Քսավյե Դոլան (ֆր.՝ Xavier Dolan, ), կանադացի կինոռեժիսոր, դերասան, սցենարիստ, պրոդյուսեր, կրկնօրինակող-հնչյունավորող, կինոխմբագիր, մոնտաժող, ֆիլմերի հագուստի ձևավորող և մոդել:

Դոլանն իր գործունեությունը սկսել է դեռևս մանուկ հասակում որպես դերասան՝ նկարահանվելով կանադական հեռուստատեսության որոշ գովազդային հոլովակներում: Սկսած քսան տարեկան հասակից Դոլանը հեղինակել է թվով ութ «արտ հաուս» ֆիլմեր, դրանք են՝ «Ես սպանեցի մորս» (2009), «Երևակայական սեր» (2010), «Եվ միևնույնն է Լորենս» (2012), «Թոմը ագարակում» (2013), «Մայրիկ» (2014), «Սա միայն աշխարհի վերջն է» (2016), «Ջոն Ֆ. Դոնովանի մահն ու կյանքը» (2018) և «Մաթիաս և Մաքսիմ» (2019): Որպես ռեժիսոր միջազգային ճանաչում է ձեռք բերել իր դեբյուտային «Ես սպանեցի մորս» ֆիլմի թողարկումից հետո (ֆիլմի պրեմիերան տեղի է ունեցել 2009 թվականի Կաննի 62-րդ միջազգային կինոփառատոնում): Դոլանին հաճախ անվանում են «քվեբեկյան կինոյի վունդերքինդ»[1][2][3][4]

Դոլանը հայտնի է նաև որպես երաժշտական տեսահոլովակների ռեժիսոր: 2013 թվականին նա հեղինակել է ֆրանսիական «Indochine» ռոք խմբի «College Boy» երգի տեսահոլովակը, իսկ 2015 թվականին՝ հանրահայտ անգլիացի երգչուհի Ադելի «25» ալբոմի առաջին սինգլ «Hello» երգի տեսահոլովակը: Դոլանի գործունեության մեջ զգալի տեղ ունեն անգլալեզու ֆիլմերի ֆրանսերեն կրկնօրինակման և հնչյունավորման աշխատանքները, ընդհանուր առմամբ նա կրկնօրինակել ու հնչյունավորել է 150-ից ավելի գեղարվեստական, հեռուստատեսային և անիմացիոն ֆիլմեր ու սերիալներ: 

Քսավյե Դոլանը արժանացել է Կաննի միջազգային կինոփառատոնի ութ պարգևների, այդ թվում՝ գրան-պրի մրցանակի «Սա միայն աշխարհի վերջն է» ֆիլմի համար և ժյուրիի մրցանակի «Մայրիկ» ֆիլմի համար: Դոլանը նաև «Սեզար» մրցանակի (եռակի) և մի շարք այլ կինոմրցանակների դափնեկիր է: 

Կենսագրություն խմբագրել

Քսավյե Դոլան Տադրոսը ծնվել է 1989 թվականի մարտի 20-ին Կանադայի Քվեբեկ նահանգի Մոնրեալ քաղաքում: Նրա հայրը՝ Մանուել Տադրոսը, ճանաչված կատակերգու դերասան և երգիչ է, ունի եգիպտական (ղպտիական) ծագում: Մայրը՝ Ժենեվև Դոլանը, մանկավարժ է, ունի ֆրանկո-կանադական և իռլանդական արմատներ։ Քսավյեի ծնողները ամուսնալուծվել են, երբ նա երկու տարեկան է եղել[5][6]: Հետագայում նրան մայրն է դաստիարակել:

Վաղ շրջան խմբագրել

Չորս տարեկան հասակում Դոլանը հոր նախաձեռնությամբ հայտնվել է նկարահանման հրապարակում` նկարահանվելով քվեբեկյան «Ժան Քությու» (ֆր.՝ Jean Coutu) դեղատների ցանցի տասնյակ գովազդային հոլովակներում, որոնց ռեժիսորն էր Անդրե Մելանսոնը[7][8]: 1994 թվականին հինգ տարեկանում նա առաջին անգամ ելույթ է ունեցել կանադական հեռուստատեսությամբ՝ խաղալով «Ողորմածություն» (ֆր.՝ Miséricorde) հեռուստասերիալում։ Այնուհետև իրար են հաջորդել մի քանի փոքր դերեր ֆիլմերում և սերիալներում: Դոլանի գործունեության մեջ զգալի տեղ ունի անգլալեզու ֆիլմերի ֆրանսերեն կրկնօրինակման աշխատանքը: Մասնավորապես՝ Դոլանի ձայնով է խոսում Ռոն Ուիզլիի կերպարը Հարրի Փոթերի մասին ֆիլմաշարի կանադական տարբերակում և Ջեյկոբ Բլեքի կերպարը «Մթնշաղ սագա» ֆիլմաշարի կանադական տարբերակում[6]: Վաղ շրջանում Դոլանի դերասանական մասնակցությամբ ֆիլմերի տիտրերում որպես կանոն նշվում էր Դոլան-Տադրոս (ֆր.՝ Dolan-Tadros) ազգանունը[7]:

Ինչպես նկատել է «Cinema Scope» ամսագրի քննադատներից մեկը, Դոլանը «մեծացել է կանադացի հեռուստադիտողների աչքի առաջ»[8]: 2006 թվականին Էտյեն Դերոզյեի «Ամառվա հայելու մեջ» (ֆր.՝ Miroirs d'été) կարճամետրաժ կինոնկարում նա խաղացել է մի պատանու դեր, որն առերեսվում է սեփական սեռականության խնդրի հետ։ Դոլանի համար անձնական նշանակություն ունեցող այդ թեման հետագայում զարգացում է ստացել նրա ինքնուրույն ռեժիսորական աշխատանքներում[9]: Պատանի Դոլանի ամենանշանավոր դերը եղել է ազգային կինոշուկայում մեծ հաջողությունների հասած Պասկալ Լոժյեի «Նահատակներ» (ֆր.՝ Martyrs) սարսափ ֆիլմում կատարած դրվագային մի դեր[7][8]:

Կարիերայի սրընթաց զարգացումը և անհանգիստ բնավորությունը թույլ չտվեցին Դոլանին հաշտվել դպրոցական շրջանակների հետ, և նա 16 տարեկանում լքեց դպրոցը՝ մնալով առանց հիմնական կրթությունը հաստատող ավարտական վկայականի։ Իր ռեզյումեի կրթության մասին բաժնում նա նշել էր երկու կետ. Ռոբերտ Մակիի սցենարական վարպետության սեմինարը և անգլերենի դասընթացը ըստ «Բերլից» մեթոդի[6]: Դպրոցը լքելուն հաջորդող ժամանակաշրջանը Դոլանը բնորոշել է որպես «անգոյություն». նա չէր ստանում նոր դերերի առաջարկներ և չէր կարողանում սպառել իր ստեղծագործական էներգիան[10]: Իր անբավարարվածությունը Դոլանը արտահայտեց ստեղծելով մի ֆիլմի ուրվանկար: Դոլանը նշել էր, որ «ֆիլմում կարող էր գլխավոր դեր կատարել, և այն սենսացիա կդառնար Կաննում»[6]: Ֆիլմի սցենարը պատրաստ էր, երբ Դոլանը 17 տարեկան դարձավ[11]: Հենց այդ ժամանակ էլ նա որոշեց, որ պիտի ինքնուրույն սկսի ֆիլմի ստեղծման գործընթացը: Մտածվածը հաջողվեց իրագործել միայն երկու տարի անց, և 2008 թվականին Դոլանը սկսեց «Ես սպանեցի մորս» (ֆր.՝ J'ai tué ma mère) ֆիլմի նկարահանումները[6][8]:

