Վիքիպեդիա

Ցուգ (քաղաք)

Ցուգ (գերմ.՝ Zug (Stadt), ֆր.՝ Zoug, իտալերեն՝ Zugo, ռոմանշ.՝ Zug, լատ.՝ Tugium), քաղաք Կենտրոնական Շվեյցարիայում, նույնանուն լճի հյուսիսային ափին, նույնանուն լեռան (Zugerberg — գերմ., 1039 մ) ստորոտին՝ ծովի մակերևույթից 425 մետր բարձրության վրա, և նույնանուն կանտոնի մայրաքաղաքն է։ Շվեյցարական մերձակա խոշոր քաղաքներից՝ Ցյուրիխից ու Լյուցեռնից գտնվում է գրեթե հավասար՝ 23 կիլոմետր հեռավորության վրա։ Քաղաքի խորհրդանշական տեսարժան վայրը նրա հին թաղամասում՝ Կոլինպլաց հրապարակում գտնվող միջնադարյան նշանավոր, 52 մետր բարձրությամբ Zytturm աշտարակն է[2], որի վրա սովորական մեծ ժամացույցից բացի, դեռ կես հազարամյակ առաջ տեղադրվել է նաև աստղագիտական ժամացույց։ Քաղաքն զբաղեցնում է 21,61 քառակուսի կիլոմետր տարածք։ 2017 թվականի դեկտեմբերի 31-ի տվյալներով Ցուգում ապրում էր 30.205 մարդ, որոնց 31.7%-ը օտարերկրացիներ էին [3]։

Բնակավայր
շվեյց. գերմ.՝ Zug
Զինանշան
Zoug-ville-blason.svg

Zugerberg Obersicht Zug.jpg
ԵրկիրՇվեյցարիա Շվեյցարիա
Մակերես21,61 կմ², 21,63 կմ²
ԲԾՄ425 մետր, 611 մետր
Պաշտոնական լեզուգերմաներենի շվեյցարական տարբերակ
Բնակչություն▲30 542 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2018)[1]
Ժամային գոտիUTC+1 և UTC+2
Հեռախոսային կոդ041
Փոստային դասիչ6300, 6301, 6302 և 6303
Ավտոմոբիլային կոդZG
Պաշտոնական կայքstadtzug.ch​(գերմ.)
##Ցուգ (քաղաք) (Շվեյցարիա)
Red pog.png

ԺողովրդագրությունԽմբագրել

Քաղաքի բնակչության թվաքանակը պատմական ժամանակի ընթացքում կրել է հետևյալ փոփոխությունները[4] :

ՊատմությունԽմբագրել

Քաղաքի անվանումն առնչվում է հին գերմաներեն Fischzug (ձկնորսություն) բառի հետ[5]։ Ցուգի ներկայիս տարածքում դեռ հին հռոմեացիների տիրապետությունից առաջ ապրել են կիմերա-տևտոնական ցեղախմբի հելվետյան ճյուղին պատկանող տուգենները՝ ըստ Ամեդե Տիերիի ուսումնասիրությունների[6]։ Նրանց հաջորդել են կելտերը, այնուհետև՝ հին հռոմեացիները։ Որոշ ուսումնասիրողների կարծիքով՝ ներկայիս քաղաքը հիմնադրվել է 12-րդ դարի սկզբներին, ազնվականական Կիբուրգ տոհմի կոմսերի նախաձեռնությամբ, որոնց գրավել է բնակավայրի հարմարավետ դիրքը՝ Ցյուրիխից Հյուսիսային Իտալիա առևտրային ճանապարհի վրա գտնվելը, ինչպես նաև՝ նավարկելով Իմենզեե, այնտեղից՝ Կյուսնախտ, ապա՝ Ֆիրվալդշտատյան (այսինքն՝ Լյուցեռնի) լիճ հասնելու հնարավորությունը։

1242 թվականի մի պատմական փաստաթղթում Ցուգը հիշատակված է Օպպիդում (լատ. Oppidum — քաղաք, փոքր քաղաք), 1255 թվականին՝ Կաստրում (լատ. Castrum — բերդ, ամրոց) անվանումով։ Բնակավայրի Սուրբ Աստվածամոր մատուռը (գերմ. — Liebfraukapelle) պատմական փաստաթղթերում առաջին անգամ հիշատակվել է 1266 թվականին։ 1273 թվականին Ռուդոլֆ Հաբսբուրգը Գերմանիայի թագավոր ընտրվելուց շուրջ մեկ ամիս առաջ, գնել է նախկինում Կիբուրգ և Լաուֆենբուրգ տոհմերին պատկանած տարածքների մեծ մասը՝ Ցուգն ու Արտ ամ Զեեն գերմ.՝ Art am See): Հաբսբուրգներն ամրացրել են քաղաքը, կառուցել պարիսպներ, աշտարակներ[7]։

