինը ՊԱԿ միակ ղեկավարն էր, ով զինվորական կոչում չի ունեցել։ Պաշտոնը ստանձնելու պահին Շելեպինի Գեներալական կոչումից հրաժարվելու որոշումը համապատասխանում էր ԽՍՀՄ Նախարարների Խորհրդի Նախագահ Խրուշչովի՝ պետանվտանգության և ներքին գործերի համակարգում կոչումների վերացման, կամ ինչպես Խրուշչովն է արտահայտվել՝ ուսադիրաթափման և լամպասաթափման (распогонить и разлампасить) մտահղացումների ոգուն^[9]։

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Кокурин А. И., Петров Н. В. Лубянка. Органы ВЧК—ОГПУ—НКВД—НКГБ—МГБ—МВД—КГБ. 1917—1991: Справочник / Ред. Р. Г. Пихоя. — М.: Международный фонд Демократия (МФД. Фонд Александра Н. Яковлева), 2003. — 766 с. — (Россия. ХХ век. Документы). — 3000 экз. — ISBN 5-8564-6109-6.

Նշումներ խմբագրել

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել ԽՍՀՄ ՊԱԿ նախագահ կատեգորիայում։

[1] Экспертное заключение к заседанию Конституционного суда Российской Федерации 26 мая 1992 года Արխիվացված 2012-10-30 Wayback Machine (ռուս.) (1992).

[2] Լեոնիդ Բրեժնևի մահից հետո Գրոմիկո, Ուստինով, Տիխոնով եռապետությունը Անդրոպովին ընտրեց Գլխավոր քարտուղար։

[3] ЗЕНЬКОВИЧ "САМЫЕ ЗАКРЫТЫЕ ЛЮДИ. ЭНЦИКЛОПЕДИЯ БИОГРАФИЙ" || ЧАСТЬ I. «Андропов Юрий Владимирович» (ռուս.)

[4] Լեոնիդ Շեբարշին Рука Москвы: записки начальника советской разведки. М.: Центр-100, 1992. (ռուս.)

[5] s:Закон СССР от 28.12.1955 Об утверждении Указов Президиума Верховного Совета СССР и о внесении изменений и дополнений в Конституцию СССР

[6] Положение о Комитете государственной безопасности при Совете Министров СССР и его органах на местах

[7] s:ԽՍՀՄ Սահմանադրություն (1977)/խմբագրությունը դեկտեմբերի 26-ին 1990թ.

[8] ЗАКОН СССР ОТ 26.12.1990 N 1861-1 ОБ ИЗМЕНЕНИЯХ И ДОПОЛНЕНИЯХ КОНСТИТУЦИИ (ОСНОВНОГО ЗАКОНА) СССР В СВЯЗИ С СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕМ СИСТЕМЫ ГОСУДАРСТВЕННОГО УПРАВЛЕНИЯ Закон СССР «Об органах государственной безопасности в СССР» s:Օրենք ԽՍՀՄ 16.05.1991 թիվ 2159-I

[9] М.Л. Млечин. Как Брежнев сменил Хрущева. Тайная история дворцового переворота Արխիվացված 2021-02-28 Wayback Machine էջ 25

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

ԽՍՀՄ ՊԱԿ նախագահ
ԽՍՀՄ Պետական անվտանգության կոմիտեի խորհրդանիշ
ՊԱԿ շենքը Մոսկվայի Լուբյանկա հրապարակ
Տեսակ	պաշտոն
Երկիր	ԽՍՀՄ
Հապավում	ԽՍՀՄ ՊԱԿ նախագահ ԿԳԲ նախագահ (ռուս.՝ председатель КГБ СССР)
Կարգախոս	«Հավատարմություն կուսակցությանը, հավատարմություն հայրենիքին» ռուս.՝ «Верность партии - Верность Родине»
Հիմնադրված	մարտի 12, 1954
Լուծարված	1991 նոյեմբերի 6 (դե ֆակտո) 1991 դեկտեմբերի 3 (դե յուրե)
Իրավ. կարգավիճակ	լուծարված
Նպատակներ	ղեկավարել ԽՍՀՄ ՆԳՆ ՄԱԾ (МСБ) ԿՀԾ (ЦСР) ԽՍՀՄ Պետական սահմանի պաշտպանության կոմիտեի կազմակերպությունները և բաժինները
Գլխադասային գրասենյակ	ԽՍՀՄ
Տեղագրություն	ՌԽՖՍՀ Մոսկվա Լուբյանկա հրապարակ
Տարածաշրջան	ԽՍՀՄ
Վերջին նախագահ	Վադիմ Բակատին
Նախորդող նախագահ	Վլադիմիր Կրյուչկով
Առաջին ՊԱԿ նախագահ	Իվան Սերով
Կարևոր անձինք	Լավրենտի Բերիա
Վերադաս կազմակերպություն	ԽՄԿԿ կենտրոնական կոմիտե ԽՍՀՄ Մինիստրների խորհուրդ
Անձնակազմ	480 000 (1991 թ.)