Շախմատի դասական խաղերում օգտագործվում է վեց տեսակի, երկու գույնի և ընդհանուր հաշվով տասնվեց խաղաքար։

  • Արքա♔♚ (յուրաքանչյուր կողմ ունի մեկական)
  • Թագուհի♕♛ (յուրաքանչյուր կողմ ունի մեկական)
  • Նավակ♖♜ (յուրաքանչյուր կողմ ունի երկուական)
  • Փիղ♗♝ (յուրաքանչյուր կողմ ունի երկուական)
  • Ձի♘♞ (յուրաքանչյուր կողմ ունի երկուական)
  • Զինվոր♙♟ (յուրաքանչյուր կողմ ունի ութական)
Շախմատի խաղաքարեր. ձախից աջ` զինվոր, նավակ, ձի, փիղ, թագուհի, արքա

Խաղաքարերի շարժ

խմբագրել
  • Արքան կարող է տեղաշարժվել ցանկացած հարևան դաշտ՝ հորիզոնական, ուղղահայաց կամ անկյունագծով։ Ընդ որում, արքան չի կարող տեղափոխվել այն դաշտը, որը զբաղեցրել է սեփական խաղաքարը, ինչպես նաև՝ որը գտնվում է մրցակցի խաղաքարի գրոհի (շախի) տակ։ Մասնակցում է նաև փոխատեղմանը։
  • Թագուհին կարող է տեղափոխվել ցանկացած դաշտ՝ հորիզոնական, ուղղահայաց և անկյունագծերով՝ միավորելով նավակի և փղի հնարավորությունները (պայմանով, որ ճանապարհին չկա այլ խաղաքար)։
  • Նավակը կարող է տեղափոխվել ցանկացած դաշտ՝ հորիզոնական և ուղղահայաց ուղղություններով (պայմանով, որ ճանապարհին չկա այլ խաղաքար)։ Մասնակցում է նաև փոխատեղմանը։
  • Փիղը կարող է տեղափոխվել ցանկացած դաշտ միայն անկյունագծերով, պայմանով, որ ճանապարհին չկա այլ խաղաքար։
  • Ձին կարող է տեղափոխվել իր խաղաքարով չզբաղեցված ցանկացած դաշտ, եթե այն գտնվում է հայերեն Լ տառի մյուս ծայրին (այսինքն՝ սկզբում ձին տեղափոխվում է երկու դաշտ հորիզոնական կամ ուղղահայաց ուղղություններով, այնուհետև մեկ դաշտ՝ նախնական ուղղությանը ուղղահայաց)։
  • Զինվորը կարող է քայլել առաջ այն ուղղաձիգով, որում կանգնած է, միայն մեկ դաշտ, եթե այդ դաշտում այլ խաղաքար չկա։
  • Նախնական դիրքից զինվորը կարող է տեղաշարժվել ինչպես մեկ, այնպես էլ երկու դաշտ առաջ։
  • Զինվորը մրցակցի խաղաքարը հարվածում է անկյունագծով՝ զբաղեցնելով հարևան ուղղաձիգում կանգնած հակառակորդի խաղաքարի տեղը։
  • Մրցակցի զինվորի հարվածի տակ գտնվող դաշտի վրայով անցած զինվորը (նախնական դիրքից երկու դաշտ առաջ գնալիս) կարող է վերցվել մրցակցի զինվորի կողմից (վերցնելը պարտադիր չէ) այնպես, ասես զինվորը տեղափոխվել է մեկ դաշտ։ Սա կարող է կատարվել միայն հաջորդ քայլով և կոչվում է «անցման» ժամանակ զինվորը վերցնելը։

