Շվեյցարիայի կանտոն

Շվեյցարիայի կանտոն, Շվեյցարիայի վերին մակարդակի տարածքային վարչական միավորի անվանումը։

Շվեյցարիայի կանտոն
Երկիր	Շվեյցարիա
Հապավում	canton
ch.ch​(գերմ.)​(ֆր.)​(իտալ.)​​(անգլ.)
Շվեյցարիայի կանտոն Վիքիպահեստում

Յուրաքանչյուր կանտոն ունի իր Սահմանադրությունն ու օրենքները, օրենսդիր մարմինը՝ կանտոնային խորհուրդը (Kantonsrat), կամ մեծ խորհուրդը, գործադիր մարմինը՝ կառավարող խորհուրդը (Regierungsrat), կամ պետական խորհուրդը, որը բաղկացած է նահանգապետից (Landammann), կամ պետական խորհրդի նախագահից և պետական խորհրդականներից (Regierungsrat), կամ պետական խորհրդականներից։ Կանտոնը լիովին ինքնուրույն է ներքին խնդիրների լուծման հարցում։ Կենտրոնական կառավարությունը ղեկավարում է միջազգային խնդիրները, դաշնային բյուջեն և փողի թողարկումը։ Այնուամենայնիվ, Շվեյցարիան միասնական պետություն է։  Երկրի կարգախոսն է. «Մեկը բոլորի համար,և բոլորը մեկի համար» (լատին․՝ Unus pro omnibus, omnes pro uno)

Հիմնադրման տարեթվով ամենավերջինը Յուրա կանտոնն է (1979 թվականին հանրաքվեի արդյունքներով առանձնացվել է Բեռն կանտոնից)։

Շվեյցարիայի տարածքային կառուցվածքը ըստ կանտոնների
№ Զինանշան Կանտոն Տարածքը, կմ² Բնակչությունը, մարդ. (2020) Խտություն, մարդ/կմ² Մայրաքաղաք 1 Ապենցել-Իններրոդեն 1 (գերմ.՝ Appenzell Ausserrhoden) 242,84 55 309 227,76 Հերիզաու (գերմ.՝ Herisau) 2 Ապենցել-Իններրոդեն 1 (գերմ.՝ Appenzell Innerrhoden) 172,48 16 293 94,46 Ապենցել (գերմ.՝ Appenzell) 3 Արգաու (գերմ.՝ Aargau) 1403,8 694 072 494,42 Արաու (գերմ.՝ Aarau) 4 Բազել-Լանդ 1 (գերմ.՝ Basel-Landschaft) 517,67 290 969 562,07 Լիստալ (գերմ.՝ Liestal) 5 Բազել-Շտանդ 1 (գերմ.՝ Basel-Stadt) 36,95 196 735 5324,36 Բազել (գերմ.՝ Basel) 6 Բեռն (գերմ.՝ Bern, ֆր.՝ Berne) 5958,51 1 042 980 175,04 Բեռն (գերմ.՝ Bern, ֆր.՝ Berne) 7 Վալե (ֆր.՝ Valais, գերմ.՝ Wallis) 5224,63 348 503 66,7 Սոն (ֆր.՝ Sion, գերմ.՝ Sitten) 8 Վո (ֆր.՝ Vaud) 3212,02 814 762 253,66 Լոզան (ֆր.՝ Lausanne) 9 Գլարուս (գերմ.՝ Glarus) 685,31 40 851 59,61 Գլարուս (գերմ.՝ Glarus) 10 Գրաուբյունդեն կամ Գրիզոն (գերմ.՝ Graubünden, ռոմանշ.՝ Grischun, իտալ.՝ Grigioni) 7105,3 200 096 28,16 Չուր (գերմ.՝ Chur, ռոմանշ.՝ Cuira, իտալ.՝ Coira) 11 Ժնև (ֆր.՝ Genève) 282,49 506 343 1792,43 Ժնև (ֆր.՝ Genève) 12 Զոլոտուրն (գերմ.՝ Solothurn) 790,45 277 462 351,02 Զոլոթուռն (գերմ.՝ Solothurn) 13 Լյուցեռն (գերմ.՝ Luzern) 1493,52 416 347 278,77 Լյուցեռն (գերմ.՝ Luzern) 14 Նևշատել (ֆր.՝ Neuchâtel) 802,16 175 894 219,28 Նևշատել (ֆր.՝ Neuchâtel) 15 Նիդալդեն 1 (գերմ.՝ Nidwalden) 275,85 43 520 157,77 Շտանս (գերմ.՝ Stans) 16 Օբվալդեն 1 (գերմ.՝ Obwalden) 490,58 38 108 77,68 Զարնեն (գերմ.՝ Sarnen) 17 Սանկտ Գալլեն (գերմ.՝ Sankt Gallen) 2028,2 514 504 253,68 Սանկտ Գալլեն (գերմ.՝ St. Gallen) 18 Տիչինո (իտալ.՝ Ticino) 2812,16 350 986 124,81 Բելինցոնա (իտալ.՝ Bellinzona) 19 Տուրգաու (գերմ.՝ Thurgau) 994,33 282 909 284,52 Ֆրաուենֆելդ (գերմ.՝ Frauenfeld) 20 Ուրի (գերմ.՝ Uri) 1076,54 36 819 34,2 Ալտդորֆ (գերմ.՝ Altdorf) 21 Ֆրիբուրգ (ֆր.՝ Fribourg, գերմ.՝ Freiburg) 1672,42 325 547 194,66 Ֆրիբուրգ (ֆր.՝ Fribourg, գերմ.՝ Freiburg) 22 Ցուգ (գերմ.՝ Zug) 238,73 128 794 539,5 Ցուգ (գերմ.՝ Zug) 23 Ցյուրիխ (գերմ.՝ Zürich) 1728,94 1 553 423 898,48 Ցյուրիխ (գերմ.՝ Zürich) 24 Շաֆհաուզեն (գերմ.՝ Schaffhausen) 298,42 83 107 278,49 Շաֆֆհաուզեն (գերմ.՝ Schaffhausen) 25 Շվից (գերմ.՝ Schwyz) 907,88 162 157 178,61 Շվից (գերմ.՝ Schwyz) 26 Յուրա2 (ֆր.՝ Jura) 838,51 73 709 87,9 Դելեմոն (ֆր.՝ Delémont) Ընդհանուր 41 290,69 8 670 199 209,98

¹ Մինչև 1999 թվականը ունեցել է կիսականտոնի կարգավիճակ։ 1999 թվականի Շվեյցարիայի Սահմանադրության համաձայն՝ դե յուրե ստացել է կանտոնի կարգավիճակ, սակայն դե ֆակտո մնացել է կիսականտոն՝ սահմանափակ իրավունքներով։

² Կազմավորվել է 1979 թվականին։

Տես նաև

• Շվեյցարիայի վարչական բաժանում
• Շվեյցարիայի Համայնքներ
• Շվեյցարիայի շրջանների ցանկ

Գրականություն

• «Կանտոն Շվեյցարիայում». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)