Ռեժիսորական կարիերա խմբագրել

«Ես սպանեցի մորս» խմբագրել

 
Դոլանը 2009 թվականի Տորոնտոյի միջազգային կինոփառատոնում

Քսավյե Դոլանը գրավել է միջազգային հանրության ուշադրությունը իր ռեժիսորական դեբյուտով՝ «Ես սպանեցի մորս» (ֆր.՝ J'ai tué ma mère) ֆիլմով: 20-ամյա Դոլանը նաև հեղինակել էր ֆիլմի սցենարը, հանդես եկել ֆիլմում որպես գլխավոր դերակատար: Բացի այդ Դոլանը նաև ֆիլմի պրոդյուսերն էր: Ֆիլմի իրագործման համար նա օգտագործել էր դեռևս մանուկ հասակում իր դերասանական գործունեության արդյունքում հավաքված միջոցները[12]: Կանադական «Le Soleil» թերթին տրված հարցազրույցում Դոլանը նշել է, որ ֆիլմը մասամբ ինքնակենսագրական է[13]: Դոլանի հետ ֆիլմում գլխավոր դերեր են կատարել ֆրանկո-կանադացի դերասանուհի Էնն Դորվալը (Դոլանի հերոսի մոր դերում) և երիտասարդ ֆրանկո-կանադացի դերասան, «Բորջիա» սերիալի աստղ Ֆրանսուա Արնոն (Դոլանի կերպարի սիրեկանի դերում):

Ի սկզբանե ֆիլմը ֆինանսավորվում էր բացառապես Դոլանի կողմից: Երբ ավելի մեծ գումարի անհրաժեշտություն է եղել, Դոլանը դիմել է «Telefilm Canada» և «SODEC» կազմակերպություններին՝ ակնկալելով դրամական աջակցություն, սակայն սկզբում երկուսն էլ մերժել են[13]: Ֆիլմի պրոեկտը «SODEC» կազմակերպության կողմից հավանության էր արժանացել, այնուհանդերձ «SODEC»-ը հրաժարվել էր ֆինանսավորել, քանի որ պրոեկտը ներկայացվել էր կազմակերպության չափազանց կոմերցիոն բաժանմունք: «SODEC»-ը առաջարկեց Դոլանին կրկին դիմել դրամական աջակցության համար, սակայն այս անգամ այլ՝ ինդի բաժանմունքին: Դոլանն այդպես էլ վարվեց, և 2008 թվականի դեկտեմբերին «SODEC»-ի կողմից ստացավ 400.000 կանադական դոլարի չափով սուբսիդիա: Ընդհանուր առմամբ ֆիլմի արտադրության վրա ծախսվեց մոտ 800.000 կանադական դոլար[11]: Ֆինանսավորում ստանալու համակարգի վերաբերյալ Դոլանը ասել է, որ այն «հնացած մեխանիզմ է, որը գերության մեջ է պահում Քվեբեկի ստեղծագործական ներուժը»[13]:

 
Էնն Դորվալը, Ֆրանսուա Արնոն և Քսավյե Դոլանը 2009 թվականի Տորոնտոյի միջազգային կինոփառատոնում

«Ես սպանեցի մորս» ֆիլմի պրեմիերան տեղի է ունեցել 2009 թվականի Կաննի 62-րդ միջազգային կինոփառատոնում, «Ռեժիսորական գիշեր» ծրագրի շրջանակներում: Հանդիսատեսը ողջունել է ֆիլմը 8 րոպեանոց հոտնկայս ծափահարություններով: Մայիսի 22-ին ֆիլմը արժանացել է փառատոնի երեք մրցանակների՝ «CICAE»-ի մրցանակ, «SACD»-ի մրցանակ և «Երիտասարդական հայացք» մրցանակ[14]: Բացի այդ, ֆիլմը նաև շահել է Լյումիեր կինոմրցանակը և հաղթել «Ժյուտրա» կինոմրցանակի երեք տարբեր անվանակարգերում՝ «լավագույն ֆիլմ», «լավագույն սցենար» և «Քվեբեկի սահմաններից դուրս նկարահանված ամենահաջողված ֆիլմ»[15]: «Ջիննի» մրցանակացաշխության շրջանակներում ֆիլմը արժանացել է Կլոդ Ժյուտրայի անվան մրցանակի, իսկ Տորոնտոյի կինոքննադատների ասոցիացիան Դոլանին՝ որպես նորահայտ տաղանդի, շնորհել է Ջեյ Սքոթի անվան մրցանակ 5000 ԱՄՆ դոլարի չափով: Տորոնտոյի միջազգային կինոփառատոնի կողմից «Ես սպանեցի մորս» ֆիլմը ընդգրկվել է Կանադայի 2009 թվականի թոփ 10 ֆիլմերի ցանկում: Օսկարի 82-րդ մրցանակաբաշխության «լավագույն օտարալեզու ֆիլմ» անվանակարգի համար հայտեր առաջադրող կանադական կոմիտեն պաշտոնապես ընտրել էր «Ես սպանեցի մորս» ֆիլմը որպես թեկնածու, սակայն թեկնածությունը չէր ընդունվել Ամերիկյան կինոակադեմիայի կողմից[16][17]:

Ֆիլմի տարածման իրավունքները հետագայում վաճառվել էն ավելի քան 20 երկրներում[18]: ԱՄՆ-ում ֆիլմի դիստիբյուտոր «Regent Entertainment» ընկերությունը որոշակի իրավական խնդիրների պատճառով չէր թողարկում ֆիլմը մինչև 2013 թվականը, իսկ թողարկումից հետո ֆիլմի շահույթը քիչ է եղել[19][20]:

