Ռուսաստանի հազարամյակ (հուշարձան)
«Ռուսաստանի հազարամյակ» հուշարձան, կանգնեցված է Մեծ Նովգորոդում, 1862 թվականին, ի պատիվ վիկինգներին ռուս անվանելու հազարամյա տարեդարձին։ Հուշարձանի ստեղծման ծրագրի հեղինակները համարվում են քանդակագործներ Միքայել Միկեշինը, Իվան Շրեդերը և ճարտարապետ Վիկտոր Գարթմանը։ Հուշարձանը գտնվում է Նովգորոդի մարզում, Սոֆիայի մայր տաճարի դիմաց և նախկին Առաքելական կառույցի վայրում։
 | |
|---|---|
 | |
 | |
 | |
| Տեսակ | հուշարձան և ճարտարապետական հուշարձան |
| Ստեղծում | 1862 |
| Բարձրություն | 15,7 մետր |
| Երկիր |  Ռուսաստան |
| Բնակավայր | Մեծ Նովգորոդ |
| Ոճ | Նորբյուզանդական ոճ |
| Նյութ | բրոնզ |
| Մասն է | Novgorod Kremlin? |
 Millennium of Russia Վիքիպահեստում | |
Հուշարձանի նկարագրություն խմբագրել
Հուշարձանը իրենից ներկայացնում է հսկայական դերժավ-գնդակ, որի գագաթում կանգնեցված է զանգ և քրիստոնեական խաչ; հուշարձանի ընդհանուր ուրվագծերը ձևավորված են հիմնականում զանգի վրա (ըստ որոշ ենթադրությունների, հուշարձանը կոչվում է Ռուսաստանի հերոսական անցյալի ավետարանականության հետևորդներ[1])։ Դերժավիի շուրջը տեղակայված են վեց արձանախմբեր։ Հուշարձանի ընդհանուր բարձրությունը կազմել է 15,7 մետր (պատվանդանի բարձրությունը — 6 մ; ձևավվորման բարձրությունը — 3,3 մ; դերժավիի վրայի խաչի բարձրությունը — 3 մ)։
Գրանիտյան պատվանդանի տրամագիծը — 9 մ; գնդակ-դերժավ — 4 մ; շրջանակի բարձրությունը — 26,5 մ։ Հուշարձանի մետաղյան քաշը — 100 տոննա, բրոնզի քաշը՝ 65,5 տոննա (գնդակ-դերժավինը՝ 400 ցենտ; հսկայական անձինք՝ 150 ցենտ; գնդակի վրայի խաչը՝ 28 ցենտ)[2]։
Ընդհանուր հուշարձանը բաղկացած է 128 անձանցից։
Քանդակագործական պատկերները բաժանվում են երեք մակարդակի։
- Երկու անձից բաղկացած խումբ — քրիստոնեական խաչը ձեռքին բռնած հրեշտակը և ծնկի եկած կինը։ Այս խումբը տեղադրված է դերժավիի ամենավերևում (թագավորական իշխանության խորհրդանիշներից), հերոսական կազմ։
- Հուշարձանի միջին թատերահարկը բաղկացած է 17 անձանցից, գնդակ-դերժավի շուրջը խմբավորված են վեց քանդակային խմբեր, խորհրդանշելով Ռուսական պետության պատմության տարբեր ժամանակաշրջանները (համաձայն այդ ժամանակի պաշտոնական պատմագրության)։
- Հուշարձանի ստորին շերտում գտնվում են ֆրիզները, որոնցում տեղադրված են հարթաքանդակները, բաղկացած 109 պատմական գործիչներից[3]։
Միջին թատերահարկ խմբագրել
 |
• Վարյագներին կոչ Ռուսի վրա (862 թվական). անձինք — առաջնայինը իշխան Ռյուրիկն է, որի գլխին դրված է սրածայր սաղավարտը, իսկ ձեռքին բռնել է հզոր թորը և սրածայր վահանը (որի վրա գրված է «Лета 6370»), կենդանիների մաշկով պատրաստված հագուստը, որը նետված է իր ուսերին։ Նրանից դեպի աջ հանդիպում են հեթանոսական աստված Վելեսը (տես նկարը) (ուղղված է հարավ, դեպի Կիև) |
 |
• Քրիստոնեության ընդունումը Ռուսաստանում (988—989 թվականներին). կիևյան մեծ իշխան Վլադիմիր Մեծ, կոմպոզիցիայի կենտրոնում, ձեռքը դեպի վեր առած բռնել է ութամյա խաչը, կողքին կինը, որի ձեռքերի մեջ գտնվում է երեխան, հետո սլավոնները, իսկ այնուհետև գալիս է հեթանոսական մարդկանց կուռք Պերունը (ուղղված դեպի հարավ) |