Խաղաքարերի անվանում

խմբագրել
Լեզու Արքա Թագուհի Նավակ Փիղ Ձի Զինվոր Շախմատ Շախ Շախ և մատ
խաղաքար ♔ ♚ ♕ ♛ ♖ ♜ ♗ ♝ ♘ ♞ ♙ ♟ ... + #
Աֆրիկաանս K Koning
(արքա)
D Dame
(տիկին)
T Toring
(աշտարակ)
L Loper
(runner)
R Ruiter
(rider)
(P) Pion Skaak Skaak Skaakmat
Ալբաներեն M Mbreti
(արքա)
Msh Mbretëresha
(թագուհի)
Ku Kulla
(աշտարակ)
O Oficeri
(officer)
Ka Kali
(ձի)
(U) Ushtari
(soldier)
Shahu Shah Shah mat
Արաբերեն م مَلِك
(malik, king)
و وزير
(wazïr, վեզիր)
ر رخ/طابية
(rukhkh, fortress) / (ṭābiya, castle)
ف فيل
(fīl, փիղ)
ح حصان
(ħiṣān, ձի)
ب بيدق/عسكري
(baidaq, pawn) / (`askarī, soldier)
شطرنج
(shaṭranj)
كِش مَلِك
(kish malik)
كِش مات
(kish māt)
Հայերեն Ա Արքա Թ Թագուհի Ն Նավակ Փ Փիղ Ձ Ձի Զ Զինվոր Շախմատ (Ճատրակ) Շախ Մատ
Բասկերեն E Erregea (արքա) D Dama (տիկին) G Gaztelua (castle) A Alfila Z Zalduna (knight) (P) Peoia (pawn) Xake Xake Xake mate
Բելառուսերեն К кароль
(արքա)
Вз візыр
(թագուհի)
Лд ладзьдзя
(rook)
А афіцэр
(officer)
В вершнік
(rider)
(Л) латнік
(pawn)
Шахматы Шах Мат
Բենգալերեն R রাজা
(Raja)
M মন্ত্রী
(Montri)
N নৌকা
(Nouka)
H গজ/হাতি
(Goj)/(Hati)
G ঘোড়া
(Ghora)
B বোড়া/সৈন্য/পেয়াদা
(Bora)/(Sainya)/(Peyada)
দাবা (daba) কিস্তি
(kisti)
কিস্তিমাৎ
(kistimat)
Բուլղարերեն Ц цар
(արքա)
Д дама
(տիկին)
Т топ
(cannon)
О офицер
(officer)
К кон
(ձի)
(П) пешка Шахмат/Шах Шах (Шах и) мат
Կատալոներեն R rei D dama/reina
(տիկին)/ (թագուհի)
T torre
(աշտարակ)
A alfil C cavall
(ձի)
(P) peó Escacs Escac/Xec Escac i mat
Չինարեն K
(Wáng, king)
Q
(Hòu, թագուհի)
R
(, chariot)
B
(Xiàng, փիղ)
N
(, ձի)
(P)
(Bīng, soldier)
國際象棋
(Guójì Xiàngqí)
將軍
(Jiāngjūn)
將死
(Jiāngsǐ, checkmate)
Չեխերեն K král
(արքա)
D dáma
(տիկին)
V věž
(աշտարակ)
S střelec
(shooter)
J jezdec
(rider)
(P) pěšec
(foot soldier)
Šachy Šach Mat
Դանիերեն K konge
(արքա)
D dronning
(թագուհի)
T tårn
(աշտարակ)
L løber
(runner)
S springer
(jumper)
(B) bonde
(peasant)
Skak Skak Skakmat
Հոլանդերեն K koning
(արքա)
D dame/koningin
(lady)/ (թագուհի)
T toren/kasteel
(աշտարակ)/(castle)
L loper/raadsheer
(runner)/(counsellor)
P paard
(ձի)
(pi) pion Schaken Schaak Mat/Schaakmat
Անգլերեն[1] K king Q queen R rook, castle B bishop N/Kt knight (P) pawn Chess Check Checkmate/Mate
Էսպերանտո R reĝo
(արքա)
D damo
(տիկին)
T turo
(աշտարակ)
K kuriero
(courier)
Ĉ ĉevalo
(ձի)
(P) peono Ŝako Ŝak Ŝakmato
Էստոներեն K kuningas
(արքա)
L lipp V vanker O oda R ratsu (E) ettur Male Tuli Matt
Ֆիններեն K kuningas
(արքա)
