Գոհար Գասպարյան

հայ երաժշտության ուսուցիչ, օպերային երգիչ
1rightarrow blue.svgԱյս հոդվածը երգչուհու մասին է։ Այլ գործածությունների համար այցելեք Գոհար Գասպարյան (այլ կիրառումներ)։

Գոհար Միքայելի Գասպարյան (օրիորդական ազգանունը՝ Խաչատուրյան, դեկտեմբերի 14, 1924(1924-12-14)[1], Կահիրե, Եգիպտոս[1] - մայիսի 16, 2007(2007-05-16)[2], Երևան, Հայաստան), հայ օպերային արվեստի մեծագույն վարպետ, քնարակոլորատուրային սոպրանո, ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստուհի, սոցիալիստական աշխատանքի հերոս:

Գոհար Գասպարյան
Գոհար Գասպարյան.jpg
Հիմնական տվյալներ
Բնօրինակ անունԳոհար Գասպարյան
Ծնվել էդեկտեմբերի 14, 1924(1924-12-14)[1]
Կահիրե, Եգիպտոս[1]
ԵրկիրFlag of the Soviet Union.svg ԽՍՀՄ, Flag of Armenia.svg Հայաստան և Flag of Egypt.svg Եգիպտոս
Մահացել էմայիսի 16, 2007(2007-05-16)[2] (82 տարեկան)
Երևան, Հայաստան
Ժանրերօպերա
Մասնագիտությունօպերային երգչուհի, երաժշտության ուսուցիչ, երգչուհի և քաղաքական գործիչ
Երգչաձայնսոպրանո
Գործիքներվոկալ
ԱշխատավայրԵրևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիա
ԱմուսինՏիգրան Լևոնյան
ՊարգևներՍտալինյան մրցանակ, Լենինի շքանշան, Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս, ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ, Երևանի պատվավոր քաղաքացի, ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ, Ժողովուրդների բարեկամության շքանշան և Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշան
Gohar Gasparyan (singer) Վիքիպահեստում

ԸնտանիքըԽմբագրել

Գոհար Գասպարյանը ծնվել է 1924 թվականին Կահիրեում, Միքայել և Արուսյակ Խաչատուրյանների երաժշտասեր ընտանիքում: Նա լույս աշխարհ էր եկել յոթ ամսական տարիքում: Այն տարիներին բժշկությունը դեռևս անկարող էր ապահովել անհաս նորածինների առողջությունը: «Չի ապրի, երեխան չափից շատ նվազ է ու թույլ»,- ցավով նշում էին ընտանիքի անդամները: Սակայն նրա տատը հակառակն էր պնդել՝ ասելով. «Կապրի և բոլորիս հպարտությունը կդառնա»:

Հայրը մասնագիտությամբ իրավաբան էր: Եղել է Կոմիտասի սաներից մեկը և տիրապետում էր ֆլեյտա գործիքին: Մայրը հայոց լեզվի ուսուցչուհի էր և նվագում էր դաշնամուր: Ուներ մի եղբայր, որը մահացել էր տիֆից:

19-րդ դարի սկզբին ծագած թուրք-եգիպտական առաջին պատերազմին եգիպտացի զորավար Մուհամմադ Ալին (1769-1849), օսմանների դեմ պատերազմելով, հասնում է մինչև Խարբերդ, Չնքուշ գյուղ: Եգիպտացի զինվորների շրջանում սկսվում է տիֆի համաճարակ: Մուհամմադ Ալիի զորքին օգնության է հասնում տեղացի մեծահարուստ Խաչատուր էֆենդիի տղաներից մեկը՝ Միշել Խաչատուրյանը: Գերմանիայում ուսանած երիտասարդ բժիշկը, ով Գոհար Գասպարյանի հոր պապն էր, կարողանում է բուժել հիվանդ զինվորներին: Օսմանյան կայսրության և Եգիպտոսի միջև կնքվում է հաշտության պայմանագիր, ինչից հետո եգիպտական բանակը վերադառնում է հայրենիք: Մուհամմադ Ալին ցանկանում էր պարգևատրել երիտասարդ բժշկին իր կատարած ծառայությունների դիմաց, սակայն նա հրաժարվում է՝ խնդրելով իրեն և իր ընտանիքը իրենց հետ տանել Կահիրե: Այնուհետև նա ծառայության է անցնում որպես պալատական բժիշկ և ամուսնանում սուլթան Հուսեյնի քրոջ՝ Ջավհարի հետ[3]:

