Վիքիպեդիա

Ուոլթ Դիսնեյ

(Վերահղված է Դիսնեյ Ուոլթից)

Վալտեր Էլիաս Ուոլթ Դիսնեյ (դեկտեմբերի 5, 1901(1901-12-05)[1][2][3][…], Չիկագո, Իլինոյս[4][2][5] - դեկտեմբերի 15, 1966(1966-12-15)[4][1][2][…], Բըրբանք, Կալիֆոռնիա[4]), ամերիկացի ռեժիսոր, հնչյունավորող, մուլտիպլիկատոր և ձեռնարկատեր։ Ամերիկյան անիմացիոն արդյունաբերության նախաձեռնող, նա ներկայացրել է մուլտֆիլմերի արտադրության մեջ մի քանի զարգացումներ։ Դիսնեյը՝ որպես կինոռեժիսոր, ստացել է բազմաթիվ ակադեմիական մրցանակներ, որոնք վաստակել է ինքնուրույն՝ ստանալով 22 Օսկար 59 անվանակարգերից։ Նա այլ մրցանակների թվում ներկայացված էր նաև երկու Ոսկե գլոբուս մրցանակների, որոնք տրվում են նշանակալի ձեռքբերումների համար և Էմմի մրցանակի։ Նրա ֆիլմերից մի քանիսը Կոնգրեսի Գրադարանը ներառել է Ազգային ֆիլմի արձանագրատանը։

Ուոլթ Դիսնեյ
անգլ.՝ Walt Disney
Ծնվել էդեկտեմբերի 5, 1901(1901-12-05)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՉիկագո, Իլինոյս[4][2][5]
Մահացել էդեկտեմբերի 15, 1966(1966-12-15)[4][1][2][…] (65 տարեկան)
Մահվան վայրԲըրբանք, Կալիֆոռնիա[4]
ԿրթությունԿանզասի արվեստի ինստիտուտ (1910)[2], McKinley High School? և Central High School?
Քաղաքացիություն ԱՄՆ[5]
Կրոնկոնգրեգացիոն եկեղեցի
Մասնագիտացումկինոռեժիսոր, կինոպրոդյուսեր, մուլտիպլիկատոր, հեռուստահաղորդավար, հնչյունավորող, գրող, պրոդյուսեր, նկարիչ, գյուտարար, սցենարիստ, կինոդերասան, նկարազարդող, ծաղրանկարիչ, ռեժիսոր, դերասան և պրոդյուսեր
Ոճ(եր)Մուլտֆիլմ,
Ընտանեկան
ԱմուսինLillian Disney?[6]
Պարգևներ
Ավստրիայի Հանրապետությանը մատուցած ծառայությունների համար պատվո նշանի սպայական խաչ Պատվո լեգեոնի շքանշանի ասպետ Սպայական շքանշանի խաչ «Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետությանը մատուցած ծառայությունների համար» Ազատության նախագահական շքանշան

Գրեմիի հոգաբարձուների խորհրդի պարգև

Օսկար մրցանակ լավագույն խաղարկային կարճամետրաժ ֆիլմի համար

Օսկար լավագույն լայվ-էքշն կարճամետրաժ ֆիլմի համար

[2]

Օսկար լավագույն լայվ-էքշն կարճամետրաժ ֆիլմի համար

[2]

Օսկար լավագույն լայվ-էքշն կարճամետրաժ ֆիլմի համար

Օսկար լավագույն լայվ-էքշն կարճամետրաժ ֆիլմի համար

Օսկար լավագույն լայվ-էքշն կարճամետրաժ ֆիլմի համար

Օսկար լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմի համար

[7]

Օսկար լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմի համար

[2]

Օսկար լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմի համար

[2]

Օսկար լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմի համար

[2]

Օսկար լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմի համար

[2]

Օսկար լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմի համար

[2]

Օսկար լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմի համար

[2]

Օսկար լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմի համար

[2]

Օսկար լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմի համար

[2]

Օսկար լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմի համար

[2]

Օսկար լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմի համար

[2]

Օսկար լավագույն անիմացիոն կարճամետրաժ ֆիլմի համար

[2]

Օսկար մրցանակ՝ լավագույն վավերագրական կարճամետրաժ կինոնկարի համար

[2]

Օսկար մրցանակ՝ լավագույն վավերագրական կարճամետրաժ կինոնկարի համար

 «Օսկար» մրցանակ՝ լավագույն լիամետրաժ վավերագրական ֆիլմի համար[2] «Օսկար» մրցանակ՝ լավագույն լիամետրաժ վավերագրական ֆիլմի համար[2]

Primetime Emmy Award for Best Producer for a Film Series?

ԱՄՆ Կոնգրեսի ոսկե մեդալ

Կալիֆորնիայի փառքի սրահ

Ազգային գյուտարարների փառքի սրահ

[8]

Ուինզոր Մաքքեյի մրցանակ

[2] Էմմի

«Սեզար» մրցանակ կինեմատոգրաֆում ակնառու վաստակի համար

Օդյուբոնի մեդալ

Իրվինգ Թալբերգի անվան մրցանակ

[7]

Օսկար մրցանակ կինոարվեստում բացառիկ նվաճումների համար

[7]

Հոլիվուդյան փառքի ծառուղու աստղ

 և

American Choreography Awards?

IMDbID ID 0000370

Ծնվելով Չիկագոյում 1901 թվականին՝ Դիսնեյը վաղ տարիքում հետաքրքրված էր նկարչությամբ։ Նա նկարչության դասերի էր գնում, երբ մանկահասակ տղա էր և 18 տարեկանում ստացավ գովազդներ նկարազարդողի աշխատանք։ Նա վաղ 1920-ականներին տեղափոխվեց Կալիֆոռնիա և իր եղբայր Ռոյի հետ միասին ստեղծեց Դիսնեյ Եղբայրների Ստուդիան։ 1928 թվականին Ուբ Այվերկսի հետ համատեղ Ուոլթը ստեղծեց Միկի Մաուսի կերպարը՝ իր առաջին ամենամեծ տարածում ունեցած հաջողությունը, նա նաև մոտակա տարիներին տրամադրեց ձայն իր մուլտֆիլմերի համար։ Երբ ստուդիան զարգացավ, Դիսնեյը դարձավ ավելի արկածախնդիր՝ ներկայացնելով միաձուլված ձայն, ամբողջական գույնով, եռագույն շարժանկար, երկարամետրաժ մուլտֆիլմեր և տեսախցիկների տեխնիկական զարգացումներ։ Արդյունքները, որոնք երևում են պատկերներում, ինչպես Սպիտակաձյունիկը և Յոթ Թզուկները (1937), Ֆանտազիան, Պինոկիոն (երկուսն էլ 1940), Դամբոն (1941) և Բեմբին (1942) հաջորդեցին անիմացիոն ֆիլմի զարգացմանը։ Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմին հաջորդեցին նոր անիմացիոն և կենդանի ֆիլմեր՝ ներառյալ հաջողություն ունեցած Մոխրոտիկը (1950) և Մերի Պոպինզը (1964), որոնցից վերջինս ստացավ հինգ ակադեմիական մրցանակներ։

1950-ականներին Դիսնեյը անցավ զվարճանքի այգիների արտադրության և 1955 թվականին բացեց Դիսնեյլենդը։ Ծրագիրը ֆինանսավորելու համար նա այլակերպվեց դեպի հեռուստատեսային ծրագրեր, ինչպիսիք են Ուոլթ Դիսնեյի Դիսնեյլենդը և Միկկի Մաուսի Ակումբը, նա ներառված էր նաև 1959 թվականի Մոսկվայի Տոնավաճառը ծրագրելու, 1960 թվականի Ձմեռային Օլիմպիական Խաղերում և 1964 թվականի Նյու Յորքի Համաշխարհային տոնավաճառում։ 1965 թվականին նա սկսեց ստեղծել մեկ այլ թեմատիկ զբոսայգի՝ Դիսնեյ Աշխարհը, որի սիրտը պետք է լիներ նոր տեսակի քաղաք, «Վաղվա Փորձարարական Բնօրինակ Միություն» (EPCOT). Դիսնեյը իր ողջ կյանքի ընթացքում ծանր ծխող էր և մահացավ թոքերի հիվանդությունից 1966 թվականի դեկտեմբերին նախքան այգին և «Վաղվա Փորձարարական Բնօրինակ Միություն» ծրագիրն ավարտելը։

Դիսնեյն ամաչկոտ, ինքնաքննադատող և անվստահ մարդ էր, բայց ջերմ և շփվող հանրային դեմք։ Նա ուներ բարձր չափանիշներ և մեծ սպասելիքեր իր հետ աշխատողներից։ Չնայած կային մեղադրանքներ, որ նա ռասիստ կամ հրեատյաց էր, բայց դրանք ժխտում էին իրեն ճանաչող մարդիկ։ Նրա համբավը փոխվեց իր մահվանից մի քանի տարի հետո, հասարակ հայրենասիրական արժեքներ մատակարարողից դեպի Ամերիկյան իմպերիալիզմի ներկայացուցչի։ Նա այնուամենայնիվ մնում է կարևոր կերպար անիմացիայի պատմության և Միացյալ Նահանգների մշակութային պատմության մեջ, որտեղ նա համարվում է ազգային մշակութային պատկեր։ Նրա ֆիլմերը շարունակվում է ցուցադրվել և ադապտացվել։ Նրա ստուդիան տարածված զվարճանքի արտադրության մեջ ունի բարձր չափանիշներ, իսկ Դիսնեյ զվարճանքի այգիները մեծացել են չափսերով և քանակով, որպեսզի գրավեն այցելուների տարբեր երկրներում։

Կենսագրություն խմբագրել

Մանկություն և պատանեկություն։ 1901-1920 խմբագրել

Ուոլթ Դիսնեյը ծնվել է 1901 թվականի դեկտեմբերի 5-ին1249 Թրիփ պողոտայում, Չիկագոյի Հերմոսա համայնքում[Ն 1]: Նա Էլիաս (ծնված Կանադայի գավառում, Իռլանդացիների ընտանիքում) և Քոլ (գերմանական և անգլիական ծագումով ամերիկացի) Դիսնեյների 4-րդ որդին էր[10][11][Ն 2]։ Դիսնեյից բացի Էլիասի և Քոլի որդիներն էին Հերբերթը, Ռեյմոնդը և Ռոյը, 1903 թվականի դեկտեմբերին զույգն ունեցավ իրենց 5-րդ երեխային` Ռութին[14]։ 1906 թվականին, երբ Դիսնեյը 4 տարեկան էր, ընտանիքը տեղափոխվեց Մարսելինում, Միսուրիում գտնվող մի ֆերմա, որտեղ իր քեռի Ռոբերտը հող էր գնել։ Մարսելինում Դիսնեյը սկսեց խորությամբ հետաքրքրվել նկարչությամբ, երբ համայնքի՝ թոշակի անցած բժիշկը վճարեց նրան, որպեսզի վերջինս նկարի իր ձիուն[15]։ Էլիասը բաժանորդագրված էր Կշռադատելու կոչ թերթին, իսկ Դիսնեյը կատարելագործում էր իր նկարելու հմտությունները կրկնօրինակելով Ռայան Ուոլքերի ծաղրանկարները, որոնք այդ թերթի 1-ին էջին էին[16]։ Դիսնեյը սկսեց զարգացնել նաև ջրաներկերի և յուղային մատիտների հետ աշխատելու ունակությունը[11]։ Նա ապրում էր Էչիստոն, Տոպեկա և Սանտա Ֆե երկաթգծի մոտ և սիրահարված էր գնացքներին[17]։1909 թվականի վերջին Դիսնեյն իր քրոջ՝ Ռութի հետ միասին սկսեց հաճախել Մարսելինի այգուն կից դպրոց[18]։

1911 թվականին Դիսնեյները տեղափոխվեցին Կանզաս Սիթի, Միսսուրի[19]։ Այստեղ Դիսնեյը հաճախում էր Բենթոն լեզվագիտական դպրոց, որտեղ նա հանդիպեց պատանի Ուոլթեր Պֆեիֆերին, ով թատրոնասերների ընտանիքից էր։ Վերջինս ծանոթացրեց Դիսնեյին վոդևիլի և շարժանկարների աշխարհին։ Շուտով Դիսնեյը Պֆեիֆերների տանն ավելի շատ ժամանակ էր անցկացնում քան իրենց տանը[20]։ Էլիասը թերթերի առաքման երթուղի էր գնել Կանզաս Սիթի Սթարի և Կանզաս Սիթի Թայմզի համար։ Դիսնեյը և իր եղբայր Ռոյն ամեն օր արթնանում էին առավոտյան 4։30-ին, որպեսզի նախքան դպրոց գնալն առաքեյին Թայմզ թերթը և նույնն անում էին երեկոյան, դասերից հետո, Սթար թերթի համար։ Գրաֆիկը շատ հոգնեցուցիչ էր և Դիսնեյը հաճախ ցածր գնահատականներ էր ստանում դասերի ընթացքում քնելու հետևանքով, բայց նա այնուամենայնիվ դեռ 6 տարուց ավել շարունակեց թերթեր առաքել[21]։ Նա շաբաթօրյա դասերի էր հաճախում Կանզաս Սիթիի Արվեստի ինստիտուտ և նաև ծաղրանկարչության հեռավար ուսուցման դասերի[11][22]։

