Շախմատային օլիմպիադա 1972

20-րդ շախմատային օլիմպիադան անցկացվել է 1972 թվականի սեպտեմբերի 18-ից հոկտեմբերի 13[1]։ Մակեդոնիայի մայրաքաղաք Սկոպյեն պատմության մեջ առաջինը դարձավ միանգամից շախմատային երկու՝ տղամարդկանց 20-րդ և կանանց 5-րդ օլիմպիադաների կազմակերպիչ։ 1963 թվականի հուլիսին քաղաքը տուժել էր ուժեղ երկրաշարժից և ամբողջովին ավերվել էր։ Համեմատաբար կարճ ժամանակում (մոտ 10 տարի) Սկոպյեն միջազգային նշանակալի աջակցության շնորհիվ գրեթե նորովի վերակառուցվեց. այս փաստը դարձավ միջազգային համերաշխության խորհրդանիշ։

Կազմակերպում խմբագրել

Դեռևս քաղաքի վերականգնման նախագծի մշակման ժամանակ նախատեսվել էր ստեղծել ցուցահանդեսային համալիր։ ՖԻԴԵ-ի որոշումը՝ Սկոպյեում անցկացնելու հերթական 20-րդ օլիմպիադան, անհրաժեշտություն առաջացրեց հատուկ օլիմպիական գյուղ կառուցելու՝ բաղկացած 80 քոթեջներից և մեկ ժամանակակից «Պանորամա» հյուրանոցից։ Երկրորդ հյուրանոցը՝ «Կոնտինենտալ»-ը կառուցվել էր ավելի վաղ, երեք ցուցահանդեսային տաղավարներից ոչ հեռու, որոնք երկու օլիմպիադաների մրցումների ժամանակ վերակազմավորվում էին խաղային հրապարակների։ Դրանցից մեկում խաղում էին կանայք, մյուս երկուսում՝ տղամարդիկ։ Մրցախաղային շինությունների կողքին տեղադրված էր մամուլի կենտրոնը՝ 250 հավատարմագրված լրագրողների համար։ Հենց այստեղ էին գտնվում փոստարկղերը և հուշանվերների կրպակները, ինչպես նաև շախմատային գրականությամբ գրախանութներ։ Այս կրպակներից մեկում ցուցադրվել է թանկարժեք մի հուշանվեր՝ սպիտակ և մանուշակագույն բյուրեղապակուց պատրաստված շախմատային հավաքածու։ Սկոպյեի օլիմպիադան դարձավ շախմատային մրցաշարերի պատմության մեջ վիթխարի միջոցառումներից մեկը, որին մասնակցել են ռեկորդային քանակությամբ երկրներ, մասնակիցներ, հյուրեր և սպասարկող անձնակազմ։ Մրցաշարի կազմակերպումը նշանակալի ջանքեր և միջոցներ պահանջեց։ Կազմակերպիչներին մեծագույն օգնություն ցուցաբերեց պետությունը։ Մրցաշարին նախապատրաստվելու երկու տարիների ընթացքում կազմկոմիտեն՝ տնօրեն Ի. Իվանովսկու գլխավորությամբ, հսկայական աշխատանք կատարեց։ Այն շինություններում, ուր անցկացվում էին մրցումները, տեղադրվեցին շախմատային ցուցատախտակներ, որոնք մշտապես բազմաթիվ ուշադրության կենտրոնում էին։ Ամեն օր Օլիմպիադա էր այցելում մոտ 2000 մարդ (ընդհանուր 40 000 տոմս էր վաճառվել)։ 20-րդ օլիմպիադան երկիր-մասնակիցների քանակով՝ 63 դարձավ ռեկորդային։

Թիմերի կազմը խմբագրել

Սկոպյե են ժամանել մոտ 40 գրոսմաստերներ և մի քանի տասնյակ միջազգային վարպետներ։ Նրանց թվում էին աշխարհի էքս-չեմպիոն Պետրոսյանը (նա գլխավորում էր ԽՍՀՄ-ի թիմը), Տալը, Սմիսլովը։ Սակայն ոչ բոլոր թիմերն էին ներկայացել ուժեղագույն կազմով։ ԽՍՀՄ-ի թիմում չէր Սպասսկին, որը հենց այդ ժամանակ էր ավարտել աշխարհի առաջնության մրցախաղը Ֆիշերի հետ։ Ֆիշերը իր մասնակցության դիմաց պահանջել էր 150 000 դոլար, ավելի քիչ հոնորարներ (20 000 դոլար) ուզել էին Լոմբարդին և Էվանսը։ Սակայն նրանց հայտերը չեն բավարարվել, և նրանք մնացել էին տանը։ Արգենտինական թիմը եկել էր առանց Նայդորֆի, Պաննոյի և Սանգինետտիի։ Փորձառու շախմատիստների բացակայությամբ պայմանավորված նրանց տեղերը զբաղեցրել էին երիտասարդները։ Առաջին անգամ ներկայացողներ հայտնվեցին ԽՍՀՄ-ի, Հունգարիայի, Հարավսլավիայի, ԳԴՀ-ի թիմերում, ԳՖՀ-ի թիմը առաջին անգամ գլխավորում էր Հյուբները։ Նրանցից ոչ բոլորը հանդես եկան հաջողությամբ։

