Հայկական էթնիկ անկլավների ցանկ

Վիքիմեդիայի նախագծի ցանկ

Հայկական էթնիկ անկլավների ցանկ, ներառում է քաղաքներ, շրջաններ և թաղամասեր, որտեղ գերազանցապես բնակվում է հայ բնակչություն, կամ կապված է հայկական մշակույթի հետ ինչպես ներկայում, այնպես էլ պատմականորեն[Ն 1]։ Բնակչության վերաբերյալ ներկայացված թվերի մեծ մասը հիմնված է տարբեր կազմակերպությունների և լրատվամիջոցների գնահատականների վրա, քանի որ շատ երկրներ պարզապես չեն հավաքում էթնիկ պատկանելության մասին տվյալներ։

Ներկայիս անկլավներԽմբագրել

 
Սուրբ Ղազար կղզին, տեղակայված Վենետիկի ծովածոցում, հայ կաթոլիկ վանականների տուն է։

  ԵվրոպաԽմբագրել

Անուն Ձև Վայր Ընդհանուր Հայեր % Աղբյուրներ
Ալֆորվիլլ[3] համայնք   Փարիզ, Ֆրանսիա 36,000 6,000 17% [4]
Իսի լե Մուլինո[5] համայնք   Փարիզ, Ֆրանսիա 63,000 5,000 8% [6]
Սուրբ Ղազար կղզի[7] կղզի   Վենետիկ, Իտալիա 17 ~100% [8]

Մերձավոր ԱրևելքԽմբագրել

  ՍիրիաԽմբագրել

Սիրիայում կան մի շարք հայաբնակ գյուղեր, որոնցից են Արամոն[9][10], Ալ-Ղանիմեհը[10][11], Քեսաբը[Ն 2] (2,000–2,200)[13][14], որոնք գտնվում են Լաթակիայում, և Յակուբիեն՝ Իդլիբում[9]։ Հալեպում կան նաև երկու հայաբնակ թաղամասեր, որոնք են Նոր գյուղը և Ալ Ջդայդեն[15][16]։

Այլ երկրներԽմբագրել

Անուն Ձև Վայր Ընդհանուր Հայեր % Աղբյուրներ
Անջար[17] քաղաք   Զահլե, Լիբանան 2,400–4,000 ~100% [18][19]
Երուսաղեմի հայկական թաղամաս թաղամաս Հին քաղաք, Երուսաղեմ[Ն 3] 2,424 500–1,000 21–41% [20][21][22]
Բուրջ Համուդ[23][24] քաղաք   Բեյրութ, Լիբանան 150,000 110,000 73% [25][26]
Գնալը կղզի[27][28] կղզի   Ստամբուլ, Թուրքիա 35,000 (սեզոնային) 65%–95% [29][30]
Նոր Ջուղա[31] թաղամաս   Սպահան, Իրան 10,000–12,000   Նամիբիա [32]
Վաքըֆ գյուղ   Հաթայ, Թուրքիա 135 ~100% [33]

Հետխորհրդային երկրներԽմբագրել

  Աբխազիա (դե ֆակտո)[Ն 4]Խմբագրել

2004 թվականի դրությամբ Աբխազիայում հաշվվում էր մոտ 50-60 հայկական գյուղ[34]։ 2011 թվականի աբխազական մարդահամարի տվյալներով՝ հայերը կազմում էին Սուխումիի շրջանի բնակչության մեծամասնությունը (6467 հայ, 11 531 ընդհանուր թվի 56,1 տոկոսը), ինչպես նաև մեծ թիվ էին կազմում Գուլրիփշի (8430 հայ կամ 18 032-ի 46,8 տոկոսը) և Գագրայի շրջաններում (15 422 հայ, կամ 40 217-ի 38,3 տոկոսը)[35]։

  ՎրաստանԽմբագրել

 
Ջավախքը Վրաստանի քարտեզի վրա՝ նշված կարմիր գույնով՝ Սամցխե-Ջավախեթիի մարզի ուրվագծված սահմանների ներսում
Անուն Ձև Վայր Ընդհանուր Հայեր % Աղբյուրներ
Հավլաբար[36][37] թաղամաս   Թբիլիսի
Ջավախք մարզ Սամցխե-Ջավախեթի 95,280 90,373 94.8% [38]