Սակայն 1352 թվականին, երբ շվեյցարական համադաշնային զորքերը պաշարել են Ցուգը, Ավստրիայի հերցոգ Ալբրեխտ Երրորդը հրաժարվել է օգնական զորք ուղարկել, և քաղաքը հանձնվել է։ 1798 թվականին Վալդշտատեն (Waldstätten) կանտոնի կազմում ընդգրկվել է Շվեյցարիայի Հանրապետության մեջ, հինգ տարի անց՝ 1803 թվականին վերստացել իր ինքնավարությունը՝ Շվեյցարիայի Համադաշնության մեջ մտնելով որպես որոշակի անկախություն ունեցող մի կանտոն։

Ցուգի պատմության թեև սև, բայց և այնպես՝ հիշվող էջերից է 2001 թվականի սեպտեմբերի 27-ին տեղի ունեցած ողբերգական իրադարձությունը, երբ Ֆրիդրիխ Լայբախերը կանտոնի խորհրդարանում 14 մարդ սպանեց (այդ դրվագը պատմության մեջ է մտել «Ցուգի հրաձգություն» կամ «Ցուգի կոտորած» անվանումով[8] ):

ՏնտեսությունԽմբագրել

Ցուգի իշխանությունների վարած ցածր հարկադրույքների ու պարզեցված փաստաթղթավորման քաղաքականությունը քաղաքը գրավիչ է դարձրել արտասահմանյան ընկերությունների համար և վերածել առևտրի ու սպասարկման ծառայությունների միջազգային կենտրոնի; 1950—1960- ական թվականներին այստեղ հիմնավորվել են ամերիկյան ճանաչված մի շարք ընկերություններ, 1970—1980-ականներին նրանց հետևել են գերմանական ու բրիտանական, հաջորդ տասնամյակներին՝ նաև ռուսական ընկերություններ[9];

Ցուգում իրենվց գրասենյակներն ունեցող ընկերություններից են՝

  • Hugo Boss-ը
  • դեղագործական Actavis-ը
  • լեռնահանքային Xstrata plc-ը
  • օֆշորային հորատման խոշորագույն կապալառու Transocean Ltd.-ը
  • «Հյուսիսային հոսք» գազատարի կառավարիչ Nord Stream AG-ը
  • «Հյուսիսային հոսք-2» գազատարի շինարարության և շահագործման կառավարիչ New European Pipeline AG-ը
  • «Շտոկման դևելոփմենթ ԱԳ»-ը (անգլ.՝ Shtokman Development AG)
  • Շտադլեր-ֆորմ-ը Штадлер Форм
  • East Metals AG —ը՝ Evraz Group-ի դուստր ձեռնարկությունը
  • Luxoft-ը
  • SPB TV-ը
  • Alpine Select ներդրումային ընկերությունը
  • Amgen-ը (կենսատեխնոլոգիաներ)
  • Agie-Charmilles, fabricant de machines ;
  • Converium-ը (ապահովագրական ընկերություն)
  • Crypto AG (տեղեկատվական)
  • Zinguerie de Zoug V-ZUG-ը
  • Xstrata-ն
  • Precious Woods-ը,
  • Bossard-ը
  • Informa-ն
  • Interactive Brokers-ը
  • Բրիտանական դեղագործական Shire-ը

Ուշագրավ փաստ է նաև այն, որ Ցուգը հաճախ անվանում են կրիպտահովիտ՝ այնտեղ գործող և կրիպտաարժույթով աշխատող մեծաքանակ ընկերությունը նկատի առնելով[10][11][1]:

ԿլիմաԽմբագրել

Ցուգի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Միջին բարձր °C (°F) 5
(41) 		5
(41) 		10
(50) 		14
(57) 		17
(63) 		20
(68) 		23
(73) 		23
(73) 		19
(66) 		16
(61) 		10
(50) 		5
(41) 		13.9
(57)
Միջին ցածր °C (°F) −2
(28) 		−2
(28) 		0
(32) 		3
(37) 		6
(43) 		9
(48) 		12
(54) 		12
(54) 		9
(48) 		6
(43) 		2
(36) 		−1
(30) 		4.5
(40.1)
Միջ. տեղումների օրեր (≥ 1.0 mm) 12.3 11.5 13 11.3 11.3 11.3 11.5 10.1 9.4 9.6 11.5 13.1 135.9
Միջ. ձնառատ օրեր (≥ 1.0 cm) 4.1 4.2 1 0.7 0.1 0 0 0 0 0.1 1.7 3.9 15.8
աղբյուր: Meteoblue[12]

See also climate of Lucerne and Zürich.