Գոհար Գասպարյանի մանկությունն անցել է Նեղոսի ափամերձ Շարկիա գյուղաքաղաքի հենց այն տանը, որը սուլթան Հուսեյնը կառուցել էր իր քրոջ համար և որպես օժիտ տվել էր 30 ուղտ: Եռահարկ շքեղ տունը՝ իր 100 հա կալվածքով, բամբակի պլանտացիաներով, 200-ի չափ ծառաներով ու բանվորներով հանդերձ, մնացին Գոհարի մանկության հիշողության անբաժանելի մասը[4]:

Ազգակցական կապեր է ունեցել գրող, փիլիսոփա, բառարանագիր Եղիա Տեմիրճիպաշյանի հետ:

1948 թվականին իր առաջին ամուսնու՝ բանասեր Հայկ Գասպարյանի հետ հայրենադարձվել է Խորհրդային Հայաստան: 1949 թվականին Երևանում ծնվել է նրանց դուստրը՝ Սեդա Գասպարյանը: 1956 թվականին նրանք ամուսնալուծվել են և նույն թվականի հունիսի 9-ին Մոսկվայում նա ամուսնացել է անվանի օպերային երգիչ, ռեժիսոր Տիգրան Լևոնյանի հետ։ 1958 թվականին ծնվել է նրանց որդին, ով մեկն է դառնում այն 11 երեխաներից, որոնք մահանում են այդ նույն օրը բժիշկների անփութության պատճառով: Գոհար Գասպարյանը խոստովանել է, որ ամեն անգամ օրորոցային երգելիս որդուն է հիշել ու արցունքներով հեռացել բեմից:

ԿրթությունԽմբագրել

Ինը տարեկանից երգել է Կահիրեի հայոց եկեղեցում: Նախնական կրթությունը ստացել է Կահիրեի Գալուստյան ազգային վարժարանում: Այնուհետև սովորել է Կահիրեի երաժշտական ակադեմիայում՝ ուսանելով եվրոպացի վարպետներ Էլիզ Ֆելդմանի և Վինչենցո Կարրոյի դասարաններում։ Աշակերտել է նաև աշխարհահռչակ դիրիժորներ Ֆրանչեսկո Մոլինարիին և Հյուտտելին, որոնք պատերազմի տարիներին շուրջ հինգ տարի ապրեցին և ստեղծագործեցին Կահիրեում[5]: Դաշնամուրի դասեր է վերցրել հույն դաշնակահար Ժորժ Թեմելիից:

Կատարողական գործունեությունԽմբագրել

1940 թվականից դեռևս կոնսերվատորիայում ուսանելու տարիներին ելույթներ է ունեցել Կահիրեում: Երգել է Եգիպտոսի ռադիոյում՝ որպես մեներգչուհի։ Ռադիոյի ղեկավարությունը բացառության կարգով խախտեց ռադիոյի կանոնադրությունը, ըստ որի մեներգիչներ կարող էին լինել բացառապես մահմեդականները: 1948 թվականին հրավեր է ստանում Միլանի «Լա Սկալա» օպերային թատրոնից, սակայն նա ոչ միայն մերժել է այդ առաջարկը, այլև նույն թվականին 24 տարեկան հասակում հայրենադարձվել Հայաստան: 1949 թվականից Հայաստանի օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնի մեներգչուհի է: Երևանյան թատրոնում նրա առաջին բեմելը նշանավորվել է «Լակմե»-ի դերերգով համանուն օպերայից: Հանդես է եկել 23 օպերաների գլխավոր դերերում: Նրա երգացանկում տեղ են գտել ավելի քան 500 ստեղծագործություններ։

Ելույթներ է ունեցել Ֆրանսիայում, Գերմանիայում, Մեծ Բրիտանիայում, Իսպանիայում, Հունգարիայում, Թուրքիայում, Ճապոնիայում, ԱՄՆ-ում, Բրազիլիայում, Ուրուգվայում, Սիրիայում, Լիբանանում, Իրանում, ԽՍՀՄ նախկին հանրապետություններում և այլուր: Նրան ծափահարել են աշխարհի նշանավոր թատրոններում՝ Նյու Յորքի «Carnegie Hall», Փարիզի «Grand Opéra», Մոսկվայի «Bolshoi Théâtre» և այլուր: Նրան անվանել են «Հայաստանի սոխակ»:

