Ռինդ

Ռինդ
Բնակավայր
	Ռինդ
	Փառքի պուրակ Ռինդում
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Վայոց ձորի մարզ
Համայնք	Արենի համայնք[1]
Համայնքապետ	Հուսիկ Սահակյան
Մակերես	43․88 կմ²
ԲԾՄ	1320 մետր
Կլիմայի տեսակ	բարեխառն-ցամաքային, չոր
Պաշտոնական լեզու	հայերեն
Բնակչություն	▲1502 մարդ (2018)
Ազգային կազմ	հայեր (100%)
Ժամային գոտի	UTC+4
Հեռախոսային կոդ	+(374)281
Փոստային ինդեքս	3613
Փոստային դասիչ	3613
	Ռինդ (Հայաստան)
	Ռինդ (Վայոց ձորի մարզ)
	Ռինդ Վիքիպահեստում

Ռինդ, գյուղ Հայաստանի Հանրապետության Վայոց ձորի մարզի Արենի համայնքում^[1]։

Աշխարհագրական դիրք խմբագրել

Ռինդը գտնվում է Վարդենիսի լեռնաշղթայի Արփայի հովիտը իջնող լեզվակաձև սարավանդի վրա՝ ծովի մակերևույթից 1320 մ բարձրության վրա։ Մարզկենտրոն Եղեգնաձոր քաղաքից հեռու է 25 կմ դեպի արևմուտք։

Ներկայումս գյուղի վարչական տարածքը 4388.32 հեկտար է, տնտեսությունների թիվը՝ 432։ Մարզկենտրոնից հեռավորությունը 25 կմ է, մայրուղուց՝ 4 կմ։ Ռինդ գյուղը սահմանակից է Ելփին, Չիվա, Արենի, Աղավնաձոր, Հորս, Թառաթումբ գյուղերին։

Գյուղի տարածքն ընկած է Ելփին գետի ջրահավաք ավազանում։ Ամենամեծ ջրային օբյեկտը Եղեգնալիճն է, որի մակերեսը 2,12 հեկտար է, իսկ հայելու բացարձակ բարձրությունը՝ 1458 մետր։

Վարդենիսի լեռների հրաբխային ապարներում ներծծված ջրերն աղբյուրների տեսքով գյուղի տարածքում դուրս են գալիս լեռների ստորոտներում, որոնք էլ խողովակաշարերով հասնում են գյուղ ու օգտագործվում խմելու և կենցաղային նպատակներով։

Պատմություն խմբագրել

Ռինդ գյուղը հիմնադրվել է 1800 թվականների սկզբներին, Շորգեցի Սիմոնի կողմից, որից հետո այնտեղ են հաստատվել Մելիք Բալին՝ իր եղբայրներ Աղաբաբի և Գրիգորի հետ միասին, Զարգար Թադևոսը և այլ ընտանիքներ։ Բնակչության մի մասի նախնիները 1828 թվականին գաղթել են Խոյի և Սալմաստի գյուղերից։ 1967 թվականին սողանքի պատճառով հին գյուղատեղին ապաբնակեցվեց, բնակիչները տեղափոխվեցին 3 կմ արևմուտք և «Թափ» հանդամասում հիմնեցին ներկայիս գյուղը։

Ենթադրվում է, որ Ռինդը պատմիչ Ստեփանոս Օրբելյանի (13-րդ դար) հիշատակած Ըռեղի գյուղն է^[4]։

Գյուղից 1 կմ հյուսիս-արևմուտք գտնվող Ջնդրաղաջի սարահարթը նորագույն շրջանում հայտնի է որպես հայ-թուրքական բազմաթիվ կռիվների մարտադաշտ։ Նշանակալի է 1919 թվականի նոյեմբերի 29-ի մեծ կռիվը, որտեղ Աղավնաձորի ու Ռինդի դասակները և աշխարհազորը ջաղջախեցին և Ջնդրաղաջու դիրքերից դուրս շպրտեցին Խալին բեյի գլխավորությամբ Չիվայով դեպի Ռինդ և Աղավնաձոր արշավող Շարուրի թուրք հրոսակներին^[5]։

Բնակչություն խմբագրել

Ռինդ գյուղի մշտական բնակչության թիվը 2018 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ կազմում է 1502 մարդ^[6]։ Գյուղը հիմնադրման պահից բնակեցված է բացառապես հայերով^[7], որոնց նախնիների մի մասը 1828 թվականին եկել է Պարսկահայաստանի Խոյի և Սալմաստի շրջաններից^[4]։ Ռինդի բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև.

