Նիկոլայ I

Նիկոլայ I
Կայսր
Իշխանություն	Մարտի 24, 1801– Դեկտեմբերի 1, 1825
Թագադրում	Սեպտեմբերի 15 1801
Լրիվ անուն	Նիկոլայ Պավլովիչ Ռոմանով
Ռուսերեն	Александр I Павлович
Զինվորական կոչում	Engineer-General? և inspector general?
Ծնվել է՝	1796 հունիսի 6
Ծննդավայր	Ցարսկոե Սելո, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է՝	2 մարտի 1855 (տարիքը 58) բնական մահով
Վախճանի վայր	Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն
Թաղվել է՝	Պողոս-Պետրոս միջնաբերդ, Սանկտ Պետերբուրգ
	Պողոս-Պետրոս տաճար
Երկիր	Ռուսական կայսրություն
Ազգություն	Ռուս
Հաջորդող	Նիկոլայ I
Ուղեկից	Ալեքսանդրա
Տոհմ	Ռոմանովներ
	կառավարիչ և միապետ
Հայր	Պավել I
Մայր	Սոֆիա Վյուտենբուրգցի
Երեխաներ	Ալեքսանդր II, Մարիա Նիկոլաևնա, Ոլգա Նիկոլաևնա[…], Ալեքսանդրա Ֆեոդորովնա, Կոնստանտին Նիկոլաևիչ, Նիկոլայ Նիկոլաևիչ, Միխայիլ Նիկոլաևիչ, Ելիզավետա Նիկոլաևնա, Joséphine Koberwein?, unnamed daughter Romanov?, second unnamed daughter Romanov?, third unnamed daughter Romanov?, Olga Karoline Albrecht? և Ալեքսեյ Պասխին
Հավատք	Ռուս ուղղափառ եկեղեցի և ուղղափառություն
Պարգևներ	, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , House Order of the Golden Lion? (1843), , , , , , , , , Բեռլինի պատվավոր քաղաքացի (հոկտեմբերի 18, 1837), , , , , , , , , , , Order of the Merit under the title of Saint Louis? (հուլիսի 8 (20), 1852), , , , և

Նիկոլայ I Պավլովիչ (ռուս.՝ Николай I Павлович, հունիսի 25 (հուլիսի 6), 1796^[1]^[8], Gatchina Palace, Գատչինա, Ցարսկոսելսկիյ ուեզդ, Սանկտ Պետերբուրգի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - փետրվարի 18 (մարտի 2), 1855^[1]^[8], Ձմեռային պալատ, Dvortsovy Municipal Okrug, Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն^[9] և Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն), Ռուսական կայսրության կայսր, Ֆինլանդիայի մեծ իշխան, Լեհաստանի թագավոր։ Ռոմանովների հարստության ներկայացուցիչ։ Պավել I-ի և Մարիա Ֆյոդորովնայի երրորդ զավակը, Ալեքսանդր I ցարի հարազատ եղբայրը, Ալեքսանդր II-ի հայրը։

19-րդ դարը կայսրության պատմության մեջ նշանավորվում է նրանով, որ Ռուսաստանում գահ են բարձրանում գերմանացի կայսրեր։ Դեռ 1762 թվականին գահ բարձրացած Պետրոս III-ը արդեն հոր կողմից գերմանացի էր, իսկ նրա կինը՝ Եկատերինա II Մեծը, բնիկ գերմանացի էր։ Վերջինիս մահից հետո գահ է բարձրանում Պավել I-ը (1796 –1801)։ Հաջորդ կես դարը իշխում են իր որդիները՝ Ալեքսանդր I-ը (1801 –1825) և Նիկոլայ I-ը (1825 –1855)։

ԿենսագրությունԽմբագրել

Դեկաբրիստների ապստամբությունԽմբագրել

1825 թվականի դեկտեմբերին հանկարծամահ է լինում Ալեքսանդր կայսրը, և նրան փոխարինում է 30-ամյա եղբայրը՝ Նիկոլայը։ Ռուս զինվորականության մի մասը ապստամբում է և չի ճանաչում նրա իշխանությունը։ Պատմության մեջ այս ընդվզումը հայտնի է «Դեկաբրիստների ապստամբություն» անունով։ Այն ավարտվում է ապստամբների պարտությամբ, որոնք աքսորի են ենթարկվում։ Նիկոլայ I-ը ժառանգում է ոչ միայն Ռուսաստանի կայսերական, այլև Լեհաստանի թագավորական ու Ֆինլանդիայի իշխանական թագը։

Ռուս-պարսկական պատերազմ (1826-1828)Խմբագրել

Աբբաս-Միրզայի արշավանքըԽմբագրել

1826 թվականին, օգտվելով Ռուսաստանում ստեղծված իրավիճակից, պարսից գահաժառանգ Աբբաս-Միրզան հարձակվում է կայսրության հողերի վրա՝ ձգտելով վերանվաճել կորցրած տարածքները։ Պարսիկներին դիմադրություն է ցույց տալիս Շուշիի բերդը։