D daami/kuningatar
(տիկին)/ (թագուհի)
T torni
(աշտարակ)
L lähetti
(messenger)
R ratsu
(ձի)
(S) sotilas
(soldier)
Shakki Shakki Matti/Shakkimatti
Ֆրանսերեն R roi
(արքա)
D dame
(տիկին)
T tour
(աշտարակ)
F fou
(jester)
C cavalier
(rider)
(P) pion Échecs Échec Échec et mat
Վրացերեն მეფე
(Mep'e)
ლაზიერი
(Lazieri)
ეტლი
(Etli)
კუ
(Ku)
მხედარი
(Mkhedari')
პაიკი
(Paiki)
ჭადრაკი (Čadraki) ქიში
(K'ishi)
შამათი
(Shamat'i)
Գերմաներեն[2][3][4] K König
(արքա)
D Dame, Königin
(տիկին, թագուհի)
T Turm
(աշտարակ)
L Läufer
(runner)
S Springer, Pferd, Rössel
(jumper, ձի)
(B) Bauer
(peasant)
Schach Schach Matt/Schachmatt
Հունարեն Ρ βασιλιάς
(vasiliás, արքա)
Β βασίλισσα
(vasílissa, թագուհի)
Π πύργος
(pýrgos, աշտարակ)
Α αξιωματικός
(axiomatikós, officer)
Ι ίππος
(íppos, ձի)
(Σ) πιόνι
(pióni, pawn)
Σκάκι
(Skáki)
Σαχ
(Sach)
Mατ
(Mat)
Եբրայերեն מ מלך
(Melech, արքա)
מה מלכה
(Malka, թագուհի)
צ צריח
(Tzariach, աշտարակ)
ר רץ
(Ratz, runner)
פ פרש
(Parash, rider)
רגלי
(Regli, foot-soldier)
שחמט
(Shakhmat)
שח
(Shakh)
מט
(Mat)
Հինդի R राजा
(rājā, արքա)
V वज़ीर
(vazīr, վեզիր)
H हाथी
(hāthī, փիղ)
O ऊँट
(ūṁṭ, camel)
G घोड़ा
(ghoṛā, ձի)
(P) प्यादा
(pyādā, infantryman)
शतरंज
(Shatranj)
शाह
(Shāh)
शाहमात
(Shāhmāt)
Հունգարերեն K király
(արքա)
V vezér/királynõ
(commander)/ (թագուհի)
B bástya
(bastion)
F futó
(runner)
H huszár/ló
(hussar)/(ձի)
(Gy) gyalog/paraszt
(footman)/(peasant)
Sakk Sakk Matt
Իդո R rejo
(արքա)
D damo
(lady)
T turmo
(աշտարակ)
E episkopo
(bishop)
K kavalo
(ձի)
(P) piono Shakoludo Shako Shakmato
Իսլանդերեն K kóngur
(արքա)
D drottning
(թագուհի)
H hrókur B biskup
(bishop)
R riddari
(knight)
(P) peð Skák Skák Skák og mát
Ինդոնեզերեն R raja
(արքա)
M menteri
(minister/vizier)
B benteng
(castle/fortress)
G gajah
(փիղ)
K kuda
(ձի)
(P) pion Catur Skak Skak mati
Իռլանդերեն R
(արքա)
B banríon
(թագուհի)
C caiseal
(bulwark)
E easpag
(bishop)
D ridire
(knight)
(F) fichillín/ceithearnach Ficheall Sáinn Marbhsháinn
Իտալերեն R re
(արքա)
D donna
(տիկին)
T torre
(աշտարակ)
A alfiere
(standard-bearer)
C cavallo
(ձի)
(P) pedone Scacchi Scacco Scacco matto
Ճապոներեն K キング
(kingu)
Q クイーン
(kuīn)
R ルーク
(rūku)
B ビショップ
(bishoppu)
N ナイト
(naito)
(P) ポーン
(pōn)
チェス
(chesu)
王手/
チェック
(chekku)
詰み/
チェックメイト
(chekkumeito)
Կաննադա R ರಾಜ
(rājā, king)
M ಮಂತ್ರಿ
(manthri, թագուհի)
A ಆನೆ
(āāne, փիղ)
O ಒಂಟೆ
(ōnté, camel)
K ಕುದುರೆ
(kūďré, ձի)
(P) ಸೈನಿಕ
(śāìnìka, infantryman)
ಚದುರಂಗ
(chaduranga)