.jpg) |
• Թաթարների վտարման սկիզբը (Կուլիկովյան ճակատամարտ, 1380 թվական).Դմիտրի Դոնսկոյ, աջ ձեռքին բռնել է կռվի նիզակ, իսկ ձախ ձեռքում բունչուկ, ոտքով ոտնահարում է հաղթած թաթարական մուրզային (ուղղված է արևելք, դեպի Մոսկվա)։ |
 |
• Ռուսական ինքնիշխան թագավորության հիմնադրումը (1491 թվականին).ցարական հագուստով Իվան III-ը, Մոնոմախի սաղավարտով, արքայական գավազանով և դերժավոյով։ Կողքին պարկել է հաղթած լիտվիայի պատերազմում զոհվածները և ջախջախված լիտվյան ասպետը՝ կոտրված սրով (ուղղված է դեպի արևելք)։ Հետևի պլանում գտնվում է սիբիրյան անձը, որը խորհրդանշում է գալիք Սիբիրի զարգացումը։ |
 |
• Ռոմանովների դինաստիայի հիմնադրումը (1613 թվականին).Միքայել Ֆյոդորովիչ, Պոժարսկի իշխան, պաշտպանում է նրան մերկ սրով, և նրա առաջ ծնկի են եկել Մինին Կուզմանը, հանձնելով իր գլխարկը և արքայական գավազանը Մոնոմախին։ |
 |
• Ռուական կայսրության ձևավորումը (1721 թվականին). Պետրոս I: Պետրոսի ոտքերի առջև ընկել են շվեդ մարդիկ, և պինդ պահպանում է իր քայքայված դրոշը (ուղղված է հյուսիս, դեպի Պետերբուրգ) |
Ստորին շերտ (ֆրիզ) խմբագրել
Ֆրիզը բաղկացած է չորս հատվածից.
«Լուսավորչական» խմբագրել31 լուսավորիչ, որը սկսվում է հուշարձանի արևմտյան մասից՝ մեծ իշխան Վլադիմիր Սվյատոսլավիչից | ||
 | ||
| Անուն | Բնութագիր | Պատկեր |
|---|---|---|
| Կյուրեղ և Մեթոդիոս | քրիստոնեական քարոզիչներ | 
|
| Օլգա (իշխանուհի) | Կիևյան մեծ իշխանուհի | 
|
| Վլադիմիր Մեծ | Կիևյան մեծ իշխան | 
|
| Ավրամի Ռոստովսկի | Ռոստովյան եպիսկոպոս | 
|
| Անտոնի Պեչերսկի | Կիև-Պեչորյան վանքի հիմնադիր | 
|
| Ֆեոդոս Պեչեսկի | Կիև-Պեչորյան վանքի վանահայր | 
|
| Կուկշա Պեչերսկի | Կիև-Պեչորյան վանքի վանահայր | 
|
| Նեստոր | պատմաբան | 
|
| Կիրիլ Բելոզերսկի | Կիրիլ-Բելոզերսկյան վանքի հիմնադիր | 
|
| Ստեֆան Պերմսկի | եպիսկոպոս, Պերսկի վանքի լուսավորիչ | 
|
| Ալեքսի | Կիևյան և Ամենայն Ռուսիայի թեմի առաջնորդ | 
|
| Սերգի Ռադոնեժսկի | սուրբ ուղղափառ եկեղեցու հետևորդ, Տրոիցո-Սերգիևա վանքի հիմնադիր | 
|
| Պյոտր Մոգիլա | Կիևյան և Գալիցկի թեմի հետևորդ | 
|
| Զոսիմա Սոլովեցկի | Սոլովեցկյան վանքի հիմնադիր | 
|
| Մաքսիմ Գրեկ | ռուսական կրթության նշանավոր գործիչ, գրող | 
|
| Սավվատի Սոլովեցկի | Սոլովեցկյան վանքի հիմնադիր | 
|
| Իոնա Մոսկովյան | հոգևորական | 
|
| Մակարի | Մոսկովյան և Ամենայն Ռուսիայի թեմի հոգևորական | 
|
| Վարսոնոֆի | Տվերսկիի արքեպիսկոպոս | 
|
| Գուրի | Ղազախական արքեպիսկոպոս | 
|
| Կոնստանտին Զգուշավոր | իշխան, կիևյան կառավարիչ | 
|
| Նիկոն | Մոսկովյան և Ամենայն Ռուսիայի վեցերորդ պատրիարք | 
|
| Ֆյոդոր Ռտիշև | ռուսական բարեգործության հիմնադիր | 
|
| Դիմիտրի Ռոստովսկի | եկեղեցական, գրող | 
|
| Տիհոն Զադոնսկի | Լադոժսկիի, այնուհետև Վորոնեժսկիի եպիսկոպոս, գրող | 
|
| Միտրոդֆան Վորոնեժսկի | Վորոնեժսկիի առաջին եպիսկոպոս | 
|