1917 թվականին Էլիասը գնեց Չիկագոյում դոնդող արտադրող Օ-Զել ընկերության բաժնետոմսերը, և իր ընտանիքի հետ վերադարձավ քաղաք[23]։ Դիսնեյն անդամագրվեց Մքինլիի ավագ դպրոցին և դարձավ դպրոցական թերթի ծաղրանկարիչը՝ նկարելով հայրենասիրական նկարներ 1-ին համաշխարհային պատերազմից[24][25], նա նաև հաճախում էր գիշերային դասերի Չիկագոյի գեղարվեստի ակադեմիայում[26]։ 1918 թվականի կեսերին Դիսնեյը Միացյալ Նահանգների բանակին միանալու փորձ կատարեց, որպեսզի կռվեր գերմանացիների դեմ, բայց նրան մերժեցին տարիքով փոքր լինելու պատճառով։ Իր ծննդյան վկայականում ծննդյան ամսաթիվը կեղծելուց հետո, 1918 թվականի սեպտեմբերին նա միացավ Կարմիր Խաչին` որպես շտապօգնության վարորդ։ Այդ շտապօգնության մեկ այլ վարորդ էր Ռեյ Կրոկը, Մաքդոնալդս ռեստորանային ցանցի հիմնադիրը, և այս պատահականությունը կարող էր 4 տասնամյակ հետո ազդել առևտրական հարաբերությունների վրա։ Նա նավարկում էր դեպի Ֆրանսիա, բայց ժամանեց նոյեմբերին, զինադադարից հետո[27]։ Նա շտապօգնության վարորդ լինելուց բացի ծաղրանկարներ էր նկարում և դրանցից մի քանիսը տպագրվեցին Աստղեր և Գծեր զինվորական թերթում[28]։ Դիսնեյը 1919 թվականի հոկտեմբերին վերադարձավ Կանզաս Սիթի,[29] որտեղ նա աշակերտ նկարիչ էր Պեսմեն-Ռուբին գովազդային արվեստի ստուդիայում։ Այստեղ նա նկարազարդումներ էր անում գովազդների, թատրոնների ծրագրերի և գրացուցակների համար։ Նա ընկերացավ նաև պատանի նկարիչ Ուբ Այվերկսի հետ[30]։

Կարիերան վաղ շրջանում։ 1920-1928 խմբագրել

 
Ուոլթ Դիսնեյի ինքնանկար ներառող գործնական նամականիշ։

1920 թվականի հունվարին, երբ Սուրբ Ծնունդից հետո Պեսմեն-Ռուբինի եկամուտը նվազեց, Դիսնեյին և Այվերկսին կրճատեցին։ Նրանք՝ կարճ կյանք ունեցած Այվերկս-Դիսնեյ գովազդային նկարիչները, սկսեցին իրենց սեփական բիզնեսը[31]։ Չկարողանալով գրավել շատ հաճախորդների՝ Այվերկսը և Դիսնեյը որոշեցին, որ վերջինս պետք է որոշ ժամանակով մեկնի, որպեսզի գումար վաստակի Կանզաս Սիթիի Ֆիլմի և Գովազդի Ընկերությունում, որի ղեկավարը Ա. Վ. Քոգերն էր։ Հաջորդ ամսին Այվերկսը նույնպես միացավ նրան, քանի որ չէր կարողանում ինքնուրույն ղեկավարել բիզնեսը[32]։ Ընկերությունը արտադրում էր գովազդներ՝ օգտագործելով հատվող շարժումով անիմացիայի տեխնոլոգիան[33]։ Դիսնեյը սկսեց հետաքրքրվել անիմացիայով, չնայած նա նախընտրում էր ձեռքով նկարված կոմիքսներ, ինչպես Մաթը և Ջեֆը և Կոկո Ծաղրածուն։ Նա սկսեց տանը փորձարկումներ անել տեսախցիկի և անիմացիայի գրքի օգնությամբ, որոնք ուրիշից էր վերցրել[34][Ն 3]: Նա եկավ այն եզրակացությանը, որ ցելյուլոիդային անիմացիան ավելի խոստումնալից էր քան ընդհատվող շարժման մեթոդը [Ն 4]: Չկարողանալով համոզել Քոգերին ընկերությունում փորձել ցելյուլոիդային անիմացիան՝ Դիսնեյը հիմնեց նոր բիզնես՝ Ֆիլմի և Գովազդի ընկերությունից իր գործընկերոջ՝ Ֆրեդ Հերմանի հետ համատեղ[36]։ Նրանց հիմնական հաճախորդը տեղական Նյումեն Թատրոնն էր և նրանց արտադրած կարճ մուլտֆիլմերը կրում էին«Նյումենի Լաֆ-Օ-Գրամներ անունը[37]։ Դիսնեյը որպես օրինակ ուսումնասիրում էր Փոլ Թերրիի Եզոպոսի առակները, իսկ 1-ին վեց «Լաֆ-Օ-Գրամներն» արդիականացված հեքիաթներ էին[38]։

Նյումեն Լաֆ-Օ-Գրամ (1921)

1921 թվականի մայիսին «Լաֆ-Օ-Գրամների» գրանցած հաջողությունը բերեց Լաֆ-Օ-Գրամ ստուդիայի հիմնադրմանը, որի համար նա վարձեց շատ մուլտիպլիկատորնենի՝ այդ թվում Ֆրեդ Հերմանի եղբորը՝ Հյուին, Ռուդոլֆ Այսինգին և Այվերկսին[39]։ Լաֆ-Օ-Գրամ մուլտֆիլմերն ընկերությանը բավարար եկամուտ չէին բերում, որպեսզի այն կարողանար վճարել ընկերության աշխատողներին, ուստի Դիսնեյը սկսեց արտադրել «Ալիսան հրաշքների աշխարհում»-ը (հիմնված «Ալիսայի արկածները հրաշքների աշխարհում»-ի վրա), որտեղ կենդանի շարժումը համադրվում էր անիմացիայի հետ։ Ֆիլմի համանուն կերպարը մարմնավորում էր Վիրջինիա Դեյվիսը[40]։ Արդյունքում ստեղծվեց 12 ու կես րոպեանոց կարճ ֆիլմ-հոլովակ, որի նպատակն էր Լաֆ-Օ-Գրամ Ստուդիան փրկելը։ Սակայն վերջինս 1923 թվականին այնուամենայնիվ սնանկացավ[41]։

1923 թվականի հուլիսին Դիսնեյը տեղափոխվեց Հոլիվուդ։ Չնայած մուլտարտադրության կենտրոնը Նյու Յորքն էր՝ նրան Լոս Անջելեսում պահում էր իր թոքախտից ապաքինվող եղբայր Ռոյը[42]։ Դիսնեյի՝ «Ալիսան հրաշքների աշխարհում»-ը վաճառելու ջանքերն ապարդյուն էին քանի դեռ նա չէր հանդիպել Նյու Յորքում ապրող ֆիլմերի վաճառքի գործակալ Մարգրեթ Ջ. Ուինքլերին։ Վերջինս քիչ էր մնում կորցներ «Թանաքամանից դուրս» և «Ֆելիքս Կատուն» մուլտֆիլմերի նկատմամբ իր իրավունքները և նոր մուլտֆիլմ ստեղծելու կարիք ուներ։ Հոկտեմբերին նրանք պայմանագիր կնքեցին վեց Ալիսա հումորային հաղորդումների համար, որոնք պարունակում էին երկու ֆիլմաշար, յուրաքանչյուրը վեց սերիա[43] : Դիսնեյն իր եղբայր Ռոյի հետ համատեղ ստեղծեց Դիսնեյ Եղբայրների ստուդիան (որն ավելի ուշ վերանվանվեց «Ուոլթ Դիսնեյ Ընկերության») որպեսզի ֆիլմեր արտադրեին[44][45]։ Նրանք համոզեցին Դեյվիսին իր ընտանիքի հետ միասին տեղափոխվել Հոլիվուդ՝ արտադրությունը շարունակելու՝ համաձայնելով վճարել ամսական 100 դոլար։ 1924 թվականի հուլիսին Դիսնեյը վարձեց նաև Այվերկսին՝ համոզելով նրան Կանզաս Սիթիից տեղափոխվել Հոլիվուդ[46]։

1925 թվականի սկզբին Դիսնեյը վարձեց նկարչուհի Լիլիան Բաունդսին, ով նկարում էր գրչով։ Նրանք ամուսնացան այդ տարվա հուլիսին, Լիլիանի եղբոր տանը՝ Լուիսթոն, Այդահոյում[47]։ Լիլիանի կարծիքով ամուսնությունը հաջողված էր, մինչդեռ ըստ Դիսնեյի կենսագիր Նիլ Գեյբլերի՝ Բաունդսը «ոչ միշտ էր խոնարհությամբ ընդունում Ուոլթի որոշումները և նրա կարգավիճակը առանց վիճելու», իսկ Լիլիանն իր հերթին պնդում էր, որ Ուոլթը պատմում էր մարդկանց, իր «իշխող» լինելու մասին[48][Ն 5]: Լիլիանին ոչ այնքան շատ էին հետաքրքրում ֆիլմերը կամ հոլիվուդյան պատկերները և նա, ըստ պատմագիր Սթիվեն Ուոթսի, «համատեղում էր տնային գործերը և ամուսնուն աջակցելը»[49]։ Նրանց ամուսնության արդյունքն իրենց երկու դուստրերն էին՝ Դիանեն (ծնված 1933 թվականի դեկտեմբերին) և Շերոնը (որդեգրված 1936 թվականի դեկտեմբերին)[50][Ն 6]: Ընտանիքի ներսում Դիսնեյը և նրա կինը չէին թաքցնում Շերոնի որդեգրված լինելու փաստը, չնայած նրանք բարկանում էին, երբ օտար մարդիկ էին խոսում դրա մասին[51]։ Դիսնեյները իրենց աղջկան որքան հնարավոր է պահում էին հասարակության աչքից հեռու, մասնավորապես Լինդբերգի առևանգումներից։ Դիսնեյը քայլեր էր անում, որ մամուլը չլուսանկարեր իր աղջիկներին[52]։

 
Էլեկտրակառքի խնդիրները թատրոնի պաստառ (1927)

1926 թվականին Ուինքլերի Ալիսան ֆիլմաշարի դերերի բաժանման գործը կատարեց իր ամուսին, ֆիլմի պրոդյուսեր Չարլզ Մինթզը, չնայած Դիսնեյի և նրա հարաբերությունները երբեմն լարված էին[53]։ Ֆիլմաշարը ցուցադրվեց մինչև 1927 թվականը[54],որի ընթացքում Դիսնեյը սկսել էր հոգնել դրանից և ցանկանում էր դուրս գալ բոլոր տեսակի անիմացիաների խառը ձևաչափից[53][55]։ Մինթզի նոր նյութ առաջարկելուց հետո, որը պետք է տարածվեր Յունիվերսալ Ստուդիոզի միջոցով, Դիսնեյը և Այվերկսը ստեղծեցին «Բախտավոր նապաստակ Օսուալդը»՝ հերոս, որը Դիսնեյն ուզում էր, որ լիներ կենսուրախ, աշխույժ, պնդաճակատ և արկածասեր՝ միևնույն ժամանակ պահելով նրան պարզ և մաքուր[55][56]։

1928 թվականի փետրվարին Դիսնեյը փորձում էր առաջարկել ավելի մեծ բյուժե Օսուալդը նկարահանելու համար, բայց Մինթզը վարձատրությունները պակասեցնելու ցանկություն հայտնեց։ Վերջինս նաև շատ նկարիչների համոզել էր աշխատել հենց իր համար, այդ թվում Հերմանին, Այսինգին, Կառմեն Մաքսվելին և Ֆրիզ Ֆրելենգին։ Դիսնեյը նաև տեղեկացավ, որ Յունիվերսալը սեփականաշնորհել էր Օսուալդի հեղինակային իրավունքները։ Մինթզը սպառնում էր հիմնել իր սեփական ստուդիան և արտադրել ֆիլմաշարը, եթե Դիսնեյը չընդուներ վարձատրության նվազեցումները։ Դիսնեյը մերժեց Մինթզի ուլտիմատումը և կորցրեց իր մուլտիպլիկատորների անձնակազմի մեծ մասին բացի Այվերկսից, ով նախընտրեց մնալ իր ընկերոջ հետ[57][58][Ն 7] [57]:

Միկի Մաուսի ստեղծումը առաջին Ակադեմիական մրցանակաբաշխությունների համար։ 1928-1933 խմբագրել