(pending update)

(pending update)
Կորեերեն K
(արքա)
Q
(kwin)
R
(rug)
B 비숍
(bi syob)
N 나이트
(na i teu)
(P)
(pon)
체스
(che seu)
체크
(che keu)
체크메이트
(che keu me i teu)
Լատիներեն rex regina turris signifer, cursor eques pedes Scacci Scaccus Mattus
Լատիշերեն K karalis
(արքա)
D dāma
(տիկին)
T tornis
(աշտարակ)
L laidnis
(bishop)
Z zirgs
(cavallo)
(B) bandinieks Šahs Šahs Šahs un mats
Լիտվերեն K karalius V valdovė B bokštas R rikis Ž žirgas (P) pėstininkas Šachmatai Šach Matas
Լյուքսեմբուրգերեն K kinnek D damm T tuerm
(աշտարակ)
L leefer
(runner)
P päerd
(ձի)
(B) bauer
(farmer)
Schach Schach Schachmatt
Մալայլամ K രാജാവ്
(rajavu)
Q മന്ത്രി
(manthri)
R തേര്
(theru)
B ആന
(anaa)
N/Kt കുതിര
(kuthira)
(P) കാലാള്‍ / പടയാളി
(kalal)/(padayali)
ചതുരംഗം
(chathurangam)
ചെക്ക്
check
ചെക്ക് മേറ്റ്
check mate
Մարաթհի R राजा
(rājā)
V वज़ीर
(vajīr)
H हत्ती
(hātti)
O उंट
(Uant)
G घोड़ा
(ghoda)
(P) प्यादे
(pyāde)
बुद्धिबळ
(buddhibal)
शह
(shāh)
शहमात
(shāhmāt)
Մոնղոլերեն Н ноён
(lord)
Б бэрс
(ֆերզ)
т тэрэг
(chariot)
Т тэмээ
(camel)
М морь
(rider)
(Х) хүү
(paige)
Шатар шаг, дуг, цод мад
Բուկմոլ K konge
(արքա)
D dronning
(թագուհի)
T tårn
(աշտարակ)
L løper
(runner)
S springer
(jumper)
(B) bonde
(peasant)
Sjakk Sjakk Sjakkmatt
Նյունորսկ K konge
(արքա)
D dronning
(թագուհի)
T tårn
(աշտարակ)
L løpar
(runner)
S springar
(jumper)
(B) bonde
(peasant)
Sjakk Sjakk Sjakkmatt
Պարսկերեն ش شاه
(արքա)
و وزیر
(vizier, minister)
ق/ر قلعه/رخ
(castle)
ف فیل
(փիղ)
ا اسب
(ձի)
س سرباز
(soldier)
شطرنج کیش
(kish)
مات
(mat)
Լեհերեն K król
(արքա)
H hetman W wieża
(աշտարակ)
G goniec
(courier)
S skoczek
(jumper)
(P) pion
(pawn)
szachy szach mat (szach-mat / szach i mat)
Պորտուգալերեն R rei
(արքա)
D dama/rainha
(տիկին)/ (թագուհի)
T torre
(աշտարակ)
B bispo
(bishop)
C cavalo
(ձի)
(P) peão Xadrez Xeque Xeque-mate
Ռումիներեն R rege
(արքա)
D damă/regină
(տիկին)/ (թագուհի)
T turn
(աշտարակ)
N nebun
(fool, jester)
C cal
(ձի)
(P) pion Şah Şah Mat
Ռուսերեն Кр король (արքա)
Kr korol'
Ф ферзь (from Persian vizier)
F ferz'
Л ладья (boat)
L ladʹjá
С слон (փիղ)
S slon
К конь (ձի)
K kon'
(П) пешка
P péška
шахматы
šáxmaty
шах
šax
мат
mat
