Հունգարացիները Սլովակիայում
Հունգարացիները Սլովակիայում (սլովակյան հունգարները, սլովակ.՝ Maďari na Slovensku, հունգ.՝ Szlovákiai magyarok), երկրի ամենամեծ ազգային փոքրամասնությունը։ 2011 թվականի մարդահամարի տվյալներով Սլովակիայի Հանրապետությունում հունգարացիների թիվը կազմել է 458.467 մարդ կամ բնակչության 8.5% -ը[1]։ Ռումինիայի հունգարացիներից հետո սա թվով երկրորդ համայնքն է և առաջինը Հունգարիայից դուրս բնակչության մեջ ունեցած տեսակարար կշռով։ Անկախ Սլովակիայում հունգարացիների թիվը և մասնաբաժինը աստիճանաբար կրճատվում է։ Հունգարիայի համայնքը բնակվում է Հունգարիայի հետ հարավային սահմանի վրա՝ երկրի հարավի մի շարք շրջաններում և քաղաքներում կազմելով բնակչության մեծամասնությունը։
| Ընդհանուր քանակ |
|---|
| Բնակեցում |
| Լեզու(ներ) |
| Հավատք(ներ) |
Պատմություն խմբագրել
Հունգարական ցեղերը միջինդանուբյան դաշտավայրը գրավել են մոտ 1000 թվականին, ենթարկեցնելով և ձուլելով Բլատենի իշխանության և Մեծ Մորավական տերության սլավոնական բնակչությունը։ Սլովակյան բնակչությունը պահպանվեց միայն հյուսիսային, նախակարպատյան շրջաններում։ Սակայն 17-րդ դարի թուրքական արշավանքների ընթացքում, հատկապես Մոհաչի ճակատամարտից հետո, որից հետո հունգարական հողերի հիմնական մասը զավթվեց օսմանների կողմից, շատ հունգարացիներ, այդ թվում հունգարական ազնվականությունը, ապաստան գտան հյուսիսային Սլովակիայի հողերում։ Թուրքերի կողմից չզավթված Հունգարիայի մայրաքաղաքը տեղափոխվեց Պոժոն քաղաք (Բրատիսլավայի հունգարական անվանումը) և ընկավ թուրքերի դեմ հաջող պայքար սկսած Ավստրիայի Հաբսբուրգների ենթակայության տակ։ «բաժանիր և տիրիր» սկզբունքով գործող Ավստրիայի կայսրությունում սլովակյան հողերը կրկին տեղափոխվեցին հունգարական ազնվականության ոչ ֆորմալ վերահսկողության տակ, որը շուտով պաշտոնապես օրինականացվեց 1867 թվականից հետո, երբ ստեղծվեց երկմիասնական Ավստրո-Հունգարիան և նրա հունգարական Տրանսլեյտանիայի մասը։ 19-րդ դարի վերջին և 20-րդ դարի սկզբին սկսվեց սլովակյան և Տրանսլեյտանիայի այլ ոչ հունգարական բնակչության ինտենսիվ հունգարացումը։ Սլովակիայում հունգարացիների բաժինը պատշաճորեն գերազանցել է բնակչության 30% -ը, այդ թվում՝ 19-րդ դարի սկզբին Բրատիսլավայում այն աճել է 19.5% -ից մինչև 40.5%: Այսպիսով, Սլովակիայում հունգարական համայնքի զգալի մասը հունգարացած սլովակներ են, հրեաներ, գնչուներ և գերմանացիներ։ Ավստրո-Հունգարիայի փլուզումից հետո, հունգարացի, ավելի ճիշտ հունգարախոս բնակչությan մի մասը հայրենադարձվել է Հունգարիա, ոմանք ընդունեցին սլովակյան ինքնագիտակցություն սլովականացման քաղաքականության ընթացքում։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո հունգարացիների մասնաբաժինը ավելի է կրճատվել նաև երկու երկրների միջև բնակչության մի շարք համակարգային փոխանակումների արդյունքում, սակայն Սլովակիայից բոլոր հունգարացիների համակարգային ընդհանրական տեղահանում (գերմանացիների