Դիսնեյը և Այվերկսը կատարելագործեցին Միկի Մաուսի կերպարը, որպեսզի այն կարողանար փոխարինել Օսուալդին, հավանաբար Դիսնեյին ոգեշնչել էր ծովախոզուկը, որին նա խնամում էր Լաֆ-Օ-Գրամ ստուդիայում աշխատելիս, սակայն հերոսի ծագումը անորոշ է[60][Ն 8]: Իրականում Դիսնեյը հերոսի համար ընտրել էր Մորթիմեր Մաուս անունը, բայց Լիլիանը այն շքեղ էր համարում, ուստի դրա փոխարեն առաջարկեց Միկին[61][Ն 9]: Այվերկսը բարեփոխեց Դիսնեյի նախնական ուրվագծերը, որպեսզի հերոսին անիմացնելն ավելի հեշտ լիներ, իսկ ձայնը տրամադրեց Դիսնեյը մինչև 1947 թվականը։ Դիսնեյի աշխատողներից մեկի խոսքերով «Ուբը գծագրել է Միկիի արտաքին տեսքը, իսկ Ուոլթը տվել դրան իր հոգին»[63]։ Միկի Մաուսն առաջին անգամ հայտնվել է էկրաններին 1928 թվականի մայիսին՝ որպես Խենթ ինքնաթիռը մուլտֆիլմում կարճ էկրանավորում, բայց դա, և Քայլարշավ ջայլամի վրա, չկարողացան գտնել գործընկերների, որոնք կտարածեին իրենց[64]։ Հետևելով 1927 թվականի սենսացիա «Ջազ երգիչը» մուլտֆիլմի արձագանքին՝ Դիսնեյն օգտագործեց համադրված ձայն 3-րդ կարճամետրաժի համար։ Անիմացիան ավարտելուց հետո, Դիսնեյը պայմանագիր ստորագրեց, Դիսնեյը երրորդ կարճամետրաժ Վիլլի շոգենավը մեջ օգտագործեց համադրված ձայն, որպեսզի ստեղծեր առաջին հնչուն կինոն։ Անիմացիան պատրաստելուց հետո, Դիսնեյը պայմանագիր կնքեց Յունիվերսալ Փիքչորզի նախկին ղեկավար Փեթ Փաուերսի հետ, որի համաձայն կարող էր օգտագործել հեռախոսով ֆիլմ նկարելու համակարգը[65], այն դարձավ Դիսնեյի ավելի վաղ նկարահանված մուլտֆիմերի շարժիչ ուժը, որոնք շուտով հայտնի դարձան[66]։ Երաժշտության որակը բարելավելու նպատակով Դիսնեյը վարձեց արհեստավարժ երգահան և կազմակերպիչ Կառլ Սթոլինգին, որի առաջարկով էլ զարգացավ Անմիտ սիմֆոնիա ֆիլմաշարը՝ ներկայացնելով պատմություններ երաժշտության միջոցով։ Ֆիլմաշարում առաջինը՝ Կմախքի պարը (1929), ամբողջովին նկարել և անիմացրել է Այվերկսը։ Այդ ժամանակ վարձել էին նաև մի քանի տեղացի նկարիչների, ովքեր մնացին ընկերությունում որպես անիմատորներ, խումբն ավելի ուշ ստացավ «Ինը ծերուկներ» անվանումը[67][Ն 10]: Միկի Մաուսը և Անմիտ սիմֆոնիան հաջողություն գրանցեցին, բայց Դինեյը և իր եղբայրը զգում էին, որ իրենց և Փաուերսի միջև իրավունքները հավասար չէին։ 1930 թվականին, Դիսնեյը փորձեց կրճատել ծախսերը ստիպելով Այվերկսին որդեգրել ամեն մասնիկն առանձին անիմացնելու փորձը բանալի-դիրքեր նկարելու ավելի արդյունավետ տեխնիկա և թույլ տալով ավելի քիչ վարձատրվող օգնականներին գծագրել միջին մասերում գտնվող դիրքերը։ Դիսնեյը խնդրեց Փաուերսին բարձրացնել մուլտֆիլմերի վճարները։ Վերջինս հրաժարվեց և վերցրեց Այվերկսին իր մոտ աշխատելու, Սթոլինգը մի փոքր ուշ հրաժարական տվեց՝ մտածելով, որ առանց Այվերկսի Դիսնեյ ստուդիան կփակվեր[68]։1931 թվականի հոկտեմբերին Դիսնեյն էմոցիոնալ անկում ունեցավ (որում նա մեղադրում էր Փաուերսին իր մեքենայությունների համար և իր չափից շատ աշխատելը), ուստի նա և Լիլիանը վերականգնվելու համար երկար արձակուրդ վերցրին դեպի Կուբա և նավարկեցին դեպի Պանամա[69]։

 
Դիսնեյը 1935 թվականին:

Որպես հովանավոր իրավունքները կորցնելուց հետո Դիսնեյ ստուդիան Կոլումբիա ընկերության հետ Միկի Մաուսն արտադրելու պայմանագիր ստորագրեց, վերջինս մեծ և նաև միջազգային ճանաչում ձեռք բերեց[70][71][Ն 11]: Դիսնեյը,միշտ շահագրգռված լինելով նոր տեխնոլոգիաներ ընդգրկելու, նկարահանեց Ծաղիկները և ծառերը (1932 թվական) ամբողջական, տեխնիկոլորի օգնությամբ[72], նա նաև կարողացավ գործարք կատարել, որի արդյունքում մինչև 1935 թվականի օգոստոսի 31-ը միայն նա կարող էր օգտագործել եռագույն տեխնոլոգիան[73]։ ԱնմիտՍիմֆոնիա ֆիլմաշարի հետագա բոլոր մուլտֆիլմերը գունավոր էին[74]։ Ծաղիկները և ծառերը մեծ տարածում գտավ հանդիսատեսի շրջանում [72] և ստացավ Օսկար որպես ամենալավ կարճամետրաժ մուլտֆիլմ 1932 թվականի արարողության ժամանակ։ Դիսնեյն այդ անվանակարգում նոմինացվել էր նաև Միկիի որբերը ֆիլմով և պատվավոր Օսկար ստացավ «Միկի Մաուսի ստեղծման համար»[75][76]։ 1933 թվականին Դիսնեյը ստեղծեց «Երեք խոզուկները» ֆիլմը, որի մասին պատմաբան Էդրիան Դենքսն ասել է, որ այն «բոլոր ժամանակների ամենահաջողված կարճամետրաժ անիմացիան է»[77]։ Այդ ֆիլմը Դիսնեյին տվեց մեկ այլ Օսկար կարճամետրաժ ֆիլմերի (մուլտֆիլմեր) անվանակարգում։ Ֆիլմի հաջողությունը դրդեց ստուդիայի աշխատակազմի մեծացմանը, որը տարվա վերջին ուներ 200 աշխատող[78]։ Դիսնեյը գիտակցեց հանրությանը զգացմունքայինորեն գրավող պատմությունների կարևորությունը[79], և անիմատորներից առանձին ավանդ ունեցավ «պատմության բաժնում», պատմատախտակների նկարիչների հետ միասին, որոնք կմանրամասնեյին Դիսնեյի ֆիլմերի սյուժեները[80]։

Անիմացիայի ոսկե դարաշրջանը։ 1934-1941 խմբագրել

 
Ուոլթ Դիսնեյը ներկայացնում է 7 թզուկներին Սպիտակաձյունիկի և յոթ թզուկների1937 թվականի թատրոնի գովազդի ընթացքում։

1934 թվականին Դիսնեյը սկսեց չբավարարվել կանոնավոր կարճամետրաժ մուլտֆիլմերի արտադրությամբ[81], և նա սկսեց երկարամետրաժ մուլտֆիլմի` Սպիտակաձյունիկի և յոթ թզուկների 4 տարի տևած արտադրությունը` հիմնված հեքիաթի վրա։ Երբ ծրագրի մասին նորությունները տարածվեցին, Ֆիլմարտադրության մեջ շատերը կարծում էին, որ այն ընկերությանը կտաներ սնանկացման, ուստի արտադրության աշխատողներն անվանեցին այն «Դիսնեյի խենթություն»[82]։ Ֆիլմ, որն ամբողջական գույնով և ձայնով 1-ին անիմացիոն մուլտֆիլմն էր, որն արտադրելն արժեցավ բյուժեից 1.5 միլիոն դոլար, որը նախատեսված բյուջեից 3 անգամ ավել էր[83]։ Համոզվելու համար, որ մուլտֆիլմը ստեղծելը հնարավորինս իրական էր, Դիսնեյն իր անիմատորներին ուղարկեց Շուինարդ արվեստի ինստիտուտ նկարչության դասերի[84], նա ստուդիա տարավ կենդանիների և վարձեց դերասանների, որպեսզի մուլտիպլիկատորները կարողանային ուսումնասիրել իրական շարժումը[85]։ Տեսարանի ընթացքում շարժվող տեսախցիկը պատկերելու համար, Դիսնեյի անիմատորները ստեղծեցին բազմաֆունկցիոնալ տեսախցիկ, որը թույլ էր տալիս ապակու կտորների վրա պատկերված նկարները դնել տեսախցիկից տարբեր հեռավորության վրա` առաջացնելով խորը պատրանք։ Ապակին շարժում էին` ստեղծելով շարժվող տեսախցիկի տպավորություն։ Այդ տեսախցիկի օգնությամբ ստեղծված առաջին աշխատանքը (Հին ջրաղացը անունով Անմիտ սիմֆոնիա շարքի 1937 թվականի մուլտֆիլմը) Օսկար ստացավ որպես անիմացիոն կարճ ֆիլմ իր տպավորիչ տեսողական ուժի շնորհիվ։ Չնայած Սպիտակաձյունիկը բազմաֆունկցիոնալ տեսախցիկին զուգահեռ արդեն մեծապես ավարտին էր հասցված, Դիսնեյը կարգադրեց վերանկարել որոշ տեսարաններ` օգտագործելով նոր էֆեկտներ[86]։

Սպիտակաձյունիկն առաջին անգամ էկրաններին հայտնվեց 1937 թվականի դեկտեմբերին և մեծ գովաբանության արժանացավ քննադատների և հանդիսատեսի կողմից։ Ֆիլմը դարձավ 1938 թվականի ամենահաջողված շարժանկարը իսկ 1939 թվականի մայիսին դրա բերած 6.5 միլիոն դոլարի շահույթը դարձրեց այն այդ ժամանակների ամենահաջողված ֆիլմը[82][Ն 12]: Դիսնեյը մեկ այլ պատվավոր Օսկար ստացավ, որը բաղկացած էր մեկ ամբողջական և յոթ փոքր Օսկարներից[87][Ն 13]: Սպիտակաձյունիկի բերած հաջողությունն ազդարարեց ստուդիայի համար ամենաբեղմնավոր ժամանակաշրջանի սկիզբը, ՈՒոլթ Դիսնեյի ընտանեկան թանգարանը կոչում է այս տարիները «անիմացիայի ոսկե դարաշրջան»[88][89]։ Սպիտակաձյունիկի հետ կապված աշխատանքները վերջացնելուց հետո 1938 թվականի սկզբին ստուդիան սկսեց արտադրել Պինոկիոն, իսկ Ֆանտազիան նույն տարվա նոյեմբերին։ Երկու ֆիլմերն էլ թողարկվեցին 1940 թվականին բայց դրանցից ոչ-մեկի տոմսերը լավ չվաճառվեցին, քանի որ մասամբ 2-րդ համաշխարհային պատերազմի սկսվելուց հետո 1939 թվականին եկամուտը Եվրոպայից պակասել էր։ Ստուդիան երկու մուլտֆիլմերի պատճառով էլ կորուստ ունեցավ և մինչև 1941 թվականի փետրվարի վերջը խորությամբ պարտքերի մեջ էր[90]։

Ֆինանսական ճգնաժամի արդյունքում Դիսնեյը և իր եղբայր Ռոյը 1940 թվականին սկսեցին ընկերության բաժնետոմսերի առաջին հանրային վաճառքը և աշխատավարձերի մեծ կրճատումներ արեցին։ Վերջին չափումները և Դիսնեյի` աշխատակազմի անդամների նկատմամբ երբեմն քմահաճ և անտարբեր վերաբերմունքը բերեցին 1940 թվականի անիմատորների գործադուլին, որը տևեց 5 շաբաթ [91]։ Մինչդեռ Ազգային աշխատանքային հարաբերությունների խորհրդի դաշնային հաշտարարը 2 կողմերի համար էլ միջնորդ էր հանդիսանում, Դիսնեյն ընդունեց Ամերիկայի արտգործնախարարության դեպի Հարավային Ամերիկա ճանապարհորդություն իրականացնելու առաջարկը, համոզվելով, որ նա ներկա չի գտնվի ստուդիային ոչինչ չտվող որոշումների կայացմանը[92][Ն 14]: Գործադուլի և ընկերության բարդ ֆինանսական խնդիրների հետևանքով որոշ անիմատորներ լքեցին ստուդիան, իսկ Դիսնեյի հարաբերությունները աշխատակազմի մյուս անդամների հետ սրվեցին[95]։ Գործադուլը ժամանակվորապես դադարեցրեց ստուդիայի մյուս արտադրանքը` Դամբոն(1941), որը Դիսնեյն արտադրեց հասարակ և մատչելի միջոցներով. Ֆիլմը դրական արձագանք ունեցավ լսարանի և քննադատների կողմից[96]։

Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմը և դրանից հետո։ 1941-1950 խմբագրել

 
Դիսնեյը մի խումբ աղջիկների համար Գուֆիին նկարելիս, 1941 թվական

Շուտով 1941 թվականի հոկտեմբերին Դամբոյի թողարկումից հետո, Միացյալ Նահանգները սկսեց մասնակցել 2-րդ համաշխարհային պատերազմին։ Դիսնեյն ընկերության մեջ ստեղծեց Ուոլթ Դիսնեյի ուսուցողական ֆիլմերի մասը, որպեսզի արտադրեր հայրենասիրական և ուսուցողական ֆիլմեր, ինչպիսիք են Կարմիրի կնքման չորս մեթոդները և Ինքնաթիռի արտադրության մեթոդները [97]։ Դիսնեյը հանդիպեց նաև Հենրի Մորգենթաու Կրտսերին, Ամերիկայի ֆինանսների քարտուղարին և համաձայնվեց արտադրել Դոնալդ բադ կարճ մուլտֆիլմերը, որպեսզի աջակցեր պատերազմական պարտատոմսերի ձեռքբերմանը[98]։ Դիսնեյը թողարկեց նաև մի քանի քարոզչական արտադրանքներ, ինչպիսիք են կարճամետրաժներն, օրինակ Ֆյուրերի դեմքը (որն Օսկար է ստացել) և 1943 թվականի արտադրության Հաղթանակ օդային ուժերի միջով մուլտֆիլմը[99]։