Սերբախորվաթերեն К/K краљ / kralj Д/D краљицa / kraljica Т/T топ / top Л/L ловац / lovac С/S скaкaч / skakač (П) пjешак / pješak Шах / Šah Шах / Šah Мат / Mat
Հյուսիսային սոտո К Kgoši Kg Kgošigadi N Ntlosebô/Moshate Mp Mopišopo M Mogale S Seitšhireletšo Chess Check Checkmate
Սիցիլերեն R re D riggina T turru A alferu S scecchu (P) pidinu Scacchi
Սլովակերեն K kráľ (արքա) D dáma (տիկին) V veža (աշտարակ) S strelec (shooter) J jazdec (ձիman) (P) pešiak (infantryman, pawn) Šach Šach Mat/Šachmat
Սլովեներեն K kralj D dama T trdnjava L lovec S skakač (P) kmet Šah Šah Mat/Šahmat
Իսպաներեն R rey
(արքա)
D dama/reina
(տիկին/թագուհի)
T torre
(աշտարակ)
A alfil C caballo
(ձի)
(P) peón
(foot-soldier)
Ajedrez Jaque Jaque mate
Շվեդերեն K kung D dam/drottning
(տիկին)/ (թագուհի)
T torn
(աշտարակ)
L löpare
(runner)
S springare/häst
(ձի)
(B) bonde
(peasant)
Schack Schack Schack matt
Թամիլերեն K அரசன்
(arasaṉ)
Q அரசி
(arasi)
R கோட்டை
(kōṭṭai)
B அமைச்சர் / மந்திரி
(amaicchar) / (manthiri)
N/Kt குதிரை
(kuthirai)
(P) காலாள் / சிப்பாய்
(kālāḷ) / (cippāy)
சதுரங்கம்
(sathurankam)
முற்றுகை
(muṟṟukai)
இறுதி முற்றுகை
(iṟuti muṟṟukai)
Տելուգու రాజు
(rāju)
మంత్రి
(maṃtri)
ఏనుగు
(ēnugu)
శకటు
(śakaţu)
గుర్రం
(gurraṃ)
బంటు
(baṃţu)
చదరంగం
(cadaraṃgaṃ)
దాడి
(dāḍi)
కట్టు
(kaţţu)
Թայերեն ขุน
(khun, king)
เม็ด (ตรี/มนตรี)
(met (trī/montrī), counselor)
เรือ
(reūa, ship)
โคน
(khōn, փիղ)
ม้า
(, ձի)
(บ) เบี้ย
(bīa, menial)
หมากรุก
(mākruk)
รุก
(ruk, invade)
จน
(jon, checkmate)
Թուրքերեն Ş/K şah/kral V vezir K kale F fil A at (P) er/piyon Satranç Şah Mat
Ուկրաիներեն король Ф ферзь T тура C слон K кінь (П) пішак Шахи Шах Мат
Ուրդու بادشاہ
(bādshāh)
وزیر
(vazīr)
رخ
(rukh)
فيلہ
(fiyalah)
گھوڑا
(ghōṛā)
پیادہ
(pyādah)
شطرنج
(šaṭranj)
شہ
(sheh)
شہمات
(shehmāt)
Վիետնամերեն V Vua H Hậu X Xe T Tượng M _ Tốt Cờ vua Chiếu Chiếu bí/Chiếu hết
Վալլիերեն T teyrn/brenin B brenhines C castell E esgob M marchog (G) gwerinwr Gwyddbwyll Siach Siachmat

Ծանոթագրություններ

խմբագրել

Աղբյուրներ

խմբագրել
  • «Laws of Chess: For competitions starting before 1 July 2014». FIDE. Վերցված է 2015 թվականի հունվարի 18-ին-ին.
Շախմատ
 
Արքա
 
Թագուհի
 
Նավակ
 
Փիղ
 
Ձի
 
Զինվոր