Ռուսաստանի դաշնային սուբյեկտներ

Ռուսաստանի դաշնային կարգը հաստատվել է 1918 թվականի հունվարին Սովետների III համագումարում, որտեղ ընդունվել է «Աշխատավոր և շահագործվող ազգի իրավունքների հռչակում»[1], որը հռչակել է՝

Ռուսաստանի Խորհրդային Հանրապետությունը հիմնվում է ազատ ազգերի ազատ միության հիման վրա որպես Խորհրդային Ազգային Հանրապետությունների Դաշնություն[2]։

Այդպիսով միացյալ պետությունը վերափոխվել է դաշնության։

Այսօր, 2009 թվականին, ըստ 1993 թվականի Սահմանադրության 5 հոդվածի, Ռուսաստանի Դաշնությունը կազմավորված է իրավահավասար սուբյեկտներից։ 2008 թվականի մարտի 1-ից Ռուսաստանի Դաշնության սուբյեկտների թիվը հավասար է 83, այդ թվում՝ 21 հանրապետություն, 9 երկրամաս, 46 մարզ, 2 դաշնային նշանակաշության քաղաք, 1 ինքնավար մարզ և 4 ինքնավար շրջան։

Դաշնության պետական իշխանության մարմինների համակարգը սահմանվում է Դաշնության կանոնակարգած ընդհանուր հիմունքներով։ Յուրաքանչյուր շրջանում գործում է օրենսդիր (ներկայացուցչական) մարմին (պառլամենտ, օրենսդիր հավաք) և գործադիր մարմին (կառավարություն)։ Մի քանիսում գոյություն ունի նաև բարձր պաշտոնյայի պաշտոն (նախագահ, նահանգապետ), որոնք ունեն ՌԴ-ի օրենսդիր մարմինների լիազորություններ նախագահի ներկայացմամբ և կարող են այդ պաշտոնը զբաղեցնել անսահմանափակ քանակությամբ։

Ռուսաստանը բաժանվում է նաև 8 դաշնային շրջանների, որոնցից յարուրաքանչյուրում աշխատում է նախագահի լիազորված ներկայացուցիչը։ Դաշնության սուբյեկտները ունեն իրենց վարչատարածքային բաժանումը։ Որպես օրենք, սուբյեկտի կազմում հիմնական միավորը համարվում են հանրապետական (մարզային, երկրամասային) նշանակության շրջանները և քաղաքները։

ՌԴ դաշնային սուբյեկտների տեսակներ խմբագրել

21 հանրապետություն
46 մարզ
Երկրամաս
ինքնավար հանրապետություն
ինքնավար օկրուգ
ֆեդերալ նշանակության քաղաքներ

 

Ռուսաստանի ֆեդերատիվ կարգը 2008-ի մարտի 1-ի դրությամբ խմբագրել

Այս ցանկում սուբյեկտները նշված են այն նույն հերթականությամբ, ինչպես դա արված է Ռուսաստանի Դաշնության Սահմանդրության 65 հոդվածում՝ հանրապետություններ, երկրներ, մարզեր, ֆեդերալ նշանակության քաղաքներ, ինքնավար շրջաններ, ինքնավար օկրուգներ։