Հայրենասիրական ֆիլմերի բերած եկամուտը բավական էր միայն ծախսերը փակելու համար, իսկ Բեմբի մուլտֆիլմը, որն արտադրության մեջ էր 1937 թվականից, 1942 թվականի ապրիլին հաջողությամբ չներկայացվեց և կորցրեց 200.000 դոլար[100]։ Երբ Պինոկիոն և Ֆանտազիան ցածր եկամուտ էին բերում ընկերությանը, 1944 թվականին վերջինս Ամերիկայի Բանկից վերցված 4 միլիոն դոլարի պարտք ուներ[101][Ն 15]։ Ամերիկայի Բանկի գործադիրների հետ հանդիպումներից մեկի ընթացքում, որի ժամանակ նախատեսվում էր քննարկել ընկերության ապագան, բանկի նախագահ և հիմնադիր Ամադեո Գիաննինին, դիմելով գործադիրներին, ասաց․ «Ես մեծ ուշադրությամբ դիտում էի Դիսնեյի մուլտֆիլմերը, քանի որ գիտեի, որ մեր կողմից նրանց գումար տալը մեծ ֆինանսական ռիսկ էր... Նրանք լավն են այս տարի, նրանք լավը կլինեն մյուս տարի և լավը կմնան դրա հաջորդ տարին... Դուք պետք է հանգստանաք և ժամանակ տաք նրանց իրենց արտադրանքը վաճառելու համար»[102]։ Դիսնեյի կարճամետրաժ ֆիլմերի արտադրությունը նվազեց 1940 թվականի վերջերին, որը համընկավ Ուորներ Բրադերզի և Մետրո-Գոլդուին-Մայերի կողմից անիմացիոն շուկայում աճող մրցակցության հետ։ Ռոյ Դիսնեյը, ֆինանսական խնդիրների պատճառով, սկսեց առաջարկել ավելի շատ միախմբված անիմացիոն և կենդանի շարժմամբ արտադրանքներ[65][Ն 16]։ 1948 թվականին Դիսնեյը նախաձեռնեց բնության թեմայով, տարածված կենդանի շարժմամբ ֆիլմերից կազմված մի ֆիլմաշար, որի մեջ էին մտնում Իրական կյանքի արկածները և Փոկերի կղզին վերջինս ստացավ Օսկար Կենդանի շարժմամբ լավագույն կարճամետրաժ ֆիլմ անվանակարգում[103]։

Թեմատիկ այգիներ, հեռուստատեսություն և այլ հետաքրքրություններ։ 1950-1966 խմբագրել

1950 թվականի վաղ ժամանակաշրջանում Դիսնեյը թողարկեց Մոխրոտիկը` իր՝ ստուդիայի առաջին անիմացիոն ֆիլմն ութ տարվա ընթացքում։ Այն մեծ տարածում գտավ քննադատների և թատրոնասերների շրջանում։ Մուլտֆիլմն արտադրելն արժեցավ 2.2 միլիոն դոլար, իսկ իր առաջին տարում վաստակեց մոտ 8 միլիոն դոլար[104][Ն 17]: Դիսնեյն այստեղ ավելի քիչ մասնակցություն ունեցավ քան իր մյուս մուլտֆիլմերի ստեղծման գործում, քանի որ արդեն իսկ մեծ մասնակցություն էր ունեցել իր առաջին ամբողջովին կենդանի շարժմամբ ֆիլմում` Գանձերի կղզի-ում(1950), որը, ինչպես Ռոբին Հուդի և ընկերների պատմությունը (1952), նկարահանվել է Բրիտանիայում [105]։ Սրան հաջորդեցին այլ ամբողջովին կենդանի շարժմամբ շարժանկարներ, որոնցից շատերը հայրենասիրական թեմաներով էին[65][Ն 18]: Նա շարունակեց արտադրել նաև երկարամետրաժ անիմացիոն ֆիլմեր, այդ թվում նաև Ալիսան հրաշքների աշխարհումը (1951) և Փիտեր Փենը (1953): 1950-ականների սկզբից Դիսնեյը սկսեց ավելի քիչ ուշադրություն դարձնել անիմացիոն բաժնին` դրա հետ կապված աշխատանքները վստահելով իր հիմնական անիմատորներին` Ինը ծերուկներին, չնայած նա միշտ ներկա էր գտնվում հանդիպումներին։ Դրա փոխարեն նա սկսեց կենտրոնանալ այլ ռիսկերի վրա[106]։

 
Դիսնեյը դեկտեմբերին ներկայացնում է Դիսնեյլենդի ծրագրերը Օրինջ շրջանի պաշտոնյաներին

Դիսնեյը մի քանի տարի ծրագրում էր նոր այգի կառուցել։ Երբ նա իր աղջիկների հետ Լոս Անջելեսում այցելեց Գրիֆիթ այգի, նա ուզում էր լինել մաքուր, չփչացված այգում, որտեղ կզվարճանային երեխաներն իրենց ծնողների հետ միասին[107]։ Նա այցելել էր Տիվոլի այգի, Կոպենհագենում, Գերմանիա, և նրա վրա մեծ ազդեցություն էր ունեցել այգու նախագիծն ու մաքրությունը[108]։ 1952 թվականին նա ստացավ Բուրբենքում՝ Դիսնեյ Ստուդիային մոտ, թեմատիկ այգի կառուցելու թույլտվություն[109]։ Այս տեղն այդքան էլ բարենպաստ չէր և գնեցին Անահայմի մի մեծ մասը, որը գտնվում էր ստուդիայի հարավում՝ 35 մղոն (56 կմ) հեռավորության վրա։ Որպեսզի ստուդիայի ծրագիրն ավելի երկար կյանք ունենար (որը կարող էր բաժնետերերին քննադատության առիթ տալ), Դիսնեյը հիմնեց ԴաբլյուԻԴի ձեռնարկությունները (այժմ Ուոլթ Դիսնեյ նկարչություն) և օգտագործեց իր սեփական գումարները, որպեսզի վճարեր դիզայներների և անիմատորների խմբին ծրագրերի շուրջ աշխատելու համար[110][111], ներառվածները հետագայում հայտնի դարձան որպես «Նկարիչներ»[112]։ Բանկից ֆինանսավորում ստանալուց հետո նա հրավիրեց այլ բաժնետերերի Ամերիկյան հեռարձակման հիմնական թատրոններին(ԷյԲիՍի-ի մի մասը) և Արևմտյան տպագրության վիմագրության ընկերությունը[65][70][70][70][70][70]։[3][3][3]1954 թվականի կեսերին Դիսնեյն ուղարկեց իր նկարիչներին Ա․Մ․Ն․-ում գործող բոլոր զվարճանքի այգիներ, որպեսզի նրանք հետազոտություններ անցկացնեյին և պարզեյին, թե ինչն է աշխատում կամ ինչ խնդիրներ և թակարդներ կան տարբեր վայրերում՝ նրանց հայտնաբերածը միավորելով իր ծրագրերի հետ [113]։ 1954 թվականի հուլիսին սկսվեցին կառուցողական աշխատանքները, և 1955 թվականի Հուլիսին բացվեց Դիսնեյլենդը․ բացման արարողությունը հեռարձակվում էր ԷյԲիՍի հեռուստաալիքով, որին հետևողների թիվը հասավ 70.000-ի[114]։ Այգին ծրագրվել էր որպես թեմատիկ մասերի շարք, որոնք իրար էր միացնում Գլխավոր փողոց, Ա․Մ․Ն․-ն` Դիսնեյի մայր քաղաքի՝ Մարսելինի գլխավոր փողոցի կրկնօրինակը։ Կապված թեմատիկ տարածքներն էին Արկած-լենդը, Սահման-լենդը, Ֆանտազիա-լենդը և Վաղվա-լենդը։ Այգին ներառում էր նաև Դիսնեյլենդի երկաթգիծը, որը միացնում էր այգու մասերը, իսկ դրսի մասում կար մեծ ցանկապատ, որն այգին առանձնացնում էր արտաքին աշխարհից[115][116]։ Նյու Յորք թայմզում տպագրված մի գլխավոր հոդված գրում է․ «Դիսնեյը երեկվա հաճելի բաներից մի քանիսը գեղեցիկ կերպով համադրել է երևակայության և վաղվա երազանքների հետ»[117]։ Չնայած վաղ առաջացած փոքր խնդիրների, այգին հաջողություն ունեցավ, և մեկ ամիս գործելուց հետո, Դիսնեյլենդն արդեն ընդունում էր օրական 20,000-ից ավել այցելուների, 1-ին տարվա վերջին այն գրավել էր 3.6 միլիոն հյուրի[118]։

ԷյԲիՍիի բերած գումարները կախված էին Դիսնեյի հեռուստատեսային ծրագրերից[119]։ Ստուդիան ներառված էր հաջողություն ունեցած հեռուստանախագծում, որը պատրաստվել էր հատուկ 1950 թվականին Սուրբ ծննդյան օրվա համար, որը պատմում էր Ալիսան հրաշքների աշխարհումի պատրաստական աշխատանքների մասին։ Ռոյի խոսքերով ծրագիրը միլիոններ ավելացրեց գրասենյակի բյուջեին։ Նրա՝ 1951 թվականի նամակը բաժնետերերին․ «հեռուստատեսությունը կարող է մեզ համար լինել ամենահզոր օգնությունը վաճառելու և եկամտի աղբյուր ունենալու համար։ Երբ մենք մուտք գործենք հեռուստատեսություն, դա հավանաբար այս շենքում կլինի»[65]։ 1954 թվականին, Դիսնեյլենդի ֆինանսական հարցերը լուծելուց հետո սկսեց ցուցադրվել ԷյԲիՍիի Ուոլթ Դիսնեյի Դիսնեյլենդ հեռուստահաղորդաշարը, որը ներկայացնում էր անիմացիոն ֆիլմերից, կենդանի շարժմամբ մուլտֆիլմերից և ստուդիայի գրադարանից վերցված այլ նյութերից կազմված ժողովածու։ Շուուն մեծ հաջողությունունեցավ ըստ գնահատումների և ստացած շահույթի՝ վաստակելով հանդիսատեսի 50%-ից ավելին[120][Ն 19]։1955 թվականի ապրիլին, Նյուզուիք շաբաթաթերթն այս շարքը կոչեց «Ամերիկյան սովորույթ»[121]։ Գնահատականները գոհացնում էին ԷյԲիՍիին, ինչի արդյունքը Դիսնեյի առաջին ամենօրյա հեռուստահաղորդաշարն էր՝ Միկի Մաուսի ակումբը`մի այլատեսակ շոու, որն առանձնահատուկ կերպով հենց երեխաների համար էր[122]։ Ծրագիրն ուղեկցվում էր այլ կազմակերպությունների հետ առևտրով օրինակ Արևմտյան հրատարակչությունը տասը տարուց ավել արտադրում էր ներկելու տետրեր և կոմիքսներ և շոուի հետ կապ ունեցող որոշ բաներ[123]։ Դիսնեյլենդի մասերից մեկը բաղկացած է հինգ մասանոց Դեյվի Քրոքեթ կարճ ֆիլմաշարերից, որն, ըստ Գեյբլերի «մեծ սենսացիա» եղավ[124]։ Շոուի թեմատիկ երգը՝ «Դեյվի Քրոքեթի բալլադը», համաշխարհային ճանաչում ձեռք բերեց և վաճառվեց 10 միլիոն օրինակով[125]։ Արդյունքում Դիսնեյը հիմնեց իր սեփական ձայնագրման արտադրության և տարածման կազմակերպությունը՝ Դիսնեյլենդ րեքորդզը[126]։

Դիսնեյլենդի կառուցման ծրագրին զուգահեռ Դիսնեյն աշխատում էր նաև այլ ծրագրերի վրա ստուդիայից դուրս։ Նա խորհրդական էր1959 թվականի Մոսկվայում տեղի ունեցած Ամերիկյան ազգային ցուցահանդեսին, Դիսնեյ ստուդիայի ներդրումը Գեղեցիկ Ամերիկան էր, 19 րոպեանոց ֆիլմ, որը նկարահանված էր շրջանային 360 աստիճանով ևամենահայտնի մուլտֆիլմերից մեկն էր[65]։ Հաջորդ տարին նա Սքուո Վելիում, Կալիֆոռնիայում կայացած1960 թվականի Ձմեռային Օլիմպիական խաղերի բեմադրող հանձնաժողովի նախագահն էր Սքուո Վելիում, Կալիֆոռնիա, որտեղ նա ծրագրում էր բացման, փակման և մեդալների հանձման արարողությունները[127]։

 
Դիսնեյը 1954 թվականին:

Չնայած ստուդիայի հետ կապ չունեցող ծրագրերի ներկայացրած պահանջներին, Դիսնեյը շարունակոմ էր աշխատել ֆիլմերի և հեռուստատեսային ծրագրերի վրա։1955 թվականին նա ներառվեց Դիսնեյլենդի շարքերից մեկի՝ «Մարդը տիեզերքում»-ի մեջ, որն արտադրվել է ՆԱՍԱ-ի տիեզերանավեր մոդելավորողի՝ Վերներ ֆոն Բրաունի հետ համագործակցության շնորհիվ[Ն 20]։ Դիսնեյը վերանայեց նաև երկարամետրաժ մուլտֆիլմերի տեսակները՝ 1955 թվականին Լեդին և թափառականը (Սինեմասկոպով անիմացված առաջին ֆիլմը), 1959 թվականին Քնած գեղեցկուհին (70 մմ տեխնիռամայով պատրաստված առաջին անիմացիոն ֆիլմը),1961 թվականին101 դալմաթացիները (առաջին անիմացիոն ֆիլմը, որի մեջ օգտագործվել են պատճենահանման մասնիկները), իսկ 1963 թվականին՝ Թուրը քարի մեջը[129]։