«Ես սպանեցի մորս» ֆիլմը արժանացել է կինքոննադատների բարձր գնահատականին: Համաձայն «The Hollywood Reporter» ամսագրի թղթակից Փիթր Բրունետի կարծիքի՝ «այդ որոշակիորեն անհարթ ֆիլմը ցուցադրում է հեղինակի հսկայական տաղանդը, <…>, այն զվարճալի է և համարձակ»: Իսկ «Screen International» ամսագրից Ալան Հանթերը նշում է, որ ֆիլմը պարունակում է «խորաթափանցորեն դիտված ճշմարտության խայթ»: Կաննի կինոփառատոնի ժյուրին ընդգծել էր ֆիլմի իրագործման եզակիությունը, ֆիլմում հանդիպող ճշմարտությունը, բռնությունն ու լեզվի պոետիկությունը, բարձր էր գնահատել երիտասարդ ռեժիսորի կատարած ծանր աշխատանքը՝ «քրտինքը» (ֆիլմում նկատվում են Դոլանի ձախ ոտքի վրա դաջված Ժան Կոկտոի խոսքերը՝ «Աշխատանքը քրտինք է»): Ինքը Դոլանը բազմիցս նշել է, որ ֆիլմը «թերի է»[16]:

«Երևակայական սեր» խմբագրել

Դոլանի հեղինակած երկրորդ՝ «Երևակայական սեր» (ֆր.՝ Les Amours imaginaires) ֆիլմը ֆինանսավորվել է մասնավոր կերպով[18]: Ֆիլմի ֆինանսավորումը Դոլանը իրականացրել է իր «Mifilifilms» պրոդյուսերական ընկերության միջոցով՝ երեք գործարարների աջակցությամբ: Ֆիլմի սցենարը Դոլանը ավարտել է 2009 թվականի աշնանը: Ֆիլմը պատմում է երկու ընկերների մասին (Դոլան, Մոնիա Չոկրի), որոնք սիրահարված են մի տարօրինակ երիտասարդի (Նիլս Շնայդեր), ինչից տուժում է իրենց ընկերությունը: Նկարահանումները տևել են 25 օր: Ռեժիսորի և սցենարիստի աշխատանքից բացի Դոլանը ստանձնել է նաև ֆիլմի խմբագրի պաշտոնը, հանդես եկել գլխավոր դերերից մեկում և ձևավորել հագուստները:

Ֆիլմի պրեմիերան կայացել է 2010 թվականի մայիսին Կաննի 63-րդ միջազգային կինոփառատոնում՝ «Un Certain Regard» կատեգորիայի շրջանակներում: Այս անգամ ևս ֆիլմը դիմավորվել է հանդիսատեսի կողմից հոտնկայս ծափահարություններով և արժանացել է ժյուրիի բարձր գնահատականին[21]: Այն շահել է Կաննի կինոփառատոնի «Երիտասարդական հայացք» մրցանակը, ինչպես նաև հունիսին՝ Սիդնեյի կինոփառատոնի բարձրագույն մրցանակը[16]: Ֆիլմը 2011 թվականի ընթացքում ցուցադրվում էր փառատոններում, սակայն այն չգտավ իր լսարանը ոչ ֆրանսախոս երկրներում:

«Եվ միևնույնն է Լորենս» խմբագրել

2011 թվականի փետրվարին Քսավյե Դոլանը սկսել է նկարահանել իր երրորդ գեղարվեստական ֆիլմը՝ «Եվ միևնույնն է Լորենս» (ֆր.՝ Laurence Anyways) անվանվամբ: Ֆիլմը պատմում է տրանսգենդեր կին Լորենսի և իր կյանքի ընկեր Ֆրեդի հարաբերությունների մասին, իրադարձությունները տեղի են ունենում 1990-ական թվականներին:

Այս ֆիլմի պրեմիերան ևս կայացել է Կաննում, 2012 թվականի Կաննի 65-րդ միջազգային կինոփառատոնում, կրկին «Un Certain Regard» կատեգորիայի շրջանակներում: Պրեմիերայի ժամանակ Դոլանը և ողջ դերասանական անձնակազմը փակցրել էին իրենց հագուստին կարմիր քառակուսիներ՝ որպես աջակցության նշան Քվեբեկում ուսանողության կողմից կազմակերպված ցույցերին[en][22]: Ֆիլմը արժանացել է կինոփառատոնի «Քվիր արմավենի» մրցանակին, իսկ Ֆրեդի դերակատար Սյուզան Կլենամը հաղթել է «լավագույն դերասանուհի» անվանակարգում[23][24]:

Ֆիլմը բարձր է գնահատվել կինոքննադատների կողմից[25][26]: Օլիվյե Պերեն այն «խանդավառող» է անվանել, իսկ «Libération» թերթի թղթակից Ժուլիեն Գեստերի կարծիքով «Եվ միևնույնն է Լորենս»-ը Դոլանի ամենագեղեցիկ ֆիլմն է: «MTV» ալիքի «The Out Take» հաղորդումը, որը հայտնի է ԼԳԲՏ թեմատիկայի ֆիլմերի վերլուծություններով, «Եվ միևնույնն է Լորենս» ֆիլմը որակել է որպես տարվա լավագույն ֆիլմ[27]:

Տորոնտոյի միջազգային կինոփառատոնում ֆիլմը հաղթել է «լավագույն կանադական ֆիլմ» անվանակարգում, իսկ փառատոնի ժյուրին պնդել է. «պատիվ ենք համարում հետևել այսպիսի հանճարի աշխատանքին, քանի որ այն օժտված է կինեմատոգրաֆիական կլանող էներգիայով և սիրո մասին բացառապես նոր պատմություն է»: Չնայած մեծ հաջողությանը, ֆիլմը չի թողարկվել մեկ տարվա ընթացքում, իսկ թողարկումից հետո Կանադայում ֆիլմի հասույթը եղել է մոտավորապես 500.000 ԱՄՆ դոլար[28]:

«Թոմը ագարակում» խմբագրել

2012 թվականի մայիսին Դոլանը հայտարարել է, որ աշխատանքի մեջ է իր չորրորդ՝ «Թոմը ագարակում» (ֆր.՝ Tom à la ferme) ֆիլմը, որի սյուժեի հիմքում ընկած է Միշել Մարկ Բուշարի համանուն պիեսը[29]: Դոլանը հեղինակել է ֆիլմի սցենարը, հանդես եկել գլխավոր դերում: Նա նաև ընդգրկվել է ֆիլմի պրոդյուսերների թվում՝ իր կողմից հիմնադրված «Sons of Manual» ընկերության միջոցով:

Ֆիլմի պրեմիերան տեղի է ունեցել 2013 թվականի Վենետիկի 70-րդ միջազգային կինոփառատոնում, որտեղ սեպտեմբերի 2-ին ֆիլմը շահել է «FIPRESCI» մրցանակ: Դոլանն այս մրցանակը բնորոշել է որպես «եզակի և զգալի պատիվ»: Չնայած ֆիլմը ցուցադրվել է տարբեր կինոփառատոններում 2013 թվականի ընթացքում, այն չէր թողարկվում ԱՄՆ-ում մինչև 2015 թվականը: 2015 թվականի օգոստոսին Դոլանը հարցազրույցում ասել է.