Արևելյան Հայաստանի նվաճումԽմբագրել

Ռուսական բանակը արագ ուշքի է գալիս և անցնում հարձակման։ Հաջորդ տարում նրանք գրավում են Երևանը, ապա՝ Նախիջևանը։ Ռուսներին մեծ օգնություն են ցույց տալիս հայ կամավորական ջոկատները և տեղի հայ բնակչությունը։ Ռուսները գրավում են Արևելյան Հայաստանի մյուս քաղաքները՝ Խոյը, Ուրմիան, Մակուն և մոտենում Թավրիզի մատույցներին։ Պարսիկները հաշտություն են խնդրում։

Թուրքմենչայի պայմանագիրԽմբագրել

1828 թվականին կնքվում է Թուրքմենչայի հաշտությունը, որով պարսկական կողմը ճանաչում է Ռուսաստանի իրավունքները ամբողջ Անդրկովկասի, այդ թվում՝ Արևելյան Հայաստանի հյուսիսային գավառների վրա։ Հարավային հատվածում Մակուի, Ուրմիայի, Խոյի խանությունները հետ են վրադարձվոււմ Իրանին։ Երկու պետությունների միջև հաստատվում են բարիդրացիական դիվանագիտական հարաբերություններ։

Ռուս-թուրքական պատերազմ (1828-1829)Խմբագրել

Թուրքական հարձակումԽմբագրել

1828 թվականին սկսվում է ռուս-թուրքական հհրթական պատերազմը։ Այն մղվում էր 2 ճակատներով՝ բալկանյան և կովկասյան։

Ռուսական զորքերի հաղթանակներԽմբագրել

Բալկանյան թերակղզում ռուսական զորքերն ազաատագրում են Ռումինիայի և Բուլղարիայի տարածքը, գրավում Ադրիանապոլիսը և մոտենում մայրաքաղաք Կոստանդնուպոլսին։ Կովկասյան ճակատում ռուսները գրավում են Սև ծովի արևելյան ափերը՝ Աբխազիան, Իմերեթիան և Քութայիսը, ինչպես նաև՝ Ախալցխան և Ախալքալաքը։ Ազատագրվում, բայց պատերազմի ավարտից հետո Թուրքիային է վերադարձվում Արևմտյան Հայաստանի զգալի մասը՝ Կարսը, Էրզրումը, Մուշը և Բայազետը։

Ադրիանապոլսի պայմանագիրԽմբագրել

1829 թվականին կնքված Ադրիանապոլսի պայմնագրով Ռուսաստանը հաստատում է իր տիրապետությունը վերոնշյալ տարածքներում։

Ղրիմի պատերազմԽմբագրել

Նիկոլայ կայսեր կինը՝ Ալեքսանդրան, իրենց երեխաների՝ ապագա կայսր Ալեքսանդր II-ի և Մեծ իշխանուհի Մարիայի հետ

ԾանոթագրություններԽմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Николай I (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1897. — Т. XXI. — С. 119—124.
↑ Николай I (ռուս.) // Нарушевич — Ньютон — 1916. — Т. 28. — С. 556—579.
↑ Ум. Ольга Николаевна, дочь Николая I (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1897. — Т. XXIа. — С. 911.
↑ Константин Николаевич (ռուս.) // Русский биографический словарь — СПб.: 1903. — Т. 9. — С. 120—155.
↑ Константин Николаевич (ռուս.) // Военная энциклопедия — СПб.: Иван Дмитриевич Сытин, 1913. — Т. 13. — С. 134—138.
↑ Мякотин В. А. Константин Николаевич (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1895. — Т. XVI. — С. 74.
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ^7,4 ^7,5 ^7,6 Lundy D. R. The Peerage
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 W. A. P. Nicholas I. // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm — 11 — New York, Cambridge, England: University Press, 1911. — Vol. 19.
↑ ^9,0 ^9,1 Deutsche Nationalbibliothek, Staatsbibliothek zu Berlin, Bayerische Staatsbibliothek, Österreichische Nationalbibliothek Record #118588079 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 298)։

[_30098fc9c92a8e5b-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Николай I (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1897. — Т. XXI. — С. 119—124.

[_903dfe87f0dc4ad2-2] Николай I (ռուս.) // Нарушевич — Ньютон — 1916. — Т. 28. — С. 556—579.

[_433ddcc2f14185df-3] Ум. Ольга Николаевна, дочь Николая I (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1897. — Т. XXIа. — С. 911.

[_8113f84fd87af0bf-4] Константин Николаевич (ռուս.) // Русский биографический словарь — СПб.: 1903. — Т. 9. — С. 120—155.

[_4aeee35eba4c0829-5] Константин Николаевич (ռուս.) // Военная энциклопедия — СПб.: Иван Дмитриевич Сытин, 1913. — Т. 13. — С. 134—138.

[_13104f6f69050106-6] Мякотин В. А. Константин Николаевич (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1895. — Т. XVI. — С. 74.

[_a7f00e488c6c6980-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ^7,4 ^7,5 ^7,6 Lundy D. R. The Peerage

[_998bf5a3eafc3066-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 W. A. P. Nicholas I. // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm — 11 — New York, Cambridge, England: University Press, 1911. — Vol. 19.

[_b37462d4c7a4afe9-9] 9,0 ^9,1 Deutsche Nationalbibliothek, Staatsbibliothek zu Berlin, Bayerische Staatsbibliothek, Österreichische Nationalbibliothek Record #118588079 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[1]

[8]

[9]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]