  ՌուսաստանԽմբագրել

Անուն Ձև Վայր Ընդհանուր Հայեր % Աղբյուրներ
Ադլերի քաղաքային շրջան շրջան   Սոչի, Կրասնոդարի երկրամաս 138,572 44,000–80,000 32%–58% [39][40][41]
Հայկավան[42] գյուղ   Ղրիմ[Ն 5] 160 ~100% [43]
Եդեսիա[44] գյուղ   Ստավրոպոլի երկրամաս 5,657 5,377 92.7% [45]
Հայկաձոր գյուղ   Անապայի շրջան, Կրասնոդարի երկրամաս
Ղարաբաղլի գյուղ   Տառումովսկի շրջան, Դաղստան 723 ~400 56% [46][47]
Մյասնիկովի շրջան շրջան   Ռոստովի մարզ 39,631 22,108 56% [48]
Տուապսեի շրջան շրջան   Կրասնոդարի երկրամաս 62,400 13,700 22% [49]

  ԱՄՆԽմբագրել

Անուն Ձև Վայր Ընդհանուր Հայեր % Աղբյուրներ
Գլենդել[50] քաղաք   Լոս Անջելես, Կալիֆոռնիա 190,000 54,000–100,000 28%–53% [51]
Լիթլ Արմենիա[52] թաղամաս   Լոս Անջելես, Կալիֆոռնիա 21,600 Չկա տվյալ [53]
Վոթերթաուն[54][55] քաղաք   Բոստոն, Մասաչուսեթս 33,000 2,700–8,000 8%–25% [56][57]

Վերացած անկլավներԽմբագրել

Անուն (ներկա և նախկին) Ձև Ժամանակակից վայր Ժամանակաշրջան Հայ բնակչություն և % (թվական) Աղբյուրներ
Արմանիտոլա թաղամաս   Դաքքա, Բանգլադեշ 18-րդ դար [58]
Արմենիքենդ կամ Հայկաշեն թաղամաս   Բաքու, Ադրբեջան 19-20-րդ դարեր Չկա տվյալ
Նարիմանովի շրջան քաղաքային շրջան   Բաքու, Ադրբեջան 20-րդ դարի կեսեր 27.6–47.6% (1939–79) [59][60][61][62]
Գեռլա (Արմենոպոլիս կամ Հայաքաղաք) քաղաք   Կլուժ ժուդեց, Ռումինիա 17-րդ դար [63]
Կիզլյար քաղաք   Դաղստան, Ռուսաստան 19-րդ դարի վերջ 3,523 (48%) (1897) [64]
Գում Գափու[65][66] թաղամաս   Ֆաթիհ, Ստամբուլ, Թուրքիա Չկա տվյալ
Թեոդոսիա (Կաֆֆա) քաղաք   Ղրիմ (դե ֆակտո) 15րդ դար +65% (1470s) [67]
Նոր Նախիջևան քաղաք   մոտ Դոնի Ռոստովին, Ռուսաստան 1778–1928 թվականներ 30–58.7% (1897) [68][69]
Հին հայկական քաղաք թաղամաս   Ֆրեզնո, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ մոտ 1900—1950-ական թվականներ [70]
Ետտեմ կամ Եդեմ բնակավայր   Թուլարե շրջան, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ մոտ 1900—1920-ական թվականներ 500 (100%) (1920) [71][72]

Տես նաևԽմբագրել

ՆշումներԽմբագրել

  1. Հոդվածում ներառված չէ Լեռնային Ղարաբաղը, որը մի շարք հետազոտությունների մեջ համարվում է հայկական էթնիկ անկլավ, քանի որ ԼՂԻՄ-ը ցամաքային կապ չի ունեցել Հայաստանի հետ, սակայն Արցախյան ազատամարտից հետո այն ցամաքով միացվել է Հայաստանին[1][2]։
  2. Քեսաբի հայ բնակչությունը տեղահանվել է 2014 թվականի մարտին՝ Սիրիայի քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ[12]։
  3. Երուսաղեմի կարգավիճակը վիճարկվում է Իսրայելի և Պաղեստինի միջև, սակայն հին քաղաքը փաստացիորեն կառավարվում է Իսրայելի կողմից։
  4. Աբխազիան երկրների մեծամասնության կողմից դե յուրե ճանաչված է Վրաստանի մաս, սակայն դե ֆակտո այն անկախ է։
  5. Ղրիմի թերակղզին վիճարկվում է Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև և դե-ֆակտո Ռուսաստանի մասն է, բայց մեծ մասամբ մնում է Ուկրաինայի միջազգայնորեն ճանաչված մաս։