Պատմամշակութային հուշարձաններԽմբագրել

Ցուգի մի շարք պատմամշակութային հուշարձաններ ընդգրկված են Շվեյցարիայի համազգային նշանակության պատմամշակութային ժառանգության ցանկում, այդ թվում՝ երկու գրադարան (կապուցինյան վանքինը և ծխական եկեղեցունը), մեկ հնավայր (ուշբրոնզեդարյան լճափնյա Sumpf բնակավայրը), երեք թանգարան (Burg-ը՝ ամրոցի թանգարանը, Kunsthaus-ը՝ գեղարվեստի թանգարանը և Museum für Urgeschichte-ը՝ հնագույն պատմության թանգարանը)։ Սրանց գումարվել են երեք արխիվ. Bürgerarchiv Zug-ը, Staatsarchiv Zug-ը և Unternehmensarchiv der Landis & Gyr AG (Landis & Gyr AG ընկերության արխիվը)։ Հիշարժան պատմամշակութային հուշարձաններից են նաև կաթոլիկ եկեղեցին՝ Charnel house-ի հետ, St. Michael-ի ճեմարանը, քաղաքային պարիսպն ու հին քաղաքամասի մի շարք շինություններ[13]։

Oterswil/Insel Eielen, Riedmatt և Sumpf նախապատմական բնակավայրերը ներառվել են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկում[14]։

ԹանգարաններԽմբագրել

  • Երկրագիտական թանգարան (Heimatmuseum Seehof)
  • Կղմինդրի արտադրության թանգարան (Ziegelei-Museum)
  • Աֆրիկայի թանգարան (Afrikamuseum)
  • Ձկնորսության թանգարան (Fischerei-Museum)
  • Գեղարվեստական (Kunsthaus)
  • Նախապատմական հասարակության պատմության թանգարան (Museum für Urgeschichte(n))
  • Ցուգ ամրոցում գործող թանգարան (Museum in der Burg)

Ուսումնական հաստատություններԽմբագրել

Institut Montana Zugerberg

ՊատկերասրահԽմբագրել

  • Հին քաղաքամասը թռչնաթռիչքի բարձրությունից

  • Քաղաքի գիշերով

  • Հին քաղաքամասը թռչնաթռիչքի բարձրությունից

  • Փողոց հին քաղաքամասում

  • Փողոց հին քաղաքամասում

  • Huwilerturm-ը

  • Քաղաքապետարանը

  • Մի շարք ընկերությունների համալիրը

  • Տեսարան քաղաքից

  • Քաղաքի նորակառույցներից

  • Zytturm աշտարակը

  • Քաղաքապետարանի նոր շենքը

  • Սբ. Օսվալդ եկեղեցին

  • Kunsthaus-ը (պատկերասրահը)

  • 1887 թ. ջրհեղեղի ավերածությունները

Ուշագրավ փաստերԽմբագրել

  • Ցուգ քաղաքի անունով է կոչվել տարածված ու սիրված թխվածքներից մեկը՝ ցուգյան բալային տորթը։
  • Ցուգ քաղաքում են ծավալվում ամերիկացի անվանի գրող Ֆրենսիս Սքոթ Ֆիցջերալդի «Գիշերն անույշ է» վեպի գործողությունները։