Դաշնության սուբյեկտ Դրոշ Զինանշան Տարածք
(կմ²)
Բնակչություն
2002հոկտեմբերի 9
Կենտրոն Վարչական բաժանում
(ըստ ՍՎՏԲՀԴ-ի)
ՍՎՏԲՀԴ-ի կոդը
  Հանրապետություններ
01 Ադըղեա     7.600 447.000 Մայկոպ 7 շրջան և 2 քաղաք 79
02 Ալթայ     92.600 203.000 Գորնո-Ալթայսկ 10 շրջան և 1 քաղաք 84
03 Բաշկորտոստան     143.600 4.103.000 Ուֆա 54 շրջան և 21 քաղաք 80
04 Բուրյաթիա     351.300 981.000 Ուլան-Ուդե 21 շրջան և 2 քաղաք 81
05 Դաղստան     50.300 2.584.000 Մախաչկալա 41 շրջան և 10 քաղաք 82
06 Ինգուշիա     4.000 469.000 Մագաս 4 շրջան և 4 քաղաք 26
07 Կաբարդա-Բալկարիա     12.500 901.000 Նալչիկ 10 շրջան և 3 քաղաք 83
08 Կալմիկիա     76.100 292.000 Էլիստա 13 շրջան և 1 քաղաք 85
09 Կարաչայ-Չերքեզիա     14.100 440.000 Չերկեսկ 8 շրջան և 2 քաղաք 91
10 Կարելիա     172.400 717.000 Պետրոզավոդսկ 16 շրջան և 13 քաղաք 86
11 Կոմի     415.900 1.019.000 Սիքտիվկար 12 շրջան և 8 քաղաք 87
12 Մարի Էլ     23.200 728.000 Յոշկար-Օլա 14 շրջան և 4 քաղաք 88
13 Մորդովիա     26.200 889.000 Սարանսկ 22 շրջան և 7 քաղաք 89
14 Սախա-Յակուտիայի հանրապետություն     3.103.000 948.000 Յակուտսկ 33 շրջան և 5 քաղաք 98
15 Հյուսիսային Օսիա-Ալանիա     8.000 710.000 Վլադիկավկազ 8 շրջան և 1 քաղաք 90
16 Թաթարստան     68.000 3.780.000 Կազան 43 շրջան և 14 քաղաք 92
17 Տիվա     170.500 306.000 Կիզիլ 17 շրջան և 2 քաղաք 93
18 Ուդմուրթական հանրապետություն     42.100 1.571.000 Իժևսկ 25 շրջան և 5 քաղաք 94
19 Խակասիա     61.900 546.000 Աբական 8 շրջան և 5 քաղաք 95
20 Չեչենական հանրապետություն     15.300 1.100.000 Գրոզնի 16 շրջան և 5 քաղաք 96
21 Չուվաշիա     18.300 1.314.000 Չեբոկսարներ 21 շրջան և 9 քաղաք 97
  Երկրամասեր
22 Ալթայի երկրամաս     169.100 2.607.000 Բարնաուլ 60 շրջան և 11 քաղաք 01
23 Անդրբայկալյան երկրամաս     431.500 1.156.000 Չիտա 31 շրջան և 5 քաղաք 67
24 Կամչատկայի երկրամաս     472.300 359.000 Պետրոպավլովսկ-Կամչատսկի   30
25 Կրասնոդարի երկրամաս     76.000 5.124.000 Կրասնոդար 38 շրջան և 15 քաղաք 03
26 Կրասնոյարսկի երկրամաս     2.339.700 2.966.000 Կրասնոյարսկ 54 շրջան և 19 քաղաք 04
27 Պերմի երկրամաս     160.600 2.824.000 Պերմ 33 շրջան և 14 քաղաք 57
28 Պրիմորիեի երկրամաս     165.900 2.068.000 Վլադիվոստոկ 22 շրջան և 12 քաղաք 05
29 Ստավրոպոլի երկրամաս     66.500 2.731.000 Ստավրոպոլ 26 շրջան և 10 քաղաք 07
30 Խաբարովսկի երկրամաս     788.600 1.435.000 Խաբարովսկ 17 շրջան և 6 քաղաք 08
  Մարզեր (Օբլաստներ)