ընդհանուր արտաքսման օրինակով) չի անցկացվել, չնայած եղել են նման ծրագրեր։ Դաշնակից Չեխոսլովակիայում հունգարացիները չեխերից և սլովակներից հետո երրորդն էին մեծությամբ։ Նրանց թվաքանակը աճել է բնական աճի արդյունքում, այնուամենայնիվ, դանդաղ տեմպով, քան հանրապետության միջինը։ Հետևաբար, նրանց մասնաբաժինը շարունակում էր կրճատվել։ Անկախ Սլովակիայում հունգարացիների քանակն ու համամասնությունը կրճատվում են բնական կորստի արդյունքում[2]
Բնակեցում խմբագրել
Հունգարացիները բնակչության մեծամասնությունն են կազմում երկրի երկու մարզերում. Կոմարնոյի շրջանում` 69.1%, սլովակները՝ 27.1%, և Դունայսկա Ստրեդայի շրջանում՝ հունգարները՝ 83.3%, սլովակները` 14.0%: Սլովակիայի լեզվական օրենքների համաձայն, հունգարական լեզուն կարող է օգտագործվել մարզերում որպես պաշտոնական սլովակերենի հետ, որտեղ հունգարացիները կազմում են բնակչության ավելի քան 20% -ը։ Հունգարերենով տպագրվում են թերթեր և այլ գրականություն, հեռարձակվում են հեռուստատեսության և ռադիոյի հաղորդումներ։ Սլովակիայում ժամանակակից հունգարացիների մեծ մասը երկլեզու են։
Քաղաքականություն խմբագրել
Խորհրդարանական ընտրություններում Սլովակիայի հունգարացիների մեծամասնությունը քվեարկում է Հունգարիայի կոալիցիայի աջ կենտրոնական կուսակցության օգտին կամ 2010 թվականից «Мост»-ի օգտին։ PAC- ն Եվրոպական խորհրդարանում ներկայացված է Սլովակիայի համար վերապահված 13 նստավայրից երկու պատգամավորի կողմից։ Հունգարիայի կոալիցիայի աջ կենտրոնական կուսակցությունը Եվրախորհրդարանում ներկայացված է 13 տեղից Սլովակիային տրված երկու պատգամավորներով։
Նշանավոր սլովակյան հունգարացիներ խմբագրել
Տես նաև խմբագրել
- Հունգարացիներ
- Հունգարացիները Ավստրալիայում
- Հունգարացիները Ավստրիայում
- Հունգարացիները Բրազիլիայում
- Հունգարացիները Մեծ Բրիտանիայում
- Հունգարացիները Գերմանիայում
- Հունգարացիները Լեհաստանում
- Հունգարացիները Ռուսաստանում
- Հունգարացիները Ռումինիայում
- Հունգարացիները Սերբիայում
- Հունգարացիները ԱՄՆ-ում
- Հունգարացիները Ուկրաինայում
- Հունգարացիները Խորվաթիայում
- Հունգարացիները Չեխիայում
- Հունգարացիները Չիլիում
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «TAB. 115 Obyvateľstvo podľa pohlavia a národnosti» (սլովակերեն). Český statistický úřad — Распределение населения по полу и национальности по результатам переписи населения (2011) на сайте Статистического бюро Словакии. 2011. Արխիվացված է օրիգինալից (xlc) 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 25-ին.
- ↑ А. О. Пеганов. (2010). «Венгерский вопрос в межвоенной Чехословакии (1918—1939 гг.): внешнеполитический и внутриполитический аспекты». Исторический журнал «Российские и славянские исследования» — история южных и западных славян, история России, Беларуси и Украины. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2011 թ․ մարտի 21-ին.