Անվանի անձինքԽմբագրել

 
Սիմոնետա Սոմարուգա, 2011
 
Ժորժ Շտուբեր, 1954
  • Յոհանես Բրանդենբերգ (1660–1729) - նկարիչ
  • Հենրիկ Տրենկ (1818–1892) - նկարիչ
  • Վալո Լյույոնդ (1927-2012) - կինոդերասան[15]
  • Մարկ Ռիչ (1934–2013) - բիզնեսմեն, Glencore-ի հիմնադիր
  • Կառլ Ռուտտի (ծնվ. 1949) - կոմպոզիտոր
  • Սիմոնետա Սոմարուգա (ծնվ. 1960) - քաղաքական գործիչ, Ծվեյցարիայի Դաշնային խորհրդի անդամ, 2015 թվականին ընտրվել է Շվեյցարիայի Համադաշնության նախագահ
  • Սևերին Հակեր (ծնվ. 1984) - համակարգչագետ, Duolingo-ի համահիմնադիր
  • Մաքս Հուսման (1888-1965) - խաղաղարար (Operation Sunrise), մանկավարժ, Institut Montana Zugerberg բուհի հիմնադիր
  • Ուգո Ֆիշ — բժիշկ
Մարզիկներ
  • Ժորժ Շտուբեր - ֆուտբոլիստ, դարպասապահ, 1930-ական թվականների խաղացել է Շվեյցարիայի հավաքականի կազմում
  • Կառլ Ֆրիդլին (ծնվ. 1935) - նախկին լողորդ մարզիկ, 1960 թվական-ի ամառային օլիմպիական խաղերի մասնակից
  • Ֆրից Շմիդ (ծնվ. 1959) - մարզիչ, ներկայումս մարզում է Նոր Զելանդիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքականը
  • Քրիստոֆ Շմիդ (ծնվ. 1982) - մարզիկ հրաձիգ, 2008 թվական-ի ամառային օլիմպիական խաղերի մասնակից

ԾանոթագրություններԽմբագրել

  1. ↑ https://www.pxweb.bfs.admin.ch/pxweb/fr/px-x-0102020000_201/-/px-x-0102020000_201.px/table/tableViewLayout2/?rxid=c5985c8d-66cd-446c-9a07-d8cc07276160
  2. ↑ Zytturm, wanderland.ch
  3. ↑ «Ständige Wohnbevölkerung in den Zuger Gemeinden, 2010-2014, nach Staatsangehörigkeit» (XLS) (statistics) (German)։ Fachstelle für Statistik, Amt für Raumplanung, Kanton Zug։ 2015։ Վերցված է 2015-12-27 
  4. ↑ http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/fr/index/dienstleistungen/publikationen_statistik/cd_roms/uebersicht.Document.69585.zip 
  5. ↑ Lexikon der schweizerischen Gemeindenamen, hrsg. vom Centre de Dialectologie an der Universität Neuenburg unter der Leitung von Andres Kristol, Frauenfeld/Lausanne 2005, S. 990 f.
  6. ↑ Amédée Thierry, Histoire des Gaulois depuis les temps les plus reculés jusqu'à l'entière soumission de la Gaule à la domination romaine, consultable sur ici
  7. ↑ Adriano Boschetti-Maradi, Toni Hofmann und Peter Holzer: Der Ausbau der Zuger Stadtbefestigung unter habsburgischer Herrschaft. In: Tugium 23/2007, 105—136.
  8. ↑ Untersuchungsrichterlicher Schlußbericht Archived 6 October 2011 at the Wayback Machine. (German)
  9. ↑ Амманн, 2018, էջ 67
  10. ↑ Uhlig/jse Christian (2016-07-01)։ «Alpine 'Crypto Valley' pays with Bitcoins»։ DW Finance։ Վերցված է 2016-07-18 
  11. ↑ Manning Jim (2017-02-19)։ «Zug: Switzerland’s Crypto Valley»։ ETH News։ Արխիվացված է օրիգինալից 2017-04-09-ին։ Վերցված է 2017-04-06 
  12. ↑ «Klima Zug»։ Basel (Oder), Switzerland: Meteoblue։ Վերցված է 2015-12-26 
  13. ↑ Swiss inventory of cultural property of national and regional significance Archived 1 May 2009 at the Wayback Machine. 21.11.2008 version, (գերմ.) accessed 22-Sep-2009
  14. ↑ UNESCO World Heritage Site - Prehistoric Pile dwellings around the Alps
  15. ↑ IMDb Database retrieved 19 December 2018

ԳրականությունԽմբագրել

  • Дэниел Амманн Нефтяной король. Секретная жизнь Марка Рича = Daniel Ammann. The King of Oil: The Secret Lives of Marc Rich.. — М.: Альпина Нон-фикшн, 2018. — 236 p. — ISBN 978-5-9614-6391-0

Արտաքին հղումներԽմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ցուգ_(քաղաք)&oldid=8549961» էջից