1964 թվականին Դիսնեյն արտադրեց Մերի Պոպինզը, Փ. Լ. Թրավերսի գրքաշարի հիման վրա, նա 1940-ական թվականներից փորձում էր ստանալ դրա իրավունքները[130]։ Այն դարձավ 1960-ական թվականների ամենահաջողված Դիսնեյան ֆիլմը, չնայած Թրավերսին դուր չեկավ ֆիլմը և նա զղջաց, որ վաճառել էր իրավունքները[131]։ Այդ նույն տարին նա ներառվեց նաև Կալիֆոռնիայի արվեստի ինստիտուտը (խոսակցական` Կալարթս) զարգացնելու ծրագրերի մեջ, և նոր շենքի համար ճարտարապետական ծրագիր կազմեց[132]։

Դիսնեյը չորս նմուշ տրամադրեց Նյու Յորքի1964 թվականի համաշխարհային տոնավաճառին, որի համար նա ֆինանսավորում ստացավ նշված կորպորատիվ հովանավորներից։ Պեպսի ընկերության(ով պետք է ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ին տուրք վճարեր) համար Դիսնեյը ստեղծեց Փոքր աշխարհ է ատրակցիոնը,զբոսանք նավակով ձայնային-շարժական տիկնիկներ, որոնք խորհրդանշում են աշխարհի երեխաներին, Հիանալի րոպեներ պրն Լինքոլնի հետը ներառում էր շարժական Աբրահամ Լինքոլնին, ով հանդես էր գալիս իր մենախոսություններից որոշ հատվածներով, Առաջադիմության կարուսելը ներկայացնում էր էլեկտրականության կարևորությունը և Ֆորդի երկնքի կախարդական ճանապարհը մատնանշում էր մարդկության առաջադիմությունը։ Բոլոր չորս ցուցանմուշների մասնիկները (հիմնականում գաղափարները և տեխնոլոգիան) վերափոխվեցին և վերատեղադրվեցին Դիսնեյլենդում, սակայն Փոքր աշխարհ է-ի դեպքում այն շատ նման է բնօրինակին[133][134]։

1960-ականների կեսերին Դիսնեյն արդեն ծրագրել էր ստեղծել լեռնադահուկային հանգստավայր Միներալ Կինգում՝ Կալիֆոռնիայի Սիեռա Նևադայում գտնվող սառցադաշտային հովտում։ Նա մասնագետների վարձեց, որոնցից էր օրինակ դահուկասահքի հանրահայտ մարզիչ և դահուկասահքի տարածքի գծագրող Ուիլլի Շաֆլերը[135][136][Ն 21]։ Դիսնեյլենդի ստուդիային բերած մեծ եկամուտով հանդերձ, Դիսնեյը շարունակում էր նոր սրահներ փնտրել այլ ատրակցիոնների համար։ 1965 թվականի վերջին նա հայտարարեց, որ ծրագրեր ունի մեկ այլ թեմատիկ այգի կառուցելու, որը պետք է կոչվեր «Դիսնեյ Աշխարհ»(այժմ Ուոլթ Դիսնեյ Աշխարհ)՝ Օռլանդո Ֆլորիդայից մի քանի մղոն հարավ-արևմուտք։ Դիսնեյ Աշխարհը պետք է ներառեր «Կախարդական թագավորությունը» (Դիսնեյլենդի ավելի մեծ և ավելի լավ տարբերակը), որն ուներ նաև գոլֆի դասեր և հյուրանոց-հանգստավայրեր։ Դիսնեյ Աշխարհի սիրտը պետք է լիներ «Վաղվա Փորձարարական Բնօրինակ Միություն»(EPCOT)-ը[138], որին նա նկարագրում էր այսպես․

Վաղվա փորձարարական բնօրինակ միություն, որն իր ակնարկը կստանա նոր գաղափարներից և նոր տեխնոլոգիաներից, որոնք կհայտնվեն Ամերիկյան արտադրության ստեղծագործ կենտրոններից։ Այն կլինի վաղվա միություն, որը երբեք չի լինի, այլ միշտ կներկայացնի, կցուցադրի և կփորձարկի նոր նյութեր և համակարգեր։ «Վաղվա Փորձարարական Բնօրինակ Միություն»-ը միշտ հարթակ կլինի Ամերիկյան ազատ ձեռնարկատիրության հնարամտությունը և երևակայությունը աշխարհին ներկայացնելու և ցուցադրելու համար[139]։

1966 թվականին Դիսնեյը բիզնեսներ հովանավոր Վաղվա փորձարարական բնօրինակ միություն-ի պատրաստակամության շնորհիվ[140]։ Նա սկսեց ավելի մեծ մասնակցություն ունենալ ստուդիայի ֆիլմերի ստեղծման գործընթացում և նաև մեծապես ներառվեց Ջունգլիների գիրքը (մուլտֆիլմ) -ի զարգացման և բարելավման մեջ, Ամենաուրախ միլիոնատերը կենդանի շարժմամբ երաժշտական մուլտֆիլմը (երկուսն էլ 1967 թվականի արտադրության) և Վինի Թուխը և հոգսերի օրը կարճ անիմացիոն ֆիլմը[141]։

Հիվանդություն, մահը և հետևանքները խմբագրել

 
Ուոլթ Դիսնեյի գերեզմանաքարը Ֆորեսթ Լունում, Գլենդել

Դիսնեյը ծանր ծխող էր մինչև 1-ին համաշխարհային պատերազմը։ Նա չէր օգտագործում զտիչով ծխախոտներ և երիտասարդ տարիներին նախընտրում էր ծխամորճ։ 1966 թվականի նոյեմբերին, նրա մոտ հայտնաբերվեց թոքերի քաղցկեղ և ենթարկվեց կոբալտային բուժման։ Նոյեմբերի 30-ին Դիսնեյն իրեն վատ զգաց և նրան տարան Սուրբ ժոզեֆ հիվանդանոց, որտեղ, իր 65-րդ տարեդարձից տասն օր հետո, դեկտեմբերի 15-ին, նա մահացավ թոքերի քաղցկեղից առաջացած շրջանային կոլապսի հետևանքով Դիսնեյի աճյունի մասունքները դիակիզվեցին երկու օր հետո և թաղվեցին Գլենդելի,Կալիֆոռնիայի Ֆորեսթ-Լոն Գերեզմանատանը[142][Ն 22]:

Նրա կարողությունը ներառում էր Ուոլթ Դիսնեյ ընկերության 14 տոկոսը, որը համարժեք էր 20 միլիոն դոլարի[Ն 23][Ն 24]։ Նա իր կարողության 45 տոկոսը թողեց կնոջը և երեխաներին, իսկ 10 տոկոսը քրոջը, քրոջ և եղբոր երեխաներին[145]։ Մնացած 45 տոկոսը ծառայեց բարեգործությանը, որի 95 տոկոսը նշանակված էր Կալարտսում նոր մաս կառուցելու համար (որն արժեր մոտավորապես15 միլիոն դոլար) նաև Վալենսիայի Ոսկե կաղնիներ ռանչոյից տրամադրեց 38 ակր (0.154 կմ²) հողատարածք դրա կառուցման համար։ 1971 թվականի նոյեմբերին համալսարանը տեղափոխվեց այնտեղ[146]։

1967 թվականին Ջունգլիների գրքի և Ամենաերջանիկ միլիոնատերի 1967 թվականի թողարկումը Դիսնեյի բարելավված մուլտֆիլմերի թիվը հասցրեց 81-ի[24]։ Երբ 1968 թվականին թողարկվեց Վինի Թուխը և հոգսերի օրը, այն Դիսնեյին բերեց Օսկար կարճամետրաժ մուլտֆիլմ անվանակարգում, որը տրվեց հետմահու[147]։ Դիսնեյի մահից հետո՝ մինչ 1980-ականների վերջը, նրա ստուդիան առատորեն շարունակում էր արտադրել կենդանի շարժմամբ ֆիլմեր, որոնք մասսայականություն չէին վայելում, որից հետո թողարկվեց Ջրահարսը (1989), որը Նյու Յորք թայմսն անվանեց «Դիսնեյի վերածնունդ»[148]։ Դիսնեյան ընկերությունները շարունակում են արտադրել հաջողված ֆիլմեր, հեռուստատեսային և բեմական ծրագրեր[149]։

 
Ռոյ Օ․ Դիսնեյը Դիսնեյ Աշխարհի կառուցողական աշխատանքներն ավարտելիս։

Դիսնեյի ԷՓՔՈՏ-ի ապագայի քաղաքի մասին ծրագրերն իրականություն չդարձան։ Նրա մահից հետո, նրա եղբայր Ռոյը հետաձգեց իր՝ թոշակի անցնելը, որպեսզի ամբողջովին կառավարեր Դիսնեյ ընկերությունը։ Նա փոխեց ծրագրի կենտրոնացումը քաղաքից ատրակցիոնի[150]։ 1971 թվականի, Ռոյը նվիրեց Ուոլթ Դիսնեյ աշխարհը իր եղբորը[151][Ն 25]։ Ուոլթ Դիսնեյյան աշխարհը զարգացավ 1982 թվականին ԷՓՔՈՏ կենտրոնի բացման հետ Ուոլթ Դիսնեյի գործառական քաղաքի մասին հեռանկարները փոխակերպվեցին համաշխարհային ցուցահանդեսին ավելի մոտ այգու[153] 2009 թվականին Սան Ֆրանսիսկոյի ամրոցում բացվեց Ուոլթ Դիսնեյի ընտանեկան թանգարանը, որը ծրագրել էին Դիսնեյի դուստր Դիանեն և որդի Է.Դ. Միլլերը[154]։ Այնտեղ ցուցադրվում են Դիսնեյի կյանքից և կարիերայից հազարավոր արտեֆակտեր, ներառյալ նրա ստացած բազմաթիվ մրցանակաները[155]։ 2014 թվականին Դիսնեյի թեմատիկ այգիներն ամբողջ աշխարհում հյուրընկալում էին մոտավորապես 134 միլիոն այցելուների[156]։

Դիսնեյին բազմաթիվ անգամներ պատկերել են գեղարվեստական ստեղծագործությունների մեջ։ Հերբերտ Ուելսն անդրադառնում է Դիսնեյին իր Սուրբ տագնապը1938 թվականի նովելում, որտեղ Համաշխարհային Դիկտատոր Ռադը վախենում է, որ Դոնալդ Բադին ստեղծել են որպեսզի այն ծաղրի դիկտատորին[157]։ 1995 թվականի հեռուստատեսության համար պատրաստված Երազը երազանք է, որ սիրտդ է պահում։ Անեթ Ֆունիցելոյի պատմությունը Դիսնեյին մարմնավորում էր Լեն Կարիոն[158], և Թոմ Հենքսի 2013 թվականի Փրկելով պարոն Բենքսին ֆիլմը[159]։ 2001 թվականին Գերմանացի գրող հրատարակեց Der König von Amerika (թարգ՝ Ամերիկայի թագավորը), Դիսնեյի ավելի ուշ տարիներին ստեղծած գեղարվեստական աշխատանք, որը վերապատկերում է նրան որպես թուլամորթ ռասիստ։ Երաժիշտ Ֆիլիպ Գլասն ավելի ուշ վերածեց գիրքն Կատարյալ ամերիկացին (2013) անունը կրող օպերայի[160]։

Մրցանակներ խմբագրել

Տե՛ս նաև՝ Ուոլթ Դիսնեյի ակադեմիական մրցանակների ցանկ
 
Ուոլթ Դիսնեյի ընտանեկան թանգարանի նախասենյակի ցուցափեղկը, որը ցուցադրում է Դիսնեյի ստացած ակադեմիական մրցանակներից շատերը։

Դիսնեյը նոմինացվել էր 59 Օսկարների համար, որոնցից ստացել էր 22-ը, բայց հիմնականները ձայնագրություններ են[161]։ Նա նոմինացվել էր երեք Ոսկե Գլոբուս մրցանակների համար, բայց չէր ստացել դրանք, ներկայացված էր նաև երկու հատուկ մրցանակներով (Բեմբիի(1942) և Կենդանի անապատի(1953)) համար[162]։ Նա նաև նոմինացվեց Էմմիի չորս անվանակարգերում, որոնցից ստացավ մեկը, որպես Դիսնեյլենդի հեռուստատեսային ծրագրերի լավագույն ռեժիսոր[163]։ Կոնգրեսի գրադարանն այս ֆիլմերից մի քանիսը ներառել էր Միացյալ Նահանգների Ազգային Ֆիլմերի գրանցամատյանում, քանի որ «մշակութային, պատմական և էսթետիկ տեսանկյուններից էական նշանակություն ուներ»։ Վիլիի շոգենավը, 3 խոզուկները, Սպիտակաձյունիկը և յոթ թզուկները, Ֆանտազիան, Պինոկիոն, Բեմբին, Մերի Փոփինզը[164]։ 1998 թվականին Ամերիկյան ֆիլմերի ինստիտուտը հրատարակեց ամերիկյան 100 ամենալավ ֆիլմերի ցանկը․ ըստ փորձագետների 49-րդ տեղում էր Սպիտակաձյունիկը և յոթ թզուկները, իսկ 58-րդ տեղում՝ Ֆանտազիան[165]։

1960 թվականի փետրվարին, Դիսնեյի համար երկու աստղ նշանակվեց Հոլիվուդյան փառքի ծառուղում․ մեկը՝ շարժանկարների, իսկ մյուսը՝ հեռուստատեսությունում աշխատանքի համար[166]1978 թվականին Միկի Մաուսը ստացավ իր սեփական աստղը ծառուղում՝ շարժանկարների համար[167]։ 1986 թվականին Դիսնեյը ներառված էր նաև Հեռուստատեսային Փառքի սրահում[168], 2006 թվականի դեկտեմբերին, Կալիֆոռնիայի փառքի սրահը[169] և 2014 թվականին Անահեյմի աստղերի ծառուղում առաջին աստղ ստացողն էր[170]։