  Ինձ ոչ ոք չի ճանաչում նահանգներում, քանի որ իմ ֆիլմերը թողարկվել են այնտեղ շատ անկանոն կերպով, բոլորը տարբեր դիստիբյուտորների կողմից: <…> Չեմ ուզում հավակնոտ թվալ, բայց դա մտահոգում է ինձ[30]:
- Քսավյե Դոլան
 

«Թոմը ագարակում» ֆիլմը ևս բարձր է գնահատվել կինոքննադատության կողմից: Մի շարք կինոքննադատներ Դոլանի այս աշխատանքը համեմատել են Պատրիցիա Հայսմիթի ստեղծագործությունների էկրանավորումների և Ռոման Պոլանսկու վաղ ֆիլմերի հետ[31]:

«Մայրիկ» խմբագրել

 
Դոլանը 2014 թվականի Կաննի 67-րդ միջազգային կինոփառատոնում

Դոլանի հինգերորդ «Մայրիկ» (ֆր.՝ Mommy) ֆիլմը նկարահանվել է 2014 թվականին: Այն կինոքննադատների կողմից միաձայնորեն առանձնացվել է որպես Դոլանի մինչև այժմ կատարած ամենահասուն աշխատանք և համարվում է բեկումնային նրա ռեժիսորական կարիերայի համար[32]: Ֆիլմի պրեմիերան տեղի է ունեցել 2014 թվականի Կաննի 67-րդ միջազգային կինոփառատոնում, որտեղ ֆիլմը մասնավոր դիտումից հետո արժանացել է լրագրողների և քննադատների հիացական գնահատանքին: Մայիսի 24-ին ֆիլմը արժանացել է կինոփառատոնի ժյուրիի մրցանակին, կիսելով այն Ժան Լյուկ Գոդարի «Բարով մնաս, խոսք» 3D դրամայի հետ[33]: Ժյուրիի նախագահն էր ռեժիսոր Ջեյն Քեմփիոնը, և Դոլանը մրցանակը ստանալիս ասել է.

  «Դաշնամուր»-ը [Քեմփիոնի ֆիլմը] իմ դիտած առաջին ֆիլմն էր, որը սահմանեց, թե ով եմ ես: Այն ստիպեց ինձ ցանկություն ունենալ գրելու ֆիլմեր հոգով, կամքով և հզորությամբ օժտված գեղեցիկ կանանց համար: Ինձ համար բացառիկ է անգամ Ձեզ [Քեմփիոնի] հետ նույն բեմում գտնվելը[34]:
- Քսավյե Դոլան
 

«Մայրիկ»-ը Դոլանի առաջին ֆիլմն է, որ նշանակալի հաջողությունների է հասել նաև վարձույթում: 2014 թվականին այն Քվեբեկում ամենաշատ վաճառված ֆիլմն էր, միայն Կանադայի ներսում ֆիլմի հասույթը 2014-ին կազմել է 3,5 միլիոն դոլար[35]: Համաձայն «Montreal Gazette» թերթի տվյալների՝ Ֆրանսիայում ֆիլմը դիտել են մեկ միլիոնից ավել մարդիկ:

2015 թվականին «Մայրիկ»-ը շահել է նաև «Սեզար» կինոմրցանակ «լավագույն արտասահմանյան ֆիլմ» անվանակարգում[36]: Կանադայի կողմից ֆիլմը առաջադրվել էր Օսկարի 87-րդ մրցանակաբաշխության «լավագույն օտարալեզու ֆիլմ» անվանակարգի համար, սակայն այս անգամ ևս թեկնածությունը չէր ընդունվել[37]:

«Սա միայն աշխարհի վերջն է» խմբագրել

 
Դոլանը «Սա միայն աշխարհի վերջն է» ֆիլմի դերասանական անձնակազմի հետ Կաննի 69-րդ միջազգային կինոփառատոնում

Դոլանի հաջորդ «Սա միայն աշխարհի վերջն է» (ֆր.՝ Juste la fin du monde) ֆիլմը Ժան-Լյուկ Լագարսի համանուն պիեսի էկրանավորումն է: Ֆիլմի հերոսը երիտասարդ գրող է (Գասպար Ուլյել), ով երկար տարիների բացակայությունից հետո վերադառնում է ընտանիքի մոտ իր մոտալուտ մահվան լուրը հայտնելու համար: Ֆիլմի նկարահանումները սկսվել են 2015 թվականի մայիսի վերջին և ավարտվել 2016 թվականին[38]: Ֆիլմի պրեմիերան տեղի է ունեցել 2016 թվականի Կաննի 69-րդ միջազգային կինոփառատոնում, որտեղ ֆիլմն արժանացել է երկու՝ գրան-պրի և Էկումենիկ ժյուրիի մրցանակների[39][40][41]: Ֆիլմը Քվեբեկում և Ֆրանսիայում թողարկվել է 2016 թվականի սեպտեմբերի 21-ին[42]: Ֆրանսիայում Դոլանի այս ֆիլմի դիտողների քանակը կրկին գերազանցել է մեկ միլիոնը[43]:

2016 թվականի դեկտեմբերին «Սա միայն աշխարհի վերջն է» ֆիլմը ներառվել էր Օսկարի 89-րդ մրցանակաբաշխության «լավագույն օտարալեզու ֆիլմ» անվանակարգում մրցող 9 ֆիլմերի ցանկում, սակայն 2017-ի հունվարին այն չի առաջադրվել[44][45][46]:

 
Դոլանը՝ իր երկու «Սեզար» կինոմրցանակներով (2017)

2017 թվականին «Սա միայն աշխարհի վերջն է» ֆիլմը մասնակցել է «Սեզար» 42-րդ մրցանակաբաշխությանը, որտեղ Դոլանը շահել է երկու մրցանակ՝ «լավագույն ռեժիսոր» և «լավագույն խմբագիր» անվանակարգերում[47]: Բացի այդ, Դոլանը նաև հաղթել է Կանադական կինոմրցանակաբաշխություն երեք անվանակարգերում՝ «լավագույն ռեժիսոր», «լավագույն ֆիլմ» և «լավագույն ադապտացված սցենար»[48]:

Չնայած կինոփառատոններում գրանցած լուրջ հաջողություններին, «Սա միայն աշխարհի վերջն է» ֆիլմը կինոքննադատության կողմից արժանացել է հակասական կարծիքների: «The Guardian» թերթը այն որակել է որպես «ընտանեկան դիսֆունկցիայի փայլուն, ոճավորված և զգայնախաբական արտահայտություն»[49]: Սակայն Կաննի կինոառատոնի ընթացքում հնչել են նաև բացասական կարծիքներ: Այսպես, օրինակ «Vanity Fair» ամսագրի համաձայն այն «Կաննում հանդիպող ամենահիասթափեցնող ֆիլմն է»[50][51][52]: «The Hollywood Reporter»-ը ֆիլմը կոչել է «սառը և խորապես չբավականեցնող»[53]: Դոլանը հայտնել է իր անհամաձայնությունը բացասական կարծիքների հետ[54][55]:

