Լոզան

Լոզան
Քաղաք
	Լոզան
	Lausanne
Դրոշ	Զինանշան
Երկիր	Շվեյցարիա
Քաղաքապետ	Դանիել Բրելա
Առաջին հիշատակում	1 դար, 200, 280
Մակերես	41,37 կմ²
ԲԾՄ	373—871 մ
Պաշտոնական լեզու	ֆրանսերեն
Բնակչություն	▲ 138 634 մարդ (3351)
Ագլոմերացիա	▲ 336 400
Ժամային գոտի	UTC+1, ամառը UTC+2
Հեռախոսային կոդ	021
Փոստային դասիչ	1000—1008
Ավտոմոբիլային կոդ	VD
Պաշտոնական կայք	lausanne.ch
	Լոզան Վիքիպահեստում

Լոզան (ֆր.՝ Lausanne [loˈzan]), քաղաք Շվեյցարիայի հարավ֊արևմուտքում, նավահանգիստ Ժնևի լճի ափին, Ժնև քաղաքից 62 կմ հեռավորության վրա^[1]։

Լոզանը կրում է աշխարհի «Օլիմպիական մայրաքաղաք» անվանումը։ Այստեղ են գտնվում Միջազգային օլիմպիական կոմիտեի շտաբ-բնակարանը և բազմաթիվ այլ միջազգային սպորտային ֆեդերացիաներ։ Այստեղ է Շվեյցարիայի գերագույն դատարանը, Լոզանի համալսարանը, Դաշնային պոլիտեխնիկական դպրոցը և այլն։ Հիմնական տրանսպորտային տեսակն է տրոլեյբուսը։ Երկրում միակ մետրոն այստեղ է։

ԱնվանումԽմբագրել

Հնում այստեղ գոյություն է ունեցել մի բնակավայր, որը հռոմեական դարաշրջանում կոչվել է Լաուզոնիում (այստեղից էլ այժմյան Լոզան անվանումը)։ Ոմանք ենթադրում են, որ անվանման հիմքում ընկած է գալլերեն Leusa «հարթ քար» բառը։

Ոմանք էլ գտնում են, որ անվանումն առաջացել է կելտերեն Lausodonum ձևից, որը նշանակում է «ամրոց Լաուս գետի ափին» (կելտերեն Լաուս՝ «քարքարոտ») կամ Lousis կելտական անձնանունից^[2]։

ԲնակչությունԽմբագրել

Բնակչությունը կազմում է շուրջ 138.000 մարդ (2013 թ., մայիս)։ Չորրորդն է բնակչության թվով Շվեյցարիայում։ Ներգաղթյալները կազմում են ամբողջ բնակչության 40 %։ Ագլոմերացիայի սահմաններում բնակվում է 336,4 հազար մարդ (2010 թ.)։

ՊատմությունԽմբագրել

Լոզանի տարածքում բնակության հնագույն հետքերը պատկանում են մեր թվարկությունից առաջ VI հազարամյակին։ Ապրողների հիմնական զբաղմունքը եղել է Ժնևի լճի ափի անտառներում որսը և հավաքչությունը։ XX դարում այդ տեղամասերում գտնվել են թաղման վայրեր։ Գտածոների մեջ եղել են մեր թվարկությունից առաջ II հազարամյակի զենք, կերամիկայից և բրոնզից իրեր, դիակիզության հետքեր, ինչպես նաև կավածեփ, հարդե տանիքներով խրճիթի մնացորդներ։

ԱշխարհագրությունԽմբագրել

Քաղաքի տեսքը, լիճը և Ալպերը

Լոզանը, ինչպես և Շվեյցարիայի մնացյալ խոշոր քաղաքները, ընկած են երկրի միջին հատվածում, Ժնևի լճի հյուսիսային ափերին և Ալպյան լեռների ստորոտին։ ժնև քաղաքից հեռու է 62 կմ-ով։ Այն գտնվում է Լավո և Լյա Կոտ գինեգործական տարածաշրջանների սահմանին։ Տարածքում է նաև Շվեյցարական ռիվիերան՝ առողջարանային զոնան։ Ինչպես ամբողջ Շվեյցարիայում, այստեղ էլ գործում է Կենտրոնաեվրոպական ժամային գոտին։ Միջազգային կոորդինացիոն ժամանակից տարբերվում է ձմռանը +1:00, ամռանը՝ +2:00 ժամ։

