Նիկոլայ I
Նիկոլայ I Պավլովիչ (ռուս.՝ Николай I Павлович, հունիսի 25 (հուլիսի 6), 1796[1][9], Gatchina Palace, Գատչինա, Ցարսկոսելսկիյ ուեզդ, Սանկտ Պետերբուրգի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - փետրվարի 18 (մարտի 2), 1855[1][9], Ձմեռային պալատ, Dvortsovy Municipal Okrug, Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն[10]), Ռուսական կայսրության կայսր, Ֆինլանդիայի մեծ իշխան, Լեհաստանի թագավոր։ Ռոմանովների հարստության ներկայացուցիչ։ Պավել I-ի և Մարիա Ֆյոդորովնայի երրորդ զավակը, Ալեքսանդր I ցարի հարազատ եղբայրը, Ալեքսանդր II-ի հայրը։
Նիկոլայ I | |
|---|---|
| Կայսր | |
 | |
| Իշխանություն | Մարտի 24, 1801– Դեկտեմբերի 1, 1825 |
| Թագադրում | Սեպտեմբերի 15 1801 |
| Լրիվ անուն | Նիկոլայ Պավլովիչ Ռոմանով |
| Ռուսերեն | Александр I Павлович |
| Զինվորական կոչում | Engineer-General? և inspector general? |
| Ծնվել է՝ | 1796 հունիսի 6 |
| Ծննդավայր | Ցարսկոե Սելո,  Ռուսական կայսրություն |
| Մահացել է՝ | 2 մարտի 1855 (տարիքը 58) բնական մահով |
| Վախճանի վայր | Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն |
| Թաղվել է՝ | Պողոս-Պետրոս միջնաբերդ, Սանկտ Պետերբուրգ |
| Երկիր | Ռուսական կայսրություն |
| Ազգություն | Ռուս |
| Հաջորդող | Նիկոլայ I |
| Ուղեկից | Ալեքսանդրա |
| Տոհմ | Ռոմանովներ |
| Հայր | Պավել I |
| Մայր | Սոֆիա Վյուտենբուրգցի |
| Երեխաներ | Ալեքսանդր II, Մարիա Նիկոլաևնա, Ոլգա Նիկոլաևնա[1][2][3][…], Ալեքսանդրա Ֆեոդորովնա, Կոնստանտին Նիկոլաևիչ[4][5][6], Նիկոլայ Նիկոլաևիչ Ռոմանով, Միխայիլ Նիկոլաևիչ, Ելիզավետա Նիկոլաևնա[7], Joséphine Koberwein?[7], unnamed daughter Romanov?[7], second unnamed daughter Romanov?[7], third unnamed daughter Romanov?[7], Olga Karoline Albrecht?[7] և Ալեքսեյ Պասխին[7] |
| Հավատք | Ռուս ուղղափառ եկեղեցի և ուղղափառություն |
| Պարգևներ | |
19-րդ դարը կայսրության պատմության մեջ նշանավորվում է նրանով, որ Ռուսաստանում գահ են բարձրանում գերմանացի կայսրեր։ Դեռ 1762 թվականին գահ բարձրացած Պետրոս III-ը արդեն հոր կողմից գերմանացի էր, իսկ նրա կինը՝ Եկատերինա II Մեծը, բնիկ գերմանացի էր։ Վերջինիս մահից հետո գահ է բարձրանում Պավել I-ը (1796–1801)։ Հաջորդ կես դարը իշխում են իր որդիները՝ Ալեքսանդր I-ը (1801–1825) և Նիկոլայ I-ը (1825–1855)։
Կենսագրություն
խմբագրելԴեկաբրիստների ապստամբություն
խմբագրել1825 թվականի դեկտեմբերին հանկարծամահ է լինում Ալեքսանդր կայսրը, և նրան փոխարինում է 30-ամյա եղբայրը՝ Նիկոլայը։ Ռուս զինվորականության մի մասը ապստամբում է և չի ճանաչում նրա իշխանությունը։ Պատմության մեջ այս ընդվզումը հայտնի է «Դեկաբրիստների ապստամբություն» անունով։ Այն ավարտվում է ապստամբների պարտությամբ, որոնք աքսորի են ենթարկվում։ Նիկոլայ I-ը ժառանգում է ոչ միայն Ռուսաստանի կայսերական, այլև Լեհաստանի թագավորական ու Ֆինլանդիայի իշխանական թագը։
Ռուս-պարսկական պատերազմ (1826-1828)
խմբագրելԱբբաս-Միրզայի արշավանքը
խմբագրել1826 թվականին, օգտվելով Ռուսաստանում ստեղծված իրավիճակից, պարսից գահաժառանգ Աբբաս-Միրզան հարձակվում է կայսրության հողերի վրա՝ ձգտելով վերանվաճել կորցրած տարածքները։ Պարսիկներին դիմադրություն է ցույց տալիս Շուշիի բերդը։
Արևելյան Հայաստանի նվաճում