«Ջոն Ֆ. Դոնովանի մահն ու կյանքը» խմբագրել

2013 թվականի մարտին Դոլանը սկսել է աշխատել իր առաջին անգլալեզու «Ջոն Ֆ. Դոնովանի մահն ու կյանքը» (անգլ.՝ The Death & Life of John F. Donovan) անվանվամբ ֆիլմի վրա[56]: Սցենարը Դոլանը գրել է Ջեյքոբ Թիրնիի հետ համատեղ: Ֆիլմը պատմում է հոլիվուդյան կինոդերասան Ջոն Ֆ. Դոնովանի (Քիթ Հարինգթոն) մասին, ում կյանքն ու կարիերան կտրուկ փոխվում են, երբ մի թղթակից (Ջեսիկա Չեսթեյն) հրապարակում է Դոնովանի և իր 11-ամյա երկրպագուի անձնական նամակագրությունը: Ֆիլմում նաև նկարահանվել են այնպիսի հանրահայտ դերասաններ, ինչպիսիք են Նատալի Փորտմանը, Սյուզան Սարանդոնը, Քեթի Բեյթսը, Թենդի Նյուտոնը և Բելա Թորնը[57]: 2018 թվականին իր ինստագրամյան էջում Դոլանը հայտնել է, որ ֆիլմից հեռացվել են Ջեսիկա Չեսթեյնի դերակատարմամբ հատվածները[58]:

Ֆիլմի պրեմիերան տեղի է ունեցել 2018 թվականի Տորոնտոյի 43-րդ միջազգային կինոփառատոնի ընթացքում: Այս անգամ Դոլանի հեղինակած ֆիլմը արժանացել է սոսկ բացասական արձագանքի կինոքննադատության կողմից[59]: «IndieWire» կայքը այն որակել է որպես Դոլանի կարիերայի «ամենավատ» ֆիլմ[60]: «The Guardian»-ը ֆիլմը գնահատել է 5-ից 1 աստղով, անվանելով այն «կասկածելի խառնաշփոթ»[61]: Համաձայն «Screen International» ամսագրի՝ «ֆիլմը կարող է այցելել Դոլանի համար շատ ծանոթ վայրեր, սակայն այս վիճակում այն ցանկալի է դիմավորել միայն տանը»[62]:

2019 թվականին «Télérama» ամսագրին տված հարցազրույցում Դոլանը նշել է ֆիլմի նկարահանման ընթացքում ծագած մի շարք բարդությունների մասին՝ ֆինանսավորման հետ կապված դժվարություններ, տարբեր մայրցամաքների վրա ընթացող նկարահանումներ, խմբագրման ընթացքում ընտրության դժվարություն՝ կապված նյութի չափից դուրս մեծ քանակության հետ: Համաձայն Դոլանի՝ «երեք ֆիլմի համար նյութ էր հավաքվել, ֆիլմի առաջին տարբերակը տևում էր 4 ժամից ավելի»: Մի շարք երկրների (Իտալիա, Ճապոնիա) ֆիլմի թողարկման իրավունք չի տրամադրվել: Ֆրանսիայում ֆիլմը թողարկվել է 2019 թվականի մարտի 13-ին:

«Մաթիաս և Մաքսիմ» խմբագրել

2018 թվականի հունվարին հայտարարվել էր, որ Դոլանը պատրաստվում է նկարահանել իր ութերորդ՝ «Մաթիաս և Մաքսիմ» անվանվամբ ֆիլմը[63], հանդես գալով որպես ռեժիսոր, սցենարիստ, պրոդյուսեր և գլխավոր դերերից մեկի դերակատար: «Մաթիաս և Մաքսիմ» ֆիլմը կրկին ֆրանսալեզու է, նկարահանումները սկսվել են 2019 թվականի օգոստոսի 15-ին Քվեբեկում[64][65]: Ֆիլմը պատմում է վաղեմի ընկերներ Մաթիասի (Գաբրիել դ'Ալմեյդա) և Մաքսիմի (Դոլան) մասին, որոնց հարաբերությունները բարդանում են մի կարճամետրաժ ֆիլմի համբույրի տեսարանում նկարահանվելուց հետո:

«Մաթիաս և Մաքսիմ» ֆիլմի պրեմիերան տեղի է ունեցել 2019 թվականի մայիսի 22-ին՝ Կաննի 72-րդ միջազգային կինոփառատոնի ընթացքում[66]: Կանադայում ֆիլմի թողարկումը նախատեսված է 2019 թվականի հոկտեմբերի 9-ին: Ըստ «The Guardian» օրաթերթի՝ «Դոլանի հասունացման շրջանի այս անդադար բանբասանքով լեցուն ֆիլմը բարեսիրտ բնույթ ունի»[67]:

Այլ աշխատանքներ խմբագրել

 
Դոլանը (աջից չորրորդը) Կաննի միջազգային 68-րդ կինոփառատոնի ժյուրիի կազմում (2015)

Դոլանը հայտնի է նաև որպես երաժշտական տեսահոլովակների ռեժիսոր: 2013 թվականի մարտին նա հեղինակել է ֆրանսիական «Indochine» ռոք խմբի «College Boy» երգի տեսահոլովակը, որում դեռահաս տղան նվաստացվում է համադասարանցիների կողմից[68]: Նույն թվականի մայիսի սկզբին Ֆրանսիայի տեսալսողական նյութերի բարձրագույն խորդուրդը որոշել է տարիքային սահմանափակում դնել տեսահոլովակի վրա: Դոլանը արդարացրել է իր աշխատանքը, նշելով, որ հոլովակում ցուցադրվող բռնությունն անհիմն չէ, իսկ խորհրդի որոշումը տեսահոլովակին էլ ավելի մեծ ճանաչում է բերում:

2015 թվականին Դոլանը հեղինակել է Ադելի «25» ալբոմի «Hello» սինգլի տեսահոլովակը[69], որն «IMAX» համակարգով նկարված կադրեր է պարունակում[70][71]: Տեսահոլովակը գերազանցել է «Vevo»-ի 24 ժամվա ընթացքում առավելագույն քանակությամբ դիտումների ռեկորդը՝ 27,7 միլիոն դիտում[72]: 2016 թվականին տեսահոլովակը արժանացել է «Ջունո» մրցանակի՝ «տարվա վիդեո» անվանակարգում[73]:

2015 թվականի մայիսին Դոլանը ընտրվել է Կաննի միջազգային 68-րդ կինոփառատոնի ժյուրիի անդամ[74][75]:

Բացառությամբ իր հեղինակած ֆիլմերում կերտած դերերի, Դոլան-դերասանի թերևս ամենանշանակալից աշխատանքը մասնակցությունն է կինոռեժիսոր Շարլ Բինամեյի 2014 թվականի «Փղի երգը» ֆիլմում: Այս ֆիլմում Դոլանը ստանձնել է գլխավոր դերեից մեկը, մարմնավորելով հոգեբուժարանի խնամառու Մայքլ Ալինին, ով հոգեբույժին ներգրավում է բարդ մտային խաղի մեջ[76][77]: 2018 թվականին Դոլանը երկրորդական դերերով հանդես է եկել «Ջնջված ինքնություն» և «Ծանր ժամանակներ Էլ Ռոյալում» ֆիլմերում[78]: Նա խաղալու է ամերիկյան «Այն 2» ֆիլմում, որի պրեմիերան նախատեսվում է 2019 թվականի սեպտեմբերի 6-ին[79]:

Դոլանը նաև մոդելային գործունեություն է ծավալում: 2015 թվականին նա հանդես է եկել որպես ֆրանսիական «Լուի Վիտոն» նորաձևության տան մոդել[80]:

Ազդեցություն խմբագրել

Քսավյե Դոլանը նշել է, որ որևէ կոնկրետ ռեժիսորի գործունեություն ազդեցություն չի ունեցել իր վրա: Սակայն 2009 թվականին Դոլանը հայտնել է, որ Միխայել Հանեկեն իր սիրելի ռեժիսորներից մեկն է՝ ընդգծելով Հանեկենի ճշգրիտ աշխատանքը կինոխցիկի հետ և ուժեղ սցենարները: Հանեկենի «Ուրախ խաղեր» (1997) և «Դաշնակահարուհի» (2001) աշխատանքները Դոլանի բնորոշմամբ իր սիրելի ֆիլմերն են[82]:

2014 թվականի Կաննի միջազգային կինոփառատոնի ընթացքում Դոլանն ասել է, որ Ջեյն Քեմփիոնի «Դաշնամուր» (1993) ֆիլմը իր համար ներշնչանքի հիմնական աղբյուր է հանդիսացել, իսկ «Տիտանիկ» (1997) ֆիլմը ազդել է իր կինոինդուստրիա մուտք գործելու որոշման վրա[83]: Համաձայն Դոլանի՝ «Իմ անձնական նահանգ Այդահո» (1991) ֆիլմը ազդեցություն է ունեցել իր դեբյուտային «Ես սպանեցի մորս» ֆիլմի վրա[84]: Դոլանը նաև նշել է, որ իր վրա մեծ տպավորություն է գործել երկնքից ընկնող գորտերի տեսարանը «Մագնոլիա» (1999) ֆիլմից:

2013 թվականին տված հարցազրույցում Դոլանն ասել է.

  Ես ուզում եմ ասել որ ռեժիսորները այդքան մեծ ազդեցություն չեն թողնում ինձ վրա: <…> Ես կարդացել եմ իմ ֆիլմերի մասին բոլոր հիմնական կարծիքները, որովհետև ես «խենթ» եմ և կենտրոնանում եմ բացասականի վրա, ես ուզում եմ իմանալ, թե ինչ են մարդիկ կարծում և ինչու են նրանք այդ կարծիքին: Իր կարծիքը, ենթադրություններն ու ասոցիացիաները պարտադրող հանդիսատեսը ինձ այնքան շատ է վախեցրել հղումներով և ազդեցություններով, որոնք երբեք իմը չեն եղել: <…> Բայց եկեք ազնիվ լինենք. գաղափարները պտտվում են և ամեն ինչ արդեն արված է, այժմ ողջ հարցը նոր մեկնաբանություն գտնելն է[85]:
- Քսավյե Դոլան
 

Անձնական կյանք խմբագրել

Քսավյե Դոլանը բացահայտ գեյ է[86]: Նա հրպարակայնորեն քամինգ-աութ է կատարել 16 տարեկան հասակում[87]: Իր դեբյուտային «Ես սպանեցի մորս» ֆիլմը Դոլանը կիսաինքնակենսագրական է բնորոշել[17][88]:

Իր անձնական կյանքին վերաբերող լրագրողների հարցերին Դոլանը միշտ հպանցիկ է պատասխանում, ինչի պատճառով հանրությունը ենթադրում է, որ նա միայնակ է[87]: 2014 թվականին տված հարցազրույցում Դոլանը հայտնել, որ սիրահարված է, հավելելով՝ «սակայն դա, ինչպես միշտ, բարդ պատմություն է»[89]:

Դոլանը բազմիցս ելույթ է ունեցել հոմոֆոբիայի հետ կապված խնդիրների հաղթահարման կարևորության վերաբերյալ։ Մասնավորապես 2014 թվականի հոկտեմբերին նա իր ափսոսանքն է հայտնել գեյերի իրավունքների հարցում Ֆրանսիայի դիրքորոշման կապակցությամբ, ընդգծելով Ֆրանսիայի հետամնացությունը Քվեբեկի նկատմամբ[90]: Հարցազրույցներում Դոլանն իր անբարեհաճությունն է արտահայտել առանձին ԼԳԲՏ կինոմրցանակների նկատմամբ, նշելով որ այդ թեմատիկայով ֆիլմերը ստեղծվում են լայն լսարանի համար և նրանց առանձնացումը տրամաբանական չէ[91]: Դոլանը դրանում «անիրական հակասություն» է տեսնում[92]:

  1. Frois, Emmanuèle (2010-09-28). «Xavier Dolan, enfant terrible et cinéaste prodige» (ֆրանսերեն). Le Figaro.
  2. Bradshaw, Peter (2014-04-03). «Why Tom at the Farm is the one film you should watch this week» (անգլերեն). The Guardian.
  3. Blondeau, Romain (2014-04-15). «"Tom à la ferme" : Xavier Dolan sous influence hitchcockienne» (ֆրանսերեն). Les Inrocks.
  4. Micallef, Claire (2014-04-14). «"Tom à la ferme" : tout le génie de Xavier Dolan dans un thriller parfaitement maîtrisé» (ֆրանսերեն). Le Nouvel Obs.
  5. Perreaux, Les; Renzetti, Elizabeth (2009-05-25). «Québécois filmmaker electrifies Cannes». The Globe and Mail. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-04-16-ին.
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 André Ducharme. (2010-07-10). «L'étrange histoire de Xavier Dolan» (ֆրանսերեն). L’actualité. Վերցված է 2013-07-30-ին. {{cite web}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (օգնություն)
  7. 7,0 7,1 7,2 Steve Gravestock. «Xavier Dolan». Canadian Film Encyclopedia (անգլերեն). Toronto International Film Festival. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-08-24-ին. Վերցված է 2013-07-30-ին.
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 Jason Anderson. (2010). «Spotlight. Les amours imaginaires (Xavier Dolan, Canada)» (անգլերեն). Cinema Scope, Issue 43. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-08-24-ին. Վերցված է 2013-07-30-ին. {{cite web}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (օգնություն)
  9. David Parkinson. (2012-07-12). «Parky at the Pictures (DVD 12/7/2012)» (անգլերեն). The Oxford Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-05-ին. Վերցված է 2013-07-30-ին. {{cite web}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (օգնություն)
  10. Eftihia Chatzistefanidi. (2009-05-22). «Portrait: Xavier Dolan» (PDF) (անգլերեն). NisiMazine Cannes, № 8. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014-01-04-ին. Վերցված է 2013-07-30-ին. {{cite web}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (օգնություն)
  11. 11,0 11,1 «Festival de Cannes: Acceuil remarquable pour Dolan». Radio-Canada (ֆրանսերեն). 2009-05-20. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-03-29-ին. Վերցված է 2009-05-26-ին.
  12. «Festival de Cannes». Festival de Cannes. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-05-21-ին. Վերցված է 2016-12-17-ին.
  13. 13,0 13,1 13,2 Provencher, Normand (2009-05-15). «Xavier Dolan». Le Soleil (ֆրանսերեն). Վերցված է 2009-05-27-ին.
  14. «Québécois filmmaker electrifies Cannes». The Globe and Mail. 2009-05-25. Արխիվացված է օրիգինալից 2009-05-28-ին.
  15. «'I Killed My Mother' Tops Jutra Awards». Alt Film Guide (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2019-04-16-ին. Վերցված է 2017-09-08-ին.
  16. 16,0 16,1 16,2 «Xavier Dolan». The Canadian Encyclopedia. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-06-08-ին. Վերցված է 2015-11-30-ին.
  17. 17,0 17,1 Lacey, Liam (2010-02-04). «Xavier Dolan's long road to instant success». The Globe and Mail. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-04-16-ին. Վերցված է 2015-11-30-ին.
  18. 18,0 18,1 Hopewell, John (2010-02-10). «Rezo wraps up Dolan's 'Love'». Variety. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-04-26-ին.
  19. Cohn, Eric (2011-02-11). «The 100 Films Affected By the Regent Lawsuit — And What the Filmmakers Can Do About It». IndieWire. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-04-16-ին. Վերցված է 2017-05-18-ին.
  20. MARSH, CALUM (2015-07-30). «The one border Xavier Dolan can't cross» (անգլերեն). Վերցված է 2017-07-22-ին.
  21. «Xavier Dolan: Flattered, but fretting about Cannes return». Montreal Gazette. 2009-05-24. Արխիվացված է օրիգինալից 2010-10-07-ին.
  22. Lalanne, Jean-Marc (2012-07-18). «Xavier Dolan: "Tous mes films parlent d'un amour impossible"» (ֆրանսերեն). Les Inrockuptibles.
  23. «2012 Official Selection». Cannes. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-08-09-ին. Վերցված է 2012-04-21-ին.
  24. «Dolan in two minds over Cannes». Times Colonist. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-04-23-ին. Վերցված է 2012-04-21-ին.
  25. Dalton, Stephen (2012-05-19). «Laurence Anyways: Cannes Review». Hollywood Reporter. Վերցված է 2017-05-18-ին.
  26. Strong, Jonathan (2012-12-02). «IoS film review: Laurence Anyways». The Independent. Վերցված է 2017-05-18-ին.
  27. «The Out Take: Why 'Laurence Anyways' Is Definitely Going to Make $100 Million This Weekend». MTV News (անգլերեն). Վերցված է 2017-07-22-ին.
  28. Communications, Government of Canada; Canadian Heritage. «Seen on Screens». canada.pch.gc.ca (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2017-07-21-ին. Վերցված է 2017-07-22-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  29. Schmidlin, Charlie (2012-05-07). «Xavier Dolan fourth film, is an Adaptation of Michel Marc Bouchard's Play 'Tom à la Ferme'». IndieWire. Արխիվացված է օրիգինալից 2018-06-13-ին. Վերցված է 2016-05-17-ին.
  30. Smith, Nigel M. (2015-08-11). «Xavier Dolan: 'Film-making is not liberating'». The Guardian. Վերցված է 2015-11-30-ին.
  31. «Венеция-2013: Страх и ненависть на ферме» (ռուսերեն). КиноПоиск. 2013-09-02.
  32. D'Alto, Vicenzo (2014-09-18). «Mommy is a more mature and fully rounded expression of everything Xavier Dolan has gleaned in the past half-decade». Vancouver Sun. Վերցված է 2015-11-30-ին.
  33. Kohn, Eric (2014-05-22). «Cannes Review: Is Xavier Dolan's 'Mommy' His Best Film?». Indiewire. Վերցված է 2016-06-01-ին.
  34. Xan Brooks (2014-05-25). «Cannes festival ready for shut-eye after Winter Sleep wins Palme d'Or». The Guardian. Վերցված է 2014-06-01-ին.
  35. Kelly, Brendan (2014-11-18). «Mommy continues its box office dominance». Montreal Gazette. Վերցված է 2015-11-30-ին.
  36. «Xavier Dolan's Mommy wins best foreign film at France's César Awards». CBC News. 2015-02-20. Վերցված է 2015-11-30-ին.
  37. Vlessing, Etan. «Oscars: Canada Picks 'Mommy' For Foreign-Language Category». The Hollywood Reporter (անգլերեն). Վերցված է 2014-09-19-ին.
  38. «Xavier Dolan's Next Film Teams Him With Marion Cotillard For 'Juste la fin du Monde'». IndieWire. Արխիվացված է օրիգինալից 2015-05-01-ին. Վերցված է 2015-05-02-ին.
  39. «2016 Cannes Film Festival Announces Lineup, Including New Films From Steven Spielberg, Jodie Foster and Many More». Indiewire. Վերցված է 2016-04-14-ին.
  40. «Dolan defies critics, wins Cannes Grand Prix». CBC News. 2016-05-22. Վերցված է 2016-05-23-ին.
  41. Miller, Julie. «Cannes Film Festival's Crown Prince Xavier Dolan on Directing Oscar Winners at Age 26». Vanity Fair. Վերցված է 2016-06-01-ին.