Երկար տարիներ նրան նվագակցել են Էլեոնորա Ոսկանյանը, Լևոն Աբրահամյանը, ինչպես նաև Հարություն Փափազյանը:

ԴերերգերըԽմբագրել

Հարուստ է եղել Գոհար Գասպարյանի երգացանկը՝ հայ, ռուս և արևմտաեվրոպացի կոմպոզիտորների մեծակտավ ու փոքրածավալ ստեղծագործություններ, հոգևոր ու ժողովրդական երգեր։

Տիրապետում էր հայերեն, իտալերեն, ֆրանսերեն, գերմաներեն, արաբերեն ու անգլերեն լեզուներին:

Մանկավարժական գործունեությունԽմբագրել

1962-2007 թվականներին դասավանդել է Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայում (1973 թվականից՝ պրոֆեսոր): Նրա բազմաթիվ աշակերտներ դարձել են համաշխարհային լավագույն բեմերի մեներգիչներ (Օլգա Զաքարյան, Ռաֆայել Հակոբյանց, Դավիթ Վարժապետյան, Էլլադա Չախոյան, Շաքե Ասչյան, Գայանե Գրիգորյան, Վարդուհի Խաչատրյան, Վարդուհի Աբրահամյան և այլք)։ Նրա ուսանողն է եղել նաև ապագա ամուսինը՝ օպերային երգիչ, ռեժիսոր, դերասան Տիգրան Լևոնյանը:

Հասարակական գործունեությունԽմբագրել

Երեք անգամ ընտրվել է ԽՍՀՄ Գերագույն սովետի և Հայկական ԽՍՀ Գերագույն սովետի դեպուտատ:

Գոհար Գասպարյանի մասինԽմբագրել

  Թռչունները Գոհար Գասպարյանին սովորեցրել են երգել, իսկ նա թռչուններին՝ ծլվլալ:
- Բանաստեղծ Ավետիք Իսահակյան
  
  Նման տիտաններ, ինչպիսին Գոհար Գասպարյանն է, ծնվում են հարյուր տարին մեկ: Համաշխարհային դասականների ամենաբարդ գործերը, որոնք, թվում է, անհնար է կատարել, գասպարյանական մեկնաբանությամբ նոր կյանք են ստանում: Գոհարը վոկալային աստղ է, որ մի քանի համաստեղություն արժե:
- Օպերային երգչուհի Զարուհի Դոլուխանյան
  
  Մինչև Գոհար Գասպարյանը մեր երկրում չգիտեին, թե ինչ է կոլորատուրային սոպրանոն:
- Օպերային երգչուհի Իրինա Արխիպովա
  
  Արքիմեդյան լապտերով փնտրված արվեստագետներից է մեր Գոհարը՝ իր անվան նման թանկ ու նվիրական: Ծնվեց ճիշտ ժամանակին, որպեսզի իր «Կռունկով» ու «Ծիծեռնակով», «Մայր Արաքսով» ու «Անտունիով» հռչակեր և՛ իրեն, և՛ իր ժողովրդին:
- Գեղանկարիչ Մարտիրոս Սարյան
  


Գոհար Գասպարյանը կինոյումԽմբագրել

Պարգևներ, մրցանակներ, կոչումներԽմբագրել

  • 1951 թ.՝ Ստալինյան մրցանակ
  • 1953 թ.՝ ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ
  • 1956 թ.՝ ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ
  • 1965 թ.՝ ՀԽՍՀ պետական մրցանակ
  • 1973 թ.՝ Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայի պրոֆեսոր
  • 1981 թ.՝ Ժողովուրդների բարեկամության շքանշան
  • 1984 թ.՝ Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս, Լենինի շքանշան
  • 1984 թ.՝ Երևանի պատվավոր քաղաքացի
  • 1997 թ.՝ Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշան

