Պյատիգորսկ
Պյատիգորսկ (ռուս.՝ Пятигорск), քաղաք Ռուսաստան Դաշնության հարավում, բնակչության թվով երկրորդ քաղաքը Ստավրոպոլի երկրամասում։ Եվս յոթ բնակավայրերի հետ կազմավորում է Պյատիգորսկի քաղաքային օկրուգը և հանդիսանում է մունիցիպալ կազմավորման վարչական կենտրոնը։
| Քաղաք | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Պյատիգորսկ | |||||
| Пятигорск | |||||
| |||||
 Քաղաքի տեսքը Մաշուկ լեռան վրայից | |||||
| Երկիր |  Ռուսաստան | ||||
| Դաշնային սուբյեկտ | Ստավրոպոլի երկրամաս | ||||
| Քաղաքային օկրուգ | Պյատիգորսկի քաղաքային օկրուգ | ||||
| Համայնք | Պյատիգորսկի քաղաքային օկրուգ[1] | ||||
| Քաղաքի ղեկավար | Լև Տրավլև | ||||
| Հիմնադրված է | 1780 թ. | ||||
| Առաջին հիշատակում | 14-րդ դար | ||||
| Այլ անվանումներ | Գորյաչիե Վոդի, Կոնստանտինոգորսկ | ||||
| Տվյալ կարգավիճակում | 1830 թվականից | ||||
| Մակերես | 97[2] կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 500 մ | ||||
| Խոսվող լեզուներ | ռուսերեն | ||||
| Բնակչություն | 145 448 մարդ (2016[3]) | ||||
| Խտություն | 1504.86 մարդ/կմ² | ||||
| Ազգային կազմ | ռուսներ, հայեր և այլ ազգեր | ||||
| Կրոնական կազմ | քրիստոնյաներ, մուսուլմաններ | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+3 | ||||
| Հեռախոսային կոդ | +7 8793 | ||||
| Փոստային դասիչ | 357500 | ||||
| Ավտոմոբիլային կոդ | 26, 126 | ||||
| ՍՎՏԲՀԴ | 07427 | ||||
| Պաշտոնական կայք | pyatigorsk.org | ||||
| Քաղաքի օրը | սեպտեմբերի երկրորդ շաբաթ օրը | ||||
| Պարգևներ |  | ||||
| |||||
2010 թվականի հունվարի 19-ից հանդիսանում է Հյուսիսկովկասյան դաշնային շրջանի վարչական կենտրոնը (ՌԴ դաշնային շրջանների վարչական կենտրոններից միակն է, որը չի հանդիսանում է դաշնային սուբյեկտի վարչական կենտրոն)։
Քաղաքը գտնվում է Պոդկումոկ գետի վրա, Միներալնիե Վոդի քաղաքից 12 կմ, իսկ Կիսլովոդսկ քաղաքից՝ 45 կմ հեռավորության վրա։
Այն հնագույն ցեխաբուժական բուժավայր է[4], ինչպես նաև Կովկասյան հանքային ջրերի շրջանի արդյունաբերական, գիտական, մշակութային, առևտրական և տուրիստական կենտրոն։
Անվանում
խմբագրել1828 թվականին Ռուս ճարտարապետ Իզեֆ Կարլովիչը Բերնարդաձեն 1788-1840 թվականին մշակել է ապագա քաղաքը, որը 1830 թվականին Փետրվարին ընդունվել է Ռուսաստանի կայսրության Նախարարների կոմիտեի կողմից։ Միևնույն ժամանակ, ռուսական ռազմական հրամանատար, գեներալ Գեորգի Արսենիևիչ Էմմանուելը տվել է ապագա թաղամասի անունը `Նովոգեորգիևսկ, Կոնստանտինոգորսկ, և, վերջապես, Պյատիգորսկ - Բեշավար լեռան անունով։