Ռեգլամենտ խմբագրել

Ըստ կանոնակարգի՝ սեպտեմբերի 18-ին XX օլիմպիադայի գլխավոր մրցադատավոր, ՖԻԴԵ-ի նախագահ Մաքս Էյվեն և նրա տեղակալներ Ալեքսանդր Կոտովը և Բրասլավ Ռաբարը, կիսաեզրափակիչ խմբերում թիմերի բաշխում կատարեցին։ Որոշվեց՝ 63 թիմեր-մասնակիցներին բաժանել ութ կիսաեզրափակիչներում։ Խմբերի բաժանումը առաջին անգամ իրականացվեց համակարգչով, թիմերի միջին գործակիցների հիման վրա՝ Էլոյի համակարգով։ Խոշորագույն գործակիցներ ունեին ԽՍՀՄ-ի, Հարավսլավիայի, Հունգարիայի, ԳՖՀ-ի, Չեխոսլովակիայի, ԳԴՀ-ի, Բուլղարիայի և ԱՄՆ-ի թիմերը։ Նրանք բոլորը գլխավորեցին կիսաեզրափակչի խմբերը։ Յուրաքանչյուր կիսաեզրափակչի երկուական թիմերը կազմվում էին մեկ քառորդ եզրափակիչների՝ 15-16 թիմերով, որտեղ էլ խաղարկվում էին 20-րդ Օլիմպիադայի բոլոր 63 տեղերը։ Հարկ է նշել, որ Սկոպյեում կազմակերպիչների առաջարկությամբ և ՖԻԴԵ-ի նախագահի համաձայնությամբ կիսաեզրափակիչ խաղերի արդյունքները չէին հաշվարկվում վերջնախաղի ժամանակ։ Այնուհետև տեղի ունեցավ կիսեզրափակիչ խմբերի վիճակահանություն։ Բոլիվիայի և Սիրիայի շախմատիստները ժամանեցին հենց առաջին մրցափուլի մեկնարկից առաջ։ Սիրիայի, ինչպես նաև Ուելսի, Իրաքի և Մալազիայի թիմերի համար 20-րդ Օլիմպիադան դեբյուտային էր։

Կիսաեզրափակիչ խմբագրել

А խումբ խմբագրել

  • Տ՝ Տեղը վերջնական մրցույթային աղյուսակում։
  • Միավոր՝ բոլոր շախմատիստների հավաքած միավորների թիվը (հաղթանակի դեպքում՝ 1 միավոր, ոչ ոքի՝ ½ միավոր, պարտության դեպքում 0 միավոր)
  • Մ — Թիմի ոչ պաշտոնական միավորները (Հ՝ թիմի հաղթանակ, Ո՝ ոչ ոքի, Պ՝ պարտություն)։
Տեղ Թիմ 1 2 3 4 5 6 7 Միավոր Մ Հ Ո Պ
1   ԽՍՀՄ × 4 4 4 4 22 12 6 0 0
2   Դանիա ½ × 3 2 3 4 15 9 4 1 1
3   Բելգիա 0 1 × 3 3 14 8 4 0 2
4   Կուբա 2 1 × 13 7 3 1 2
5   Ֆինլանդիա 0 1 × 4 11½ 4 2 0 4
6   Դոմինիկյան Հանրապետություն 0 1 ½ 0 × 3 6 2 1 0 5
7   Լյուքսեմբուրգ 0 0 ½ ½ ½ 1 × 0 0 0 6

B խումբ խմբագրել

Կիսաեզրափակչում հաղթեց Հարավսլավիան։ Մրցույթի ժամանակ եղավ Շվեյցարիայի չսպասված ոչ ոքին և Մատանովիչի սենսացիոն պարտությունը։