Ուոլթ Դիսնեյի ընտանեկան թանգարանում գրառում է, որ Դիսնեյն «իր անձնակազմի անդամների հետ համատեղ ամբողջ աշխարհում ստացել է 950-ից ավել մրցանակներ և կոչումներ»[24]։ 1935 թվականին նա արժանացել է Ֆրանսիական պատվո լեգիոն շքանշանի[171], իսկ 1952 թվականին պարգևատրվել է երկրի ամենաբարձր շքանշանով՝ Officer d'Academie-ով[172]։ Այն ազգային մրցանակների մեջ են մտնում Թաիլանդի թագի, Բրազիլիայի Հարավային խաչի և Մեքսիկայի Ազտեք արծվի շքանշանները[173]։ 1964 թվականի սեպտեմբերի 14-ին Միացյալ Նահանգներում նա ստացավ Ազատության Նախագահական մեդալ[174], իսկ 1969 թվականին հետմահու ստացավ Կոնգրեսյան ոսկե մեդալ[175]։ 1955 թվականին նա ստացավ Աշխարհի շոումեն մրցանակը Թատրոնի տնօրենների ազգային ասոցիացիայի կողմից[173], և նույն թվականին Ազգային Ադյուբոնյան հասարակությունը հանձնեց Դիսնեյին իր ամենաբարձր պարգը՝ Ադյուբոնյան մեդալը, իր Իրական կյանքի արկածները ֆիլմի միջոցով «բնությունը գնահատելու և հասկանալու համար»[176]։1980 թվականին աստղագետ Լյուդմիլա Կարակչինայի կողմից հայտնաբերված փոքր մոլորակը կոչվեց 4017 Դիսնեյա[177], նա ստացել է նաև պատվավոր աստիճաններ Հարվարդի, Յեյլի, Հարավային Կալիֆոռնիայի և Լոս Անջելեսի Կալիֆոռնիայի համալսարանների կողմից[24]։

Անհատականությունը և համբավը խմբագրել

 
1968 թվականի Միացյալ Նահանգների նամականիշ

Դիսնեյի հանրային դեմքը տարբերվում էր իր իրական անձից[178]։ Դրամատուրգ Ռոբերտ Է․ Շերվուդը նկարագրել է նրան որպես «ցավալի կերպով ամաչկոտ․․․ երկչոտ»[179]։ Ըստ նրա կենսագիր Ռիչարդ Շիքելի, Դիսնեյն իր հասարակական ինքնության տակ թաքցնում էր իր ամաչկոտ և անվստահ անհատականությունը[180]։ Քիմբոլը պնդում է, որ Դիսնեյը «խաղում էր երկչոտ գործնական մարդու դեր, ով ամաչում էր հանրության մեջ դուրս գալիս» և գիտեր, որ նա իրականում էլ էր այդպիսին[181]։ Դիսնեյն ընդունեց այդ փաստը և ասաց ընկերոջը. «Ես Ուոլթ Դիսնեյը չեմ։ Ես անում եմ շատ բաներ, որոնք Ուոլթ Դիսնեյը չէր անի։ Ուոլթ Դիսնեյը չի ծխում։ Ես ծխում եմ։ Ուոլթ Դիսնեյը չի խմում։ Ես խմում եմ»[182]։ Քննադատ Օթիս Ֆերգուսոնը, Նյու Ռիփաբլիք թերթում անվանեց Դիսնեյին «հասարակ և ամենօրյա, հասանելի, այլ լեզվով չխոսող, չճնշված, չհովանավորված և այլն։ Պարզապես Դիսնեյ»[181]։ Դիսնեյի հետ աշխատողներից շատերը մեկնաբանում էին, որ նա իր անձնակազմին մի փոքր քաջալերում էր երբ մեծ սպասելիքներ էր ունենում։ Նորմանը մտաբերում էր, որ երբ Դիսնեյն ասում էր «դա կաշխատի» դա մեծ գովաբանության նշան էր[183]։ Ուղիղ հավանության փոխարեն Դիսնեյը ֆինանսական բարձր բոնուսներ էր տրամադրում կամ մյուսներին որոշակի անհատների էի խորհուրդ տալսի, ակնկալելով, որ իր գովաբանությունը ապարդյուն չէր լինի[184]։

Դիսնեյի և նրա աշխատանքի նկատմամբ հայացքները փոխվել են տասնամյակների ընթացքում և հայտնվեցին բևեռացված կարծիքներ[185]։ Մարկ Լենգերը Ամերիկյան բառարանի և ազգային կենսագրության մեջ գրում է, որ «Դիսնեյի ավելի վաղ գնահատումներն են հռչակել նրան հայրենասեր, ժողովրդական արտիստ և մշակույթ տարածող։ Իսկ վերջերս Դիսնեյին համարում են Ամերիկյան իմպերիալիզմի և անհանդուրժողականության հարացույց, ինչպես նաև մշակույթն արժեզրկող»[65] Սթիվեն Ուոթսը գրում է, որ «որոշ մարդիկ մեղադրում են Դիսնեյին, մշակութային և առևտրային բանաձևերի անլուրջ մանիպուլյատոր[185]», մինչդեռ ՓիԲիԷսն արձանագրում է, որ քննադատները մեղադրել են նրա աշխատանքները «սենտիմենտալության հարթ ճակատ և համառ լավատեսության և Ամերիկյան պատմության թվացյալ լավ վերաձևակերպելու մեջ[186]»:

Չնայած Դիսնեյի ֆիլմերը ժամանակի ընթացքում մեծապես գովաբանվում էին, մեծ ճանաչում ունեին և կոմերցիոն տեսանկյունից հաջողված էին[65][187], կար քննադատություն վերանայողների կողմից։ Կառոլին Լեժունը Դիտորդը պարբերականում գրում է, որ «Սպիտակաձյունիկը (1937) մուլտֆիլմն ավելի շատ սխալներ ունի քան Դիսնեյի ավելի վաղ մուլտֆիլմերը։ Այն կրկին և կրկին խոցելի է փորձագետների փշոտ քննադատություններով։ Անկեղծ ասած, երբեմն այն պարզապես վատ է նկարված»[188]։ Ռոբին Ալենը Թայմզում գրում է, որ Ֆանտազիան (1940) «դատապարտվել է գռեհկության և բաֆոսների համար»[189], մինչդեռ Լեժյունը, Ալիսան հրաշքների աշխարհումը (1951) վերանայելով, կարծում է, որ ֆիլմը «կարող է Լուիս Կարոլի սիրահարներին խելագառության հասցնել[190]»: Պիտեր Պենը (1953) քննադատության էր արժանացել Թայմզում՝ որպես «դասական վուլգարիզմ երեխաների համար», իսկ «Թինկեր Բելը... Ամերիկյան քիմիականացված սիրունիկը»։ Վերանայողը կարծիք է հայտնել, որ Դիսնեյը «մորթազերծ է արել լավ Բերիին և դրա փոխարեն ստիպված է եղել դնել երկրորդ կարգի Դիսնեյի[191]»:

Դիսնեյին մեղադրել են հրեատյացության մեջ[192][Ն 26], չնայած նրա աշխատողներից ոչ ոք, այդ թվում նաև մուլտիպլիկատոր Արթ Բեբիթը, ով չէր համակրում Դիսնեյին, չէին մեղադրում նրան հրեատյաց մեղադրանքներ կամ ծաղրանքներ հնչեցնելու մեջ[194]։ Ուոլթ Դիսնեյ ընտանեկան թագարանը հաստատում է, որ 1930-ական թվականների ֆիլմերի էթնիկ կարծրատիպեր ներառված են եղել իր վաղ մուլտֆիլմերի մեջ[Ն 27]: Դիսնեյը պարբերաբար գումար էր նվիրաբերում Հրեական բարեգործական ընկերությյուններին, նա 1955 թվականին ստացավ «տարվա մարդ» կոչումը Բեվերլի Հիլզի Բնեյ Բրիտի կողմից[195][196], իսկ նրա ստուդիան աշխատանքի ընդունեց մեծ թվով հրեաների, որոնցից ոմանք զբաղեցրին ազդեցիկ պաշտոններ[197][Ն 28]:

Գաբլերը, առաջին գրողն, ով անսահմանափակ մուտք էր ստացել Դիսնեյի արխիվ, եզրակացնում է, որ հասանելի ապացույցները չեն փաստում նրա՝ հրեատյացության մասին մեղադրանքները, և որ Դիսնեյը հրեատյաց չէր, այդ բառի սովորական իմաստով, որը մենք կարծում ենք։ Գաբլերն ավելացնում է, որ չնայած Ուոլթն անձամբ իմ ենթադրությամբ, հրեատյաց չէր, սակայն պատրաստակամորեն դաշնակցում էր հրեատյացների հետ (նկատի ունենալով ԷմՓիՓիԷյԱյի մի քանի անդամների), և այդ համբավը հայտնի դարձավ[198]։ 1950-ական թվականներին Դիսնեյը լքեց Շարժական Նկարների Միությունը[199]։

Դիսնեյին մեղադրում էին նաև ռասիզմի մեջ, որովհետև նրա արտադրանքներից մի քանիսը թողարկվել են 1930 և 1950-ականների միջև և պարունակում են ռասսայի հետ կապված զգայուն նյութեր[200][Ն 29]։ Հարավի երգը մուլտֆիլմը քննադատության է արժանացել ժամանակակից կինոքննադատների կողմից, Գունավոր մարդկանց առաջխաղացման միություն և այլոց կողմից՝ սևամորթների վերաբերյալ հարատև կարծրատիպերի համար,[201] սակայն Դիսնեյն ավելի ուշ պատվավոր Օսկար ստացավ իր աստղ՝ Ջեյմս Բասքեթի՝ առաջին մեծ պատվի արժանացած սևամորթ դերասանի համար[202][Ն 30]:

Գալբլերը պնդում է, որ «Ոուլթ Դիսնեյը ռասիստ չի եղել։ Նա երբեք հրապարակայինորեն և առանձին ստորացնող մեկնաբանություններ չի արել սևամորթների հասցերին և վեր չի դասել սպիտակամորթ հասարակությանը։ Չնայած, նա իր սերնդի շատ ամերիկացիների նման, ռասսայի կողմից ոչ զգայուն էր[200]»: Ֆլոյդ Նոռմանը, ստուդիայի առաջին սևամորթ մուլտիպլիկատորն, ով 1950 և 1960-ական թվականներին աշխատում էր Դիսնեյի հետ, ասել է «Մեկ անգամ չէ, որ ես նկատել եմ ակնարկներ Ուոլթ Դիսնեյի ռասիստ վարքի մասին, որոնց մեջ նրան մեղադրում էին իր մահից հետո։ Նրա վերաբերմունքը մարդկանց նկատմամբ կարելի է միայն օրինակելի անվանել[203]»:

Ուոթսը պնդում է, որ Դիսնեյի Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմից հետո թողարկված ֆիլմերը սահմանում են Մարշալի մշակութային ծրագիր։ Նրանք սնուցում էին տաք, մշակութային իմպերիալիզմը, որը, արժեքներով, սպասելիքներով, Միացյալ Նահանգների ծաղկուն միջին դասի բարիքներով, կախարդական կերպով գերազանցեց աշխարհի մնացած մասին[204]։ Կինոպատմաբան Ջեյ Փ՚ Թելոթը հաստատում է, որ շատերը Դիսնեյի ստուդիան տեսնում են, որպես «մանիպուլացիայի և ճնշման լրտես», չնայած նա նկատում է, որ «պատմության ընթացքում նրա անունը անընդհատ կապվել է զվարճանքի, ընտանիքի և երևակայության գաղափարների հետ[205]»:

Ջոն Թոմլինսոնը, իր Մշակութային Իմպերիալիզմ աշխատության մեջ ուսումնասիրում է Էրիել Դորֆմանի և Արմանդ Մաթելարթի աշխատանքը, որոնց 1971 թվականի՝ Para leer al Pato Donald (թարգմ։ Ինչպես կարդալ Դոնալդ Բադ) հաստատում է, որ «Ուոլթ Դիսնեյի անմեղ և ուսուցողական պատնեշի տակ թաքնված են իմպերիալիստական... արժեքներ», նրանք պնդում են, որ սա հզոր գործիք է քանի որ «երեխաների սպառման համար անվնաս զվարճանք է»[206]։ Թոմլինսոնը նրանց տեսակետը ոչ բավարար է համարում, քանի որ «նրանք պարզապես ընդունում են, որ Ամերիկյան կոմիքսներ կարդալը, գովազդներ դիտելը, առատ նկարներ դիտելը.... «Յանկի» ապրելակերպը ունեն ուղիղ մանկավարժական ազդեցություն[207]»:

Որոշ մեկնաբաններ նկարագրել են Դիսնեյին որպես մշակութային պատկեր[208]։ Նրա մահից հետո, լրագրության պրոֆեսոր Ռալֆ Ս. Իզալդը ասում է, որ Դիսնեյի ֆիլմերի արժեքները «համարվում են արժեքավոր Ամերիկյան Քրիստոնյա հասարակության շրջանում», որը ներառում է «անհատականություն, պարկեշտություն,... սեր դեպի մեր ընկերները, արդարություն և հանդուրժողականություն»[209]։ Դիսնեյի` Թայմզի մահախոսականը անվանում է ֆիլմերը «պիտանի, ջերմ և զվարճալի... անհամեմատելի գեղարվեստականությամբ և շոշափելի գեղեցկությամբ»[210]։ Լրագրող Բոսլի Քրաուդերը պնդում է, որ Դիսնեյի` «համարյա անծայրածիր հասարակության համար զվարճանք ստեղծողի և իր արտադրանքը սրամիտ կերպով վաճառողի ձեռքբերումը կարելի է համեմատել պատմության ամենահաջողված արդյունաբերողների հետ»[11]։ Թղթակից Ալիսթեր Քուկը անվանում է Դիսնեյին «ժողովրդական հերոս, Հոլիվուդի Փայդ Փայփեր»[211], մինչդեռ Գաբլերը համարում է, որ Դիսնեյը վերափոխել է մշակույթը և Ամերիկյան գիտակցությունը[187]։ Լանգերը, Ազգային կենսագրության Ամերիկյան բառարանում, գրում է.