31 Ամուրի մարզ     363.700 903.000 Բլագովեշչենսկ 20 շրջան և 7 քաղաք 10
32 Արխանգելսկի մարզ[3]     587.400 1.336.000 Արխանգելսկ 20 շրջան և 8 քաղաք 11
33 Աստրախանի մարզ     44.100 1.007.000 Աստրախան 11 շրջան և 3 քաղաք 12
34 Բելգորոդի մարզ     27.100 1.512.000 Բելգորոդ 21 շրջան և 6 քաղաք 14
35 Բրյանսկի մարզ     34.900 1.379.000 Բրյանսկ 27 շրջան և 5 քաղաք 15
36 Վլադիմիրի մարզ     29.000 1.525.000 Վլադիմիր 16 շրջան և 10 քաղաք 17
37 Վոլգոգրադի մարզ     113.900 2.703.000 Վոլգոգրադ 33 շրջան և 6 քաղաք 18
38 Վոլոգդայի մարզ     145.700 1.270.000 Վոլոգդա 26 շրջան և 4 քաղաք 19
39 Վորոնեժի մարզ     52.400 2.379.000 Վորոնեժ 32 շրջան և 7 քաղաք 20
40 Իվանովոյի մարզ     21.800 1.149.000 Իվանովո 21 շրջան և 6 քաղաք 24
41 Իրկուտսկի մարզ     767.900 2.582.000 Իրկուտսկ 33 շրջան և 14 քաղաք 25
42 Կալինինգրադի մարզ     15.100 943.000 Կալինինգրադ 13 շրջան և 6 քաղաք 27
43 Կալուգայի մարզ     29.900 1.041.000 Կալուգա 24 շրջան և 4 քաղաք 29
44 Կեմերովոյի մարզ     95.500 2.900.000 Կեմերովո 19 շրջան և 18 քաղաք 32
45 Կիրովի մարզ     120.800 1.504.000 Կիրով 39 շրջան և 5 քաղաք 33
46 Կոստրոմայի մարզ     60.100 738.000 Կոստրոմա 24 շրջան և 8 քաղաք 34
47 Կուրգանի մարզ     71.000 1.020.000 Կուրգան 24 շրջան և 9 քաղաք 37
48 Կուրսկի մարզ     29.800 1.236.000 Կուրսկ 28 շրջան և 5 քաղաք 38
49 Լենինգրադի մարզ     84.000 1.671.000 Սանկտ Պետերբուրգ[4] 17 շրջան և 20 քաղաք 41
50 Լիպեցկի մարզ     24.100 1.213.000 Լիպեցկ 18 շրջան և 2 քաղաք 42
51 Մագադանի մարզ     461.400 183.000 Մագադան 8 շրջան և 1 քաղաք 44
52 Մոսկվայի մարզ     46.000 6.627.000 Մոսկվա[5] 38 շրջան և 56 քաղաք 46
53 Մուրմանսկի մարզ     144.900 893.000 Մուրմանսկ 5 շրջան և 13 քաղաք 47
54 Նիժնի Նովգորոդի մարզ     76.900 3.524.000 Նիժնի Նովգորոդ 48 շրջան և 12 քաղաք 22
55 Նովգորոդի մարզ     55.300 695.000 Վելիկի Նովգորոդ 21 շրջան և 3 քաղաք 49
56 Նովոսիբիրսկի մարզ     178.200 2.692.000 Նովոսիբիրսկ 30 շրջան և 7 քաղաք 50
57 Օմսկի մարզ     139.700 2.079.000 Օմսկ 32 շրջան և 6 քաղաք 52
58 Օրենբուրգի մարզ     124.000 2.178.000 Օրենբուրգ 35 շրջան և 12 քաղաք 53
59 Օրյոլի մարզ     24.700 861.000 Օրյոլ 24 շրջան և 3 քաղաք 54
60 Պենզայի մարզ     43.200 1.453.000 Պենզա 28 շրջան և 5 քաղաք 56
61 Պսկովի մարզ     55.300 761.000 Պսկով 24 շրջան և 2 քաղաք 58
62 Ռոստովի մարզ     100.800 4.407.000 Դոնի Ռոստով 43 շրջան և 16 քաղաք 60
63 Ռյազանի մարզ     39.600 1.228.000 Ռյազան 25 շրջան և 4 քաղաք 61