Տեղ Թիմ 1 2 3 4 5 6 7 8 Միավոր Մ Հ Ո Պ
1   Հարավսլավիա × 2 3 3 4 3 4 22½ 13 6 1 0
2   Շվեյցարիա 2 × 2 4 19 10 4 2 1
3   Պերու ½ 2 × 2 4 4 4 19 10 4 2 1
4   Անգլիա 1 2 × 3 4 18½ 11 5 1 1
5   Բրազիլիա 1 1 × 4 3 15½ 6 3 0 4
6   Ճապոնիա 0 ½ 0 ½ × 3 8 4 2 0 5
7   Սիրիա 1 ½ 0 ½ 0 × 5 0 0 0 7
8   Կիպրոս 0 0 0 0 1 1 × 2 1 0 6

C խումբ խմբագրել

Հունգարիան եղավ 3-րդ կիսաեզրափակչի լավագույն թիմը։ Հաղթել է 6 խաղում և 1 ոչ ոքի ընդդեմ Լեհաստանի։

Տեղ Թիմ 1 2 3 4 5 6 7 8 Միավոր Մ Հ Ո Պ
1   Հունգարիա × 2 3 3 4 4 4 23½ 13 6 1 0
2   Լեհաստան 2 × 3 4 3 4 22 13 6 1 0
3   Նորվեգիա 1 × 3 4 20 10 5 0 2
4   Ինդոնեզիա ½ 1 ½ × 3 4 3 15½ 8 4 0 3
5   Շոտլանդիա 1 0 1 ½ × 3 11½ 6 3 0 4
6   Բոլիվիա 0 1 ½ 1 ½ × 2 3 8 3 1 1 5
7   Մարոկկո 0 0 ½ 0 2 × 3 1 1 5
8   Լիբիա 0 ½ 0 1 1 1 × 5 0 0 0 7

D խումբ խմբագրել

Գերմանական թիմը հաղթել է 7 խաղում և արժանացել կիսաեզրափակչի լավագույն ցուցանիշին։ 2-րդ տեղը գրավեց Արգենտինայի թիմը հաղթելով շատ կարևոր խաղում, ընդդեմ Իսլանդիայի։

Տեղ Թիմ 1 2 3 4 5 6 7 8 Միավոր Մ Հ Ո Պ
1   Գերմանիա × 4 4 3 3 4 25 14 7 0 0
2   Արգենտինա 0 × 3 2 4 3 4 18½ 11 5 1 1
3   Իսլանդիա ½ 1 × 3 17½ 10 5 0 2
4   Հունաստան 0 × 3 4 14 6 3 0 4
5   Նոր Զելանդիա 1 2 ½ 1 × 2 3 4 13½ 6 2 2 3
6   Մեքսիկա ½ 0 1 2 × 2 3 11 6 2 2 3
7   Ֆրանսիա 1 1 ½ 1 2 × 10½ 3 1 1 5
8   Գերնսի 0 0 ½ 0 0 1 ½ × 2 0 0 0 7

E խումբ խմբագրել

5-րդ կիսաեզրափակչում հաղթել է Չեխոսլովակիայի թիմը, միայն 1 խաղում ոչ ոքի է խաղացել պորտուգալացիների դեմ։ (Սմեյկան պարտվեց Դուռաոյին իր միակ խաղում)։

Տեղ Թիմ 1 2 3 4 5 6 7 8 Միավոր Մ Հ Ո Պ
1   Չեխոսլովակիա × 3 3 2 4 4 4 23½ 13 6 1 0
2   Իսպանիա 1 × 4 4 4 19½ 10 5 0 2
3   Մոնղոլիա ½ × 2 4 17½ 9 4 1 2
4   Իսրայել 1 2 × 2 3 4 17 8 3 2 2
5   Պորտուգալիա 2 0 ½ 2 × 3 13½ 8 3 2 2
6   Իռլանդիա 0 1 × 3 3 12½ 6 3 0 4
7   Հոնկոնգ 0 0 0 ½ ½ 1 × 2 1 0 6
8   Մալայզիա 0 0 ½ 0 1 1 ½ × 3 0 0 0 7

F խումբ խմբագրել

Տեղ Թիմ 1 2 3 4 5 6 7 8 Միավոր Մ Հ Ո Պ
1   Արևելյան Գերմանիա × 3 3 4 4 23½ 14 7 0 0
2   Շվեդիա 1 × 2 4 3 4 20 11 5 1 1
3   Կանադա × 4 18 10 5 0 2
4   Իտալիա 1 2 × 4 17 9 4 1 2
5   Ուելս ½ ½ ½ × 3 3 11½ 6 3 0 4
6   Թուրքիա ½ 0 × 10 2 1 0 6
7   Սինգապուր 0 1 0 1 × 3 9 4 2 0 5
8   Մալթա 0 0 0 ½ 1 ½ 1 × 3 0 0 0 7