Դիսնեյը անիմացիայի պատմության մեջ մնում է կենտրոնական կերպար։ Տեխնոլոգիական նորարությունների, կառավարությունների և ընկերությունների հետ համագործակցությունների շնորհիվ, նա փոքր, եզրային ստուդիան վերածեց բազմազգ զվարճանքի արդյունաբերության հսկայի։ Չնայած նրա քննադատությունների, նրա հայացքը դեպի ժամանակակից, հավաքական ուտոպիան որպես Ամերիկյան ազգային արժեքների ընդլայնում, հավանաբար ավելի մեծ արժեք է ստացել նրա մահվանը հաջորդող տարիներին։ [65]

Նշումներ խմբագրել

  1. ↑ In 1909, in a renumbering exercise, the property's address changed to 2156 North Tripp Avenue.[9]
  2. ↑ Disney was a descendant of Robert d'Isigny, a Frenchman who had traveled to England with William the Conqueror in 1066.[12] The family anglicized the d'Isigny name to "Disney" and settled in the English village now known as Norton Disney in the East Midlands.[13]
  3. ↑ The book, Edwin G. Lutz's Animated Cartoons: How They Are Made, Their Origin and Development (1920), was the only one in the local library on the subject; the camera he borrowed from Cauger.[34]
  4. ↑ Cutout animation is the technique of producing cartoons by animating objects cut from paper, material or photographs and photographing them moving incrementally. Cel animation is the method of drawing or painting onto transparent celluloid sheets ("cels"), with each sheet an incremental movement on from the previous.[35]
  5. ↑ One possible exception to the stable relationship was during the making Snow White and the Seven Dwarfs (1937), where the stresses and turmoil associated with the production led to the couple discussing divorce.[48]
  6. ↑ Lillian had two miscarriages during the eight years between marriage and the birth of Diane; she suffered a further miscarriage shortly before the family adopted Sharon.[50]
  7. ↑ In 2006, the Walt Disney Company finally re-acquired Oswald the Lucky Rabbit when its subsidiary ESPN purchased rights to the character, along with other properties from NBCUniversal.[59]
  8. ↑ Several stories about the origins exist. Disney's biographer, Bob Thomas, observes that "The birth of Mickey Mouse is obscured in legend, much of it created by Walt Disney himself."[60]
  9. ↑ The name Mortimer Mouse was used in the 1936 cartoon Mickey's Rival as a potential love-interest for Minnie Mouse. He was portrayed as a "humorous denigration of the smooth city slicker" with a smart car, but failed to win over Minnie from the more homespun Mickey.[62]
  10. ↑ The Nine Old Men consisted of Eric Larson, Wolfgang Reitherman, Les Clark, Milt Kahl, Ward Kimball, Marc Davis, Ollie Johnston, Frank Thomas and John Lounsbery.[65]
  11. ↑ By 1931 he was called Michael Maus in Germany, Michel Souris in France, Miguel Ratonocito or Miguel Pericote in Spain and Miki Kuchi in Japan.[70]
  12. ↑ $1.5 million in 1937 equates to $Կաղապար:Inflation in 2024; $6.5 million in 1939 equates to $Կաղապար:Inflation in 2024, according to calculations based on the Consumer Price Index measure of inflation.Կաղապար:Inflation-fn
  13. ↑ The citation for the award reads: "To Walt Disney for Snow White and the Seven Dwarfs, recognized as a significant screen innovation which has charmed millions and pioneered a great new entertainment field for the motion picture cartoon."[87]
  14. ↑ The trip inspired two combined live-action and animation works Saludos Amigos (1942) and The Three Caballeros (1945).[93][94]
  15. ↑ $4 million in 1944 equates to $Կաղապար:Inflation in 2024, according to calculations based on the Consumer Price Index measure of inflation.Կաղապար:Inflation-fn
  16. ↑ These included Make Mine Music (1946), Song of the South (1946), Melody Time (1948) and So Dear to My Heart (1949).[65]
  17. ↑ $2.2 million in 1950 equates to $Կաղապար:Inflation in 2024; $8 million in 1950 equates to $Կաղապար:Inflation in 2024, according to calculations based on the Consumer Price Index measure of inflation.Կաղապար:Inflation-fn
  18. ↑ The patriotic films include Johnny Tremain (1957), Old Yeller (1957), Tonka (1958), Swiss Family Robinson (1960), Polyanna (1960).[65]
  19. ↑ Even repeats of the program proved more popular than all other television shows—aside from Lucille Ball's I Love Lucy; no ABC program had ever been in the top 25 before Disneyland.[120]
  20. ↑ The program, which was produced by Ward Kimball, was nominated for an Academy Award for the Best Documentary (Short Subject) at the 1957 Awards.[128]
  21. ↑ Disney's death in 1966, and opposition from conservationists, stopped the building of the resort.[137]
  22. ↑ A long-standing urban legend maintains that Disney was cryonically frozen.[143] Disney's daughter Diane later stated that "There is absolutely no truth to the rumor that my father, Walt Disney, wished to be frozen."[144]
  23. ↑ Disney held 26,000 shares, Lillian owned 28,000 and they jointly owned 250,000, which amounted to 14 percent.[145]
  24. ↑ $20 million in 1966 equates to $Կաղապար:Inflation in 2024, according to calculations based on the Consumer Price Index measure of inflation.Կաղապար:Inflation-fn
  25. ↑ Roy died two months later, in December 1971.[152]
  26. ↑ For example, the animator Art Babbitt, an organizer of the 1941 strike at Disney's studio, claimed that he saw Disney and his lawyer attend meetings of the German American Bund, a pro-Nazi organization, during the late 1930s.[193] Gabler questions Babbitt's claim on the basis that Disney had no time for political meetings and was "something of a political naïf" during the 1930s.[194]
  27. ↑ Examples include The Three Little Pigs (in which the Big Bad Wolf comes to the door dressed as a Jewish peddler) and The Opry House (in which Mickey Mouse is dressed and dances as a Hasidic Jew).[195][196]
  28. ↑ As pointed out by story artist Joe Grant, which included himself, production manager Harry Tytle, and head of merchandising Kay Kamen, who once quipped that Disney's New York office had "more Jews than The Book of Leviticus"[197]
  29. ↑ Examples include Mickey's Mellerdrammer, in which Mickey Mouse dresses in blackface; the black-colored bird in the short Who Killed Cock Robin; the American Indians in Peter Pan; and the crows in Dumbo (although the case has been made that the crows were sympathetic to Dumbo because they knew what it was like to be ostracized).[200]
  30. ↑ Baskett died shortly afterward, and his widow wrote Disney a letter of gratitude for his support.[202]