Տարի	Բնակչություն
1873	228 մարդ	^[8]
1897	426 մարդ	^[8]
1926	776 մարդ	^[8]
1939	1014 մարդ	^[8]
1959	1121 մարդ	^[8]
1970	1279 մարդ	^[9]
1979	1353 մարդ	^[9]
1989	1510 մարդ	^[9]
2001	1444 մարդ	^[9]
2011	1397 մարդ	^[10]
2018	1502 մարդ	^[3]

Շինություններ խմբագրել

Գյուղի տարածքում պահպանվել են XII-XIII դարի եկեղեցու մնացորդներ, մատուռներ, XIII-XIV դարի խաչքարեր։ Գյուղն ունի միջնակարգ դպրոց, մշակույթի տուն, մանկապարտեզ, փոստ, բուժկետ^[11]։

Տնտեսություն խմբագրել

Խաղողի այգի Ռինդ գյուղում

Բնակչությունը զբաղվում է անասնապահությամբ, հացահատիկի և կերային կուլտուրաների մշակությամբ։ Բուսաբուծությունից զարգացած է հատկապես խաղողագործությունը և դեղձի արտադրությունը։

2009 թ-ից Ռինդ գյուղի տարածքում գործում է «Զորահ» գինեգործական ընկերությունը։ 2012 թ-ին այդ ընկերության արտադրած Zorah Karasi Areni Noir գինին Բլումբերգ հեղինակավոր հանդեսի կողմից ճանաչվել է աշխարհի 10 լավագույն գինիներից մեկը^[12]։

Հայաստանի տեղական ինքնակառավարման համակարգի ձևավորման 17-ամյակի կապակցությամբ անցկացված «Տարվա լավագույն համայնք-2013» մրցանակաբաշխությունում Ռինդը ճանաչվել է լավագույն գյուղական համայնք^[13]։

Մշակույթ խմբագրել

Գյուղի մշակույթի տանը գործում է պարի խմբակ։

2012 թ-ից յուրաքանչյուր տարվա հոկտեմբերին նշվում է գյուղի հիմնադրման օրը^[14]։

Պատմամշակութային կառույցներ խմբագրել

Գյուղի հյուսիս-արևելյան հատվածում է գտնվում հին հայկական Ուլգյուր բնակատեղին, որտեղ ծնվել է մանրանկարիչ, ճարտարապետ Մոմիկը։ Վերին Ուլգյուրում պահպանվել են 12-14-րդ դարերի խաչքարեր, գերեզմաններ և Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցու հիմնապատերը^[15]։

12-14-րդ դարերի խաչքար Վերին Ուլգյուրում
12-14-րդ դարերի խաչքար Վերին Ուլգյուրում
12-14-րդ դարերի խաչքարեր Ուլգյուր բնակատեղիում
12-14-րդ դարերի խաչքարեր Վերին Ուլգյուրում

Բնակավայրից 1 կմ հյուսիս-արևմուտք գտնվում է Ջնդրաղաչի պրիզմայաձև հարթակը, որը պաշտվել է որպես սրբատեղի։ Այս բարձունքում զուգորդվում են քրիստոնեական և նախաքրիստոնեական հուշարձանները։ Ջնդրաղաչ սրբավայրում կան երկու մենհիրներ, իսկ հարթակի դեր է կատարում միջնադարյան տապանաքարը^[16]։ 2006 թվականին ՀՀ կառավարության N1905 որոշմամբ սրբավայրի մատուռի անունը հաստատվել է որպես «Ջնդրախաչ»^[17]։

Գյուղում կառուցվում է եկեղեցի^[18]։ Գյուղի կենտրոնում է գտնվում փառքի պուրակը, որտեղ կանգնեցված է Հայրենական մեծ պատերազմի անհայտ զինվորի հուշարձանը, Արցախյան ազատամարտի և Մեծ Եղեռնի զոհերի հիշատակի խաչքարերը^[19]։ Կառուցվող եկեղեցու հարևանությամբ է գտնվում աղբյուր-հուշարձան։