խմբագրելՌուսական բանակը արագ ուշքի է գալիս և անցնում հարձակման։ Հաջորդ տարում նրանք գրավում են Երևանը, ապա՝ Նախիջևանը։ Ռուսներին մեծ օգնություն են ցույց տալիս հայ կամավորական ջոկատները և տեղի հայ բնակչությունը։ Ռուսները գրավում են Արևելյան Հայաստանի մյուս քաղաքները՝ Խոյը, Ուրմիան, Մակուն և մոտենում Թավրիզի մատույցներին։ Պարսիկները հաշտություն են խնդրում։
Թուրքմենչայի պայմանագիր
խմբագրել1828 թվականին կնքվում է Թուրքմենչայի հաշտությունը, որով պարսկական կողմը ճանաչում է Ռուսաստանի իրավունքները ամբողջ Անդրկովկասի, այդ թվում՝ Արևելյան Հայաստանի հյուսիսային գավառների վրա։ Հարավային հատվածում Մակուի, Ուրմիայի, Խոյի խանությունները հետ են վրադարձվոււմ Իրանին։ Երկու պետությունների միջև հաստատվում են բարիդրացիական դիվանագիտական հարաբերություններ։
Ռուս-թուրքական պատերազմ (1828-1829)
խմբագրելԹուրքական հարձակում
խմբագրել1828 թվականին սկսվում է ռուս-թուրքական հհրթական պատերազմը։ Այն մղվում էր 2 ճակատներով՝ բալկանյան և կովկասյան։
Ռուսական զորքերի հաղթանակներ
խմբագրելԲալկանյան թերակղզում ռուսական զորքերն ազաատագրում են Ռումինիայի և Բուլղարիայի տարածքը, գրավում Ադրիանապոլիսը և մոտենում մայրաքաղաք Կոստանդնուպոլսին։ Կովկասյան ճակատում ռուսները գրավում են Սև ծովի արևելյան ափերը՝ Աբխազիան, Իմերեթիան և Քութայիսը, ինչպես նաև՝ Ախալցխան և Ախալքալաքը։ Ազատագրվում, բայց պատերազմի ավարտից հետո Թուրքիային է վերադարձվում Արևմտյան Հայաստանի զգալի մասը՝ Կարսը, Էրզրումը, Մուշը և Բայազետը։
Ադրիանապոլսի պայմանագիր
խմբագրել1829 թվականին կնքված Ադրիանապոլսի պայմնագրով Ռուսաստանը հաստատում է իր տիրապետությունը վերոնշյալ տարածքներում։
Ղրիմի պատերազմ
խմբագրել.jpg)
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Николай I (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1897. — Т. XXI. — С. 119—124.
- ↑ Николай I (ռուս.) // Нарушевич — Ньютон — 1916. — Т. 28. — С. 556—579.
- ↑ Ум. Ольга Николаевна, дочь Николая I (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1897. — Т. XXIа. — С. 911.
- ↑ Константин Николаевич (ռուս.) // Русский биографический словарь — СПб.: 1903. — Т. 9. — С. 120—155.
- ↑ Константин Николаевич (ռուս.) // Военная энциклопедия — СПб.: Иван Дмитриевич Сытин, 1913. — Т. 13. — С. 134—138.
- ↑ Мякотин В. А. Константин Николаевич (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1895. — Т. XVI. — С. 74.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 Lundy D. R. The Peerage
- ↑ https://www.defensie.nl/onderwerpen/onderscheidingen/dapperheidsonderscheidingen/databank-dapperheidsonderscheidingen/1826/05/11/romanov-nicolaas-i-pavlovitsj
- ↑ 9,0 9,1 9,2 W. A. P. Nicholas I. // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm — 11 — New York, Cambridge, England: University Press, 1911. — Vol. 19.
- ↑ 10,0 10,1 Deutsche Nationalbibliothek Record #118588079 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
 | Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նիկոլայ I» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նիկոլայ I» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 298)։ 
|