Վյուշարը Դենանտու այգում

Քաղաքի տարածքը կազմում է 41,37 կմ²^[3]։ 1997 թվականին քաղաքի շինկառույցները կազմել են 42,9 %, անտառները՝ 39,6 %, գյուղատնտեսական հողահանդակները՝ 17,3 %: Լոզանը կարելի է անցնել ոտքով քայլելիս. ծայրից ծայր նրա երկարությունը կազմում է 4 կմ։

Բարձրությունը ծովի մակարդակից կազմում է 373-ից 871 մետր. նավահանգիստ Ուշին՝ 374 մ., կենտրոնը՝ 495 մ., օդանավակայանը՝ 600 մ.: Բավականին մեծ բլուրների և ռելիեֆի համար նրան անվանում են շվեյցարական Սան Ֆրանցիսկո^[4]։ Ամենաբարձր կետը Շալե ա Գոբեն է՝ լեռնանցք՝ 872 մետր բարձրությամբ։

Քաղաքով են հոսում 4 գետեր, որոնք պատկանում են Ռոնայի ավազանին՝ Ֆլոն, Լուվ, Վյուաշեր և Ռյոլե։ Մի ժամանակ առաջ Ֆլոնը հոսում էր քաղաքի կենտրոնի ձորով, ներկայիս Սենթրալ փողոցով։ Հետագայում գետերից Ֆլոնը և Լուվը վերցվել են թունելների մեջ։ Հյուսիսային մասի ստրոգետնյա ավտոկայանատեղիներից մեկում, Ռիպոն հրապարակի տակ, կարելի է տեսնել Ֆլոն գետի հոսքը։ Ժնևի լճի ափերին են գտնվում այգիները, լողափերը, փոքր նավահանգիստը և այլն։

ԿլիմանԽմբագրել

Լոզանը ձյուների մեջ

Լոզանի կլիման ունի վերընթաց բնույթ^[5], որը կրում է Ատլանտյան օվկիանոսի ազդեցությունը։

Միջին ջերմաստիճանը տարվա ընթացքում տատանվում է ձմռանը +3 °C իսկ ամռանը մինչև +20 °C: Էքստրեմալ պայմաններում այդ ցուցանիշները կարող են հասնել −10 °C մինչև +37 °C: Արևափայլի տևողությունը կազմում է տարեկան 1763 ժամ^[6]։ Քամու միջին տարեկան արագությունը կազմում է 1,8 մ/վրկ^[7]. Միջին տարեկան խոնավությունը 71,7 %^[8]։ Քաղաքը գտնվում է 8-րդ սառնամանիքադիմացկուն զոնայում^[9]։

Հյուսիս-արևելյան քամին, որը ձևավորվում է Ասիական անտիցիկլոնից, բերում է սառը օդ։ Հարավ-արևմտյան քամին, որը գալիս է Ատլանտյան օվկիանոսից, իր հետ բերում է խոնավություն^[10]։ Չոր քամիները, որոնց անվանում են այստեղ ֆյոն, ձևավորվում է տեղում և ցրտաբեր ազդեցություն է թողնում^[11]։ Ժնևի լճի մոտիկությունը ձմռանը մեղմացնում է ջերմաստիճանը, իսկ ամռանը՝ զովացնում։

Ձմեռը հիմնականում սառն է։ Ձյունը գալիս է դեկտեմբերից մինչև մարտ։ Տարվա ամենաչոր ամիսը փետրվարն է։ Ամառը տաք է, փոփոխական եղանակով։ Տեղումների առավելագույն քանակը թափվում է օգոստոսին։ Աշունը չոր է և արևոտ, որը գալիս է սեպտեմբեր-հոկտեմբերին։

{{{location\|{{{վայրը\|}}}}}}ի կլիմայական տվյալները
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	Տարի
աղբյուր: {{{աղբյուր 1}}}

ՍիմվոլիկաԽմբագրել

Քաղաքի լոգոտիպը

Քաղաքի վավերական կնիքն իրենից ներկայացնում է վահան, կազմված հորիզոնական կարմիր ժապավեն ներքևից և սպիտակ՝ վերևից։ Կա նաև տարբերակ, որը թույլատրելի է, այն է. վահանը ւ թագը բռնած առյուծներ։ Քաղաքի լոգոտիպը հաստատվել է 1998 թվականին մունիցիպալիտետի կողմից։ Այն իրենից ներկայացնում է քաղաքի անվանումը և հորիզոնական շարված 7 կարմիր գնդեր^[12]։ Քաղաքի դրոշը իրենից ներկայացնում է ուղղանկյունի պաստառ՝ 2 հորիզոնական շերտերով։ Վերևինը սպիտակ է, իսկ ներքևինը, ավելի լայնը՝ կարմիր։