| Գեորգի Կոնիսկի | Բելառուսիայի արքեպիսկոպոս, գրող | 
|
| Ֆեոֆան Պրոկոպովիչ | Նովգորոդի արքեպիսկոպոս, գրող և գիտնական | 
|
| Պլատոն | Մոսկովյան թեմի հետևորդ | 
|
| Ինոկենտի | Հերսոնեսկիի և Տավրիչեսկիի արքեպիսկոպոս | 
|
«Պետական գործիչներ» խմբագրել(26 անձ), որի շարքը սկսվում է հուշարձանի արևելյան մասից | ||
 | ||
| Անուն | Բնութագիր | Պատկեր |
| Յարոսլավ Իմաստուն | Ռոստովի իշխան, Նովգորոդի իշխան և Կիևյան մեծ իշխան | 
|
| Վլադիմիր Մոնոմախ | Կիևյան մեծ իշխան | 
|
| Գեդիմին | Լիտվայի մեծ իշխան | 
|
| Օլգերդ | Լիտվայի մեծ իշխան | 
|
| Վիտովտ | Լիտվայի մեծ իշխան | 
|
| Իվան III | Մոսկվայի մեծ իշխան | 
|
| Սիլվեսթր | քահանա, քաղաքագետ | 
|
| Անաստասիա Ռոմանովնա | Իվան Ահեղի առաջին կինը | 
|
| Ալեկսեյ Ադաշև | քաղաքական գործիչ | 
|
| Գերմոգեն | պատրիարք | 
|
| Միքայել Ֆյոդորովիչ | Ռոմանովների դինաստիայի հիմնադիր | 
|
| Ֆիլարեթ | պատրիարք | 
|
| Աֆանասի Օրդին Նաշոկին | դիվանագետ | 
|
| Արտամոն Մատվեև | պետական գործիչ, դիվանագետ | 
|
| Ալեքսեյ Միխայլովիչ | Ռոմանների դինաստիայի երկրորդ ռուս ցար | 
|
| Պետրոս I | համայն Ռուսիոյի առաջին կայսր | 
|
| Յակով Դոլգոռուկ | պետական գործիչ, ռազմապետ | 
|
| Իվան Բեցկո | հասարակական գործիչ | 
|
| Եկատերինա II | ռուս կայսրուհի | 
|
| Ալեքսանդր Անմորուք | դիվանագետ | 
|
| Պոտյոմկին Գրիգորի | պետական գործիչ | 
|
| Վիկտոր Կոչուբեյ | դիվանագետ | 
|
| Ալեքսանդր I | ռուս կայսր | 
|
| Միխայիլ Սպերանսկի | պետական գործիչ | 
|
| Միխայիլ Վորոնցով | գեներալ-ֆելդմարշալ | 
|
| Նիկոլայ I | ռուս կայսր | 
|
«Ռազմական մարդիկ և հերոսներ» խմբագրել(36 անձ), որս սկսվում է հուշարձանի հյուսիսարևելյան մասից | ||
 | ||
| Անուն | Բնութագիր | Պատկեր |
| Սվյատոսլավ Իգորևիչ | Կիևյան մեծ իշխան, զորավար | 
|
| Մստիսլավ Ուդալոյ | Տորոպեցյան, Նովգորոդյան և Գալիցյան իշխան, զորավար | 
|
| Դանիլ Գալիցկի | Գալիցյան և Վոլինյան իշխան, զորավար | 
|
| Դովմոնտ | Լիվիայի մեծ իշխան, Պսկովյան իշխան | 
|
| Ալեքսանդր Նևսկի | Նովգորոդյան իշխան, Վլադիմիրյան մեծ իշխան | 
|
| Միքայել Տվերսկո | Տվերսկյան իշխան, Վլադիմիրյան մեծ իշխան | 
|
| Դմիտրի Իվանովիչ Դոնսկոյ | Վլադիմիրյան և Մոսկոյան մեծ իշխան, զորավար | 
|
| Քեյստութ | Տրոկյան և Ժեմայտսկյան իշխան | 
|
| Դանիլ Հոլմսկի | մոսկովյան նահանգապետ | 
|
| Միքայել Վորոտինսկի | զորավար | 
|
| Դանիլ Շենյա | իշխան, նահանգապետ | 
|
| Մարֆա Պոսադնիցա | նովգորոդյան քաղաքապետ Բորեցկի կինը | 
|
| Երմակ Տիմոֆեևիչ | կազակական ատաման | 
|
| Միքայել Սկոպին Շույսկի | իշխան, զորավար | 
|
| Դմիտրի Պոժարսկի | իշխան, զորավար | 
|
| Կուզմա Մինին | ժողովրդական զինյալների կազմակերպիչ | 
|
| Ավրամի Պալիցին | գրող, զորավար | 
|
| Բոգդան Խմելնիցկի | ուկրաինական պետական գործիչ, զորավար | 
|
| Իվան Սուսանին | ազգային հերոս | 
|
| Բորիս Շերեմետև | գեներալ-ֆելդմարշալ, զորավար, դիվանագետ | 
|
| Միքայել Գոլիցկին | գեներալ-ֆելդմարշալ | 
|
| Պյոտր Սալտիկով | գեներալ-ֆելդմարշալ | 