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 2,18 2,19 2,20 2,21 2,22 2,23 2,24 2,25 2,26 Disney, Walter Elias (Walt) // Who's Who in Animated Cartoon: An International Guide to Film and Television's Award-Winning and Legendary Animators — NY: Hal Leonard LLC, 2006. — ISBN 978-1-55783-671-7
  3. ↑ 3,0 3,1 Walt Disney (նիդերլ.)
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 Утилов В. А. Дисней Уолт // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1972. — Т. 8 : Дебитор — Евкалипт. — С. 304.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 http://web.archive.org/web/20160401213342/http://jeugdliteratuur.org/auteurs/walt-disney
  6. ↑ Smith D. Disney A to Z: The Updated Official Encyclopedia — 1998. — P. 73. — ISBN 0-7868-6391-9
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Smith D. Academy Awards // Disney A to Z: The Official Encyclopedia — 1996.
  8. ↑ https://www.invent.org/inductees/walt-disney
  9. ↑ Gabler, 2006, էջ 8
  10. ↑ Rackl, Lori (2009 թ․ սեպտեմբերի 27). «Walt Disney, the Man Behind the Mouse». Chicago Sun-Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հոկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Crowther, Bosley (2015 թ․ ապրիլի 27). «Walt Disney». Encyclopædia Britannica. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 12-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |= ignored (օգնություն)
  12. ↑ Mosley 1990, p. 22; Eliot 1995, p. 2.
  13. ↑ Winter, Jon (1997 թ․ ապրիլի 12). «Uncle Walt's Lost Ancestors». The Independent. London. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 25-ին.
  14. ↑ Barrier, 2007, էջեր 9–10
  15. ↑ Gabler, 2006, էջեր 9–10, 15
  16. ↑ Barrier, 2007, էջ 13
  17. ↑ Broggie, 2006, էջեր 33–35
  18. ↑ Barrier, 2007, էջ 16
  19. ↑ Finch, 1999, էջ 10
  20. ↑ Krasniewicz, 2010, էջ 13
  21. ↑ Barrier, 2007, էջեր 18–19
  22. ↑ «Biography of Walt Disney (1901–1966), Film Producer». The Kansas City Public Library. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 12-ին.
  23. ↑ Gabler, 2006, էջ 30
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 «About Walt Disney». D23. The Walt Disney Company. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 13-ին.
  25. ↑ Finch, 1999, էջ 12
  26. ↑ Mosley, 1990, էջ 39
  27. ↑ Gabler, 2006, էջեր 36–38
  28. ↑ «Walt Disney, 65, Dies on Coast; Founded an Empire on a Mouse». The New York Times. 1966 թ․ դեկտեմբերի 16. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. (subscription required)
  29. ↑ Gabler, 2006, էջ 41
  30. ↑ Thomas, 1994, էջեր 55–56
  31. ↑ Thomas 1994, p. 56; Barrier 2007, pp. 24–25.
  32. ↑ Barrier, 2007, էջ 25
  33. ↑ Mosley, 1990, էջ 63
  34. ↑ 34,0 34,1 Thomas, 1994, էջեր 57–58
  35. ↑ Withrow, 2009, էջ 48
  36. ↑ Gabler, 2006, էջ 56
  37. ↑ Finch, 1999, էջ 14
  38. ↑ Barrier, 2007, էջ 60
  39. ↑ Gabler, 2006, էջեր 60–61, 64–66
  40. ↑ Finch, 1999, էջ 15
  41. ↑ Gabler 2006, pp. 71–73; Nichols 2014, p. 102.
  42. ↑ Barrier, 1999, էջ 39
  43. ↑ Barrier, 2007, էջ 40
  44. ↑ Gabler, 2006, էջ 78
  45. ↑ «About the Walt Disney Company». The Walt Disney Company. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 9-ին.
  46. ↑ Thomas, 1994, էջեր 73–75
  47. ↑ «Walt Disney dies of cancer at 65». Lewiston Morning Tribune. (Idaho). Associated Press. 1966 թ․ դեկտեմբերի 16. էջ 1.
  48. ↑ 48,0 48,1 Gabler, 2006, էջ 544
  49. ↑ Watts, 2013, էջ 352
  50. ↑ 50,0 50,1 Barrier, 2007, էջեր 102, 131
  51. ↑ Mosley 1990, p. 169; Gabler 2006, p. 280.
  52. ↑ Thomas 1994, p. 196; Watts 2013, p. 352.
  53. ↑ 53,0 53,1 «Alice Hits the Skids». The Walt Disney Family Museum. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 14-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 14-ին.
  54. ↑ «The Final Alice Comedy Is Released». The Walt Disney Family Museum. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 14-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 14-ին.
  55. ↑ 55,0 55,1 Soteriou, Helen (2012 թ․ դեկտեմբերի 3). «Could Oswald the Lucky Rabbit have been bigger than Mickey?». BBC. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 14-ին.
  56. ↑ Thomas, 1994, էջ 83
  57. ↑ 57,0 57,1 Gabler, 2006, էջ 109
  58. ↑ «Secret Talks». The Walt Disney Family Museum. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 29-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 15-ին.
  59. ↑ «Stay 'tooned: Disney gets 'Oswald' for Al Michaels». ESPN.com. 2006 թ․ փետրվարի 10. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 16-ին.
  60. ↑ 60,0 60,1 Thomas, 1994, էջ 88
  61. ↑ Gabler, 2006, էջ 112
  62. ↑ Watts, 2013, էջ 73
  63. ↑ Solomon, Charles. «The Golden Age of Mickey Mouse». The Walt Disney Family Museum. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հուլիսի 10-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 14-ին.
  64. ↑ Gabler, 2006, էջ 116
  65. ↑ 65,00 65,01 65,02 65,03 65,04 65,05 65,06 65,07 65,08 65,09 65,10 65,11 Langer, 2000
  66. ↑ Finch 1999, pp. 23–24; Gabler 2006, p. 129.
  67. ↑ Finch 1999, pp. 26–27; Langer 2000.
  68. ↑ Finch 1999, pp. 26–27; Gabler 2006, pp. 142–44.
  69. ↑ Krasniewicz, 2010, էջեր 59–60
  70. ↑ 70,0 70,1 «Regulated Rodent». Time. 1931 թ․ փետրվարի 16. էջ 21.
  71. ↑ Finch 1999, pp. 26–27; Gabler 2006, p. 142.
  72. ↑ 72,0 72,1 Gabler, 2006, էջ 178
  73. ↑ Barrier 1999, p. 167; Gabler 2006, p. 179.
  74. ↑ Finch, 1999, էջ 28
  75. ↑ Barrier, 2007, էջեր 89–90
  76. ↑ «The 5th Academy Awards 1933». Academy of Motion Picture Arts and Sciences. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 15-ին.
  77. ↑ Danks, Adrian (2003 թ․ դեկտեմբեր). «Huffing and Puffing about Three Little Pigs». Senses of Cinema. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ ապրիլի 22-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 15-ին.
  78. ↑ Gabler, 2006, էջեր 184–86
  79. ↑ Lee, Madej, էջեր 55–56
  80. ↑ Gabler, 2006, էջ 186
  81. ↑ Thomas, 1994, էջ 129
  82. ↑ 82,0 82,1 Gabler, 2006, էջ 270
  83. ↑ Barrier 1999, p. 130; Finch 1999, p. 59.
  84. ↑ Walt Disney: The Man Behind the Myth (Television production). The Walt Disney Family Foundation. 2015 թ․ հունվարի 17. Event occurs at 38:33–39:00.
  85. ↑ Walt Disney: An American Experience (Television production). PBS. 2015 թ․ սեպտեմբերի 14. Event occurs at 1:06:44 – 1:07:24.
  86. ↑ Williams, Denney, էջ 116
  87. ↑ 87,0 87,1 «The 11th Academy Awards 1939». Academy of Motion Picture Arts and Sciences. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 16-ին.
  88. ↑ «The Golden Age of Animation». The Walt Disney Family Museum. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ ապրիլի 14-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 16-ին.
  89. ↑ Krasniewicz, 2010, էջ 87
  90. ↑ Thomas 1994, pp. 161–62; Barrier 2007, pp. 152, 162–63.
  91. ↑ Ceplair & Englund 1983, p. 158; Thomas 1994, pp. 163–65; Barrier 1999, pp. 171–73.
  92. ↑ Thomas 1994, pp. 170–71; Gabler 2006, pp. 370–71.
  93. ↑ Finch, 1999, էջ 76
  94. ↑ Gabler, 2006, էջեր 394–95
  95. ↑ Langer 2000; Gabler 2006, p. 378.
  96. ↑ Finch 1999, p. 71; Gabler 2006, pp. 380–81.
  97. ↑ Thomas 1994, pp. 184–85; Gabler 2006, pp. 382–83.
  98. ↑ Gabler, 2006, էջեր 384–85
  99. ↑ Finch, 1999, էջ 77
  100. ↑ Gabler, 2006, էջ 399
  101. ↑ «The Disney Brothers Face a Fiscal Crisis». The Walt Disney Family Museum. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունիսի 2-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 16-ին.
  102. ↑ Thomas, 1994, էջեր 186–87
  103. ↑ Gabler, 2006, էջեր 445–46
  104. ↑ Barrier, 2007, էջ 220
  105. ↑ Finch 1999, pp. 126–2; Barrier 2007, pp. 221–23.
  106. ↑ Canemaker, 2001, էջ 110
  107. ↑ «Dreaming of Disneyland»։ The Walt Disney Family Museum։ Արխիվացված օրիգինալից-ից May 18, 2006-ին։ Վերցված է September 6, 2013 
  108. ↑ Walt Disney: The Man Behind the Myth (Television production)։ The Walt Disney Family Foundation։ January 17, 2015։ Իրադարձությունը կատարվել է 1:10:00–1:13:00 
  109. ↑ Barrier, 2007, էջեր 233–34
  110. ↑ «The Beginning of WED». The Walt Disney Family Museum. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 18-ին.
  111. ↑ Mumford, David; Gordon, Bruce. «The Genesis of Disneyland». The Walt Disney Family Museum. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 18-ին.
  112. ↑ Finch, 1999, էջ 139
  113. ↑ Barrier, 2007, էջ 246
  114. ↑ Gabler, 2006, էջեր 524, 530–32
  115. ↑ Eliot, 1995, էջեր 225–26
  116. ↑ Gabler, 2006, էջ 498
  117. ↑ «Topics of the Times». The New York Times. 1955 թ․ հուլիսի 22. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 7-ին. (subscription required)
  118. ↑ Gabler, 2006, էջ 537
  119. ↑ Gabler, 2006, էջեր 508–09
  120. ↑ 120,0 120,1 Gabler, 2006, էջ 511
  121. ↑ «A Wonderful World: Growing Impact of Disney Art». Newsweek. 1955 թ․ ապրիլի 18. էջ 62.
  122. ↑ Gabler, 2006, էջեր 520–21
  123. ↑ Barrier, 2007, էջ 245
  124. ↑ Gabler, 2006, էջ 514
  125. ↑ Thomas, 1994, էջ 257
  126. ↑ Hollis, Ehrbar, էջեր 5–12, 20
  127. ↑ Gabler, 2006, էջ 566
  128. ↑ «The 29th Academy Awards 1957». Academy of Motion Picture Arts and Sciences. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 18-ին.
  129. ↑ Finch, 1999, էջեր 82–85
  130. ↑ Finch, 1999, էջ 130
  131. ↑ Singh, Anita (2012 թ․ ապրիլի 10). «Story of how Mary Poppins author regretted selling rights to Disney to be turned into film». The Daily Telegraph. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 18-ին.
  132. ↑ Thomas, 1994, էջ 298
  133. ↑ Barrier, 2007, էջ 293
  134. ↑ Carnaham, Alyssa (2012 թ․ հունիսի 26). «Look Closer: 1964 New York World's Fair». The Walt Disney Family Museum. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 3-ին.
  135. ↑ Gabler, 2006, էջեր 621–23
  136. ↑ Meyers, Charlie (1988 թ․ սեպտեմբեր). «Ski Life». Ski. էջ 26.
  137. ↑ Gabler, 2006, էջ 631
  138. ↑ Gabler, 2006, էջեր 606–08
  139. ↑ Beard, 1982, էջ 11
  140. ↑ Thomas, 1994, էջ 307
  141. ↑ Thomas 1994, p. 343; Barrier 2007, p. 276.
  142. ↑ Mosley, 1990, էջ 298
  143. ↑ Eliot, 1995, էջ 268
  144. ↑ Poyser, John (2009 թ․ հուլիսի 15). «Estate-planning lessons from the Magic Kingdom». Winnipeg Free Press. էջ B5.
  145. ↑ 145,0 145,1 Gabler, 2006, էջեր 629–30
  146. ↑ Barrier 2007, p. 320; Mannheim 2016, p. 73.
  147. ↑ Dobson, 2009, էջ 220
  148. ↑ Puig, Claudia (2010 թ․ մարտի 26). «'Waking Sleeping Beauty' documentary takes animated look at Disney renaissance». USA Today. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 20-ին.
  149. ↑ «History of The Walt Disney Studios» (PDF). The Walt Disney Company. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ մայիսի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 7-ին.
  150. ↑ Patches, Matt (2015 թ․ մայիսի 20). «Inside Walt Disney's Ambitious, Failed Plan to Build the City of Tomorrow». Esquire. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 20-ին.
  151. ↑ «Walt Disney World Resort: World History». Targeted News Service. 2009 թ․ մարտի 18.
  152. ↑ Thomas, 1994, էջեր 357–58
  153. ↑ «News Update: EPCOT». AT&T Archives. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 20-ին.
  154. ↑ «About Us». The Walt Disney Family Museum. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 30-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 27-ին.
  155. ↑ Rothstein, Edward (2009 թ․ սեպտեմբերի 30). «Exploring the Man Behind the Animation». The New York Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 25-ին.
  156. ↑ Dostis, Melanie (2015 թ․ հոկտեմբերի 1). «13 things to know about the Disney parks on 44th anniversary of Walt Disney World». New York Daily News. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 21-ին.
  157. ↑ Pierce, 1987, էջ 100
  158. ↑ Scott, Tony (1995 թ․ հոկտեմբերի 20). «Review: 'Cbs Sunday Movie a Dream Is a Wish Your Heart Makes: The Annette Funicello Story'». Variety. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 21-ին.
  159. ↑ Gettell, Oliver (2013 թ․ դեկտեմբերի 18). «'Saving Mr. Banks' director: 'Such an advantage' shooting in L.A.». Los Angeles Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 27-ին.
  160. ↑ Gritten, David (2013 թ․ մայիսի 17). «Walt Disney: hero or villain?». The Daily Telegraph. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 25-ին.
  161. ↑ «Nominee Facts – Most Nominations and Awards» (PDF). Academy of Motion Picture Arts and Sciences. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 26-ին.
  162. ↑ «Winners & Nominees: Walt Disney». Hollywood Foreign Press Association. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 21-ին.
  163. ↑ «Awards & Nominations: Walt Disney». Academy of Television Arts & Sciences. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 21-ին.
  164. ↑ «Complete National Film Registry Listing». Library of Congress. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 21-ին.
  165. ↑ «AFI's 100 Greatest American Movies of All Time». American Film Institute. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 13-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 13-ին.
  166. ↑ «Walt Disney». Hollywood Walk of Fame. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 27-ին.
  167. ↑ «Mickey Mouse». Hollywood Walk of Fame. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 3-ին.
  168. ↑ «Hall of Fame Honorees: Complete List». Academy of Television Arts & Sciences. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 27-ին.
  169. ↑ «John Muir Inducted in California Hall of Fame». The John Muir Exhibit. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 26-ին.
  170. ↑ «Disney to be first honoree on O.C. Walk of Stars». Orange County Register. 2006 թ․ նոյեմբերի 8. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 26-ին.
  171. ↑ «Untitled». The Manchester Guardian. 1935 թ․ դեկտեմբերի 20. էջ 10.
  172. ↑ «Walt Disney Honored». San Mateo Times. San Mateo, CA. 1952 թ․ փետրվարի 5. էջ 9.
  173. ↑ 173,0 173,1 «Walt Disney». The California Museum. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 20-ին.
  174. ↑ Aarons, Lerby F. (1964 թ․ սեպտեմբերի 15). «Arts, Science, Public Affairs Elite Honored With Freedom Medals». The Washington Post. էջ 1.
  175. ↑ Marth, Mike (1969 թ․ ապրիլի 4). «Walt Disney Honored With Congressional Gold Medal». The Van Nuys News. էջ 27.
  176. ↑ «Disney Receives Audubon Medal». The Blade. Toledo, OH. 1955 թ․ նոյեմբերի 16. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 25-ին.
  177. ↑ Schmadel, 2003, էջ 342
  178. ↑ The Two Sides of Walt Disney (Television trailer). PBS. 2015 թ․ սեպտեմբերի 10. Event occurs at 0:08–0:13. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 20-ին.
  179. ↑ Gabler, 2006, էջ 204
  180. ↑ Schickel, 1986, էջ 341
  181. ↑ 181,0 181,1 Gabler, 2006, էջ 205
  182. ↑ The Two Sides of Walt Disney (Television trailer). PBS. 2015 թ․ սեպտեմբերի 10. Event occurs at 0:14–0:25. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 20-ին.
  183. ↑ Norman, 2013, էջ 64
  184. ↑ Krasniewicz, 2010, էջ 77
  185. ↑ 185,0 185,1 Watts, 1995, էջ 84
  186. ↑ «American Experience: Walt Disney». PBS. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 22-ին.
  187. ↑ 187,0 187,1 Gabler, 2006, էջ x
  188. ↑ Lejeune, C. A. (1938 թ․ փետրվարի 27). «Films of the Week: Magic for the Millions». The Observer. էջ 12. {{cite news}}: Unknown parameter |= ignored (օգնություն)
  189. ↑ Allen, Robin (1990 թ․ օգոստոսի 25). «The Real Fantasia at Length, at Last». The Times. էջ 16.
  190. ↑ Lejeune, C. A. (1951 թ․ հուլիսի 29). «Alice in Disneyland». The Observer. էջ 6. {{cite news}}: Unknown parameter |= ignored (օգնություն)
  191. ↑ «Disney's Peter Pan». The Times. 1953 թ․ ապրիլի 15. էջ 9.
  192. ↑ Dargis, Manohla (2011 թ․ սեպտեմբերի 21). «And Now a Word From the Director». The New York Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2011 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
  193. ↑ Gabler, 2006, էջ 448
  194. ↑ 194,0 194,1 Gabler, 2006, էջեր 448, 457
  195. ↑ 195,0 195,1 Gabler, 2006, էջ 456
  196. ↑ 196,0 196,1 «Creative Explosion: Walt's Political Outlook». The Walt Disney Family Museum. էջ 16. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 7-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 27-ին.
  197. ↑ 197,0 197,1 Gabler, 2006, էջ 455
  198. ↑ «Walt Disney: More Than 'Toons, Theme Parks». CBS News. 2006 թ․ նոյեմբերի 1. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 20-ին.
  199. ↑ Gabler, 2006, էջ 611
  200. ↑ 200,0 200,1 200,2 Gabler, 2006, էջ 433
  201. ↑ Cohen, 2004, էջ 60
  202. ↑ 202,0 202,1 Gabler, 2006, էջեր 438–39
  203. ↑ Korkis, 2012, էջ xi
  204. ↑ Watts, 1995, էջ 107
  205. ↑ Telotte, 2008, էջ 19
  206. ↑ Tomlinson, 2001, էջ 41
  207. ↑ Tomlinson, 2001, էջ 44
  208. ↑ Mannheim 2016, p. 40; Krasniewicz 2010, p. xxii; Watts 2013, p. 58; Painter 2008, p. 25.
  209. ↑ Izard, Ralph S. (1967 թ․ հուլիս). «Walt Disney: Master of Laughter and Learning». Peabody Journal of Education. 45 (1): 36–41. JSTOR 1491447.
  210. ↑ «Obituary: Mr Walt Disney». The Times. 1966 թ․ դեկտեմբերի 16. էջ 14.
  211. ↑ Cooke, Alistair (1966 թ․ դեկտեմբերի 16). «Death of Walt Disney—folk-hero». The Manchester Guardian. էջ 1.

Աղբյուրներ խմբագրել

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ուոլթ Դիսնեյ» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 399)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ուոլթ_Դիսնեյ&oldid=9658613» էջից