1830 թվականի Փետրվարի 18-ին Նախարարների կոմիտեն հավանություն է տվել ապագա թաղամասի և նրա անունը Պյատիգորսկի նախագծին, իսկ 1830 թվականի Մայիսի 14-ին ռուսական սենատի կառավարությունը հրամանագիր է ստորագրել։ Ուստի Ռուսաստանի քարտեզի վրա հայտնվեց այդ անունը, Պյատիգորսկ։
Աշխարհագրություն
խմբագրելՊյատիգորսկը գտնվում է Ստավրոպոլի հովտում Հյուսիսային Կովկասում, լայն տարածում է գտել Պոտկինքի գետի ափին, Մաշտուկի ստորոտում հարավ-արևմուտք և հարավային լանջերին, ծովի մակարդակից 500-600 մ բարձրության վրա։
Հանքային ջրերի ստորերկրյա աղբյուրների հարուստ առողջարանային տարածքը համեմատաբար աղքատ է մակերևութային ջրային ռեսուրսների վրա։ Այն անցնում է Պոտկինկ գետը, մի քանի փոքր վտակներ, գետեր և գետի Կումա, արևմուտքից հյուսիս-արևմուտք-հյուսիսից տեղաբաշխելիս։ Այս գետերը մակերեսային են, նրանք չեն ապահովում տարածաշրջանի խմելու ջուրը, քիչ են օգտագործվում հանգստի համար։ Տարածաշրջանը Կուբանի կողմից լրացուցիչ ջուր է ստանում արտադրության, տնային և առողջարանային կարիքների համար հատուկ ջրատարի միջոցով։
Պյատիգորսկը հարուստ է Քաղցրահամ ջուր ունեցող շատ բնական լճերով։ Հայտնի Տամբուկանսկո և Լիսոգոս լճերը պարունակում են դառը աղի ջուր և արժեքավոր աղբյուրներ բուժիչ ցեխեր։ Այնուամենայնիվ, լեռնաշղթաների բարձրությունից կարելի է տեսնել, թե ինչպես է լճերի հայելիները փայլում։ Ամռանը այս լճերի ափերին շատ զբոսաշրջիկներ, ու տեղացիներ կան նրանք տոնախմբություններ են կատարում։
Ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիր
խմբագրելՌելիեֆ
խմբագրելՔաղաքը տեղակայված է փոքր բարձրավանդակի վրա՝ ծովի մակարդակից 512 մ բարձրության վրա, Բեշթաու, Մաշուկ և երեք այլ Կովկասյան սարերի մոտ։ Հարավում լավ երևում է Էլբրուսի ձյունե լեռնագագաթը։
Կլիմա
խմբագրելՊյատիգորսկի կլիման խոնավ մայրցամաքային է։ Եղանակը գրեթե հաստատուն է, տեղի չեն ունենում եղանակի կտրուկ փոփոխություններ։ Ամռանը տաք է (հուլիսին՝ միջինում +21 °C), իսկ ձմռանը՝ բավական ցուրտ (հունվարին՝ միջինում −4 °C)։
 Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Պյատիգորսկ քաղաքում
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | տարին |
| բացարձակ առավելագույնը (°C) | 18,2 | 20,8 | 30,3 | 33,5 | 34,4 | 36,5 | 39,7 | 40,9 | 37,4 | 30,3 | 25,1 | 20,6 | 40,9 |
| միջին առավելագույնը (°C) | 0,8 | 1,3 | 5,9 | 14,9 | 20,3 | 24,1 | 27,0 | 26,5 | 21,4 | 14,6 | 7,7 | 2,9 | 14,1 |
| միջին ջերմաստիճանը (°C) | −3,8 | −3,2 | 1,0 | 8,9 | 14,5 | 18,4 | 21,1 | 20,3 | 15,3 | 8,9 | 3,1 | −1,5 | 8,7 |
| միջին նվազագույնը (°C) | −7,7 | −7,0 | −2,9 | 3,6 | 8,8 | 12,6 | 15,4 | 14,7 | 10,1 | 4,2 | −0,7 | −5,2 | 3,9 |
| բացարձակ նվազագույնը (°C) | −32,5 | −31,6 | −23,4 | −11,9 | −4,8 | 1,1 | 7,0 | 3,3 | −3,2 | −10,0 | −22,3 | −25,8 | −32,5 |