64 Սամարայի մարզ     53.600 3.240.000 Սամարա 27 շրջան և 10 քաղաք 36
65 Սարատովի մարզ     100.200 2.669.000 Սարատով 38 շրջան և 13 քաղաք 63
66 Սախալինի մարզ     87.100 547.000 Յուժնո-Սախալինսկ 17 շրջան և 9 քաղաք 64
67 Սվերդլովսկի մարզ     194.800 4.490.000 Եկատերինբուրգ 30 շրջան և 34 քաղաք 65
68 Սմոլենսկի մարզ     49.800 1.051.000 Սմոլենսկ 25 շրջան և 2 քաղաք 66
69 Տամբովի մարզ     34.300 1.180.000 Տամբով 23 շրջան և 7 քաղաք 68
70 Տվերի մարզ     84.100 1.473.000 Տվեր 36 շրջան և 12 քաղաք 28
71 Տոմսկի մարզ     316.900 1.046.000 Տոմսկ 16 շրջան և 6 քաղաք 69
72 Տուլայի մարզ     25.700 1.676.000 Տուլա 23 շրջան և 9 քաղաք 70
73 Տյումենի մարզ[6]     1.435.200 3.266.000 Տյումեն 38 շրջան և 26 քաղաք 71
74 Ուլյանովսկի մարզ     37.300 1.382.000 Ուլյանովսկ 21 շրջան և 6 քաղաք 73
75 Չելյաբինսկի մարզ     87.900 3.606.000 Չելյաբինսկ 24 շրջան և 23 քաղաք 75
76 Յարոսլավլի մարզ     36.400 1.368.000 Յարոսլավլ 17 շրջան և 6 քաղաք 78
  Ֆեդերալ նշանակության քաղաքներ
77 Մոսկվա     1.064 10.358.000 Մոսկվա 123 շրջան և 10 օկրուգներում 45
78 Սանկտ Պետերբուրգ     1.433 4.669.000 Սանկտ Պետերբուրգ 18 շրջան 40
  Ինքնավար մարզ
79 Հրեական ինքնավար մարզ     36.000 191.000 Բիրոբիջան 5 շրջան և 1 քաղաք 99
  Ինքնավար օկրուգներ
80 Նենեցյան ինքնավար օկրուգ[3]     176.700 41.000 Նարյան-Մառ 1 շրջան և 1 քաղաք 11
81 Խանտի-Մանսիական ինքնավար օկրուգ[6]     523.100 1.433.000 Խանտի-Մանսիյսկ 9 շրջան և 14 քաղաք 71
82 Չուկոտկայի ինքնավար օկրուգ     737.700 54.000 Անադիր 8 շրջան և 1 քաղաք 77
83 Յամալ-Նենեցյան ինքնավար օկրուգ[6]     750.300 507.000 Սալեխարդ 7 շրջան և 7 քաղաք 71
- Ամբողջ Ռուսաստանը     17.075.400 145.182.000 Մոսկվա - -

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. Ռուսերեն՝ «Декларация прав трудящегося и эксплуатируемого народа»
  2. Ռուսերեն՝ «Российская Советская Республика учреждается на основе свободного союза свободных наций как федерация Советских национальных республик»
  3. 3,0 3,1    Արխանգելսկի մարզի կազմի մեջ մտնում է նաև Նենեցյան ինքնավար օկրուգը։
  4.    Վարչական կենտրոնը Սանկտ Պետերբուրգ քաղաքն է, բայց չիմտնում Լենինգրադի մարզի կազմի մեջ։
  5.    Վարչական կենտրոնը քաղաք Մոսկվան է, սակայն դա չիմտնում Մոսկվայի մարզի կազմի մեջ։
  6. 6,0 6,1 6,2    Տյումենի մարզի կազմի մեջ մաև մտնում են Խանտի-Մանսիական և Յամալո-Նենեցյան ինքնավար մարզերը։