Բուրգունդյան արքա Ռուդոլֆ III կողմից հատված (XI դարի սկիզբ) դրամի վրա պատկերված է հավասարակողմ խաչ^[13]։ Գաղաքի զինանշանը XVII դարում հաճախ պատկերվել է 3 վահանների տեսքով։ XIX դարում կայսերական արծվի սիմվոլը փոխարինվեց շվեյցարական խաչով։

ԾանոթագրություններԽմբագրել

↑ Ավտոճանապարհով «Լոզանի և Ժնևի միջև հեռավորությունը»։ АвтоТрансИнфо
↑ Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան (1987)։ Աշխարհագրական անունների բառարան։ Երևան: «Լույս»
↑ Гонвиль, 2008, էջեր 11
↑ «The hills are alive with the rumble of trains»։ // swissinfo.ch։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-08-05-ին։ Վերցված է 2012-8-2
↑ «Potager : quand semer et planter région par région, selon le climat»։ // rustica.fr։ Վերցված է 2012-7-10
↑ «Средние 1961—1990: Արևափայլի տևողությունը» (ֆրանսերեն)։ // meteosuisse.admin.ch։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-05-31-ին։ Վերցված է 2012-4-15
↑ «Միջին տարեկան ցուցանիշներ 1981—2000` քամու արագություն» (ֆրանսերեն)։ // meteosuisse.admin.ch։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-05-31-ին։ Վերցված է 2012-4-15
↑ «Խոնավության նորման 1961—1990» (գերմաներեն)։ // meteosuisse.admin.ch։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-05-31-ին։ Վերցված է 2012-4-15
↑ «Եվրոպայի կլիմայական զոնաները»։ // plantsdb.gr։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-08-05-ին։ Վերցված է 2012-7-11
↑ «Физическая география»։ // lausanne.ch։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-05-31-ին։ Վերցված է 2012-4-27
↑ Գոնվիլ, 2008, էջեր 27
↑ «La campagne de votation Métamorphose s’envenime à Lausanne»։ // archives.24heures.ch։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-08-05-ին։ Վերցված է 2012-7-17
↑ «Le Moyen Âge I»։ // musees.vd.ch։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-08-05-ին։ Վերցված է 2012-7-17

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 652)։

[1] Ավտոճանապարհով «Լոզանի և Ժնևի միջև հեռավորությունը»։ АвтоТрансИнфо

[2] Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան (1987)։ Աշխարհագրական անունների բառարան։ Երևան: «Լույս»

[Гонвиль—2008——11-3] Гонвиль, 2008, էջեր 11

[4] «The hills are alive with the rumble of trains»։ // swissinfo.ch։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-08-05-ին։ Վերցված է 2012-8-2

[5] «Potager : quand semer et planter région par région, selon le climat»։ // rustica.fr։ Վերցված է 2012-7-10

[6] «Средние 1961—1990: Արևափայլի տևողությունը» (ֆրանսերեն)։ // meteosuisse.admin.ch։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-05-31-ին։ Վերցված է 2012-4-15

[7] «Միջին տարեկան ցուցանիշներ 1981—2000` քամու արագություն» (ֆրանսերեն)։ // meteosuisse.admin.ch։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-05-31-ին։ Վերցված է 2012-4-15

[8] «Խոնավության նորման 1961—1990» (գերմաներեն)։ // meteosuisse.admin.ch։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-05-31-ին։ Վերցված է 2012-4-15

[9] «Եվրոպայի կլիմայական զոնաները»։ // plantsdb.gr։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-08-05-ին։ Վերցված է 2012-7-11

[10] «Физическая география»։ // lausanne.ch։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-05-31-ին։ Վերցված է 2012-4-27

[Գոնվիլ—2008——27-11] Գոնվիլ, 2008, էջեր 27

[12] «La campagne de votation Métamorphose s’envenime à Lausanne»։ // archives.24heures.ch։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-08-05-ին։ Վերցված է 2012-7-17

[13] «Le Moyen Âge I»։ // musees.vd.ch։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-08-05-ին։ Վերցված է 2012-7-17

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]