| տեղումների քանակը (մմ) | 18,3 | 19,0 | 26,4 | 48,0 | 72,8 | 86,4 | 70,0 | 51,7 | 43,6 | 32,7 | 25,7 | 23,7 | 518,2 |
| Աղբյուր՝ climatebase.ru | |||||||||||||
Ժողովրդագրություն
խմբագրելՊյատիգորսկը խոշոր քաղաք է և բնակչությամբ Ստավրոպոլի երկրամասում իր տեղն է զիջում միայն Ստավրոպոլին։
| 1856 | 1866 | 1897 | 1913 | 1916 | 1923 | 1926 | 1931 | 1937 | 1939 |
| 6 900 | 8 862 | 18 440 | 64 800 | 38 000 | 49 700 | 53 464 | 55 607 | 79 088 | 62 000 |
| 1959 | 1961 | 1962 | 1967 | 1970 | 1973 | 1975 | 1976 | 1979 | 1982 |
| 69 617 | 73 000 | 74 000 | 81 000 | 93 085 | 98 000 | 105 000 | 105 000 | 109 901 | 115 000 |
| 1985 | 1986 | 1987 | 1989 | 1990 | 1991 | 1992 | 1993 | 1994 | 1995 |
| 113 000 | 120 000 | 121 000 | 129 499 | 126 000 | 127 000 | 128 000 | 128 000 | 128 000 | 128 000 |
| 1996 | 1997 | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 |
| 129 000 | 130 000 | 129 000 | 129 000 | 128 000 | 126 800 | 140 559 | 140 600 | 140 000 | 139 700 |
| 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
| 139 500 | 139 300 | 140 100 | 141 084 | 142 511 | 142 664 | 143 784 | 145 427 | 145 952 | 145 971 |
2014 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ՝ Պյատիգորսկը Ռուսաստանի 1100 քաղաքների մեջ ըստ բնակչության գրավում է 119-րդ տեղը[5]։ Քաղաքի ընդհանուր մակերեսն է 97 կմ2, իսկ բնակչության խտությունը՝ 2398,1 մարդ/կմ2։ 2010 թվականին քաղաքում ապրում էին 63916 տղամարդիկ (44,85 %) և 78595 կանայք (55,15 %)[6]։
Ազգային կազմ
խմբագրելԸստ 2010 թվականի տվյալների՝ քաղաքում ապրում էին հետևյալ ազգությունները (1 %-ից ցածրի դեպքում ազգությունը ընդգրկված է «Այլ»-ի մեջ)[6]։
| Ազգություն | Բնակչություն | Տոկոս (%) |
|---|---|---|
| ռուսներ | 101 857 | 71,47 |
| հայեր | 18 972 | 13,31 |
| ադրբեջանցիներ | 4346 | 3,05 |
| ուկրաինացիներ | 2549 | 1,79 |
| կաբարդացիներ | 1647 | 1,16 |
| Այլ | 13 140 | 9,22 |
| Ընդհանուր | 142 511 | 100,00 |
Քույր քաղաքներ
խմբագրել
.svg){kind=small}
Տնտեսություն
խմբագրելՊյատիգորսկի արդյունաբերությունը հիմնականում ուղղված է առողջարանային կարիքների սպասարկմանը։
Կան սննդի արդյունաբերության ձեռնարկներ `միս, կաթնամթերք, հացաթխման աշխատանքներ ։ Քաղաքի յուրօրինակ աշխարհագրական դիրքը հանքային ջրերի բազմաթիվ աղբյուրների մոտ կանխորոշեց հանքային ջրի շշալցման համար ձեռնարկությունների զարգացումը։