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. Noel Sid, ed. (2005)։ From Power Sharing to Democracy: Post-conflict Institutions in Ethnically Divided Societies։ Montréal: McGill-Queen's University Press։ էջ 279։ ISBN 9780773529489։ «...an Armenian ethnic enclave (Nagorno-Karabakh)...» 
  2. Barry Ellen (24 June 2011)։ «Azerbaijan and Armenia Fail to End Enclave Dispute»։ New York Times։ «...Nagorno-Karabakh, an Armenian enclave...» 
  3. This New York Times article calls Alfortville "an Armenian neighborhood": «15 are hurt in Paris by 3 explosions in an Armenian neighborhood»։ New York Times։ 4 May 1984 
  4. «The Armenians of France»։ Armenian General Benevolent Union։ 1 March 1995։ Արխիվացված է օրիգինալից 15 April 2014-ին։ «One-sixth of Alfortville's 36,000 population is Armenian...» 
  5. Dubouis Kevin (18 April 2013)։ «Dubouis: Revoking Denial of Pride»։ The Armenian Weekly։ «...the Armenian district of Issy-les-Moulineaux...» 
  6. Yessayan Catherine (20 June 2012)։ «Armenians of Issy-les-Moulineaux»։ Asbarez։ «Of the City's 63,000 population, about 5,000 are Armenians.» 
  7. Saryan Levon A. (11 July 2011)։ «A Visit to San Lazzaro: An Armenian Island in the Heart of Europe»։ The Armenian Weekly 
  8. Cole Teresa Levonian (31 July 2015)։ «San Lazzaro degli Armeni: A slice of Armenia in Venice»։ The Independent։ Արխիվացված է օրիգինալից 3 November 2017-ին 
  9. 9,0 9,1 Zaman Amberin (8 April 2014)։ «Turkey losing propaganda war over Syrian Armenians»։ Al-Monitor։ «...Kassab along with a few other Armenian villages — Aramo, Ghnemieh and Yacoubieh...» 
  10. 10,0 10,1 Cholakian Hagop (18 June 2012)։ «Latin Rite Roman Catholics of Armenian Descent in Syria»։ Noravank Foundation։ «...the Armenian populated villages Aramo, Ghnemiye and Arpali...» 
  11. «Armenian Populated Village in Latakia Liberated»։ Asbarez։ 22 January 2016 
  12. Manjikian Lalai (25 March 2014)։ «Kessab: Deep Roots Under Attack»։ The Armenian Weekly։ «The predominantly Armenian enclave of Kessab is now emptied of its Armenian population that has been there for hundreds of years, after rebel forces descended on the region from Turkey.» 
  13. Sherlock Ruth (14 April 2014)։ «Turkey 'aided Islamist fighters' in attack on Syrian town»։ The Daily Telegraph։ «Almost all of the villages approximately 2,000 inhabitants had fled.» 
  14. Gilbert Ben (7 May 2014)։ «Taking Refuge: Armenian Family Exiled For Third Time In Century»։ Al Jazeera։ «...mostly Armenian Christian village of Kassab (population 2,200)...» 
  15. «Aleppo Under Fire: The Ruins of Armenian Neighborhoods»։ The Armenian Weekly։ 5 June 2014։ «...the predominantly Armenian neighborhoods of Nor Kyough (Meedan)...» 
  16. Arnold David (24 September 2012)։ «In Battle for Aleppo, Armenians Seek Neutral Ground»։ Middle East Voices։ Voice of America։ «...the Armenian neighborhood of al-Midan...» 
  17. Kahana Ephraim, Suwaed, Muhammad (2009)։ Historical Dictionary of Middle Eastern Intelligence։ Lanham, Maryland: Scarecrow Press։ էջ 179։ ISBN 9780810863026։ «...Anjar, an Armenian village in the Bekaa Valley.» 
  18. Filian Levon (Fall 2013)։ «AMAA News»։ Paramus, New Jersey: Publication of the Armenian Missionary Association of America։ էջ 8։ ISSN 1097-0924։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-07-14-ին։ «The Armenian population had dwindled to about 4,000.» 
  19. «Geography & Demographics of Anjar»։ Anjar Online։ Արխիվացված է օրիգինալից 17 May 2014-ին։ «Nowadays, approximately 2400 people, 99.99% of them Armenians, live in Anjar.» 
