Իջևան

քաղաք Հայաստանում

Իջևան, քաղաք Հայաստանի Տավուշի մարզում։ Գտնվում է Աղստև գետի ափին՝ Երևանից 142 կմ հեռավորության վրա։ Մարզի վարչական կենտրոնն է։

Քաղաք
Իջևան
Զինանշան

Իջևանի համայնապատկեր
ԵրկիրՀայաստան Հայաստան
ՄարզՏավուշ
Այլ անվանումներՔարվանսարա
Մակերես4,6 կմ²
ԲԾՄ700 մ
Պաշտոնական լեզուՀայերեն
Բնակչություն20 800[1] մարդ (2015)
Ազգային կազմՀայեր
Կրոնական կազմՀայ Առաքելական Եկեղեցի
Տեղաբնականունիջևանցի
Ժամային գոտիUTC+4
Հեռախոսային կոդ+374 (263)
Փոստային դասիչ4001, 4002
Ավտոմոբիլային կոդ57
Պաշտոնական կայքijevancity.am
Իջևան (Հայաստան)##
Իջևան (Հայաստան)

Անվանում խմբագրել

 
Քարավանսարա քաղաքը 1893 թվականին

Ներկայիս քաղաքի տեղում հնում գտնվել են իջևանատներ, որոնք սպասարկել են Ասորիքից ու Դվինից դեպի Պարտավ և Հյուսիսային Կովկաս գնացող առևտրական տարանցիկ ճանապարհը։ Պարսկական տիրապետության շրջանում այդ վայրը կոչվել է Իստիբուլաղ (պարսկերեն բառացի՝ «տաք աղբյուր»), ուր 1780-ական թվականներին հիմնադրվել է Քարվանսարա գյուղը։

Հայաստանում խորհրդային իշխանություն հաստատումից հետո վերանվանվել է Իջևան։ Քաղաքի կարգավիճակ ունի 1961 թվականից[2]։

Աշխարհագրություն խմբագրել

Իջևանը գտնվում է Աղստև գետի երկու ափերին՝ Իջևանյան լեռնաշղթայի ստորոտին։ Քաղաքը Երևանից գտնվում է 142 կմ հեռավորության վրա։ Իջևանը շրջապատված է լեռներով՝ պատված սաղարթախիտ անտառներով, որոնց տեղ-տեղ փոխարինում են ալպիական մարգագետինները։

Կլիմա խմբագրել

Իջևանում, ինչպես նաև հարակից բնակավայրերում, կլիման բավականին մեղմ է. ամռանը ոչ շատ շոգ է, իսկ ձմռանը՝ ոչ սաստիկ ցուրտ։ Օդի միջին ջերմաստիճանը օգոստոսին կազմում է մոտ 23 °C, հունվարին՝ մոտ 0 °C, տարեկան տեղումների քանակը՝ 563 մմ։

Իջևանի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Միջին բարձր °C (°F) 4.9
(40.8)
6.2
(43.2)
11.4
(52.5)
18.0
(64.4)
23.2
(73.8)
27.1
(80.8)
30.5
(86.9)
29.9
(85.8)
25.7
(78.3)
19.3
(66.7)
12.4
(54.3)
6.8
(44.2)
17.95
(64.31)
Միջին օրական °C (°F) 0.5
(32.9)
1.6
(34.9)
6.1
(43)
12.0
(53.6)
17.0
(62.6)
20.7
(69.3)
23.9
(75)
23.5
(74.3)
19.3
(66.7)
13.4
(56.1)
7.6
(45.7)
2.6
(36.7)
12.35
(54.23)
Միջին ցածր °C (°F) −3.8
(25.2)
−2.9
(26.8)
0.9
(33.6)
6.0
(42.8)
10.8
(51.4)
14.4
(57.9)
17.4
(63.3)
17.1
(62.8)
12.9
(55.2)
7.6
(45.7)
2.8
(37)
−1.6
(29.1)
6.8
(44.23)
Տեղումներ մմ (դյույմ) 17
(0.67)
24
(0.94)
33
(1.3)
46
(1.81)
72
(2.83)
62
(2.44)
36
(1.42)
31
(1.22)
28
(1.1)
36
(1.42)
27
(1.06)
17
(0.67)
429
(16.88)
աղբյուր: {{{աղբյուր 1}}}

Բնակչություն խմբագրել

Իջևանի ազգաբնակչության փոփոխությունը[3].

Տարի 1831 1873 1897 1926 1939 1959 1976 1989 1991 2001 2004 2015
Բնակիչ 440 1016 1790 2261 4426 7639 15006 18681 19100 20223 20300 20800

Տնտեսություն խմբագրել

Իջևանը հայտնի է իր գորգագործությամբ։ Այստեղ է գտնվում Հարավային Կովկասի ամենամեծ գորգագործական կոմբինատը, որը մեծ համբավ ուներ ողջ Խորհրդային Միությունում։ Իջևանյան գորգագործության նմուշներն այսօր ևս պահպանվում են Հայաստանի պատմության թանգարանում։

Իջևանը հայտնի է նաև իր գինիներով։ Քաղաքի մուտքի մոտ է գտնվում Իջևանի գինու-կոնյակի գործարանը։