  42. Jagernauth, Kevin. «Xavier Dolan's 'It's Only The End Of The World' Will Open In Quebec On September 21st». The Playlist. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-04-08-ին. Վերցված է 2016-04-14-ին.
  43. «Juste La Fin Du Monde». JP's Box Office. Վերցված է 2017-02-26-ին.
  44. «Xavier Dolan's latest is Canada's foreign-language pick for the Oscars». Վերցված է 2016-09-24-ին.
  45. «Oscars: Nine Films Advance in Foreign-Language Race». Variety. 2016-12-15. Վերցված է 2016-12-15-ին.
  46. «Oscar nominations 2017: Denis Villeneuve in the running for Arrival, Dolan out of race». Montreal Gazette (ամերիկյան անգլերեն). 2017-01-24. Վերցված է 2017-01-25-ին.
  47. «Xavier Dolan honoured at France's version of the Oscars for It's Only the End of the World». CBC News (անգլերեն). Վերցված է 2017-02-26-ին.
  48. Ahearn, Victoria. «Xavier Dolan, 'Orphan Black' big winners at Canadian Screen Awards». CTVNews (կանադական անգլերեն). Վերցված է 2017-03-19-ին.
  49. Bradshaw, Peter (2016-05-19). «It's Only the End of the World review: Xavier Dolan's nightmarish homecoming is a dream». The Guardian. Վերցված է 2016-09-20-ին.
  50. «'I was screaming inside': Xavier Dolan reacts to his latest film's damning reviews at Cannes». Վերցված է 2016-09-20-ին.
  51. «Brendan Kelly: English-speaking critics don't get Xavier Dolan» (անգլերեն). 2016-05-24. Վերցված է 2016-09-20-ին.
  52. Lawson, Richard. «Xavier Dolan's It's Only the End of the World Is the Most Disappointing Film at Cannes». Վերցված է 2016-09-20-ին.
  53. «'It's Only the End of the World': Cannes Review». Վերցված է 2016-09-20-ին.
  54. Smith, Nigel M.; Barnes, Henry; Swaby, Jonross (2016-05-25). «Director Xavier Dolan: 'Cannes is sinking into a culture of hatred' – video interview». The Guardian. Վերցված է 2016-09-20-ին.
  55. «Montreal filmmaker Xavier Dolan faces Cannes criticism calmly | Toronto Star». thestar.com. Վերցված է 2016-09-20-ին.
  56. «Xavier Dolan Writing His First American Film 'The Death & Life of John F. Donovan' & More From MoMa». Blackbook. Վերցված է 2014-12-27-ին.
  57. «Susan Sarandon and Kathy Bates Board 'Mommy' Director's First English-Language Project». Hollywood Reporter. Վերցված է 2014-12-27-ին.
  58. Dolan, Xavier (4 February 2018). «Please bare with me and read...». Instagram. Վերցված է 2018-02-04-ին.
  59. «The Death and Life of John F. Donovan». rottentomatoes.com. Վերցված է 2018-09-13-ին.
  60. Kohn, Eric (2018-09-11). «'The Death and Life of John F. Donovan' Review: Xavier Dolan's Worst Movie Stars Kit Harington as a Depressed TV Star». IndieWire (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2018-09-17-ին.
  61. Lee, Benjamin (2018-09-11). «The Death and Life of John F. Donovan review – Xavier Dolan's wild misfire». The Guardian (անգլերեն). Վերցված է 2018-09-17-ին.
  62. «'The Death And Life Of John F. Donovan' - Toronto Review». Screen (անգլերեն). Վերցված է 2018-09-17-ին.
  63. van Hoeij, Boyd (2018-01-30). «Xavier Dolan Reveals His Eighth Feature, 'Matt & Max'» (անգլերեն). The Hollywood Reporter .
  64. «XAVIER DOLAN EN TOURNAGE DÈS LA MI-AOÛT!». evendette.ca (ֆրանսերեն). 2018-07-20. Վերցված է 2018-08-15-ին.
  65. «Xavier Dolan en tournage à partir du 15 août». lapresse.ca (ֆրանսերեն). 2018-07-20. Վերցված է 2018-08-15-ին.
  66. Tartaglione, Nancy; Wiseman, Andreas (2019-04-18). «Cannes Film Festival 2019 Lineup: Malick, Almodovar, Dardennes; Four Women Directors In Competition – Full List». Deadline Hollywood (անգլերեն). Վերցված է 2019-04-18-ին.
  67. Bradshaw, Peter (2019-05-23). «Matthias & Maxime review – Xavier Dolan's heartfelt tale of male longing» (անգլերեն). The Guardian.
  68.   Indochine - College Boy
  69.   Adele - Hello
  70. «Watch: Xavier Dolan Directed Video For Adele's "Hello"». The Playlist. Արխիվացված է օրիգինալից 2015-12-08-ին. Վերցված է 2015-10-23-ին.
  71. «Meet Xavier Dolan, the Indie Director Behind Adele's "Hello" Music Video». Vogue. Վերցված է 2015-11-30-ին.
  72. «Adele's 'Hello' breaks Taylor Swift's record for single-day views». Entertainment Weekly. Վերցված է 2015-11-30-ին.
  73. «Xavier Dolan – Hello – Adele». Canadian Academy of Recording Arts and Sciences. Վերցված է 2016-04-06-ին.
  74. «The Jury of the 68th Cannes Film Festival». Cannes Film Festival. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-25-ին. Վերցված է 2015-04-21-ին.
  75. «Jake Gyllenhaal, Sienna Miller and Guillermo del Toro Join Cannes Film Festival Jury». The Wrap. Վերցված է 2015-04-21-ին.
  76. Harvey, Dennis (2014-09-15). «Toronto Film Review: 'Elephant Song'». [[Variety (պարբերական)|]].
  77. DeFore, John (2014-06-09). «'Elephant Song': Toronto Review». The Hollywood Reporter.
  78. «First 'Boy Erased' Trailer Reveals Joel Edgerton's Gay Conversion Therapy Drama». Collider (անգլերեն). 2018-07-17. Վերցված է 2018-09-18-ին.
  79. Sharf, Zack (2018-06-21). «'It: Chapter Two': Xavier Dolan Joins the Cast Opposite Jessica Chastain and James McAvoy». IndieWire (անգլերեն). Վերցված է 2018-09-18-ին.
  80. «"OMBRÉ" CAMPAIGN - XAVIER DOLAN'S INTERVIEW». Louis Vuitton. 2015-09.
  81. «Xavier Dolan's Top 10». www.criterion.com (անգլերեն). Criterion Collection. 2010-08-04.
  82. Provencher, Normand (2009-05-15). «Xavier Dolan: "J'ai toujours vu Cannes dans ma soupe"». La Presse (ֆրանսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013-10-02-ին. Վերցված է 2015-04-01-ին.
  83. Blasberg, Derek (2015-11-20). «How Titanic Changed Director Xavier Dolan's Life». Vanity Fair. Վերցված է 2015-11-30-ին.
  84. Guillen, Michael (2010-02-07). «PSIFF10: I Killed My Mother: Q&A With Xavier Dolan, Anne Dorval, François Arnaud, & Patricia Tulasne». Screen Anarchy. Վերցված է 2017-04-21-ին.
  85. Myers, Emma (2013-06-24). «Interview: Xavier Dolan». Film Comment. Վերցված է 2017-04-21-ին.
  86. Kirchner, Lisa (2011-02-23). «Xavier Dolan: The New Woody Allen, Only Younger, Cuter and Gay». Huffington Post. Վերցված է 2016-05-17-ին.
  87. 87,0 87,1 «Is Gay Director Xavier Dolan Hiding His Boyfriend? Had A Couple-Like Relationship With Anyone?». liverampup.com (անգլերեն). 2017-04-26.
  88. Provencher, Normand (2009-05-15). «Xavier Dolan: "J'ai toujours vu Cannes dans ma soupe"». La Presse (ֆրանսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013-10-02-ին. Վերցված է 2015-04-01-ին.
  89. Chaumière, Marie (2015-05-13). «Xavier Dolan : est-il en couple ou célibataire ?» (ֆրանսերեն). Terrafemina.
  90. Beyer, Julia (2014-10-07). «Xavier Dolan s'emporte contre la Manif pour tous» (ֆրանսերեն). Le Figaro Culture.
  91. Verduzier, Pauline (2014-09-22). «Xavier Dolan rejette en bloc les prix pour le cinéma gay» (ֆրանսերեն). Le Figaro Culture.
  92. Ramoné, Christopher (2014-10-01). «Xavier Dolan et la Queer Palm : Je ne suis pas homophobe, c'est débile !». www.purepeople.com (ֆրանսերեն).