  20. Beltran Gray (9 May 2011)։ «Torn between two worlds and an uncertain future»։ Columbia University։ Արխիվացված է օրիգինալից 30 May 2014-ին։ «Today, about 500 Armenians live in the Armenian Quarter.» 
  21. «The Armenian Quarter»։ Jewish Virtual Library։ Արխիվացված է օրիգինալից 13 April 2014-ին։ «Currently, about one thousand Armenians live in the Armenian Quarter.» 
  22. Old City Population Distribution and Density։ Jerusalem Old City: Urban Fabric and Geopolitical Implications (Jerusalem: International Peace and Cooperation Center)։ 2009։ էջ 22։ ISBN 978-965-7283-16-5։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-09-28-ին 
  23. Healy, Chris, Muecke, Stephen (2008)։ Cultural Studies Review։ Melbourne University Publishing։ էջ 102։ ISBN 9780522855081։ «...in the Armenian neighborhood of Bourj Hammoud...» 
  24. Worth Robert F. (May 25, 2009)։ «In Lebanon's Patchwork, a Focus on Armenians' Political Might»։ The New York Times։ «The Beirut neighborhood of Bourj Hamoud is a kind of miniature Armenia, with shop signs written in Armenian script and a dense, familial culture of working-class shops, homes and restaurants.» 
  25. Anthropological Quarterly (Catholic University of America Press)։ 46-47: 73։ 1973։ «Of the estimated 180,000 Armenians in Lebanon, 110,000 are concentrated in the Bourj-Hammoud and Dora quarters of Greater Beirut.» 
  26. «Local authorities taking account of the major urban risks "From a case study to a global approach" The example of the City of Bourj Hammoud, Lebanon»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-05-02-ին։ Վերցված է 2014-06-08։ «The city ... has a population of almost 150,000 hab.» 
  27. Schleifer Yigal (July 19, 2007)։ «Turkey: Religious Minorities Watch Closely as Election Day Approaches»։ EurasiaNet։ Արխիվացված է օրիգինալից 20 May 2020-ին։ «Kinali, one of the smaller islands, is a favorite among Istanbul's Armenians.» 
  28. Schleifer Yigal (July 28, 2005)։ «Istanbul's isle of diversity»։ The Christian Science Monitor։ Արխիվացված է օրիգինալից 21 September 2019-ին։ «Tiny Kinali, however, remains home to a bustling summertime Armenian community.» 
  29. Goltz Thomas (1989)։ Istanbul։ Insight Guide։ էջ 175։ «Its population has been at least two-thirds Armenian ever since two Armenian worthies bought the island...» 
  30. Zenian David (November 1, 1993)։ «The Armenian Community: What Makes It Tick»։ AGBU Magazine։ Արխիվացված է օրիգինալից 29 February 2020-ին։ «...on Kinali Island, a resort where almost 95 percent of the seasonal population of 35,000 are Armenians...» 
  31. Canby Sheila R. (2009)։ Shah ʻAbbas: the remaking of Iran։ London: British Museum Press։ էջ 64։ ISBN 9780714124520։ «Called New Julfa, this area remains the Armenian quarter of Isfahan to this day.» 
  32. Petrosyan David (1998)։ Армянская община в Иране (ռուսերեն)։ Institute for Central Asian and Caucasian Studies։ Արխիվացված է օրիգինալից 2019-05-02-ին։ Վերցված է 2020-10-15։ «...еще 10-12 тысяч - в Исфагане (армяне называют его Новой Джугой)...» 
  33. Kanbolat Hasan (2 October 2012)։ «Syrian Conflict Taking Toll on Turkey's Last Armenian Village»։ Al-Monitor։ «Vakifli, a village in Hatay province, is Turkey's sole remaining Armenian village. Home to just 135 people...» 
  34. Tchilingirian Hratch։ «The Armenian community in Abkhazia Today»։ Armenian Reporter International։ Արխիվացված է օրիգինալից 30 May 2014-ին։ «There are now around 50-60 Armenian villages in Abkhazia...» 