Զբոսաշրջություն խմբագրել

 
Իջևանի մոտակայքում գտնվող Կիրանց վանքը
 
Քարավանսարա քաղաքը 1891 թվականին

Իջևանի տեսարժան վայրերից են կենտրոնական զբոսայգին, բուսաբանական այգին (Դենդրոպարկը), Իջևանի պատմաերկրագիտական թանգարանը և այլն։ Յուրաքանչյուր տարի Իջևանում տեղի է ունեցել ճարտարապետների միջազգային գիտաժողով, որի արդյունքում ստեղծված գործերը տեղադրված են կենտրոնական զբոսայգում։

Իջևանի տարածաշրջանը հայտնի է նաև իր պատմաճարտարապետական կոթողներով, որոնցից ամենահայտնին Մակարավանքն է։ Այն կառուցվել է 10-13-րդ դարերում, գտնվում է Աչաջուր գյուղի մոտ՝ Իջևանից 10 կմ հեռավորության վրա։ Տարածքի լեռներում բազմաթիվ են քարանձավները (Լաստիվեր՝ գյուղ Ենոքավան 3 կմ)։

Իջևանը հարմարավետ վայր է ակտիվ հանգստի սիրահարների համար։ Այստեղ կարելի է կազմակերպել ձիարշավներ, հետիոտնային, հեծանվային արշավներ, վրանային երեկոներ։

Պատմամշակութային կառույցներ խմբագրել

 
Իջևանի գորգ

Հին Քարվանսարան գտնվում էր ներկայիս Իջևան քաղաքից 10 կմ հարավ՝ Աղստևի ձախ ափին։ Քաղաքի արևմտյան մասում է գտնվում 13-րդ դարում կառուցված Սուրբ Հովհաննես եկեղեցին։

Տրանսպորտ խմբագրել

Քաղաքով անցնում է Երևան-Թբիլիսի մայրուղին։ Հողամասի փոխարեն անցնելով Ադրբեջանի տարածքով՝ Վրաստանի հետ կապ ունենալու համար կառուցվել է Իջևան-Բագրատաշեն մայրուղու նոր հատված։ Հրազդան-Ղազախ հատվածում Երևան-Ղազախ երկաթուղային գիծը ուժի մեջ է միայն Իջևան կայարանից։

Մշակույթ խմբագրել

Հանրապետության հյուսիս-արևելքում, մասնավորապես, Իջևանի շրջանում, քաղաքը վաղուց հայտնի էր իր գորգագործության վարպետներով. նրանց կողմից հյուսված գորգերով, «Խուրջինը» առանձնանում է նկարի հարուստ գույներով և նրբագեղությամբ։ Հայաստանի պատմության թանգարանում ցուցադրվում են հին Իջևանի գորգերի գեղեցիկ նմուշներ։ Քաղաքն ունի պատմաազգագրական թանգարան[4]։

Սպորտ խմբագրել

 
Արնար (մարզադաշտ)

Խորհրդային տարիներին քաղաքը ներկայացնում էին Բենտոնիտ ՖԱ թիմը, որը կոչված է Բենտոնիտի անունով։ 1990 թվականին մեկ մրցաշրջան անցկացնելուց հետո թիմը կազմալուծվել է։ 2007 թվականի սկզբին թիմը վերստեղծվել է՝ շնորհիվ նախկին ֆուտբոլիստ, այժմ՝ գործարար Դավիթ Դավթյանի[5], որն իրականացրել է լայնածավալ ծրագրեր ։ Բայց գավաթում երկու հանդիպում և մի քանի ընկերական խաղ անցկացնելուց հետո թիմը լուծարվել է՝ ֆինանսավորման արագ ավարտի պատճառով։

Քաղաքն ունի «Արնար» մարզադաշտ, որը կառուցվել է 2007 թվականին։ Ներկայումս օգտագործվում է հիմնականում ֆուտբոլային հանդիպումների համար։ 2008 թվականին «Արնար» մարզադաշտում անցկացվել է Հայաստանի ֆուտբոլի գավաթի խաղարկության եզրափակիչ հանդիպումը «Արարատ Երևան ՖԱի» և «Ուրարտու ՖԱի» միջև։ Մարզադաշտի հարևանությամբ կա մարզասրահների մինի խաղադաշտ։

Տեսարժան վայրեր խմբագրել

  • Սուրբ Հովհաննես մատուռ
  • Դենդրոպարկ
  • Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցի
  • Քանդակների այգի
  • Մայր Հայաստանի արձան
  • Սուրբ Ներսես Շնորհալի եկեղեցի

Քույր քաղաքներ խմբագրել

Իջևանում ծնվածներ խմբագրել

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. «Հայաստանի Հանրապետության մշտական բնակչության թվաքանակը 2015 թվականի հուլիսի 1-ի դրությամբ,» (PDF). Վերցված է 2015 Օգոստոսի 9-ին.
  2. Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան (1987). Աշխարհագրական անունների բառարան. Երևան: «Լույս».
  3. «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 84» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2014 Մայիսի 14-ին.
  4. Список памятников Արխիվացված 2014-02-01 Wayback Machine (ռուս.)
  5. В Иджеване строится футбольный стадион(չաշխատող հղում) (ռուս.)
  6. http://tavush.gov.am/files/docs/319.docxНедоступная(չաշխատող հղում) ссылка|date=Июнь 2018 |bot=InternetArchiveBot

Արտաքին հղումներ խմբագրել