G խումբ խմբագրել

G խմբի ֆավորիտները եղան Բուլղարիան և Հոլանդիան։

Տեղ Թիմ 1 2 3 4 5 6 7 8 Միավոր Մ Հ Ո Պ
1   Բուլղարիա × 3 2 4 4 20½ 11 5 1 1
2   Նիդերլանդներ × 2 3 2 4 4 20 12 5 2 0
3   Ալբանիա 1 2 × 4 3 19½ 11 5 1 1
4   Կոլումբիա 2 × 2 3 16 8 3 2 2
5   Ավստրալիա 1 ½ 2 × 4 3 4 16 7 3 1 3
6   Պուերտո Ռիկո ½ 2 ½ ½ 0 × 4 3 10½ 5 2 1 4
7   Իրաք 0 0 0 1 0 × 3 2 1 0 6
8   Անդորրա 0 0 1 1 0 1 1 × 4 0 0 0 7

Н խումբ խմբագրել

Տեղ Թիմ 1 2 3 4 5 6 7 8 Միավոր Մ Հ Ո Պ
1   ԱՄՆ × 2 2 3 3 4 4 21½ 12 5 2 0
2   Ռումինիա 2 × 2 2 3 4 4 20½ 11 4 3 0
3   Ֆիլիպիններ 2 2 × 2 2 4 4 19½ 10 3 4 0
4   Ավստրիա 1 2 2 × 2 16½ 9 3 3 1
5   Թունիս ½ 1 ½ ½ × 4 3 4 13½ 6 3 0 4
6   Իրան 1 ½ 2 2 0 × 4 13 6 2 2 3
7   Ֆարերյան կղզիներ 0 0 0 1 0 × 4 2 1 0 6
8   Ամերիկյան Վիրջինյան կղզիներ 0 0 0 ½ 0 ½ 0 × 1 0 0 0 7

Եզրափակիչ խմբագրել

Եզրափակիչ А խմբագրել

Տեղ Թիվ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Միավոր Մ Հ Ո Պ
1   ԽՍՀՄ × 2 3 3 3 2 3 4 42 26 12 2 1
2   Հունգարիա × 2 3 2 4 40½ 26 12 2 1
3   Հարավսլավիա × 2 2 2 3 3 3 3 3 4 38 21 9 3 3
4   Չեխոսլովակիա 2 × 2 4 3 35½ 20 9 2 4
5   Գերմանիա 2 2 × 2 2 3 2 3 35 23 9 5 1
6   Բուլղարիա 2 × 3 2 2 2 32 18 7 4 4
7   Ռումինիա 1 2 × 2 2 3 2 31½ 16 6 4 5
8   Նիդերլանդներ 1 1 2 × 3 3 2 2 29 13 5 3 7
9   ԱՄՆ 1 1 2 2 × 3 3 2 29 13 5 3 7
10   Արևելյան Գերմանիա ½ ½ 1 1 × 2 2 3 4 27½ 12 5 2 8
11   Իսպանիա ½ ½ 1 2 1 1 × 2 3 3 26 10 4 2 9
12   Լեհաստան 1 1 1 2 2 1 2 2 × 2 2 2 2 24½ 8 0 8 7
13   Դանիա ½ 2 ½ ½ 2 2 ½ 2 × 2 23 9 2 5 8
14   Արգենտինա 2 0 1 1 2 ½ 1 1 2 2 × 2 22½ 9 2 5 8
15   Շվեդիա 1 0 2 2 2 0 2 × 1 22½ 8 2 4 9
16   Շվեյցարիա 0 ½ 0 1 1 2 2 1 2 2 3 × 21½ 8 2 4 9

Եզրափակիչ B խմբագրել

Տեղ Թիմ 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 Պ Միավոր Մ Հ Ո Պ
17   Անգլիա × 2 3 2 3 3 3 37 24 11 2 1
18   Իսրայել × 3 2 3 2 3 3 2 4 36½ 21 9 3 2
19   Կանադա 2 1 × 1 2 2 3 3 4 33 21 9 3 2
20   Ֆիլիպիններ 3 × ½ 2 1 2 3 31½ 18 8 2 4
21   Նորվեգիա 1 ½ × 1 3 3 2 2 3 3 3 1 30½ 16 7 2 5
22   Կուբա 2 2 3 × 3 2 2 2 2 30 16 5 6 3
23   Ավստրիա 2 1 × 2 1 2 3 3 30 15 6 3 5
24   Իսլանդիա ½ 1 2 1 2 × 2 3 2 4 29 16 6 4 4
25   Կոլումբիա 2 2 ½ 1 2 × 2 3 2 3 27 13 4 5 5
26   Ինդոնեզիա ½ ½ 1 2 2 1 2 × 3 4 2 25½ 9 3 3 8
27   Իտալիա 1 1 3 2 1 ½ × 1 2 4 25 10 4 2 8
28   Մոնղոլիա 1 1 2 ½ 2 3 2 3 × 1 1 24½ 11 4 3 7
29   Հունաստան 1 ½ 1 1 2 ½ 2 1 3 × 2 21 7 2 3 9
30   Բելգիա 1 0 1 2 2 0 2 × 1 20½ 7 2 3 9
31   Պերու 2 ½ 1 1 0 1 0 3 2 × 19 6 2 2 10
-   Ալբանիա 0 - 3 1 ½ 2 - - 3 - × - - - - -