|
| Բուրհարդ Մինիհ | գեներալ-ֆելդմարշալ | 
|
| Ալեքսեյ Օրլով | գլխավոր-գեներալ | 
|
| Պյոտր Ռումյանցև-Զադունայսկի | գեներալ-ֆելդմարշալ | 
|
| Ալեքսանդր Սուվորով | գեներալասիմուս | 
|
| Միխայիլ Բարկլայ դե Թոլի | գեներալ-ֆելդմարշալ | 
|
| Միխայիլ Կուտուզով | գեներալ-ֆելդմարշալ | 
|
| Դմիտրի Սենյավին | ծովակալ, գնդապետ | 
|
| Մատվեյ Պլատով | ռազմական ատաման, հեծելազորի գեներալ | 
|
| Պյոտր Բագրատիոն | գեներալ, 1812 թվականին Համաշխարհային պատերազմի հերոս | 
|
| Իվան Դիբիչ | գեներալ-ֆելդմարշալ | 
|
| Իվան Պասկևիչ | գեներալ-ֆելդմարշալ | 
|
| Միխայիլ Լազարև | ծովագնաց, ծովակալ | 
|
| Վլադիմիր Կորնիլով | փոխ-ծովակալ, Սևաստոպոլյան խաշտպանության հերոս | 
|
| Պավել Նահիմով | ծովակալ, ծովագնաց | 
|
«Գրողներ և նկարիչներ» խմբագրել(16 անձ) | ||
 | ||
| Անուն | Բնութագիր | Պատկեր |
| Միխայիլ Լոմոնոսով | պոետ, նկարիչ, գիտնական | 
|
| Դենիս Ֆոնվիզին | գրող, դրամատուրգ | 
|
| Ալեքսանդր Կոկորինով | ճարտարապետ | 
|
| Գավրիլ Դերժավին | պոետ, պետական գործիչ | 
|
| Ֆեոդոր Վոլկով | դերասան | 
|
| Նիկոլայ Կարամզին | գրող, պատմագետ | 
|
| Իվան Կռիլով | առակագիր, բանաստեղծ | 
|
| Վասիլի Ժուկովսկի | պոետ, թարգմանիչ | 
|
| Նիկոլայ Կարամզին | պոետ, թարգմանիչ | 
|
| Ալեքսանդր Գրիբոյեդով | գրող, դիվանագետ | 
|
| Միխայիլ Լերմոնտով | պոետ | 
|
| Ալեքսանդր Պուշկին | պոետ, գրող | 
|
| Նիկոլայ Գոգոլ | գրող | 
|
| Միխայիլ Գլինկա | կոմպոզիտոր | 
|
| Կառլ Բրյուլով | նկարիչ | 
|
| Դմիտրի Բորտնյանսկի | կոմպոզիտոր | 
|
Արտաքին հղումներ խմբագրել
Գրականություն խմբագրել
- Захаренко А. Г. Памятник «Тысячелетию России» в Новгороде / Новгородский историко-художественный музей. — Новгород: Новгородская правда, 1958. — 56 с. — 10 000 экз. (обл.)
- Памятник «Тысячелетие России». — М.: Советская Россия, 1974. — 72 с. — 50 000 экз. (в пер., суперобл.)
- Маслова Е. Н. Памятник «Тысячелетию России». — Изд. 2-е, испр. и доп. — Л.: Лениздат, 1977. — 104 с. — (Туристу о Новгороде). — 100 000 экз. (обл.)
- Памятник «Тысячелетие России» / Составитель Сергей Семанов. — М.: Советская Россия, 1986. — 96 с. — 25 000 экз. (в пер.)
- Смирнов В. Г. Россия в бронзе: Памятник Тысячелетию России и его герои. — Новгород: Русская провинция, 1993. — 240 с. — 50 000 экз. — ISBN 5-87266-004-9 (в пер.)
- Николаева Л. А. Великий Новгород. Памятник Тысячелетию России. — Офсет 888, 2005. — 48 с. — (История России в бронзе). — 1 000 экз. (обл.)
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Памятник Тысячелетия России
- ↑ «Внешний вид памятника». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ մարտի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 23-ին.
- ↑ Список, поданный на подпись Александру II (по Антощенко)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ռուսաստանի հազարամյակ (հուշարձան)» հոդվածին։ |