Գրքեր Գոհար Գասպարյանի մասինԽմբագրել

  • Ալեքսանդր Թադևոսյան, Գոհար Գասպարյան (ակնարկ), Երևան, 1959
  • Տիգրան Լևոնյան, Էմանվել Մանուկյան, Գոհար Գասպարյան (ալբոմ-ժողովածու), Երևան, 2001
  • Համասփյուռ Մանուկյան, Իմ ութ և կես տարիները Գոհար Գասպարյանի հետ (հուշագրություն), Երևան, 2004
  • Ольга Захарян, Гоар Гаспарян и ее вокальная школа, Ереван, 2005
  • Արմինե Մելիք-Իսրայելյան, Նվարդ Մարուխյան, Գոհար Գասպարյան (մեկ ժամ ձայնավարժություն), Երևան, 2007
  • Արմինե Մելիք-Իսրայելյան, Գոհար Գասպարյանի ֆենոմենը, Երևան, 2007
  • Սերգեյ Առաքելյան, Գոհար Գասպարյան (ալբոմ-ժողովածու), Երևան, 2007
  • Ռոբերտ Դավթյան, Հայոց սոխակը (հոդվածների և հարցազրույցների ժողովածու), Երևան, 2008[13]
  • Արմինե Մելիք-Իսրայելյան, Երբ աշխարհն է ծափահարում (մենագրություն), Երևան, 2010[14]

Հարգանքի տուրքԽմբագրել

  • 1996 թվականին ԱՄՆ-ի Աստղերի միջազգային հաշվառումը որոշեց աստղերից մեկն անվանակոչել Գոհար Գասպարյանի անունով:
  • 2020 թվականին Երևան քաղաքի ավագանու որոշմամբ Երևանի Լեոնիդ Ազգալդյան փողոցից մինչև «Կասկադ» համալիր ձգվող ճանապարհահատվածը (Վերին անտառային 19 Ա հասցեից մինչև Վերին անտառային 122 հասցե) անվանակոչվել է Գոհար Գասպարյանի անվամբ[15]:
 
Գոհար Գասպարյանի գերեզմանը Կոմիտասի անվան պանթեոնում

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Гаспарян Гоар Микаэловна // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 http://armenianow.com/?action=viewArticle&AID=2201&CID=2243&IID=1133&lng=eng
  3. ↑ Մելիք-Իսրայելյան Արմինե (2010)։ Երբ աշխարհն է ծափահարում։ Երևան։ էջեր 41–44 
  4. ↑ Մելիք-Իսրայելյան Արմինե (2010)։ Երբ աշխարհն է ծափահարում։ Երևան։ էջ 39 
  5. ↑ «Գ․Գասպարյան․ «Անհատը կարող է մի ամբողջ ազգ ու երկիր ներկայացնել»» 
  6. ↑ «Հայկական կինոհամերգ 54»։ www.arm-cinema.am։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-05-12-ին։ Վերցված է 2016-03-11 
  7. ↑ «Երգում է Գոհար Գասպարյանը»։ www.arm-cinema.am։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-04-ին։ Վերցված է 2016-03-11 
  8. ↑ «Կարինե»։ www.arm-cinema.am։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-04-ին։ Վերցված է 2016-03-11 
  9. ↑ «Անուշ»։ www.arm-cinema.am։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-06-23-ին։ Վերցված է 2016-03-11 
  10. ↑ «Արշակ Երկրորդ»։ www.arm-cinema.am։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-12-26-ին։ Վերցված է 2016-03-11 
  11. ↑ «Լեռնային լճի գաղտնիքը»։ www.arm-cinema.am։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-04-ին։ Վերցված է 2016-03-11 
  12. ↑ «Գոհար»։ www.arm-cinema.am։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-05-11-ին։ Վերցված է 2016-03-11 
  13. ↑ «Առասպե՞լ էր, թե՞ երգչուհի» 
  14. ↑ «1965-ԻՆ ԳՈՀԱՐ ԳԱՍՊԱՐԵԱՆ ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹԵԱՆ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՓԱՍՏԸ ԲԱՐՁՐԱՁԱՅՆ ԿԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՆԷՐ ԹՈՒՐՔԻՈՅ ՄԷՋ»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2020-11-06-ին 
  15. ↑ «Գոհար Գասպարյանի անվան փողոց՝ Երևանում» 

ԱղբյուրներԽմբագրել

  • Րաֆֆի Օրացույց, Րաֆֆի Օրացույցների Հրատարակչական Կազմ, Թեհրան, Իրան, 2008
  • Հայկական համառոտ հանրագիտարան, հ. 1, էջ 616, Երևան, 1990
Այս հոդվածն ընտրվել է Հայերեն Վիքիպեդիայի օրվա հոդված:
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Գոհար_Գասպարյան&oldid=7654274» էջից