  35. «Итоги переписи населения Республики Абхазия 2011 года [Results of census of Republic of Abkhazia in 2011]» (ռուսերեն)։ Sukhumi: Abkhazian Office of State Statistics 
  36. Zenian David (1 September 1992)։ «Havlabar: A Little Armenia on the hill»։ AGBU News Magazine։ Արխիվացված է օրիգինալից 14 July 2014-ին։ Վերցված է 15 October 2020 
  37. Hakobyan Julia (28 September 2007)։ «Havlabar: Armenian community in Tbilisi pays the price of urbanization»։ ArmeniaNow։ Արխիվացված է օրիգինալից 9 January 2014-ին։ Վերցված է 15 October 2020 
  38. «Ethnic Groups by Major Administrative-territorial Units»։ National Statistics Office of Georgia։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-04-07-ին։ Վերցված է 2020-10-15 
  39. Schreck Carl (5 May 2006)։ «Sochi's Armenian Diaspora Weeps»։ The Moscow Times։ Արխիվացված է օրիգինալից 30 May 2014-ին։ «...Sochi's Adler district, home to about 80,000 ethnic Armenians...» 
  40. Rakachev Vadim։ «Этнодемографические изменения а Краснодарском Крае, 1989-1999 годы [Ethnodemographic changes in Krasnodar Krai in 1989-1999]» (ռուսերեն)։ Արխիվացված է օրիգինալից 25 May 2014-ին։ «Обращает на себя внимание резкий рост армянского населения в Сочи и, в частности, в Адлерском районе, где оно увеличилось на 17,5% и составило 31,8% к общему количеству жителей района.» 
  41. «Оценка численности населения на 1 января 2014 года по муниципальным образованиям Краснодарского края [Estimated population on January 1, 2014 by the municipalities of Krasnodar Region]» (ռուսերեն)։ Russian Federal State Statistics Service։ 15 April 2014։ Արխիվացված է օրիգինալից 14 June 2014-ին 
  42. Маленькая Армения в Крыму։ podrobnosti.ua (ռուսերեն)։ 27 June 2008 
  43. Трудовской сельский совет (ռուսերեն)։ Website of the Simferopol district of the State Administration of the Autonomous Republic of Crimea։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-06-12-ին 
  44. Армяне Ставропольского края отметили 210-летие села Эдиссия (ռուսերեն)։ Caucasian Knot։ 2 September 2007։ «...армянского поселения Эдиссия - одного из старейших армянских поселений на Юге России.» 
  45. «Том 3 книга 1 "Национальный состав и владение языками, гражданство"; таблица 4 "Национальный состав населения Ставропольского края по городским округам, муниципальным районам, городским населенным пунктам, сельским населенным пунктам с численностью населения 3000 человек и более"»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2017-08-05-ին։ Վերցված է 2014-06-08 
  46. «Численность населения на 1 января 2014 года по сельским поселениям Республики Дагестан»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-04-07-ին։ Վերցված է 2014-06-08 
  47. Данные Всероссийской переписи населения 2002 года: таблица 02c. М.: Федеральная служба государственной статистики, 2004.
  48. «Archived copy» Итоги всероссийской переписи населения 2010 года по Ростовской области: Национальный состав и владение языками, гражданство (ռուսերեն)։ Russian Federal State Statistics Service։ էջեր 260–1։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-07-14-ին։ Վերցված է 2014-06-08 
  49. http://www.noravank.am/rus/issues/detail.php?ELEMENT_ID=3048#5_b
  50. Bittman Mark (4 July 2013)։ «This Armenian Life»։ New York Times։ «Among those cities is Glendale ... a center of the Armenian diaspora and home to one of the world's largest Armenian populations outside Armenia.» 
  51. Casey Nicholas (25 April 2009)։ «In Armenian Enclave, Turkish Deal Arouses Suspicion»։ The Wall Street Journal։ «This Los Angeles suburb is home to one of America's most robust Armenian diaspora communities, with 80,000 to 100,000 ethnic Armenians making up about a third of the population.» 