Լույսի արդյունաբերությունը ներկայացնում է բազմաթիվ փոքր խանութներ և փոքր գործարաններ հագուստի և բազմաշերտ արտադրանքի լայն տեսականիով։ Պյատիգորսկի արդյունաբերության մեջ հատուկ տեղ զբաղեցնում է կաշվի և մորթու վերամշակումը և վերին հագուստի կարի ձևավորումը։ "Մաշուկ" հագուստի գործարանը աշխատում է փետրվար ամսին։ Մինչև 2000-ական թվականներին քաղաքի թեթև արդյունաբերությունը ներկայացրեց այլ ձեռնարկություններ `կոշիկի և գորգերի գործարան։
Մշակվել են նաև մեքենաշինությունը և մետաղագործությունը։
- Պյատիգորսկի գործարանը «Իմպուլս» - ատոմային էներգիայի և համակարգեր ուներ։ 2016 թվականին գործարանը ատոմակայանների կառուցման համար լիցենզիա ստացավ։
- «Պյատիգորսկսելմաշ» գործարանը - ստացավ թռչնաբուծության մեքենաներ և սարքավորումներ։ 2016 թվականի Մարտի 10-ին գործարանը դադարեց գոյություն ունենալ «Էլեկտրոտեխնիկական կայաններ»-ի Էներգոմերիային միանալուց հետո։
- Ձեռնարկությունը "Ստանկոտերմ" - արտադրում է ջեռուցման և քաղաքային սարքավորումներ։
Տրանսպորտ
խմբագրելՖրանսիական արտադրության առաջին ավտոբուսը սկսեց 1927 թվականին Ստավրոպոլից Պյատիգորսկ ուղևորներ տեղափոխել։ 1932 թվականին տեղի է ունեցել Գեորգիևսկի առաջին չվերթը ավտոբուսից, որը վերածվել է բեռնատարի։ Նախապատմական տարիներին փոքր ցածր էներգիայի ավտոբուսները ուղևորներին տեղափոխեցին, առողջարանային հանգստացողներին և առաջին քաղաքի երթուղին Վոկալ-Պրովալ։ Էքսկուրսիայի ուղևորությունների համար օգտագործվել են մի քանի շարքերով բաց ավտոմեքենաներ։ Իրենց օգնությամբ կարողեն հասնել օրինակ, Մաշուկ-ի գագաթը նեղ հողի ճանապարհին։ 1938 թվականին Պյատիգորսկում հայտնվեց առաջին տասը ուղևորատար տաքսիները։
Ավիատրանսպոտ
խմբագրելՄոտակա օդանավակայանը գտնվում է 20 կմ հեռավորության վրա։ Քաղաքից հասարակական տրանսպորտ չկա։
Երկաթուղային տրանսպորտ
խմբագրելՀյուսիս-կովկասյան երկաթուղին անցնում է քաղաքով։ Քաղաքում կա Պյատիգորսկի երկաթուղային կայարան, Մաշուկ կայարան։ Էլեկտրական գնացքը կարող է մոտ մեկ ժամ տևել, հասնելու Մինեռալզյան Վոդի կամ Կիսլովոդսկ։
Շնորհիվ այն բանի, որ քաղաքը մյուսների մեջ մտնում է սանիտարական գոտի, ուղևորների և շրջակա միջավայրի էլեկտրական գնացքների ամբողջ ճամփորդության ընթացքում ծայրամասային երկաթուղային ծառայությունը սպասարկում է ED9M գնացքների կողմից Հյուսիսային Կովկասի ուղևորատար շրջագայության կազմակերպությունը։ Գնացքները հագեցած են զուգարանակոնքի համար։ 2016 թվականի Հունիսին երկու գծի վրա հայտնվել են ED9E երկաթուղային երկաթուղիներ, որոնք ցածր շարժունակ քաղաքացիների համար նախատեսված ռադիոներով և օդորակման համակարգով։ Բոլոր պլատֆորմների հարթակները բարձր են, հագեցած անցակետերով, լուսավորությամբ և նստարաններով։
- Երկաթուղային տոմսերի ամրագրման գրասենյակները հեռավոր գնացքների համար գտնվում են Պյատիգորսկի կայարանի երկրորդ հարկում։
- Բեռնատար գնացքների տոմսերը գտնվում են Լերմոնտովսկայա և Սկաչկի կայարաններում։