Եզրափակիչ C խմբագրել

Տեղ Թիմ 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 Միավոր Մ Հ Ո Պ
32   Ավստրալիա × 3 2 3 2 3 3 4 3 3 3 4 45 28 13 2 0
33   Ֆինլանդիա 1 × 3 2 2 3 2 3 4 4 42 25 11 3 1
34   Շոտլանդիա 2 1 × 2 3 2 4 4 39 23 10 3 2
35   Իրան 1 2 2 × 3 1 3 3 3 3 3 37½ 22 10 2 3
36   Բրազիլիա 2 2 ½ × 2 3 2 2 3 4 35½ 19 7 5 3
37   Պորտուգալիա ½ ½ 1 × 2 2 2 4 3 32½ 17 7 3 5
38   Թուրքիա ½ 3 2 × 4 1 2 2 2 31 14 5 4 6
39   Իռլանդիա 1 1 ½ × 1 2 2 2 28½ 15 6 3 6
40   Պուերտո Ռիկո 1 2 1 1 2 ½ × 4 2 2 28½ 12 4 4 7
41   Մեքսիկա 0 ½ 1 0 3 × 3 3 2 3 2 3 26½ 12 5 2 8
42   Թունիս 1 2 1 2 2 3 2 0 1 × 2 2 3 26½ 12 3 6 6
43   Ուելս ½ 1 2 2 2 1 2 × 2 2 26½ 10 2 6 7
44   Նոր Զելանդիա 1 ½ 1 ½ 2 2 2 2 2 × 1 2 25 12 3 6 6
45   Դոմինիկյան Հանրապետություն 1 1 ½ ½ 1 0 2 ½ 1 2 3 × 21½ 10 4 2 9
46   Բոլիվիա 0 0 1 0 1 2 ½ 2 2 2 2 × 2 19 6 0 6 9
47   Ճապոնիա 0 0 0 ½ ½ 1 1 ½ 2 × 15½ 3 1 1 13

Եզրափակիչ D խմբագրել

Տեղ Թիմ 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 Միավոր Մ Հ Ո Պ
48   Ֆրանսիա × 2 3 4 3 4 3 4 4 4 4 4 46½ 25 12 1 1
49   Սինգապուր 2 × 3 3 3 4 3 3 42½ 27 13 1 0
50   Մալթա 1 ½ × 3 1 2 2 3 32 20 9 2 3
51   Հոնկոնգ 0 1 × 2 3 3 30½ 17 8 1 5
52   Լիբիա 1 ½ 1 × 2 2 2 2 3 3 30 18 7 4 3
53   Լյուքսեմբուրգ 0 1 3 2 × 2 3 2 3 ½ 3 29½ 17 7 3 4
54   Ֆարերյան կղզիներ ½ ½ 2 × 2 29 16 7 2 5
55   Սիրիա ½ 1 × 2 1 3 28 13 6 1 7
56   Կիպրոս ½ 2 2 2 ½ 2 × 2 3 3 27½ 15 5 5 4
57   Մարոկկո 1 1 2 ½ 3 × 2 4 26 10 4 2 8
58   Անդորրա 0 ½ 1 2 2 2 × 1 24 11 4 3 7
59   Մալայզիա 0 2 1 1 1 × 4 23 7 3 1 10
60   Գերնսի 0 0 ½ ½ 2 ½ 1 3 × 20½ 9 4 1 9
61   Իրաք 0 1 1 1 ½ 2 × 20½ 5 2 1 11
62   Ամերիկյան Վիրջինյան կղզիներ 0 1 ½ 1 ½ 1 1 0 ½ 0 ½ × 10½ 0 0 0 14

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. Although commonly referred to as the men's division, this section is open to both male and female players.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

  • Святослав Ю. Р. Из истории шахматных олимпиад. — Киев: Здоровье, 1983. — 240 с.
  • OlimpBase