  52. «Part of East Hollywood Is Designated 'Little Armenia'»։ Los Angeles Times։ 7 October 2000 
  53. «Little Armenia neighborhood in Los Angeles, California (CA), 90027, 90029 detailed profile»։ City-Data։ «Population: 21,600» 
  54. Howe Jeff (20 April 2013)։ «Captured in Watertown»։ The New Yorker։ «...Watertown is one of the largest Armenian enclaves in the U.S...» 
  55. Kevonian Tamar։ «Finding the Passion»։ Asbarez։ «... Boston ... Watertown, the Armenian enclave of the city...» 
  56. Watertown in Armeniapedia.org
  57. Armenians in Watertown, MA Archived 2012-12-23 at the Wayback Machine. in Hayk the Ubiquitous Armenian
  58. Lawson Alastair (10 January 2003)։ «The mission of Dhaka's last Armenian»։ BBC News 
  59. Город Баку: 1939 (ռուսերեն)։ 1939 
  60. Город Баку: 1959 (ռուսերեն)։ 1939 
  61. Город Баку: 1970 (ռուսերեն)։ 1939 
  62. Город Баку: 1979 (ռուսերեն)։ 1939 
  63. Steve Kokker, Cathryn Kemp (2004)։ Romania & Moldova։ Footscray, Victoria: Lonely Planet։ էջ 159։ ISBN 9781741041491։ «Gherla Once a predominantly Armenian settlement called Armenopolis in the 17th century...» 
  64. http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/emp_lan_97_uezd.php?reg=505
  65. Schäfers Marlene (26 July 2008)։ «Managing the difficult balance between tourism and authenticity: Kumkapı»։ Hürriyet Daily News։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-06-03-ին։ «Kumkapı, since then, has been dominated by Armenians and Greeks. Over the centuries, the quarter's population retained this ethnic-linguistic characteristic—in fact, as late as the 1950s, Kumkapı was still known as an Armenian quarter. Starting in the 1960s, however, Kumkapı's Armenian population began to decrease, with people moving abroad to Europe or America or simply to other quarters of the city, like Samatya, Yeniköy or Bakırköy.» 
  66. Nahai Gina B. (2000)։ Moonlight on the Avenue of Faith։ New York: Washington Square Press։ էջ 219։ ISBN 9780671042837։ «Istanbul's Armenian ghetto, the Kumkapi bordered the wholesale fish market and was populated almost entirely by Armenians.» 
  67. Этнография народов Крыма: Армяне (ռուսերեն)։ Tavrida National V.I. Vernadsky University։ 1999։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-06-08-ին։ «В 30-е гг. XIV в. армянские колонии Крыма пополнились переселенцами из Ак-Сарая (выходцы из г. Ани), в 70-е гг. XV в. из 70- тысячного населения Кафы 2/3, т.е. свыше 46 тыс., составляли армяне.» 
  68. (ru) Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по родному языку и уездам 50 губерний Европейской России As of 1897, the total population was 28,427, Armenians composed 29.1% of the population with 8,277 people
  69. Weinberg Leonid (1897)։ «Нахичевань-на-Дону (Nakhichevan-on-Don)»։ Brockhaus and Efron Encyclopedic Dictionary Volume XXa։ էջեր 705–706 
  70. «Holy Trinity Armenian Apostolic Church (1914)»։ Historicfresno.org։ A Guide to Historic Architecture in Fresno, California։ Արխիվացված է օրիգինալից 6 September 2016-ին . Adapted from the National Register of Historic Places nomination, originally prepared by Robby Antoyan.
  71. Gbranian-Melkonian Seda (2 July 2011)։ «The 100 Years Old Armenian Family of Yettem»։ Hetq։ Արխիվացված է օրիգինալից 14 March 2020-ին 
  72. Melkonian Markar (2007)։ «The Fool's Dream: The Fall of Another New Eden and the Utopian Appeal of Ethnic Solidarity»։ Utopian Studies 18 (2): 223–235։ JSTOR 20719865