Տրամվայ
խմբագրելՔաղաքի ուղևորափոխադրումների առաջատարը տրամվայ է։ Նրա պատմությունը սկսվել է 1903 թվականի Մայիսին, երբ երկաթուղային կայարանում սկսվել է քաղաքում կառուցվող ավտոմեքենաների համար տրամվայի դեպարտադրությունը։ Տրամադրի տոմսը մինչև 2016 թվականի Դեկտեմբերի վերջը `17 ռուբլի, 2016 թվականի դեկտեմբերի վերջից` 19 ռուբլի, 2015 թվականից ի վեր արդեն տեղադրվել է «Էլեկտրոնային դրամապանակ» համակարգը, որը թույլ է տալիս վճարել հատուկ էլեկտրոնային քարտով։
Տաքսի
խմբագրելՔաղաքում կան մոտ հիսուն ֆիրմաներ, որոնք առաջարկում են տաքսի ծառայություններ։ Նրանց մեծ մասը աշխատում է ռադիոտեղորոշման սկզբունքով։ Մարդկանց մեծագույն կոնցենտրացիայի բնագավառներում մասնավոր առևտրականներն են։ Տաքսիի գինը մի փոքր ավելի բարձր է, քան CMS- ի այլ քաղաքներում, որն իր հերթին մատուցվող ծառայությունների որակը հեռու է կատարյալից։
Հետաքրքիր փաստեր
խմբագրել- (2192) Պյատիգորիա աստերոիդը, որը հայտնաբերել է խորհրդային աստղագետ Տամարա Սմիրնովան 1972 թվականի ապրիլի 18-ին, կոչվել է քաղաքի պատվին[9]։
Պատկերասրահ
խմբագրել-
Քաղաքը ձմռանը -
Քաղաքն ամռանը -
Բեշթաու լեռան համայնապատկերը -
Բեշթաու լեռան համայնապատկերը
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ ОКТМО. 185/2016. Северо-Кавказский ФО
- ↑ Управление Росреестра по Ставропольскому краю. Доклад о состоянии и использовании земель Ставропольского края в 2010 году(չաշխատող հղում)
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года Արխիվացված 2019-05-13 Wayback Machine (ռուս.)
- ↑ Այստեղ են գտնվում տարբեր տեսակի բոևժիչ ջրեր և ցեխեր։
- ↑ «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года». Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 2-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 2-ին.
- ↑ 6,0 6,1 «Всеросийская перепись населения 2010 года на территории Ставропольского края. Том 3 книга 1 «Национальный состав и владение языками, гражданство»». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 5-ին.
- ↑ http://onkormanyzat.heviz.hu/kozerdeku/testvervarosok/pyatigorsk
- ↑ 8,0 8,1 https://trikalacity.gr/en/twin-cities/
- ↑ Schmadel, Lutz D. (2003). Dictionary of Minor Planet Names (5th ed.). New York: Springer Verlag. էջ 178. ISBN 3-540-00238-3.
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Բնակավայրի պաշտոնական կայք (ռուս.)
- Քաղաքի մասին տեղեկություններ (ռուս.)
- Եղանակը քաղաքում Արխիվացված 2012-07-16 Wayback Machine(ռուս.)
- BBC News. Scraping by in a Russian resort(անգլ.)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պյատիգորսկ» հոդվածին։ |